NIEZWYKŁE WŁAŚCIWOŚCI WODY 15 doświadczeń chemicznych, dzięki którym poznacie najcenniejszą z cząsteczek

Transkrypt

1 NIEZWYKŁE WŁAŚCIWOŚCI WODY 15 doświadczeń chemicznych, dzięki którym poznacie najcenniejszą z cząsteczek OSTRZEŻENIE! Zestaw do doświadczeń z wodą przeznaczony jest wyłącznie dla dzieci powyżej 10 lat. Doświadczenia mogą być przeprowadzane tylko pod nadzorem osób dorosłych. Przed rozpoczęciem eksperymentów rodzice powinni zapoznać się z instrukcjami bezpieczeństwa dołączonymi do zestawu. UWAGA! W skład zestawu wchodzą substancje chemiczne, które mogą zagrażać bezpieczeństwu. Przed rozpoczęciem doświadczeń należy zapoznać się z instrukcjami, zasadami bezpieczeństwa oraz informacjami dotyczącymi udzielania pierwszej pomocy. Należy się do nich zastosować i zachować je na przyszłość. Nie wolno dopuszczać do kontaktu chemikaliów z ciałem, w szczególności z jamą ustną i oczami. Małe dzieci oraz zwierzęta powinny znajdować się w bezpiecznej odległości od miejsca przeprowadzania eksperymentów. Pudełko z zestawem powinno być przechowywane poza zasięgiem małych dzieci. Zestaw nie zawiera dodatkowej pary okularów ochronnych dla dorosłych nadzorujących przeprowadzanie doświadczeń. Zasady bezpieczeństwa Należy PRZECZYTAĆ i PRZESTRZEGAĆ instrukcji, zasad bezpieczeństwa i informacji dotyczących udzielania pierwszej pomocy. Należy się do nich zastosować i zachować je na przyszłość. Małe dzieci, zwierzęta oraz osoby bez okularów ochronnych powinny ZNAJDOWAĆ SIĘ W BEZPIECZNEJ ODLEGŁOŚCI od miejsca przeprowadzania eksperymentów. Po użyciu należy PRZECZYŚCIĆ wszystkie sprzęty laboratoryjne. W tym celu nie powinno się jednak stosować środków odkażających na bazie chloru. Po zakończeniu doświadczeń UPEWNIĆ SIĘ, czy wszystkie pojemniki są hermetycznie ZAMKNIĘTE i właściwie PRZECHOWYWANE. Po zakończeniu doświadczeń dokładnie UMYĆ ręce. Jest to szczególnie konieczne w przypadku, kiedy substancje chemiczne miały kontakt ze skórą. Przy przeprowadzaniu doświadczeń KORZYSTAĆ jedynie ze sprzętu wchodzącego w skład zestawu lub też zalecanego w instrukcji. Nie wolno JEŚĆ, PIĆ, PALIĆ PAPIEROSÓW I WZNIECAĆ OGNIA w pobliżu miejsca, w którym przeprowadzane są doświadczenia. NIE DOPUSZCZAĆ chemikaliów do kontaktu z ciałem, w szczególności z jamą ustną i oczami. Po wykorzystaniu w doświadczeniach artykułów spożywczych nie należy ich ODKŁADAĆ do oryginalnych pojemników. Po zakończeniu eksperymentu należy je natychmiast WYRZUCIĆ. zawarte w zestawie należy MIESZAĆ ze sobą zgodnie ze wskazówkami zawartymi w instrukcji. NIE WRZUCAĆ i NIE WLEWAĆ substancji chemicznych do zlewu, umywalki czy muszli klozetowej. Należy je usuwać jak normalne odpadki. Zalecenia dla rodziców sprawujących nadzór nad doświadczeniami a) Niewłaściwe stosowanie substancji chemicznych może spowodować uszkodzenie ciała i stanowić zagrożenie dla zdrowia. Powinno się przeprowadzać jedynie te doświadczenia, które są opisane w instrukcji. b) Zestaw ten jest przeznaczony wyłącznie dla dzieci powyżej 10 lat. c) Zważywszy na ogromne zróżnicowanie umiejętności u dzieci, nawet w obrębie jednej grupy wiekowej, rodzice nadzorujący eksperymenty powinni rozsądnie ocenić, jakie doświadczenia będą odpowiednie i bezpieczne dla ich dzieci. Dzięki instrukcjom dorośli mogą zapoznać się z każdym z doświadczeń, a następnie określić, czy jest ono dostosowane do możliwości konkretnego dziecka. d) Przed rozpoczęciem doświadczenia rodzic powinien przekazać dziecku (lub dzieciom) wszelkie ostrzeżenia i wskazówki dotyczące bezpieczeństwa. W szczególności dotyczy to bezpieczeństwa podczas posługiwania się łatwopalnymi cieczami. e) Miejsce wykonywania eksperymentów powinno być bezpieczne i nie powinno znajdować się w pobliżu punktu przechowywania produktów spożywczych. Powinno być dobrze oświetlone i przewietrzone oraz znajdować się w pobliżu źródła wody. Do przeprowadzania doświadczeń powinien być używany solidny stół. f) Jedno z doświadczeń wymaga użycia alkoholu. Jako że alkohol jest produktem łatwopalnym, należy trzymać go z dala od wszelkich źródeł ciepła oraz nie należy go spożywać. g) Kubki powinny być używane wyłącznie zgodnie z ich zastosowaniem opisanym w doświadczeniu i nie powinny być wykorzystywane do przechowywania substancji reaktywnych. h) Aby chronić odzież, podczas doświadczeń należy używać fartucha. Ogólne informacje dotyczące udzielania pierwszej pomocy a) W razie przedostania się jakiejkolwiek substancji do oczu należy obficie przemyć je wodą; jeśli to konieczne, należy mieć przy tym otwarte oczy. Następnie bezzwłocznie skontaktować się z lekarzem. b) W razie połknięcia, obficie przepłukać jamę ustną wodą, ale nie pić jej. Nie prowokować wymiotów. Bezzwłocznie skontaktować się lekarzem i pokazać mu opakowanie. c) W razie zachłyśnięcia, wyprowadzić poszkodowaną osobę na świeże powietrze. d) W razie kontaktu substancji ze skórą, przez 5 minut obficie przemywać wodą podrażnioną skórę. e) W razie wątpliwości bezzwłocznie zasięgnąć porady lekarza. Pokazać mu pojemnik z substancją. f) W razie okaleczenia koniecznie skonsultować się z lekarzem.

2 OŚRODKI TOKSYKOLOGICZNE Należy zabrać ze sobą pojemnik z substancją MIASTO Nr telefonu ADRES ZAWARTOŚĆ PUDEŁKA w proszku nr 1: kwasek cytrynowy nr 2: wodorowęglan sodu nr 3: fosforan monoamonowy nr 4: sztuczny śnieg (poliakrylan sodowy) nr 5: perły wodne (poliakrylamid) nr 6: proszek do robienia gumowego gluta guma guar i guma karobowa ciekłe nr 7: gliceryna nr 8: emulgator: sodium polyacrylate, lauryl-myristyl polyglycol ether, hydrogenated polydecene, ethylhexyl stearate, trideceth-6 nr 9: niebieski barwnik rozpuszczalny w wodzie, pojemnik z białą zakrętka nr 10: czerwony barwnik rozpuszczalny w wodzie, pojemnik z białą zakrętką nr 11: żółty barwnik rozpuszczalny w wodzie, pojemnik z białą zakrętką nr 12: zielony barwnik rozpuszczalny w oleju, pojemnik szarą zakrętką laboratoryjny nr 13: 2 pipety nr14: łyżka dozująca nr 15: dwa kubki z podziałką i pokrywką nr 16: dwie zlewki z podziałką 100 cc (1cc = 1ml) nr 17: stojak z 3 probówkami nr 18: probówka z kółkiem do puszczania baniek nr 19: płaska szpatułka nr 20: 2 grafity o średnicy 2 mm nr 21: miniłyżeczka nr 22: przewód łączący nr 23: para okularów ochronnych nr 24: arkusz bibuły Dodatkowe akcesoria konieczne do przeprowadzenia niektórych eksperymentów - folia ciągniona - salaterka - szklanka - sól kuchenna - butelka po wodzie - spinacz - taśma klejąca - niewielka ilość plasteliny - długopis - płyn do mycia naczyń - miseczka - pieprz mielony - alkohol 90-procentowy (do kupienia w aptece). Uwaga alkohol jest łatwopalny i lotny. Należy trzymać go z dala od źródła ciepła i po użyciu dokładnie zamykać pojemnik. - olej roślinny (oliwa z oliwek, olej rzepakowy, słonecznikowy, arachidowy) - kawałek kapusty czerwonej - torebka herbaty - suche ziarna soczewicy - wykałaczka - kartka papieru - toster - bateria 9V Do wszystkich doświadczeń potrzebna jest woda! Spis treści Wstęp czym jest woda?. 5 Woda i klimat 5 1. Co się dzieje z wodą pozostawioną na wolnym powietrzu i na słońcu? Od wody morskiej do deszczowej, czyli dlaczego deszcz nie jest słony? 6 3. Co zajmuje więcej miejsca: woda czy lód? 6 4. Dlaczego topnienie gór lodowych nie powoduje podwyższenia poziomu wód? 6 Doświadczenie z łodzią podwodną 7 5. W jaki sposób łódź podwodna schodzi na dno morza, a potem wynurza się na powierzchnię? 7 Odkrywanie polimerów 7 6. Sztuczny śnieg 7 7. Perły wodne 8 8. Wzrost roślin 8 9. Wytwarzanie gumowego gluta oraz purkającej masy 9 Chemia kosmetyczna i środki czyszczące Jak połączyć olej z wodą? Doświadczenie z mielonym pieprzem 10

3 12. Jak zrobić wielkie mydlane bańki? 10 Nie wszystkie ciecze mają taką samą gęstość Trójkolorowa ciecz Co jest cięższe: olej czy alkohol? Jak zrobić bańkę z oleju? Bańka pływająca w górę i w dół w zlewce Pienistość 11 Jak rosną kryształy? Kryształy rosną dzięki wodzie 12 Kolor jako dowód kwasowości Mieszanie kolorów Jaśniejąca herbata Sok z czerwonej kapusty zmienia kolor Jakie jest ph ziemi? 13 Jak dzięki wodzie rozczepia się kolory? Wstęp do chromatografii 14 Niewidzialna wiadomość, czyli chemia w służbie tajnych agentów Sympatyczny atrament 14 Woda i prąd elektryczny Tworzenie wody Ravel 15 Słowniczek 16 Wstęp czym jest woda? Woda jest jednym z czterech żywiołów (pozostałe to Ogień, Ziemia i Powietrze). Nasza planeta jako jedyna w układzie słonecznym posiada zasoby wody występujące w postaci cieczy. Woda pokrywa 72% powierzchni naszego globu i w przyrodzie występuje w różnych postaciach: 97,20% to wody słone, 2,15% to lody polarne, 0,63% to wody gruntowe, 0,019% to wody powierzchniowe (jeziora i rzeki), 0,001% to woda zawarta w atmosferze. Obecnie szacuje się, że w ponad 80 krajach na świecie (ponad 40% światowej populacji) brakuje wody pitnej. W najbliższej przyszłości problem ten będzie przybierał coraz poważniejsze rozmiary, dlatego tak ważne jest, by od najmłodszych lat uczyć się szacunku dla wody. W końcu jest ona źródłem wszelkiego życia. Woda w trzech stanach skupienia Cząsteczka wody składa się z dwóch atomu wodoru i jednego atomu tlenu. Na Ziemi woda występuje w trzech stanach skupienia, co zostało opisane już w XVIII wieku przez szwedzkiego uczonego Celcjusza. Kiedy woda jest cieczą, jej cząsteczki wzajemnie się przyciągają i ślizgają po sobie. W temperaturze poniżej 0 C cząsteczki wody wiążą się ze sobą, dzięki czemu staje się ona ciałem stałym, czyli lodem (lodowce, góry lodowe). W temperaturze powyżej 100 C woda przechodzi w stan gazowy jej cząsteczki nie są już ze sobą związane, ale ulegają rozproszeniu w atmosferze. Woda i Człowiek Ciało człowieka w około 60-70% składa się z wody. Potrzeba jednego miesiąca, aby odnowić zapasy wody w organizmie. To, co jemy, również składa się w głównej mierze z wody, np. pomidory (95%), szpinak (91%), mleko (90%), ziemniak (80%), mięso wołowe (60%). Cały system miar oparty jest na właściwościach wody: - temperatura (0 C to temperatura, poniżej której woda ze stanu cieczy przechodzi w stan stały), - stosunek ciężar/objętość (litr wody waży 1kg), - pojęcie gęstości (gęstość wody w czystej postaci jest równa 1). Woda i klimat 1. Co się dzieje z wodą pozostawioną na wolnym powietrzu i na słońcu? Dodatkowe akcesoria z zestawu woda folia ciągniona 2 zlewki (16) Do każdej zlewki wlej 30 ml wody. Jedną ze zlewek nakryj folią ciągnioną, drugą zostaw bez nakrycia i na wolnym powietrzu. Po kilku godzinach porównaj objętość cieczy i przyjrzyj się powierzchni folii. Na skutek ciepła woda w otwartej zlewce uległa parowaniu, co oznacza, że część wody przedostała się do atmosfery w postaci gazu. W drugiej zlewce folia stanowiła przeszkodę dla wody, która już jako gaz nie mogła przedostać się do atmosfery. Dlatego też woda skropliła się na powierzchni folii. Przejście wody ze stanu gazowego w ciecz to skraplanie (odwrotnym zjawiskiem jest kondensacja, czyli zamiana gazu w ciało stałe). [strona 6] 2. Od wody morskiej do deszczowej, czyli dlaczego deszcz nie jest słony? Dodatkowe akcesoria woda folia ciągniona sól kuchenna salaterka szklanka Salaterkę napełnij do połowy wodą i dodaj 5 ml soli kuchennej. Za pomocą szpatułki dokładnie wymieszaj całość (do doświadczenia można użyć również wody morskiej). Pośrodku salaterki ustaw pustą szklankę. Szklanka powinna stać nieruchomo w pozycji pionowej i nie powinna wystawać ponad brzeg salaterki. Nakryj salaterkę folią. W miejscu, gdzie folia rozciągnięta jest nad szklanką, połóż niewielką kostkę

4 lub inny mały przedmiot. W tym miejscu folia powinna przybrać kształt odwróconego stożka. Po tygodniu skosztuj wodę, która zgromadziła się w szklance. Woda w salaterce uległa parowała, czyli zamieniła się w gaz. Jednak sól nie paruje tak, jak woda. Dlatego też kiedy osiada na powierzchni folii, a następnie wpada do szklanki, nie jest słona. Podobnie jest z padającym deszczem. 3. Krzepnięcie wody co zajmuje więcej miejsca: woda czy lód? Woda Do zlewki wlej wodę dokładnie do poziomu 10 ml. Wstaw zlewkę do zamrażalnika na 4 godziny, następnie zaobserwuj zjawisko. Woda znajdująca się w temperaturze poniżej 0 C ulega zamrożeniu, czyli przechodzi w stan stały lub krystaliczny (cząsteczki wody tak się układają, że zaczynają tworzyć zorganizowaną strukturę). Forma krystaliczna zajmuje więcej miejsca niż ciecz, ponieważ objętość wody zwiększa się o 8%. Mówi się, że woda krzepnąc, rozszerza się. 4. Dlaczego topnienie gór lodowych nie powoduje podwyższenia poziomu wód? 1 kostka lodu Do zlewki wrzuć kostkę lodu. Następnie wypełnij zlewkę wodą. Poczekaj kilka minut, aż lód stopnieje i wtedy przyjrzyj się poziomowi wody. Poziom wody nie zmienia się z dwóch powodów rozszerzania się wody oraz wyporu Archimedesa. Kiedy woda jest ciałem stałym ma większą objętość niż jako ciecz, ale jej ciężar nie zmienia się. Objętość topniejącego lodu maleje. Wypór Archimedesa jest siłą, dzięki której lód unosi się w wodzie. 92% powierzchni lodu znajduje się pod wodą, a tylko 8% wystaje ponad jej powierzchnię (jak w przypadku gór lodowych). Kiedy lód się topi, te wystające 8% spływa do wody, zmniejszając swoją objętość. Dlatego też objętość całej cieczy nie zmienia się. A zatem topnienie gór lodowych nie może powodować podniesienia poziomu wód. Powoduje je topniejący śnieg znajdujący się na pokrywach lodowych. Globalne ocieplenie jest bardzo niepokojącym zjawiskiem, ponieważ wpływa na zmianę klimatu. [strona 7] Doświadczenie z łodzią podwodną 5. W jaki sposób łódź podwodna schodzi na dno morza, a potem wynurza się na powierzchnię? Akcesoria 1 butelka polietylenowa po wodzie 1 długopis plastelina 1 spinacz 1 kawałek taśmy klejącej Zamień długopis w miniłódź podwodną, wyciągając z niego wkład. Kawałeczkiem taśmy klejącej zatkaj maleńką dziurkę na końcu długopisu. Napełnij wodą wnętrze długopisu do około dwóch trzecich jego wysokości. Po stronie otwartej długopisu przymocuj spinacz, ewentualnie kulkę z plasteliny, aby obciążyć długopis. Zanurzając długopis w dużym szklanym naczyniu upewnij się, czy unosi się on w wodzie, a spinacz jest jego dolnej części. Jeśli długopis tonie, zmniejsz obciążenie. Przeźroczystą butelkę polietylenową (np. po wodzie mineralnej) napełnij całkowicie wodą. Włóż do niej długopis spinaczem w dół, po czym zamknij butelkę, upewniwszy się, czy nie przedostało się do niej powietrze. Ściśnij mocno butelkę, naciskając na jej środek, i obserwuj. Zmniejsz nacisk. Obserwuj. Jeśli nic się nie dzieje, dodaj nieco plasteliny i upewnij się, czy długopis cały czas unosi się w wodzie. W długopisie znajduje się powietrze i woda. Kiedy naciska się na butelkę, woda wpycha powietrze w głąb długopisu i powietrze ulega sprężeniu. Długopis wypełnia się wodą, na skutek czego staje się cięższy i tonie. Kiedy zdejmujesz ręce z butelki, sprężone powietrze wraca na miejsce i wypycha nieco wody z długopisu. Długopis staje się lżejszy i znowu unosi się w wodzie. Zjawisko to jest wykorzystywane w łodziach podwodnych. Aby łódź mogła się zanurzyć, wypełnia się wodą jej podwójny kadłub (balast). W ten sposób zwiększa się ciężar łodzi. Kiedy łódź ma wypłynąć na powierzchnię, wodę zastępuje się powietrzem. Siła wyporu jest większa od ciężaru łodzi i dlatego łódź może się wynurzyć. Podobnie funkcjonuje pęcherz pławny u ryb. Jest to mała kieszonka znajdująca się w pobliżu przewodu trawiennego - wypełnia się ona powietrzem, kiedy ryba wypływa na powierzchnię, natomiast kiedy ryba zanurza się w wodzie, pęcherz opróżnia się. Odkrywanie polimerów 6. Sztuczny śnieg sztuczny śnieg (4) 1 pipeta (13) 1 miniłyżeczka (21) 1 kubek z podziałką Do kubka wsyp 3 miniłyżeczki sztucznego śniegu, po czym zalej go 5 ml wody. Obserwuj przemianę substancji!

5 To, co widzisz w kubku, nie jest prawdziwym śniegiem, tylko polimerem. Polimery zbudowane są z długich łańcuchów, które mają podobne właściwości jak woda. Są to cząsteczki hydrofilowe. W kontakcie z wodą zwinięte w kłębuszek łańcuchy rozwijają się i pęcznieją. Zastosowanie w przemyśle Sztucznego śniegu używa się do budowy stoków narciarskich w ciepłych krajach! Pomaga on również wchłaniać wodę, przez co wykorzystywany jest w przypadku nieszczelności oraz w pieluszkach niemowlęcych. Nawet jeśli polimer nasączony jest wodą, w dotyku sprawia wrażenie suchego. Pęczniejące polimery wykorzystywane są do rozkruszania tabletki do zmywarek. Kiedy w zmywarce pojawia się woda, tabletka pęcznieje i rozpada się, przez co lepiej rozprowadzane są składniki myjące. [strona 8] 7. Perły wodne Dodatkowe akcesoria perły wodne (5) wąski wazonik 1 pipeta (3) barwniki rozpuszczalne w wodzie (9, 10, 11) 1 łyżka dozująca (14) Za pomocą łyżki dozującej odmierz 5 ml pereł i włóż je do zlewki. Dolej 10 ml wody. Wybierz odcień kolorystyczny, który ma być podstawą dekoracji w wazoniku. Po godzinie zobaczysz, jak bardzo urosły perły. Jeśli chcesz wykonać kilka warstw kolorystycznych w wazoniku lub w jednej z probówek, powtórz po kolei wszystkie czynności. ODCIENIE KOLORYSTYCZNE Pożądany kolor Krople żółte Krople niebieskie Krople czerwone Cytrynowy 1 Pomarańczowy 2 1 Zielony 2 1 Szmaragdowy 1 2 Ciemnoniebieski 4 1 Błękitny 2 Fioletowy 2 2 Różowy 1 Perły wodne są polimerami, które łatwo wchłaniają wodę. Mogą przyłączyć dużą liczbę cząsteczek wody, dzięki czemu pęcznieją. W kontakcie z wodą mogą powiększyć swoją masę nawet pięćdziesięciokrotnie. Ze względów bezpieczeństwa perły znajdujące się w zestawie zostały odpowiednio spreparowane i powiększone. 8. Wzrost roślin Dodatkowe akcesoria perły wodne (5) suche ziarna soczewicy 1 pipeta (13) barwniki rozpuszczalne w wodzie (9,10,11) 1 szklanka Weź kilka pereł, które nasiąkły wodą podczas poprzedniego doświadczenia. W przeźroczystej szklance ułóż około 2-centymetrową warstwę pereł. Dorzuć kilka suchych ziarenek soczewicy i zakryj je 1-centymetrową warstwą pereł. Przez kilka dni obserwuj pęcznienie ziarenek oraz kiełkowanie. Wyjaśnienie Podobnie jak gąbka perły nie tylko wchłaniają wodę, ale również ją oddają. Ziarenka czerpią wodę z pereł, ponieważ potrzebują jej, by móc wykiełkować. Zastosowanie w przemyśle Perły wodne doskonale nadają się do tworzenia kompozycji kwiatowych. Mogą również zastępować wodę w pojemnikach do przechowywania żywności oraz pomagają w nawilżaniu roślin. W ciepłych krajach są wykorzystywane do utrzymywania stałej wilgotności ziemi. Dzięki nim można hodować rośliny nawet na pustyni! [strona 9] 9. Wytwarzanie gumowego gluta oraz purkającej masy proszek do gumowego gluta (6) 1 pipeta (13) barwnik rozpuszczalny w wodzie (9, 10, 1 kubek z podziałką (15) 11) Do zlewki wlej około 15 ml wody i dodaj dwie krople wybranego przez siebie barwnika. Do innej zlewki wsyp 5 miniłyżeczek proszku, po czym zalej go szybko i za jednym zamachem 15 ml wody. Za pomocą szpatułki powoli i nieprzerwanie mieszaj wodę z proszkiem przez co najmniej jedną minutę. Mieszanka stanie się lepka i kleista. Przełóż ją do niewielkiego kubka z podziałką. Ugniataj masę w pojemniku dzięki uwięzionemu powietrzu z pojemnika będą wydobywać się dziwne dźwięki! Kubek należy zabezpieczyć pokrywką, gdyż masa może wysychać na skutek parowania wody. W ten sposób może być przechowywana przez tydzień. W wyniku doświadczenia otrzymaliśmy kleistą substancją, która nie brudzi i nie klei się do palców. Proszek do produkcji gumowego gluta składa się z gumy guar i

6 gumy karobowej, które są substancjami o właściwościach żelujących (zagęszczają wodę). Guma guar jest uzyskiwana z rośliny o nazwie Cyamopsis tetragonoloba rosnącej w Indiach. Guma karobowa uzyskiwana jest natomiast z ziaren drzewa o nazwie Ceratonia siliqua L., które spotkać można w całym basenie Morza Śródziemnego. Woda szybko wsiąka w proszek i sprawia, że pęcznieje. Chemia kosmetyków i środki czyszczące 10. Jak połączyć olej z wodą? Dodatkowe akcesoria z zestawu emulgator (8) olej 1 łyżka dozująca (14) Do zlewki wlać 5 ml oleju, a następnie 5 ml wody. Mieszać przez chwilę i odstawić. Zauważ, że olej i woda nie mieszają się ze sobą. Olej i woda nie łączą się ze sobą. Cząsteczka oleju i cząsteczka wody są jak para wrogów. Podczas mieszania olej, który jest lżejszy od wody, oddziela się i wypływa na wierzch. Teraz wyczyść zlewkę i ponownie wlej 5 ml oleju. Przed otwarciem mocno wstrząśnij pojemnikiem z emulgatorem. Za pomocą łyżeczki dozującej nabierz 5 ml emulgatora, dodaj do oleju i zamieszaj. Dolej dwie partie wody po 20 ml. Po dolaniu każdej partii wody mieszaj całość przez 30 sekund, aż do momentu uzyskania jednolitej masy. W ten sposób otrzymasz emulsję, która bardzo przypomina krem kosmetyczny. Niestety, uzyskany krem ma ważność tylko przez jedną dobę, ponieważ nie zawiera żadnych konserwantów. Jedna część cząsteczki emulgatora rozpuszcza się w oleju, druga zaś w wodzie. Emulgator, niczym dobry przyjaciel, jedną rękę podaje olejowi, drugą zaś wodzie, ponieważ przyjaźni się z obojgiem. Emulsjami są także kremy kosmetyczne i sosy kuchenne, takie jak majonez. Lecytyna zawarta w żółtkach jaj jest najlepszym emulgatorem kuchennym. [strona 10] 11. Doświadczenie z mielonym pieprzem Dodatkowe substancje Dodatkowe akcesoria płyn do mycia naczyń 1 miseczka mielony pieprz Napełnij dużą miseczkę wodą i na całą powierzchnię wody nasyp mielony pieprz. Końcówką szpatułki nabierz kroplę płynu do mycia naczyń. Zamocz końcówkę szpatułki w wodzie, tuż przy brzegu miseczki. Obserwuj zachowanie pieprzu. W momencie zanurzenia szpatułki w wodzie cząsteczki zawarte w płynie do mycia naczyń rozproszyły się na powierzchni wody. Bardzo szybko pokryły powierzchnię, co spowodowało ucieczkę pieprzu. 12. Jak zrobić wielkie mydlane bańki? gliceryna (7) 1 łyżka dozująca (14) płyn do mycia naczyń 1 probówka z trzonkiem i kółkiem (18) Za pomocą łyżki dozującej wlej do zlewki 10 ml płynu do mycia naczyń, następnie dodaj 5 ml gliceryny i wymieszaj całość za pomocą szpatułki. Potem dolej 5 ml wody. Uzyskany roztwór przelej do niebieskiej probówki z nakładką wyposażoną w plastikowe kółko. I Dmuchając, możesz tworzyć wspaniałe bańki. Bańka składa się z cieniutkiej warstewki wody, która jest unoszona w powietrzu. Cząsteczki znajdujące się w płynie do mycia naczyń stabilizują warstewkę wody, tworząc na jej powierzchni coś w rodzaju sieci. Gliceryna jest lepkim związkiem chemicznym i często stosowana jest jako substancja smarująca w wielu produktach kosmetycznych. Dzięki lepkości gliceryny ścianki bańki stają się mocniejsze i bardziej trwałe. Nie wszystkie ciecze maja taka sama gęstość Uwaga: Podczas korzystania z barwników rozpuszczalnych w wodzie (barwnik niebieski, żółty i czerwony znajdują się w pojemniczkach z białą zakrętką) używa się tej samej pipety. Po każdorazowym użyciu barwnika należy dokładnie przepłukać pipetę wodą, aby zapobiec mieszaniu się kolorów. Przy korzystaniu z barwnika rozpuszczalnego w oleju (barwnik zielony, pojemniczek z szarą zakrętką), należy posługiwać się pipetą przeznaczoną wyłącznie dla tego barwnika. Opróżnia się ją bez spłukiwania wodą. W celu przeprowadzenia doświadczeń musisz zaopatrzyć się w alkohol 90- procentowy (do nabycia w aptece). Podczas eksperymentów z udziałem alkoholu zachowaj wyjątkową ostrożność. Pod żadnym pozorem nie zbliżaj go do ognia, ponieważ alkohol może się szybko zapalić. Alkohol jest również wyjątkowo lotny, dlatego też po jego użyciu dokładnie zamknij pojemnik. 13. Trójkolorowa ciecz z zestawu Dodatkowe akcesoria gliceryna (7) olej roślinny 2 pipety (13) 1 barwnik rozpuszczalny w 1 łyżka dozująca (14) wodzie (9,10, 11) 1 barwnik rozpuszczalny w oleju (12) 2 zlewki (16)

7 Do zlewki 1 wlej 15 ml oleju i dodaj 5 kropli zielonego barwnika. Za pomocą szpatułki dobrze wymieszaj całość, aby barwnik dokładnie rozpuścił się w oleju. Po wymieszaniu natychmiast przepłucz szpatułkę. Dolej 30 ml wody. Obserwuj, co się dzieje. Do zlewki 2 nalej 5 ml gliceryny i dodaj 3 krople barwnika rozpuszczalnego w wodzie. Zamieszaj, aby gliceryna połączyła się z barwnikiem. Zawartość zlewki 2 przelej do zlewki 1. Obserwuj zjawisko. [strona 11] Olej ma mniejszą gęstość niż woda i dlatego unosi się na jej powierzchni. Woda ma mniejszą gęstość niż gliceryna i dlatego wypływa na jej powierzchnię. Olej unosi się na wodzie, która z kolei pływa na powierzchni gliceryny, dzięki czemu w zlewce 2 powstają trzy różne warstwy. Gęstość danej substancji oznacza stosunek ciężaru do objętości. Na przykład kostka z korka o długości boku równej 10 cm waży nieco poniżej 0,23 kg. Jego gęstość wynosi zatem 0,23. Kostka wody o tych samych wymiarach waży 1 kg. Jej gęstość wynosi 1, co jest punktem odniesienia. Kostka ołowiu o tych samych wymiarach waży około 12 kg. Jego gęstość wynosi Co jest cięższe: oliwa czy alkohol? Dodatkowe substancje barwnik rozpuszczalny w olej 1 łyżka dozująca (13) oleju (12) alkohol 90 2 zlewki (16) Do zlewki wlej 10 ml oleju i dodaj 5 kropli barwnika rozpuszczalnego w tłuszczu. Za pomocą szpatułki wymieszaj oliwę i barwnik. Do drugiej zlewki wlej 30 ml alkoholu (= 30cc alkoholu). Za pomocą łyżki dozującej odmierz 5 ml zabarwionej oliwy i wlej ją do zlewki z alkoholem. Obserwuj. Oliwa spływa na dno zlewki. A zatem jest cięższa od alkoholu. 15. Jak zrobić bańkę z oleju? Dodatkowe akcesoria oliwa z oliwek 1 pipeta (13) barwnik rozpuszczalny w oleju (12) alkohol 90 2 zlewki (16) szpatułka (19) Do zlewki 1 wlej 30 ml (30cc) wody oraz 40 ml (40cc) alkoholu. Wymieszaj składniki za pomocą szpatułki. Do zlewki 2 wlej 15 ml oliwy z oliwek i dodaj 5 kropli zielonego barwnika. Za pomocą szpatułki dokładnie wymieszaj całość, aby barwnik rozpuścił się w oliwie. Po wymieszaniu natychmiast przetrzyj szpatułkę. Delikatnie przelej zawartość zlewki 2 do zlewki 1. Obserwuj. Oliwa ma mniejszą gęstość niż woda, a więc unosi się na powierzchni wody. Ale za to oliwa ma większą gęstość niż alkohol, który pływa na powierzchni oliwy. W przypadku mieszanki woda/alkohol, oliwa jest pośrodku! 16. Bańka pływająca w górę i w dół w zlewce Weź zlewkę z poprzedniego doświadczenia zawierającą kroplę oliwy zawieszoną w mieszance wody i alkoholu. Delikatnie dolej 10 ml wody. Obserwuj. Delikatnie dolej 10 ml alkoholu i zamieszaj. Obserwuj. Po dodaniu wody zwiększa się średnia objętość mieszanki wody i alkoholu. Właśnie dlatego bańka oliwy unosi się. Po dodaniu alkoholu bańka opada na dno zlewki. Mieszanka wody i alkoholu ma zatem mniejszą gęstość niż oliwa. 17. Pienistość kwasek cytrynowy (1) 1 łyżka dozująca (14) wodorowęglan sodu (2) 1 probówka (18) 1 miniłyżeczka (21) Do probówki wsyp 3 miniłyżeczki wodorowęglanu sodu. Dokładnie wytrzyj łyżeczkę. Dodaj 1 miniłyżeczkę kwasku cytrynowego. Za pomocą łyżki dozującej odmierz 5 ml wody i wlej ją do probówki. Obserwuj zjawisko pienistości. [strona 12] Pienistość polega na tworzeniu się bąbelków w wodzie. Są one bardzo lekkie (lżejsze od wody), dlatego też wypływają na jej powierzchnię. Obecność bąbelków to znak, że w wodzie powstał gaz. W tym przypadku bąbelki utworzyły się na skutek reakcji kwasku cytrynowego (kwas) z wodorowęglanem sodu (zasada). Jest to reakcja kwas-zasada. Powstały gaz to dwutlenek węgla (symbol chemiczny CO2). Reakcję chemiczną zapisujemy w następujący sposób: wodorowęglan sodu + kwas dwutlenek węgla + woda + jon CO2 nie jest cząsteczką o właściwościach toksycznych. Kiedy jest jej za dużo w atmosferze, wtedy jest częściowo odpowiedzialna za efekt cieplarniany. Jednak pod wpływem światła rośliny potrafią doprowadzić do rozpadu dwutlenku węgla na węgiel i tlen. Mamy wtedy do czynienia ze zjawiskiem fotosyntezy. Właśnie dlatego lasy równikowe są o wiele bardziej gęste niż lasy porastające rejony północne.

8 Jak rosną kryształy? 18. Kryształy rosną dzięki wodzie fosforan monoamonowy (3) 1 łyżka dozująca (14) barwnik rozpuszczalny w wodzie (9, 10, 1 kubek z pokrywką (15) 11) 1 miniłyżeczka (21) bibuła (24) Omierz 6 miniłyżeczek fosforanu monoamonowego i wsyp do zlewki. Następnie wlej 5 ml wody. Za pomocą pipety dodaj 4 krople barwnika. Używając szpatułki, mieszaj całość przez co najmniej 2 minuty, aby rozpuścić substancje w wodzie. Przelej mieszankę do małego kubka z podziałką. Wyciągnij 2 kryształowe drzewka i połóż na bibułe, i połącz jeden z drugim. Włóż do kubka i trzymaj z dala od przeciągów. Poczekaj jeden dzień i obserwuj zjawisko. Kryształ jest formą posiadającą regularną budowę geometryczną (np. sześcianu). Sól, cukier, kamienie szlachetne są kryształami. Podczas tego doświadczenia można zaobserwować, w jaki sposób woda transportuje fosforan monoamonowy na papierze, po czym wyparowuje. Pozostałe cząsteczki się reorganizują, w wyniku czego powstają kryształy. Mamy więc do czynienia ze zjawiskiem krystalizacji. Kolor jako świadectwo kwasowości 19. Mieszanie kolorów 1 pipeta (13) barwniki rozpuszczalne w wodzie (9, 10, 11) 3 probówki (17) Do każdej z probówek wlej 10 ml wody. Za pomocą pipety do barwników rozpuszczalnych w wodzie do każdej probówki dodaj kroplę niebieskiego barwnika. Dokładnie przepłucz pipetę wodą. Obserwuj stopniowe rozpuszczanie się barwnika. Do jednej z probówek dodaj kroplę żółtego barwnika, po czym przepłucz pipetę. Do innej probówki dodaj 4 krople czerwonego barwnika. Obserwuj efekt mieszania kolorów. Niebieski, czerwony i żółty to kolory podstawowe. Od nich pochodzi większość pozostałych kolorów. Na podstawie tego doświadczenia możesz zauważyć, że im więcej kropli barwnika dodajesz, tym ciemniejszy staje się roztwór w probówce. Technika analityczna, dzięki której można zmierzyć stężenie barwnika w roztworze, nosi nazwę kolorymetrii. [strona 13] Trzy następne doświadczenia dotyczą czynnika ph. Ich wyjaśnienie podajemy pod koniec doświadczenia Jaśniejąca herbata Dodatkowe akcesoria kwasek cytrynowy (1) 1 torebka herbaty 1 miniłyżeczka (14) 2 zlewki (16) 2 probówki (18) Zaparzaj torebkę herbaty w ciepłej wodzie do momentu, aż płyn stanie się ciemnobrązowy. Wlej płyn do 2 probówek. Do jednej z probówek dodaj 1 miniłyżeczkę kwasku. Obserwuj, co dzieje się z kolorem 21. Sok z czerwonej kapusty zmienia kolor Dodatkowe akcesoria kwasek cytrynowy (1) czerwona kapusta 1 miniłyżeczka (14) wodorowęglan sodu (2) 2 zlewki (16) 3 probówki (19) Poproś kogoś z dorosłych, by gotował w wodzie kawałek czerwonej kapusty do momentu, aż woda nabierze ciemnofioletowej barwy (około 15 minut gotowania). Następnie przelej sok do dwóch zlewek (druga zlewka będzie potrzebna do następnego doświadczenia) i poczekaj, aż ostygnie. Następnie wlej 5 ml soku do każdej z probówek. Do pierwszej probówki dodaj 1 miniłyżeczkę kwasku. Wytrzyj dobrze łyżeczkę, po czym do trzeciej probówki wsyp 1 miniłyżeczkę wodorowęglanu sodu (do drugiej probówki nic nie dodawaj). Obserwuj. Do pierwszej probówki dodaj teraz 1 miniłyżeczkę wodorowęglanu sodu, a do trzeciej probówki 1 miniłyżeczkę kwasku. Obserwuj. 22. Jakie jest ph ziemi? sok z czerwonej kapusty z poprzedniego 1 pipeta (13) doświadczenia bibuła (24) Z bibuły wytnij niewielki pasek, zamocz go w soku z czerwonej kapusty, a następnie wysusz go. W tym czasie pobierz 10-mililitrową próbkę ziemi, którą chcesz poddać badaniu. Włóż ziemię do zlewki i dolej do niej 30 ml wody. Dokładnie wymieszaj całość za pomocą szpatułki. Przy użyciu pipety nabierz 1 kroplę takiego roztworu i nałóż na bibułę. Zobaczysz kolor, który pojawi się wokół kropli oraz na odwrocie bibuły. Wartość ph wybranej przez ciebie ziemi będzie zależeć od otrzymanego koloru. Dzięki takiemu badaniu możesz stwierdzić, jakie rośliny są najlepiej przystosowane do danego rodzaju ziemi.

9 Wartość ph może wynosić od 0 do 14. Czysta woda ma neutralny odczyn ph (ph=7). Wartość ph w przypadku roztworu kwasu wynosi poniżej 7 (np. sok z cytryny, cola), w przypadku roztworu zasadowego powyżej 7. Dzięki kwaskowi cytrynowemu woda nabiera kwaśnego odczynu, natomiast dzięki wodorowęglanowi sodu odczynu zasadowego. Aby określić wartość ph często stosuje się wskaźnik kolorystyczny, czyli substancję zmieniającą kolor w zależności od wartości ph. Herbata traci kolor w środowisku kwasowym. Otrzymany kolor soku z czerwonej kapusty może oznaczać: Czerwony roztwór albo ziemia mają odczyn kwasowy. Fioletowy roztwór albo ziemia mają odczyn neutralny. Niebieski roztwór albo ziemia mają odczyn lekko zasadowy. Zielony - roztwór albo ziemia mają odczyn zasadowy. [strona14] Jak dzięki wodzie rozczepia się kolory? 23. Wstęp do chromatografii 1 pipeta (13) barwniki rozpuszczalne w wodzie (9,10, 11) 2 zlewki (16) bibuła (24) Z gotowego arkusza bibuły wytnij prostokąt. W zlewce wymieszaj 4 krople barwnika żółtego i 4 niebieskiego. Mieszaj za pomocą szpatułki. Używając pipety, nabierz nieco zielonej mieszanki i jedną jej kroplę umieść na prostokącie bibuły w odległości około 2 cm od krótszego boku w połowie jego długości. Do drugiej zlewki wlej 20 ml wody i umieść bibułę w zlewce w ten sposób, aby zielona kropka znajdowała się przy dnie zlewki, tak jak na rysunku. Przez kilka minut obserwuj, co się dzieje. Możesz wykonać podobne doświadczenie używając następujących mieszanek: - 4 krople czerwonego barwnika + 4 krople niebieskiego = kolor fioletowy, lub - 4 krople żółtego barwnika + 4 krople czerwonego = kolor pomarańczowy Niektóre materie z łatwością wchłaniają wodę. Dzięki właściwości wchłaniania papierowa serwetka może służyć do zebrania rozlanej wody, a drzewa mogą pobierać z ziemi składniki odżywcze. Celuloza (polimer, z którego zbudowane są ścianki komórek roślinnych) ma wyjątkowe właściwości hydrofilowe. Chromatografia jest techniką, dzięki której rozdziela się substancje chemiczne. Zasada jest prosta każda substancja przemieszcza się po podłożu (w tym przypadku bibule) z właściwą sobie prędkością. Na bibule można rozdzielić różne składniki. Mieszanka barwników została pociągnięta przez wodę i przesuwała się po bibule. W przypadku zielonej mieszanki kolor niebieski szybciej wędrował po bibule niż kolor żółty. Niewidzialna wiadomość, czyli chemia w służbie tajnych agentów 24. Atrament sympatyczny Można napisać wiadomość za pomocą niewidzialnej cieczy (podobnej do wody), a następnie użyć wywoływacza, dzięki któremu wiadomość będzie mogła zostać odczytana. Ta niewidzialna ciecz nosi nazwę atramentu sympatycznego. Dodatkowe akcesoria kwasek cytrynowy (1) wykałaczka bądź piórko kartka papieru maszynowego 1 miniłyżeczka (21) Do zlewki wsyp 2 miniłyżeczki kwasku cytrynowego i dolej 10 ml wody. Mieszaj całość za pomocą szpatułki do czasu, aż roztwór stanie się jednolity. Zamiast kwasku cytrynowego można użyć octu (zawiera kwas octowy) lub soku z cytryny. W roztworze zanurz wykałaczkę (lub piórko) i na kartce papieru napisz sekretną wiadomość. Regularnie zanurzaj wykałaczkę w kwaśnym roztworze. Przysuń kartkę blisko źródła ciepła (toster), aby móc odczytać wiadomość. Kiedy przysuwa się papier blisko źródła ciepła, ulega on szybkiemu zwęgleniu dzięki obecności kwasu. W pierwszej kolejności papier brązowieje w tym miejscu, w którym ma kontakt z kwasem. [strona15] Woda i prąd elektryczny 25. Wywarzanie wody Ravel Dodatkowe akcesoria bateria 9V pasująca do przewodu łączącego sól kuchenna 2 wkłady węglowe (20) 1 przewód łączący (22) Zasady bezpieczeństwa: rodzice powinni sami podłączyć baterię do przewodu łączącego. Dodatni biegun baterii powinien przylegać do bieguna w kształcie sześciokąta znajdującego się w przewodzie łączącym. Biegun ujemny baterii powinien przylegać do drugiego bieguna przewodu łączącego. Należy regularnie sprawdzać baterię oraz przewód łączący w celu wykrycia ewentualnych uszkodzeń. W razie stwierdzenia jakichkolwiek nieprawidłowości lub uszkodzeń w przewodzie łączącym należy zaniechać korzystania z niego do czasu, aż zostanie naprawiony lub wymieniony. Bateria nie powinna być powtórnie ładowana. Akumulatory powinny być ładowane jedynie pod nadzorem osoby dorosłej i należy wyciągać je z zestawu

10 przed ładowaniem. Zużyte baterie lub akumulatory powinny być wyciągnięte z zestawu. Zaciski baterii lub akumulatora nie mogą być narażone na zwarcie. Do zlewki wlej 50 ml wody. Dosyp kilka szczypt soli i wymieszaj za pomocą szpatułki. Podłącz baterię do przewodu łączącego. Do przewodów wepnij dwa wkłady węglowe, tak jak na rysunku obok. Ustaw wkłady wewnątrz zlewki równolegle do jej ścianek. Możesz do tego celu użyć plasteliny. Obserwuj. Po kilku chwilach z roztworu zaczyna wydzielać się zapach wody Javel. Uwaga: zestaw ten może działać najdłużej przez 1 minutę. Po zakończeniu doświadczenia możesz wąchać słoną wodę w odległości nie mniejszej niż 10 cm od zlewki. Pod żadnym pozorem nie pij wody. Po zakończeniu doświadczenia koniecznie odłącz baterię od przewodu, ponieważ w przeciwnym razie bateria może się nagrzać i cię poparzyć. Nigdy nie zbliżaj przewodu łączącego do ust. Dzięki przewodom elektrycznym, węglowi i słonej wodzie może płynąć prąd elektryczny. Powstaje on na skutek przemieszczania się elektronów (symbol e-). Podczas przemieszczania się elektronów, w roztworze zachodzą reakcje chemiczne. Są to reakcje utleniania redukcji. Dzięki nim otrzymuje się wodę Javel. Dodatkowe informacje W momencie, kiedy do wody wsypuje się sól, atomy sodu (Na) i chloru (Cl) rozpadają się i stają się jonami Na+ oraz Cl-. NaCl (sól) Na+ + Cl- 1) Wkład węglowy połączony za pomocą czerwonego przewodu z dodatnim zaciskiem baterii to anoda. To właśnie tutaj cząstki chemiczne przekazują swoje elektrony, które są przyciągane przez dodatni zacisk baterii. Mówi się, że cząstki się utleniają. 2 Cl- Cl2 + 2 e- 2 H2O O2 (gaz) + 4H+ + 4e- 2) Wkład węglowy połączony z baterią za pomocą czarnego przewodu to katoda. Naładowane ujemnie elektrony próbują oddalić się od ujemnego bieguna baterii. Cząstki chemiczne mogą je schwytać. Dlatego mówi się, że katoda jest siedzibą redukcji. 4 H2O + 4e- 2 H2 (gaz) + 4 OH- Ogólnie: 2 H2O 2 H2 + O2 Kiedy przewód jest zamknięty można zaobserwować bąbelki na powierzchni anody i katody. Tworzą się dwa gazy: - tlen dwucząsteczkowy w anodzie (symbol O2) - wodór dwucząsteczkowy w katodzie (symbol H2) Zastosowanie w przemyśle Proces ten jest często wykorzystywany w przemyśle. Dzięki niemu wytwarza się spore ilości dwucząsteczkowego tlenu i wodoru. W większości rakiet H2 stosowany jest jako paliwo. Ponadto wytworzono również dwucząsteczkowy chlor (Cl2). Kiedy cząsteczka ta wchodzi w reakcję z OH-, otrzymuje się wodę Javel, czyli NaClO. Środek ten, znany już w XIX wieku, stosowany jest do dezynfekcji oraz wybielania. Można również wykorzystać to doświadczenie do odsalania wody morskiej. Jony Na+ pochodzące z soli ulegają przemianie w trakcie reakcji, co powoduje zmniejszenie się ilości soli w roztworze. [strona 16] Wszelkie uwagi i reklamacje prosimy kierować na adres firmy SENTOSPHÈRE 58, bd Général Martial Valin Paris FRANCE sentosphere@sentosphere.fr Słowniczek Atom słowo to pochodzi od greckiego atomos, co oznacza niepodzielny. Jest to najmniejszy składnik materii. W centrum atomu znajduje się jądro, wokół którego krążą elektrony (mają ujemny ładunek elektryczny). Atomy mogą się ze sobą łączyć, tworząc cząsteczkę. Cząsteczka to grupa atomów. Budowa cząsteczki jest określona przez jej wzór chemiczny, np. cząsteczka o symbolu O2 zbudowana jest z dwóch atomów tlenu, a cząsteczka wody H2O składa się z dwóch atomów wodoru (H) i jednego atomu tlenu (O). Połączenia między atomami mogą podlegać wielu przekształceniom, tzn. zamieniać się w jedną lub kilka innych cząsteczek. Takie zmiany nazywa się reakcjami chemicznymi. Przykład: H+ + OH- H2O Mówi się, że H+ (jon wodorowy) oraz OH- (jon wodorotlenowy) są reakcyjne, co oznacza, że ulegają one chemicznym przemianom w trakcie reakcji. H2O jest związkiem chemicznym powstałym w wyniku reakcji. Efekt cieplarniany jest to zjawisko klimatyczne, które przypomina procesy zachodzące w szklarni. Promienie słoneczne bez trudu przenikają do zamkniętej przestrzeni i są tam zatrzymywane, co powoduje szybki wzrost temperatury w szklarni. Niektóre gazy w atmosferze pełnią podobną funkcję, jak szyby w szklarni, czyli zatrzymują promienie słońca w atmosferze i przez to przyczyniają się do wzrostu temperatury na naszej planecie. Gdyby proces ten nie zachodził, temperatura na powierzchni Ziemi byłaby bardzo niska (w okolicach -100 C). Jednak nadmierna ilość gazów w atmosferze prowadzi do zbyt gwałtownego ocieplenia klimatu. Elektrody są używane do przewodzenia prądu elektrycznego. Elektron jest jednym ze składników atomu. Posiada ujemny ładunek elektryczny. Elektrony tworzą chmurę, która otacza jądro atomu. Dzięki tej chmurze atomy mogą się ze sobą łączyć i tym samym tworzyć wiązania chemiczne. Emulsja jest to mieszanina substancji, które w normalnych warunkach nie łączą się ze sobą, np. woda i tłuszcz. Substancja jest rozproszona w postaci

11 maleńkich kropelek. Mieszanka zachowuje swoją konsystencję dzięki dodaniu składnika zwanego emulgatorem. Hydrofil związek o właściwościach hydrofilowych wykazuje zdolność do przyłączania cząsteczek wody i łatwego uwodnienia. Hydrofob związek hydrofobowy charakteryzuje się odpychaniem cząsteczek wody. Na przykład patelnia teflonowa czy płaszcz przeciwdeszczowy posiadają powłokę, która nie przepuszcza wody. Jon jednostka chemiczna (atom lub cząsteczka), która ma niedobór lub nadmiar elektronów. Całkowity ładunek elektryczny jonu nie jest zatem neutralny. Jon może przez to być kojarzony z magnesem. Istnieją jony o ładunku ujemnym są to aniony. Charakteryzują się one nadmiarem jednego lub kilku elektronów. Jony o ładunku dodatnim (kationy) mają niedobór jednego lub kilku elektronów. Przykład: H+ jest jonem wodorowym utworzonym z atomu wodoru poprzez oderwanie jednego z jego elektronów. W roztworze wodnym jon ten jest odpowiedzialny za kwasowość roztworu. W celu obliczenia wartości stężenia jonów wodorowych w roztworze używa się pojęcia ph. ph czynnik ten określa stężenie jonów wodorowych (symbol H+) w roztworze wodnym. Istnieje ph neutralne (taka sama liczba jonów wodorowych i wodorotlenowych w roztworze wodnym), kwasowe (większa liczba jonów wodorowych niż wodorotlenowych w roztworze) oraz zasadowe (przewaga jonów wodorotlenowych nad jonami wodorowymi). Polimer jest to duża cząsteczka przypominająca sznur mikroskopijnych koralików. W życiu codziennym jesteśmy otoczeni tysiącami polimerów, np. polimerami są wszystkie plastiki, jakich używamy. Drewno oraz skrobia są polimerami naturalnymi. Reakcja utleniania-redukcji jest procesem, podczas którego następuje przeniesienie elektronów z jednej cząstki chemicznej na inną. Roztwór jest to ciecz zawierająca rozpuszczone związki. O związkach mających właściwości łatwego mieszania się z wodą mówi się, że są rozpuszczalne w wodzie. Roztwór wodny składa się głównie z wody. Stężenie wielkość ta określa stosunek ilości substancji do danego ciężaru lub objętości. Na przykład kiedy rozpuści się 3 g soli w litrze wody, to stężenie soli w roztworze wynosi 3g/l (3 gramy na litr). Wypór Archimedesa jest to siła oddziałująca na ciało zanurzone w wodzie. Siła ta działa w kierunku do góry i jest równa ciężarowi wody wypartej przez ciało. Żelująca substancja ma właściwości zagęszczania środowiska, do którego została wprowadzona.