PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO

Transkrypt

1 Opracowanie współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie STAROSTWO POWIATOWE W NOWYM TARGU PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROJEKTÓW UPROSZCZONYCH PLANÓW URZĄDZENIA LASU DLA WSPÓLNOT GRUNTOWYCH Wspólnoty Leśnej Chyżne, Wspólnoty Leśnej Urbarialnej Jabłonka, Wspólnoty Leśnej Piekielnik, Wspólnoty Leśnej Urbarialnej w Zubrzycy Dolnej, Wspólnoty Leśnej Obidowa, Spółki Dla Zagospodarowania Wspólnoty Leśnej Wsi Klikuszowa na okres gospodarczy od 1 stycznia 2014r. do 31 grudnia 2023r. Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej Oddział w Krakowie Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej Oddział w Krakowie ul. Senatorska 15, Kraków tel. (12) , faks (12) sekretariat@krakow.buligl.plwww.krakow.buligl.plNIP:

2 Wykonano na zlecenie Starostwa Powiatowego w Nowym Targu Kraków 2013 r. Wykonawca Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej Oddział w Krakowie ul. Senatorska15, Kraków tel. (12) , faks (12) sekretariat@krakow.buligl.pl Prognozę opracował mgr inż. Sylwester Nalepa 2

3 SPIS TREŚCI 1 WSTĘP STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM WYKAZ STOSOWANYCH SKRÓTÓW I POJĘĆ INFORMACJE OGÓLNE Położenie Położenie przyrodniczo-leśne Podstawa formalno-prawna Zakres prognozy Zawartość projektu UPUL Główne cele projektu UPUL Metody zastosowane przy sporządzaniu prognozy Propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektów UPUL i częstotliwość jej przeprowadzania Informacja o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko projektu planu Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym istotne z punktu widzenia realizacji projektów UPUL Powiązania projektów UPUL z innymi dokumentami, w tym dokumentami, dla których zostały przeprowadzone SOOŚ ISTNIEJĄCY STAN ŚRODOWISKA NA OBSZARZE WSPÓLNOT OBJĘTYCH STRATEGICZNĄ OCENĄ ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO Walory przyrodniczo-leśne obszaru wspólnot Formy ochrony przyrody występujące na gruntach wspólnot objętych strategiczną oceną oddziaływania na środowisko Ochrona lasu Zagospodarowanie turystyczne Zalesienia Istniejące problemy ochrony przyrody istotne z punktu widzenia realizacji projektów UPUL Określenie obszarów potencjalnej kolizji między celami ochrony przyrody a gospodarką leśną Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji projektów UPUL Istniejący stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem PRZEWIDYWANE ODDZIAŁYWANIE PROJEKTÓW UPUL NA ŚRODOWISKO I OBSZARY NATURA Wpływ zapisów projektów UPUL wyznaczających ramy dla przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko

4 6.2 Przewidywane oddziaływanie projektów UPUL na cele i przedmioty ochrony oraz integralność obszarów Natura Przewidywane oddziaływanie Uproszczonego planu urządzenia lasu na obszary Natura Wpływ ustaleń projektów UPUL na przedmioty ochrony w zasięgu obszaru specjalnej ochrony PLB Babia Góra Wpływ ustaleń projektu UPUL na przedmioty ochrony w zasięgu obszaru specjalnej ochrony PLB Pasmo Policy Wpływ ustaleń projektów UPUL na przedmioty ochrony w zasięgu obszaru specjalnej ochrony PLB Torfowiska Orawsko-Nowotarskie Wpływ ustaleń projektów UPUL na przedmioty ochrony w zasięgu obszaru o znaczeniu wspólnotowym PLH Torfowiska Orawsko-Nowotarskie Wpływ ustaleń projektu UPUL na przedmioty ochrony w zasięgu obszaru o znaczeniu wspólnotowym PLH Ostoja Gorczańska Wpływ ustaleń projektu UPUL na inne formy ochrony przyrody Przewidywane oddziaływanie projektu UPUL na środowisko Oddziaływanie na różnorodność biologiczną Oddziaływanie na ludzi Oddziaływanie na znane stanowiska chronionych gatunków zwierząt i roślin Oddziaływanie na siedliska chronionych gatunków roślin i zwierząt Oddziaływanie na wodę Oddziaływanie na powietrze Oddziaływanie na powierzchnię ziemi Oddziaływanie na krajobraz Oddziaływanie na klimat Oddziaływanie na zasoby naturalne Oddziaływanie na zabytki Oddziaływanie na dobra materialne Zbiorcza ocena oddziaływania na środowisko ROZWIĄZANIA I WNIOSKI DO PROJEKTÓW UPUL Przewidywane rozwiązania mające na celu ograniczanie negatywnych oddziaływań projektów UPUL na środowisko Ogólne wytyczne i zalecenia prowadzenia racjonalnej gospodarki leśnej Rozwiązania alternatywne do rozwiązań zastosowanych w projekcie UPUL Trudności napotkane podczas sporządzania Prognozy Wnioski końcowe LITERATURA MAPY SPORZĄDZONE NA POTRZEBY PROGNOZY ZAŁĄCZNIKI Uzgodnienie zakresu i stopnia szczegółowości prognozy z Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska w Krakowie Uzgodnienie zakresu i stopnia szczegółowości prognozy z Małopolskim Państwowym Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym w Krakowie

5 SPIS TABEL Tabela 1 Typy drzewostanów i orientacyjny skład gatunkowy odnowień, wg typów siedliskowych lasu dla wspólnot Tabela 2 Zestawienie form ochrony przyrody na gruntach wspólnot i ogólnej powierzchni form ochrony Tabela 3 Zestawienie obszarów Natura 2000 na gruntach wspólnot Tabela 4 Wykaz roślin chronionych na gruntach wspólnot Tabela 6 Wykaz płazów na gruntach wspólnot Tabela 7 Wykaz ptaków, które mogą występować na gruntach wspólnot Tabela 8 Wykaz ssaków w zasięgu wspólnot Tabela 9 Obszary potencjalnej kolizji między celami ochrony przyrody, a gospodarką leśną Tabela 9 Wykaz gruntów leśnych będących własnością wspólnot w zasięgu OSO PLB Babia Góra Tabela 10 Gatunki zwierząt i roślin zamieszczone w SDF OSO PLB Babia Góra Tabela 11 Wykaz gruntów leśnych w zarządzie wspólnot w zasięgu OSO PLB Pasmo Policy Tabela 12 Gatunki zwierząt i roślin zamieszczone w SDF OSO PLB Pasmo Policy Tabela 13 Obszar Natura 2000: OSO PLB Pasmo Policy. Macierz przewidywanego wpływu Uproszczonego planu urządzenia lasu na zachowanie stanu ochrony gatunków ptaków i ich siedlisk stanowiących przedmioty ochrony, dla których wyznaczono obszar Natura Tabela 14 Gatunki będące przedmiotem ochrony w OSO PLB Pasmo Policy, wymagania i propozycje działań w celu ochrony Tabela 15 Wykaz gruntów leśnych w zarządzie wspólnot w zasięgu OSO PLB Torfowiska Orawsko-Nowotarskie Tabela 16 Gatunki zwierząt i roślin zamieszczone w SDF OSO PLB Torfowiska Orawsko-Nowotarskie Tabela 17 Obszar Natura 2000: OSO PLB Torfowiska Orawsko- Nowotarskie. Macierz przewidywanego wpływu Uproszczonego planu urządzenia lasu na zachowanie stanu ochrony gatunków ptaków i ich siedlisk stanowiących przedmioty ochrony, dla których wyznaczono obszar Natura Tabela 18 Gatunki będące przedmiotem ochrony w OSO PLB Torfowiska Orawsko-Nowotarskie, wymagania i propozycje działań w celu ochrony Tabela 19 Wykaz gruntów leśnych w zarządzie wspólnot w zasięgu OZW, PLH Torfowiska Orawsko-Nowotarskie Tabela 20 Siedliska przyrodnicze z I Dyrektywy Siedliskowej w zasięgu OZW PLH Torfowiska Orawsko-Nowotarskie wg. SDF Tabela 21 Gatunki zwierząt i roślin zamieszczone w SDF OZW PLH Torfowiska Orawsko-Nowotarskie

6 Tabela 22 Obszar Natura 2000: OZW PLH Torfowiska Orawsko- Nowotarskie. Macierz przewidywanego wpływu projektu Planu urządzenia lasu na zachowanie stanu ochrony siedlisk przyrodniczych, dla których wyznaczono obszar Natura Tabela 23 Obszar Natura 2000: OZW PLH Torfowiska Orawsko- Nowotarskie. Macierz przewidywanego wpływu projektu Planu urządzenia lasu na zachowanie stanu ochrony gatunków roślin i zwierząt (z wyjątkiem ptaków), dla których wyznaczono obszar Natura Tabela 24 Gatunki będące przedmiotem ochrony w SOO PLB Torfowiska Orawsko-Nowotarskie, wymagania i propozycje działań w celu ochrony Tabela 25 Wykaz gruntów leśnych w zarządzie wspólnot w zasięgu OZW PLH Ostoja Gorczańska Tabela 26 Siedliska przyrodnicze z I Dyrektywy Siedliskowej, w zasięgu OZW PLH Ostoja Gorczańska wg. SDF Tabela 27 Gatunki zwierząt i roślin zamieszczone w SDF OZW PLH Ostoja Gorczańska Tabela 28 OZW Ostoja Gorczańska. Macierz przewidywanego wpływu projektu UPUL urządzenia lasu na zachowanie stanu ochrony siedlisk przyrodniczych, dla których wyznaczono obszar Natura Tabela 29 Obszar Natura 2000: OZW PLH Torfowiska Orawsko- Nowotarskie. Macierz przewidywanego wpływu projektu Planu urządzenia lasu na zachowanie stanu ochrony gatunków roślin i zwierząt (z wyjątkiem ptaków), dla których wyznaczono obszar Natura Tabela 30 Gatunki będące przedmiotem ochrony w SOO PLH Ostoja Gorczańska, wymagania i propozycje działań w celu ochrony Tabela 31 Elementy projektu UPUL oddziaływujące na środowisko lub obszary Natura Tabela 32 Macierz przewidywanego oddziaływania projektu Uproszczonego planu urządzenia lasu na środowisko w granicach zasięgu gruntów wspólnot

7 1 WSTĘP Przedmiotem opracowania jest Prognoza oddziaływania na środowisko projektów Uproszczonych planów urządzenia lasu dla Wspólnot na okres r. Prognoza oddziaływania na środowisko wykonana została przez BULiGL o/kraków na zlecenie Starostwa Powiatowego w Nowym Targu. Obowiązek opracowania prognozy oddziaływania na środowisko Projektu Uproszczonego planu urządzenia lasu wynika bezpośrednio z art. 47 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Artykuł ten nakłada na jednostki opracowujące projekty planów lub programów, obowiązek przeprowadzenia postępowania, w sprawie oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji tych dokumentów. Zakres szczegółowości prognozy jest zgodny z art. 51 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Zakres informacji zawartych w prognozie oddziaływania na środowisko wynika ze stanu współczesnej wiedzy i metod oceny oraz dostosowany jest do zawartości i stopnia szczegółowości projektu Uproszczonego planu urządzenia lasu dla wspólnot. Zakres i stopień szczegółowości informacji wymaganych w Prognozie został uzgodniony z Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska oraz Państwowym Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym. 7

8 2 STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM Prognozę oddziaływania na środowisko sporządzono do projektów Uproszczonych planów urządzenia lasu dla wspólnot gruntowych: Wspólnoty Leśnej Chyżne, Wspólnoty Leśnej Urbarialnej Jabłonka, Wspólnoty Leśnej Piekielnik, Wspólnoty Leśnej Urbarialnej w Zubrzycy Dolnej, Wspólnoty Leśnej Obidowa, Spółki Dla Zagospodarowania Wspólnoty Leśnej Wsi Klikuszowa na okres r.. Podstawą do sporządzenia projektu planu były wytyczne do opracowania Uproszczonego planu urządzenia lasu i zasady zagospodarowania lasu przyjęte podczas spotkania roboczego w Starostwie Powiatowym i sporządzone w formie notatki. W projekcie Uproszczonego planu urządzenia lasu wspólnot na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji terenowej drzewostanów oraz przyjętych zasad zagospodarowania lasu zaprojektowano dla każdego wydzielenia (pododdziału) zadania gospodarcze, które powinny zostać zrealizowane, w ciągu 10-ciu lat obowiązywania planu. Rozmiar zaprojektowanych prac, określony został powierzchnią lasu (wyrażoną w hektarach), którą należy objąć wskazanym zabiegiem, a w przypadku prac związanych z pozyskaniem (wycinką) drewna określony został również orientacyjny rozmiar miąższościowy, wyrażony w m 3 przewidzianego do pozyskania drewna. Zestawienia rozmiaru wszystkich zaprojektowanych zadań gospodarczych w postaci zestawień, po przeprowadzeniu odpowiednich analiz i wyborze ostatecznego wariantu zostało omówione podczas konsultacji z zarządami poszczególnych wspólnot. Procedura sporządzania Uproszczonych planów urządzenia lasu została poddana konsultacjom społecznym poprzez wyłożenie projektów planu w poszczególnych gminach, które w miejscowo przyjęty sposób udostępniły informację o możliwości zapoznania się z projektami Uproszczonych planów urządzenia lasu dla wspólnot oraz możliwości składania wniosków i uwag. Opracowana dokumentacja została poddana procedurze oceny oddziaływania na środowisko, której elementem jest niniejsza prognoza. W dalszej kolejności Prognoza zostanie poddana opiniowaniu przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska i Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego. Następnie projekty Uproszczonych planów urządzenia lasu zostaną przedstawione do zatwierdzenia przez Starostę Powiatowego w Nowym Targu. Decyzja zatwierdzająca plan będzie określać maksymalną, (której nie można przekroczyć) możliwą do pozyskania miąższość drewna (wyrażoną w m 3 ), powierzchnię (wyrażoną w hektarach) projektowanych odnowień oraz powierzchnię (wyrażoną w hektarach) projektowanych prac pielęgnacyjnych. Przedmiotem niniejszej prognozy oddziaływania na środowisko jest analiza poszczególnych zadań gospodarczych określonych w projekcie Uproszczonego planu urządzenia lasu dla wspólnot, których realizacja może mieć wpływ na podstawowe elementy środowiska lub na przedmioty ochrony (siedliska przyrodnicze, gatunki roślin, gatunki zwierząt) obszarów Natura Szczególna wartość przyrodnicza obszarów administrowanych przez wspólnoty leśne podyktowana jest między innymi występowaniem rzadkich i cennych gatunków zwierząt, roślin oraz siedlisk: torfowisk wysokich, borów bagiennych oraz wysokogórskich borów świerkowych. W zasięgu gruntów Wspólnoty Leśnej 8

9 Chyżne, Wspólnoty Leśnej Urbarialnej Jabłonka i Wspólnoty Leśnej Piekielnik położone są następujące obszary Natura 2000: OZW PLH Torfowiska Orawsko-Nowotarskie OSO PLB Torfowiska Orawsko-Nowotarskie W zasięgu gruntów Wspólnoty Leśnej Urbarialnej w Zubrzycy Dolnej położone są Obszary Natura 2000: OSO PLB Babia Góra OSO PLB Pasmo Policy. W zasięgu gruntów Wspólnoty Leśnej Obidowa i Spółki Dla Zagospodarowania Wspólnoty Leśnej Wsi Klikuszowa: PLH Ostoja Gorczańska. W pierwszej części prognozy (rozdział 4) przedstawiono informacje ogólne, w tym zakres i podstawę formalno-prawną sporządzenia prognozy, ogólny opis zawartości i celów projektu Uproszczonego planu urządzenia lasu. Odniesiono się tutaj również do istotnych z punktu widzenia planu, powiązań prognozy z dokumentami ustanowionymi na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym wykazując brak konfliktów tworzonego dokumentu na poziomie założeń i celów związanych z ochroną przyrody. Obok podstawy prawnej sporządzania prognozy, zaprezentowano również metody zastosowane przy jej tworzeniu. W pierwszej części dokumentu (rozdział 4.8), oceniono potencjalny transgraniczny charakter oddziaływania zapisów planu. Ze względu na charakter zaplanowanych zabiegów, projekt Uproszczonego planu urządzenia lasu dla wspólnot nie spowoduje transgranicznego oddziaływania na środowisko. Kolejna część prognozy (rozdział 5) zawiera podstawowe dane o gruntach wspólnot w tym informacje o formach ochrony przyrody, walorach przyrodniczych oraz o zaobserwowanych formach degradacji ekosystemów leśnych. Przedstawiono potencjalne skutki, jakie niosłoby ze sobą wstrzymanie realizacji UPUL na obszarze wspólnot. Wykazano przede wszystkim, że byłoby to niezgodne z obowiązującym w Polsce prawem (Ustawa o Lasach z dn r.), ponadto brak realizacji zapisów tego podstawowego dokumentu mógłby stanowić duże zagrożenie dla trwałości lasu i nieść ze sobą poważne skutki gospodarcze i społeczne. Kluczową część prognozy stanowi rozdział 6. Obejmuje on wyniki prowadzonych analiz w formie tabel i wykresów uzupełnionych wskazówkami, wyjaśnieniami i propozycjami alternatywnych rozwiązań, mających na celu eliminację potencjalnie negatywnego oddziaływania zapisów UPUL na przedmioty ochrony. Ponadto przedstawiono kryteria oceny oddziaływania zapisów planu na cele, przedmioty ochrony oraz integralność obszarów Natura 2000, a także na środowisko i poszczególne jego elementy (bioróżnorodność, ludzi, zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki i dobra materialne). Ocenę oddziaływania wskazań gospodarczych na środowisko oparto na określeniu rodzaju wpływu planowanego zabiegu na przedmiot ochrony oraz długości okresu jego oddziaływania. W ten sposób wyróżniono sytuacje, w których dana wskazówka mogła mieć wpływ pozytywny, negatywny bądź neutralny oraz oddziaływać krótko-, średnio- lub długoterminowo. Zamieszczone w tej części oceny i wskazania oparto na wiedzy teoretycznej, doświadczeniu praktycznym zespołu ekspertów uwzględniających 9

10 uwarunkowania środowiskowe obszaru, na którym mają być realizowane planowane zadania oraz występujące na nim problemy ochrony przyrody. Szczegółowa analiza wpływu zapisów projektowanych działań gospodarczych na przedmioty ochrony sieci Natura 2000 występujące na terenie omawianych wspólnot pozwoliła stwierdzić, że projektowane zabiegi gospodarcze ukształtują ekosystemy leśne w sposób zapewniający odpowiednie warunki ekologiczne do funkcjonowania siedlisk przyrodniczych i zostały ocenione w większości, jako neutralne, a w niektórych przypadkach, jako pozytywne. W celu zwiększenia przejrzystości opracowania poszczególne zaprojektowane zabiegi gospodarcze zestawiono w odpowiednie grupy. Do poszczególnych grup zakwalifikowano zabiegi, które w podobny sposób mogą oddziaływać na elementy środowiska lub na przedmioty ochrony obszarów Natura W prognozie wyróżniono następujące grupy zabiegów: Zalesienia - czyli zakładanie upraw leśnych na gruntach użytkowanych dotychczas w inny sposób (np. łąki, pastwiska). Wspólnoty nie posiadają gruntów przeznaczonych do zalesienia. Odnowienia - czyli stopniowe zastępowanie dojrzałego drzewostanu nowym, młodym pokoleniem drzew. Obejmują one oczyszczenie powierzchni pozrębowej (tzw. melioracje agrotechniczne), przygotowanie gleby pod sadzenie lub obsiew naturalny, sadzenie drzew na powierzchni otwartej (sporadycznie) i pod osłoną drzewostanu, podsadzenia, dolesienia luk i przerzedzeń, poprawki i uzupełnienia. Należy tutaj podkreślić, że znaczna część odnowień będzie polegała na inicjowaniu i wykorzystaniu odnowienia naturalnego, czyli drzew, które wyrosną z nasion drzew wydanych przez dojrzały drzewostan. Przyjęte w projekcie Uproszczonego planu urządzenia lasu składy gatunkowe odnowień są zgodne z siedliskowymi typami lasu i uwzględniają również składy gatunkowe optymalne dla siedlisk przyrodniczych. Pielęgnowanie drzewostanów - w zależności od fazy rozwoju drzewostanu obejmuje zabiegi pielęgnacji gleby, tj. wycinanie chwastów w uprawach (czyli gdy drzewka mają kilka lat), czyszczenia wczesne i czyszczenia późne, tj. wycinanie pojedynczych niepożądanych drzewek w przegęszczonych młodnikach, trzebieże wczesne i trzebieże późne, tj. wycinanie pojedynczych drzew przeszkadzających w rozwoju osobnikom najdorodniejszym i pożądanych gatunków. Zabiegi pielęgnowania drzewostanu mają na celu osiągnięcie jakościowo lepszej produkcji drewna, zwiększenie odporności drzewostanów na szkodliwe czynniki biotyczne i abiotyczne oraz regulowanie składu gatunkowego pod kątem dostosowania do siedlisk. Wykonanie zabiegów pielęgnacji na siedliskach chronionych programem Natura 2000 jest dostosowane do przyrodniczych wymogów chronionych siedlisk i związanych z nimi gatunków roślin i zwierząt. Rębnie - czyli zadania określające zasady wykonywania całego zespołu czynności, które mają na celu stopniową przemianę pokoleń w lesie w sposób zapewniający równoczesne usuwanie drzew lub drzewostanów, tworzenie korzystnych warunków do odnowienia, kształtowanie odpowiedniej budowy drzewostanów oraz zapewnienie naturalnej różnorodności biologicznej i trwałości lasu. Wykonanie rębni na siedliskach chronionych 10

11 programem Natura 2000 jest dostosowane do przyrodniczych wymogów chronionych siedlisk i związanych z nimi gatunków roślin i zwierząt. Rębnie stopniowe (IV) - nierównomierne przerzedzanie dojrzałego drzewostanu (w formie poszerzanych stopniowo luk i gniazd) celem zainicjowania i odsłaniania młodego pokolenia. Daje możliwość wyhodowania drzewostanów wielogatunkowych, różnowiekowych o grupowej formie zmieszania drzew. Wykorzystuje się w niej wiele lat nasiennych, a proces odnowienia rozciąga się na przestrzeni 30 do 50 lat (a nawet więcej). Analiza charakteru zaprojektowanych zabiegów gospodarczych oraz ich rozmiaru dla lasów wspólnot pozwoliła ocenić, w jaki sposób mogą one wpływać na poszczególne elementy środowiska: różnorodność biologiczną, ludzi, chronione i rzadkie gatunki roślin i zwierząt, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne oraz zabytki i dobra kultury materialnej. Przy ocenie zabiegów gospodarczych brano pod uwagę ich oddziaływanie krótkoterminowe (1-5 lat), średnioterminowe (okres obowiazywania planu - 10 lat) oraz długoterminowe (jedno pokolenie drzewostanu umownie ok. 100 lat). W żadnym przypadku nie stwierdzono długoterminowego, ujemnego oddziaływania, które jest równoznaczne z oddziaływaniem znacząco negatywnym. W sporadycznych przypadkach wykazano ujemne oddziaływanie niektórych zabiegów na pewne elementy środowiska, np. odnowienia czy rębnie mogą krótkoterminowo ujemnie oddziaływać na powierzchnię ziemi rośliny lub zwierzęta, jednak w dalszej perspektywie czasowej oddziaływanie tych zabiegów staje się obojętne lub pozytywne. Ocenę oddziaływania projektów UPUL na poszczególne elementy środowiska przedstawiono w sposób opisowy i zestawiono w syntetycznej tabeli. Biorąc pod uwagę zdecydowaną przewagę ocen pozytywnych należy stwierdzić, że projekty Uproszczonych planów urządzenia lasu wspólnot gruntowych pozytywnie oddziałują na środowisko. Podstawą do przeprowadzenia oceny oddziaływania projektów UPUL na przedmioty ochrony (siedliska przyrodnicze, gatunki roślin, gatunki zwierząt) obszarów Natura 2000 było zebranie informacji o występujących na tych obszarach przedmiotach ochrony i analiza oddziaływania zaprojektowanych zabiegów w miejscach ich występowania. Do przeprowadzenia takiej analizy niezbędne jest dokładne określenie miejsca występowania poszczególnych siedlisk lub gatunków. Jako dostępne źródła danych wykorzystano przede wszystkim: wykazy i zestawienia przygotowane przez RDOŚ w Krakowie, dane pozyskane w trakcie prac terenowych przez wykonawcę planu, standardowe formularze danych (SDF) dla obszarów Natura Informacje te zostały umieszczone w odpowiednich składnikach planu i uwzględnione przy planowaniu zabiegów gospodarczych. W przypadkach, kiedy możliwe było zlokalizowanie poszczególnych siedlisk lub gatunków zestawiano wszystkie wydzielenia, w których one występowały i przeanalizowano zaprojektowane w nich zadania gospodarcze pod kątem wymagań ochronnych danego gatunku lub siedliska. Ocena wpływu projektowanych w Uproszczonym planie urządzenia lasu zabiegów gospodarczych na poszczególne gatunki roślin i zwierząt oraz siedliska przyrodnicze była najczęściej obojętna lub pozytywna. W przypadku występowania podlegających ochronie gatunków roślin i zwierząt, których lokalizacje są znane, we wskazaniach ogólnych i szczegółowych sformułowano 11

12 zasady ich ochrony np. prowadzenie prac w okresie najmniejszego zagrożenia uszkodzeniami, zalecenia dotyczące pozostawiania martwego drewna i pozostawiania drzew obumierających. W przypadku gatunków, których areał występowania jest duży np. liczne gatunki ptaków lub gatunków, dla których nie można było określić precyzyjnie miejsc występowania, przeprowadzona analiza spodziewanych zmian struktury wiekowej i gatunkowej drzewostanów pozwala przyjąć, że wskutek realizacji projektu Uproszczonego planu urządzenia lasu nie zostaną uszczuplone powierzchnie biotopów dla gatunków obecnie występujących na terenie wspólnot. Przeprowadzona w Prognozie dokładna analiza zabiegów planowanych do realizacji w projekcie Uproszczonego planu urządzenia lasu pozwala przyjąć, że zabiegi nie będą negatywnie oddziaływały na obszary Natura 2000 jak również pozostałe prawne formy ochrony przyrody i środowisko przyrodnicze występujące w sąsiedztwie wspólnot. W wyniku realizacji Uproszczonego planu urządzenia lasu w zaproponowanym kształcie, przede wszystkim nastąpi dalsze dostosowanie lasów do warunków siedliskowych. Część lasów o naturalnym charakterze została, bowiem zniekształcona poprzez preferowanie świerka i sosny w składzie gatunkowym drzewostanów, co było zgodne z ówczesnym stanem wiedzy. Dostosowanie drzewostanów do siedlisk będzie równoznaczne z kształtowaniem lasów o cechach zbliżonych do potencjalnych naturalnych zespołów leśnych pod względem składu gatunkowego i struktury a więc w konsekwencji całego ekosystemu leśnego zbliżonego do naturalnego. W Prognozie łączne oddziaływanie Uproszczonego planu urządzenia lasu na środowisko i obszary Natura 2000 określono, jako pozytywne. 12

13 3 WYKAZ STOSOWANYCH SKRÓTÓW I POJĘĆ SKRÓTY NAZW INSTYTUCJI BULiGL Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej GDOŚ Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska RDOŚ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska (Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska) UPUL Uproszczony Plan Urządzenia Lasu UE Unia Europejska PWIS Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny SKRÓTY Z ZAKRESU PROGRAMU NATURA 2000 OSO obszar specjalnej ochrony (ptaków) SOO specjalny obszar ochrony (siedlisk) OZW obszary o znaczeniu wspólnotowym SDF standardowy formularz danych DS Dyrektywa Siedliskowa, DP Dyrektywa Ptasia. SKRÓTY Z ZAKRESU LEŚNICTWA TD typ drzewostanu IUL Instrukcja Urządzania Lasu KO - drzewostany w klasie odnowienia KDO - drzewostany w klasie do odnowienia Rb rębnia IV D Rębnia stopniowa gniazdowa udoskonalona CW czyszczenie wczesne CP czyszczenie późne TW trzebież wczesna TP trzebież późna TSL typ siedliskowy lasu SKRÓTY NAZW GATUNKÓW DRZEW Ak grochodrzew Robinia pseudoacacia Bk buk zwyczajny Fagus sylvatica Brz brzoza brodawkowata Betula pendula Db dąb Quercus sp. Db b. dąb bezszypułkowy Quercus petraea Db s. dąb szypułkowy Quercus robur Db c. dąb czerwony Quercus rubra Dg daglezja Pseudotsuga menziesii Gb grab zwyczajny Carpinus betulus Jd jodła pospolita Abies alba Js jesion wyniosły Fraxinus excelsior Jrz jarząb pospolity Sorbus aucuparia Jw klon jawor Acer pseudoplatanus Kl klon zwyczajny Acer platanoides 13

14 Ksz kasztanowiec zwyczajny Aesculus hippocastanum Lp lipa drobnolistna Tilia cordata Md modrzew europejski Larix decidua Ol olsza czarna Alnus glutinosa Ol s. olsza szara Alnus incana Os topola osika Populus tremula So sosna zwyczajna Pinus sylvestris So b. sosna Banksa Pinus banksiana So c. sosna czarna Pinus nigra Św świerk pospolity Picea abies So.we sosna wejmutka Pinus strobus Wb wierzba Salix sp. SKRÓTY NAZW TYPÓW SIEDLISKOWYCH LASÓW Bs Bór suchy Bśw Bór świeży Bw Bór wilgotny Bb Bór bagienny BMśw Bór Mieszany świeży BMw Bór Mieszany wilgotny BMb Bór Mieszany bagienny LMśw Las Mieszany świeży LMw Las Mieszany wilgotny LMb Las Mieszany bagienny Lśw Las świeży Lw Las wilgotny Lł Las łęgowy Ol Ols OlJ Ols jesionowy BWG Bór Wysokogórski BMG Bór Mieszany Górski LMG Las Mieszany Górski LG Las Górski LłG Las łęgowy Górski Siedliska orawsko-nowotarskie BGb-on Bór Górski bagienny BMGw-on Bór Mieszany Górski wilgotny BMGb-on Bór Mieszany Górski bagienny LMG-on Las Mieszany Górski LMGw-on Las Mieszany Górski wilgotny LG-on Las Górski 14

15 4 INFORMACJE OGÓLNE 4.1 Położenie Lasy wspólnot leśnych powiatu nowotarskiego, dla których sporządzono projekty Uproszonych planów urządzenia lasu podlegające procedurze strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, położone są w południowej części województwa małopolskiego. Powierzchnia ogólna gruntów wspólnot objętych strategiczną oceną wynosi 2372,57 ha. Wspólnoty Leśnej Chyżne 445,60 ha; Wspólnoty Leśnej Urbarialnej Jabłonka 994,36 ha; Wspólnoty Leśnej Piekielnik 189,25 ha; Wspólnoty Leśnej Urbarialnej w Zubrzycy Dolnej 505,55 ha; Wspólnoty Leśnej Obidowa 79,35 ha; Spółki Dla Zagospodarowania Wspólnoty Leśnej Wsi Klikuszowa 158,46 ha. Obowiązki związane z nadzorem nad lasami nie stanowiącymi własności Skarbu Państwa na terenie powiatu nowotarskiego od dnia 1 lipca 2012 r. realizowane są bezpośrednio przez pracowników Starostwa Powiatowego w Nowym Targu. Adresy siedzib Wspólnot: Wspólnoty Leśnej Chyżne - Chyżne 256; Chyżne; tel ; Wspólnoty Leśnej Urbarialnej Jabłonka- ul Targowa 1; Jabłonka; tel ; Wspólnoty Leśnej Piekielnik -Piekielnik 75, Piekielnik; tel ; Wspólnoty Leśnej Urbarialnej w Zubrzycy Dolnej - Zubrzyca Dolna, Zubrzyca Górna; tel ; Wspólnoty Leśnej Obidowa - Obidowa 55, Klikuszowa; tel ; Spółki Dla Zagospodarowania Wspólnoty Leśnej Wsi Klikuszowa - Klikuszowa 224, Klikuszowa tel ; 15

16 Mapa wspólnot w zasięgu gmin Starostwa Powiatowego w Nowym Targu 16

17 Położenie lasów wspólnot wg regionalizacji przyrodniczo-leśnej 17

18 4.2 Położenie przyrodniczo-leśne Pod względem podziału Polski na krainy i dzielnice przyrodniczo-leśne ( Przyrodniczo-leśna regionalizacja Polski - Trampler i in r.) grunty wspólnot położone są w całości na terenie Krainy Karpackiej. Dzielnicy 4 Beskidu Żywieckiego Mezoregionie a Beskidu Żywieckiego Dzielnicy 6 Gorców i Beskidu Sądeckiego Mezoregionie a Gorców; Dzielnicy 8 Podhala Mezoregionie a Podhala 4.3 Podstawa formalno-prawna Podstawę prawną opracowania stanowią akty prawa krajowego i unijnego oraz porozumienia międzynarodowe. Prawo krajowe: Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (DZ.U. nr 199 z 2008 r., poz. 1227); Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. nr 92 z 2004 r. poz. 880 wraz z późniejszymi zmianami); Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 7 lipca 1994 r. [Dz. U nr 89, poz. 415]; Ustawa o lasach z dnia 28 września 1991 r. (Dz. U. nr 101 z 1991 r. poz. 444 wraz z późniejszymi zmianami Dz. U. nr 157 z 2005 r. poz. 1315; Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z dnia 20 czerwca 2001 r.); Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z dnia 22 lutego 1995 r.); Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne (Dz. U. z 2001 r. Nr 115, poz. 1229); Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. z 2004 r. Nr 75 poz. 493 ze zm.). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 maja 2005 r. w sprawie typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt wymagających ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000 [Dz. U nr 94 poz. 795]. Rozporządzenie Ministra Środowiska z 30 kwietnia 2008 r. w sprawie kryteriów oceny występowania szkody w środowisku [Dz. U nr 82 poz. 501]. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U nr 213 poz. 1397). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia, jako obszary Natura 2000 (Dz. U. Nr 77, poz. 510). 18

19 Prawo wspólnotowe: Dyrektywa Rady 79/409/EWG o ochronie dziko żyjących ptaków z dnia 2 kwietnia 1979 r. (zmieniana późniejszymi dyrektywami); Dyrektywa Rady 92/43/EWG o ochronie siedlisk przyrodniczych oraz dziko żyjącej fauny i flory z dnia 21 maja 1992 r. (zmieniona Dyrektywą 97/62/EWG); Dyrektywa Rady 2003/4/WE z dnia 28 stycznia 2003r. w sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska; oraz: Dyrektywa ramowa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Ramowa Dyrektywa Wodna) z dnia 23 października 2000 r.; Dyrektywa 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001r. w sprawie oceny skutków niektórych planów i programów dla środowiska; Dyrektywa Rady 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985r. w sprawie oceny skutków niektórych publicznych i prywatnych przedsięwzięć dla środowiska, znowelizowana Dyrektywą Rady 97/11/WE z dnia 3 marca 1997r.; Dyrektywa Rady 2003/35/WE ustanawiająca udział społeczeństwa w przygotowaniu niektórych planów i programów dotyczących środowiska oraz zmieniająca Dyrektywy Rady: 85/337/EWG i 96/61/WE w odniesieniu do udziału społeczeństwa i dostępu do sprawiedliwości. Porozumienia międzynarodowe: Konwencja o różnorodności biologicznej - przyjęta 5 czerwca 1992 r. w Rio de Janeiro - ratyfikowana przez Polskę 18 stycznia 1996 r. Konwencja Berneńska - Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk - sporządzona 19 września 1979 r. w Bernie Konwencja Bońska - Konwencja o ochronie gatunków wędrownych dzikich zwierząt (sporządzona 29 czerwca 1979 r. w Bonn - w Polsce weszła w życie w 1995 r.) Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego - przyjęta 16 listopada 1972 r. w Paryżu. Uproszczony Plan urządzenia lasu to podstawowy dokument regulujący prowadzenie gospodarki leśnej na gruntach leśnych wspólnot. Obowiązek sporządzania Uproszczonego planu urządzenia lasu wynika z Ustawy z 28 września 1991 r. o lasach *Dz. U nr 101 poz. 444, która w art stwierdza: Dla lasów nie stanowiących własności Skarbu Państwa sporządza się uproszczony plan urządzenia lasu. Prognozę oddziaływania na środowisko sporządzono na podstawie umowy zawartej między Starostwem Powiatowym w Nowym Targu a Biurem Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej. Prognoza oddziaływania projektu Uproszczonego planu urządzenia lasu na środowisko, opracowana jest na podstawie art. 51 i 52 Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. nr 199, poz. 1227, ze zm.), 19

20 zwanej Ustawą o udostępnianiu informacji o środowisku (OOŚ). Prognoza oddziaływania na środowisko obejmuje wszystkie składniki wyszczególnione w art. 51 i 52 Ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku. 4.4 Zakres prognozy Zakres i szczegółowość informacji, jakie zawarto w niniejszej prognozie wynikają z art. 51 ust. 2 Ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. nr 199 z 2008 r., poz. 1227), jak również z uzgodnienia zakresu prognozy wydanego przez RDOŚ i PWIS. Prognozą objęto grunty wspólnot w tym szczególnie: grunty położone w zasięgu obszarów Natura 2000, odnośnie wpływu zaprojektowanych w PUL zabiegów gospodarczych na przedmioty ochrony poszczególnych obszarów, rośliny i zwierzęta chronione występujące na gruntach wspólnot, oraz pozostałe formy ochrony przyrody występujące na ich obszarze. Przedmiotem niniejszej prognozy oddziaływania na środowisko jest analiza poszczególnych zadań gospodarczych określonych w projekcie Uproszczonego planu urządzenia lasu dla wspólnot, których realizacja może mieć wpływ na podstawowe elementy środowiska (różnorodność biologiczną, ludzi, zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne)i na przedmioty ochrony (siedliska przyrodnicze, gatunki roślin, gatunki zwierząt) obszarów Natura Celem sporządzenia prognozy oddziaływania projektu Uproszczonego planu urządzenia lasu na środowisko było: określenie wpływu zaprojektowanych w planie działań na cele i przedmioty ochrony w obszarach Natura 2000; ocena stopnia i sposobu uwzględnienia potrzeb ochrony przyrody w projekcie Uproszczonego planu urządzenia lasu; ocena skutków środowiskowych realizacji projektu Uproszczonego planu urządzenia lasu. Art. 46 Ustawy z 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko *Dz. U nr 199 poz. 1227], nakłada obowiązek przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko projektów polityk, strategii, planów lub programów w dziedzinie ( ) leśnictwa ( ) opracowywanych lub przyjmowanych przez organy administracji, wyznaczających ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, lub planów, których realizacja może spowodować znaczące oddziaływanie na obszar Natura Cytowana powyżej ustawa ustala, że organ sporządzający projekt Uproszczonego planu urządzenia lasu wykonuje Prognozę zawierającą elementy: informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami, informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy, propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu 20

21 oraz częstotliwości jej przeprowadzania, informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko, streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym. Prognoza określa, analizuje i ocenia: istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu, stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem, istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu oraz w jaki sposób te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu, przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, a także na środowisko, a w szczególności na: różnorodność biologiczną, ludzi, zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne, z uwzględnieniem zależności między tymi elementami środowiska i oddziaływaniami na te elementy. Prognoza przedstawia również rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru. Biorąc pod uwagę cele i geograficzny zasięg dokumentu oraz cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru prezentuje rozwiązania alternatywne do rozwiązać zawartych w projektowanym dokumencie. Uzasadnia ich wybór oraz opisuje metody dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru albo wyjaśnia brak rozwiązań alternatywnych, w tym wskazuje napotkane trudności wynikające z niedostatków techniki lub luk w stanie współczesnej wiedzy. Kolejny artykuł ustawy (Art. 53.) nakłada obowiązek uzgodnienia z Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska oraz Państwowym Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym: zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w Prognozie. W odniesieniu do opracowywanej prognozy uzgodnienie takie zostało przeprowadzone. 4.5 Zawartość projektu UPUL Zakres dokumentacji projektu Uproszczonego Planu Urządzenia Lasu określony jest poprzez zapisy ww. ustawy i rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia r. Opracowanie UPUL obejmuje czynności inwentaryzacyjne, analityczne, planistyczne. W skład dokumentacji wchodzą: 1) Skrócone opisy lasów i gruntów przeznaczonych do zalesienia (opis taksacyjny), 2) Ogólny opis drzewostanów, 21

22 3) Rejestr działek leśnych i gruntów przeznaczonych do zalesienia oraz ich właścicieli, 4) Mapa gospodarcza. Przedmiotem Uproszczonego Planu Urządzenia Lasu są lasy w rozumieniu art. 3 ustawy o lasach. 4.6 Główne cele projektu UPUL Głównym celem opracowania Uproszczonego planu urządzenia lasu jest umożliwienie prowadzenia trwale zrównoważonej gospodarki leśnej zgodnie z przepisami prawa. Oznacza to, że gospodarowanie lasem i jego zasobami może odbywać się według ważnego Uproszczonego planu urządzenia lasu. Cele i zasady prowadzenia trwale zrównoważonej gospodarki leśnej w lasach wielofunkcyjnych określone zostały w Ustawie o lasach z dnia 28 września 1991 r. (Dz. U. nr 101 z 1991 r. poz. 444 wraz z późniejszymi zmianami Dz. U. nr 157 z 2005 r. poz. 1315, Polityce ekologicznej Państwa uchwalonej przez Sejm RP w 1991 r. (MP nr 18, poz. 118), II Polityce ekologicznej Państwa uchwalonej przez Sejm RP w 2001 r. oraz Polityce leśnej Państwa przyjętej przez Radę Ministrów dnia 22 kwietnia 1997 r. Cele, dla których sporządzono projekt Uproszczonego planu urządzenia lasu przedstawiają się następująco: inwentaryzacja zasobów przyrodniczo-leśnych, ocena stanu lasu, ocena zagrożeń lasu, projektowanie pożądanej struktury gatunkowej, wiekowej i przestrzennej lasu oraz budowy piętrowej drzewostanów, kształtowanie wielkości i struktury zapasu produkcyjnego drzewostanów, sporządzenie projektu zadań gospodarczych, opracowanie map gospodarczych. Projekty Uproszczonych planów urządzenia lasu wspólnot po zatwierdzeniu będzie stanowił podstawę prowadzenia gospodarki leśnej na lata Metody zastosowane przy sporządzaniu prognozy Wykonanie prognozy oddziaływania na środowisko projektów Uproszczonych planów urządzenia lasu zgodnie z Art. 51. ust. 1 ustawy z 3 października 2008r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko, wymaga zastosowania wielu analiz i ocen. Informacje zawarte w prognozie oddziaływania na środowisko powinny być opracowane stosownie do stanu współczesnej wiedzy i metod oceny oraz dostosowane do zawartości i stopnia szczegółowości projektowanego dokumentu. Do analiz wykorzystano zestawienia danych uzyskanych z bazy programu Taksator-Plany Uproszczone zawierających opisy taksacyjne lasów, rodzaj planowanych zabiegów w drzewostanach, w których zlokalizowano siedliska przyrodnicze, stanowiska roślin lub miejsca bytowania zwierząt, oraz materiały kartograficzne. Zestawienia danych wykonano w formie macierzy, które przy wykorzystaniu narzędzi GIS umożliwiły dokonanie interpretacji danych. Dla scharakteryzowania stanu środowiska sporządzono odpowiednie tabele i zestawienia porównawcze a także stosowne 22

23 analizy dotyczące lasów wspólnot, szczególnie w zasięgu obszarów Natura Wpływ zapisów Uproszczonego planu urządzenia lasu na siedliska i gatunki Natura 2000 analizowano dla gatunków i siedlisk, dla których w SDF obszaru przyjęto ocenę ogólną A, B lub C. Przy sporządzaniu oceny wykorzystano następujące kody określeń oddziaływania: + oddziaływanie pozytywne, - oddziaływanie negatywne, 0 brak oddziaływania lub oddziaływanie neutralne, 1 oddziaływanie krótkoterminowe, 2 oddziaływanie średnioterminowe, 3 oddziaływanie długoterminowe. Źródła informacji na temat chronionych lub cennych gatunków roślin i zwierząt. Informacje dotyczące lokalizacji stanowisk roślin chronionych oraz chronionych gatunków zwierząt zebrane zostały głównie z następujących źródeł: zestawienia sporządzone przez RDOŚ Kraków, inwentaryzacja podczas taksacji lasu. Źródła informacji na temat granic obszarów Natura 2000 Granice obszarów Natura 2000 przyjęto wg stanu przekazanego do Komisji Europejskiej 30 października 2009 r. Warstwy zostały udostępnione przez RDOŚ w Krakowie. 4.8 Propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektów UPUL i częstotliwość jej przeprowadzania Organem nadzorującym, realizację zadań gospodarczych przewidzianych w Uproszczonym planie urządzenia lasu jest Starostwo Powiatowe w Nowym Targu. Śledzenie skutków realizacji postanowień planu należy oprzeć na monitoringu następujących wskaźników: zmianie powierzchni lasów według rzeczywistych składów gatunkowych i wieku dla siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków w obszarach Natura 2000; wykonaniu zadań określonych w Uproszczonym planie urządzenia lasu, w tym dla obszarów Natura 2000, w wymiarze powierzchniowym. 4.9 Informacja o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko projektu planu Torfowiska stanowią jedno z ogniw sieci Natura 2000 o specyficznym charakterze, połączone funkcjonalnie z sąsiadującymi z nimi terenami i będące ważnym elementem ochrony siedlisk przyrodniczych i gatunków. Co ważne, obszar Torfowisk nawiązuje bezpośrednio do obszarów o podobnych walorach, na południu, po słowackiej stronie granicy. Obszary transgraniczne w tym rejonie mają podobny charakter po obu stronach granicy, gdyż obejmują tereny należące do tych samych jednostek fizjograficznych i służą ochronie tych samych siedlisk i gatunków. Dzięki temu, ochronie w sieci Natura 2000 podlegają rozległe tereny, zabezpieczające istotne zasoby siedlisk przyrodniczych czy gatunków, nierzadko też stanowiące np. fragmenty areałów życiowych tych samych zwierząt, przemieszczających się swobodnie po obydwu stronach granicy. Takie rozmieszczenie 23

24 obszarów Natura 2000 zapewnia zarazem łączność sieci krajowych także w wymiarze ponadpaństwowym, (projekt PZO). Charakter projektowanych zabiegów gospodarczych mających wyłącznie lokalne znaczenie, stanowi podstawę oceny, że projekt Uproszczonego planu urządzenia lasu nie będzie powodował oddziaływań transgranicznych na środowisko Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym istotne z punktu widzenia realizacji projektów UPUL Dokumentami międzynarodowymi, istotnymi z punktu widzenia realizacji planu są: Konwencja Ramsarska - konwencja o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego; sporządzona w Ramsarze, dnia 2 lutego 1971 r. Sposób uwzględnienia w UPUL - skuteczna ochrona i umiarkowane użytkowanie ekosystemów wodno-błotnych poprzez wskazanie - w projekcie UPUL, torfowisk wyłączonych z zabiegów gospodarczych lub zasługujących na wyłączenie z użytkowania. Konwencja Bońska z dnia 23 czerwca 1979r. Celem konwencji jest ochrona dzikich zwierząt migrujących, stanowiących niezastąpiony element środowiska naturalnego. Określa ona listę oraz sposoby ochrony wędrownych gatunków zwierząt. Za "migrujące" uważa się te gatunki (lub niższe grupy taksonomiczne), z których znaczna liczba osobników w sposób cykliczny i możliwy do przewidzenia przekracza granice jurysdykcji państwowej w różnych cyklach życiowych. Sposób uwzględnienia w UPUL - ochrona dzikich zwierząt migrujących zapewniona jest przez stosowne zapisy dotyczące zwierząt objętych ochroną gatunkową, w tym zwierząt migrujących. Konwencja Berneńska celem niniejszej konwencji uchwalonej 19 września 1979r. jest ochrona gatunków dzikiej fauny i flory oraz ich siedlisk naturalnych, zwłaszcza tych gatunków i siedlisk, których ochrona wymaga współdziałania kilku państw; oraz wspieranie współdziałania w tym zakresie. Szczególny nacisk położono na ochronę europejskich gatunków zagrożonych i ginących, włączając w to gatunki wędrowne zagrożone i ginące. Sposób uwzględnienia w UPUL - ochrona gatunków dzikiej fauny i flory oraz ich siedlisk naturalnych zapewniona jest przez stosowne zapisy w projekcie UPUL. Konwencja z Rio de Janeiro konwencja o ochronie różnorodności biologicznej sporządzona w Rio de Janeiro, dnia 5 czerwca 1992 r. Jej celem jest ochrona światowych zasobów różnorodności biologicznej na wszystkich trzech poziomach, tzn. w obrębie gatunku, pomiędzy gatunkami oraz pomiędzy ekosystemami. Konwencja uznaje też, że ochrona różnorodności biologicznej jest wspólną troską ludzkości i integralną częścią procesu rozwoju świata. W aspekcie praktycznym wyraża się to m.in. jednakowym traktowaniem wszelkich ekotypów gatunków, ochroną siedlisk ubogich, o niewielkiej liczbie gatunków, które wcześniej nie były traktowane, jako równorzędne z siedliskami bogatymi w gatunki. Sposób uwzględnienia w UPUL - ochrona zasobów różnorodności biologicznej na poziomach: genetycznym, gatunkowym i ekosystemowym uwzględniona została w procedurach urządzania, zagospodarowania i ochrony lasu. 24

25 Na poziomie Wspólnoty Europejskiej brak jest szczegółowych wytycznych dotyczących prowadzenia gospodarki leśnej w poszczególnych krajach członkowskich. Unia Europejska określa natomiast ogólne zasady postępowania w dziedzinie ochrony przyrody. Podstawowym aktem prawnym, w którym przywołano konieczność wysokiego poziomu ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego, jest Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską. W art. 6 tego dokumentu jest mowa o tym, że: przy ustalaniu i realizacji polityk i działań Wspólnoty, o których mowa w artykule 3. W celu wspierania stałego rozwoju, muszą być brane pod uwagę wymogi ochrony środowiska naturalnego. Aktami prawnymi wprowadzającymi w życie ustalenia Traktatu są dyrektywy. W zakresie ochrony przyrody, na terenie wspólnot mają zastosowanie głównie dwie dyrektywy: Dyrektywa Siedliskowa (DS) 92/43/EWG z 21 maja 1992 r., która wskazuje i obejmuje ochroną ważne w skali europejskiej gatunki flory i fauny oraz typy siedlisk przyrodniczych. Na jej mocy tworzy się specjalne obszary ochrony siedlisk w ramach sieci Natura Sposób uwzględnienia w UPUL-uwzględnienie Obszarów o znaczeniu wspólnotowym PLH Torfowiska Orawsko-Nowotarskie i PLH Ostoja Gorczańska. Dyrektywa Ptasia (DP) 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r., której celem jest zapewnienie ochrony gatunków ptaków lęgowych oraz migrujących na terenie Wspólnoty Europejskiej. Na jej mocy tworzy się obszary specjalnej ochrony ptaków w ramach sieci Natura Sposób uwzględnienia w UPUL uwzględnienie Obszarów o znaczeniu wspólnotowym: PLB Torfowiska Orawsko-Nowotarskie PLB Babia Góra PLB Pasmo Policy Dyrektywa 2004/35WE zwana szkodową z dnia 21 kwietnia 2004r. (DSZ), która określa sposoby postępowania oraz zapobiegania skutkom szkody w środowisku. W zakresie ujętym w UPUL, dyrektywa odnosi się do szkody, jako mierzalnej, negatywnej zmiany w zasobach naturalnych lub mierzalnego osłabienia użyteczności zasobów naturalnych. Szkoda oznacza również szkodę wyrządzoną gatunkom chronionym i w siedliskach przyrodniczych, które stanowią dowolną szkodę mającą znaczący negatywny wpływ na osiągnięcie lub utrzymanie właściwego stanu ochrony takich siedlisk lub gatunków. Sporządzanie prognozy, jako elementu procedury strategicznej oceny oddziaływania na środowisko jest dążeniem do ustalenia, czy i w jaki sposób zapisy UPUL mogą naruszać wymogi DSZ. Sposób uwzględnienia w UPUL - Dyrektywa szkodowa jest uwzględniona poprzez poddanie projektów UPUL strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko. Dokumentami krajowymi, w których określono cele ochrony środowiska istotne z punktu widzenia UPUL są: Polityka ekologiczna państwa na lata z uwzględnieniem perspektywy do roku Jest do dokument określający ogólne cele prowadzenia polityki państwa w zakresie ochrony przyrody i wdrażania idei zrównoważonego rozwoju. Sposób uwzględnienia w UPUL opracowanie Planu w uwzględnieniem: 25

26 utrzymania lub przywracania zdolności retencyjnych lasów, dostosowania składów gatunkowych drzewostanów do siedliska, zwiększania różnorodności genetycznej i gatunkowej biocenoz leśnych. Polityka leśna państwa z 1997 r. Dokument wyznaczający ogólne ramy prowadzenia gospodarki leśnej, szczególnie w okresie jej przechodzenia z modelu surowcowego na model proekologicznej i zrównoważonej ekonomicznie, wielofunkcyjnej gospodarki leśnej. Sposób uwzględnienia w UPUL opracowanie Planu z uwzględnieniem: planowania gospodarki leśnej na racjonalnych podstawach przyrodniczych, zwiększania zasobów drzewnych i lesistości, poprawy stanu i ochrony lasu tak, aby mogły one w szerszy sposób spełniać różnorodne funkcje, zwiększania różnorodności genetycznej i gatunkowej biocenoz leśnych oraz różnorodności ekosystemów w kompleksach leśnych, zapewnienia w oparciu o Ustawę o ochronie przyrody, Ustawę o lasach oraz Ustawę o ochronie gruntów rolnych i leśnych, ochrony wszystkim lasom, a szczególnie najcenniejszym ekosystemom oraz kluczowym i rzadkim elementom biocenoz leśnych. Krajowy program zwiększania lesistości (aktualizacja 2003 r.) Dokument planistyczny określający cele, zasięg i sposób powiększania powierzchni leśnej kraju, w początkowych założeniach do ok. 30% w 2020 r. i 33% w 2050 r. Program operuje gminą, jako podstawową jednostką, dla której określone są wskaźniki preferencji zalesienia. Realizacja KPZL napotyka jednak na coraz większe problemy, związane głównie z podażą gruntów pod zalesienie (wejście w życie Programu rozwoju obszarów wiejskich, uwarunkowania przyrodnicze). W poddanym prognozie UPUL nie przewiduje się zalesiania gruntów nieleśnych Powiązania projektów UPUL z innymi dokumentami, w tym dokumentami, dla których zostały przeprowadzone SOOŚ Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata przyjęty przez Sejmik Województwa Małopolskiego Uchwałą Nr XI/133/07 jest podstawowym dokumentem regulującym cele i kierunki działań państwa podejmowane na szczeblu regionalnym w zakresie ochrony środowiska. Nadrzędnym celem polityki ekologicznej państwa jest tworzenie podstaw do zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego oraz zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego państwa. Dla realizacji nadrzędnego celu na poziomie województwa małopolskiego przyjęto cele długoterminowe i krótkoterminowe. Cele długoterminowe przyjęte w Programie Ochrony Środowiska dotyczące zapisów projektów Uproszczonych planów urządzenia lasu to: 1. Zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem bio i georóżnorodności oraz zachowanie krajobrazu. 2. Ochrona ekosystemów leśnych. Do zadań kierunkowych związanych z ochroną ekosystemów leśnych zaliczono: Poprawę stanu zdrowotnego i żywotności lasów, 26

27 Zwiększenie lesistości województwa, szczególnie przez zalesianie nieużytków i słabych gruntów rolnych (zgodnie z Krajowym Programem Zwiększania Lesistości z 1995 r. z późn. zm.), zalesianie ciągów i korytarzy ekologicznych, Aktywizacja lokalnych społeczności, szczególnie wiejskich do wykorzystywania możliwości zalesiania gruntów rolnych i innych niż rolne ze środków PROW, Wdrażanie Regionalnego Programu Operacyjnego polityki Leśnej Państwa w zakresie ochronnych, gospodarczych i społecznych funkcji lasu, Doskonalenie regionalnego systemu obszarów chronionych poprzez ochronę najcenniejszych przyrodniczo ekosystemów, Dążenie do równowagi między turystycznym wykorzystaniem obszarów cennych przyrodniczo a koniecznością ich ochrony, Zachowanie równowagi między lasem a zwierzyną łowną poprzez dalsze prowadzenie racjonalnej gospodarki łowieckiej, Działania zmierzające do ograniczenia szkód w lesie powodowanych, m.in. przez zaśmiecanie lasów, zwiększający się ruch pojazdów mechanicznych, Wzmożenie ochrony siedlisk wilgotnych, zalewowych i bagiennych, Działania w zakresie budowy i odtwarzania obiektów małej retencji wodnej na obszarach leśnych, Ograniczenie erozji poprzez właściwe działania gospodarcze, infrastrukturalne i zalesienia. Program ochrony środowiska dla powiatu nowotarskiego na lata Dokumentami powiązanymi z projektami Uproszczonych planów urządzenia lasu na szczeblu gmin w zasięgu działania wspólnot są: Program ochrony środowiska dla gminy Jabłonka sporządzony na lata Program ochrony środowiska dla gminy Nowy Targ na lata wraz z prognozą do roku Program Ochrony Środowiska dla Gminy Czarny Dunajec na lata Pilotażowy plan zarządzania proponowanym obszarem Natura 2000: Torfowiska Orawsko-Nowotarskie, dostępny w formie manuskryptu w Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Krakowie, Plan lokalnej współpracy na rzecz ochrony obszaru Natura 2000 Torfowiska Orawsko-Nowotarskie PLH120016, Transition Facility, Innego typu dokumentami planistycznymi powiązanymi z UPUL są plany ochrony dla form ochrony przyrody wynikające z Ustawy o ochronie przyrody. W zasięgu oddziaływania projektów Uproszczonych planów dla wspólnot są to obszary Natura 2000 i Obszar Chronionego Krajobrazu. Wymienione, formy ochrony przyrody nie posiadają obowiązujących planów ochrony. 27

28 5 ISTNIEJĄCY STAN ŚRODOWISKA NA OBSZARZE WSPÓLNOT OBJĘTYCH STRATEGICZNĄ OCENĄ ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO Walory przyrodniczo-leśne obszaru wspólnot Rzeźba terenu Rzeźba terenu jest ściśle związana z budową geologiczną i tektoniką skał starszego podłoża, a także działalnością erozyjną i akumulacyjną czwartorzędowych lądolodów oraz współczesnymi procesami denudacyjnymi rzek a także niewielkim wpływem czynników antropogenicznych. Obszar objęty pracami charakteryzuje się dużą zmiennością pod względem rzeźby terenu oraz wysokości nad poziom morza ze względu na przynależność do różniących się od siebie jednostek fzjogeograficznych. Grunty będące własnością wspólnot Jabłonka, Piekielnik i Chyżne położone są w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej i cechują się płaskim lub lekko falistym ukształtowaniem terenu. Grunty będące własnością wspólnot Zubrzyca Dolna, Obidowa, Klikuszowa mają charakter górski Budowa geologiczna Budowę geologiczną na obszarze zasięgu wspólnot omówiono w oparciu o Geografię regionalną Polski Kondrackiego. Omawiany obszar charakteryzuje się urozmaiconą budową geologiczną. Lasy Wspólnot Zubrzyca Dolna, Obidowa, Klikuszowa zlokalizowane są na trzeciorzędowych utworach fliszowych zbudowanych z warstw magurskich i podmagurskich. Skały fliszowe składają się z na przemian ułożonych warstw piaskowców, łupków i zlepieńców. Utwory młodsze, czwartorzędowe zlokalizowane są w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej Typy gleb Znaczne zróżnicowanie podłoża geologicznego, różnorodność form, rzeźby terenu i zmienność warunków hydrologicznych to główne przyczyny wytworzenia się wielu podtypów gleb, a w konsekwencji dużego zróżnicowania siedlisk. Przez analogię do warunków na gruntach Nadleśnictwa Nowy Targ można stwierdzić, że gleby na gruntach wspólnot są w większości żyzne, głębokie biologicznie, na ogół o dobrych właściwościach fizycznych. Na gruntach Wspólnot Zubrzyca Dolna, Zubrzyca Górna, a zwłaszcza Obidowa i Klikuszowa zdecydowaną przewagę wykazują gleby brunatne. Występują również gleby opadowo glejowe, rdzawe, bielicowe oraz torfowe, które z kolei są glebami dominującymi na Torfowiskach Orawsko Nowotarskich. Ponieważ podłoże geologiczne jest ubogie w składniki pokarmowe, w podtypach gleb przeważają gleby brunatne kwaśne, brunatne wyługowane, brunatne bielicowane. Czynnikiem rekompensującym ubogie podłoże jest duża ilość opadów, sprzyjająca rozwojowi drzewostanów Wody powierzchniowe i podziemne Wody powierzchniowe. Przez grunty objęte projektami UPUL przebiega dział wodny europejski bałtyckoczarnomorski. Wododział przebiega na linii Podczerwone - Odrowąż - Podwilk. Zgodnie z 28

29 podziałem hydrograficznym, grunty będące własnością wspólnot są usytuowane w zlewiskach: Morza Czarnego - grunty będące własnością Wspólnoty Jabłonka, Piekielnik, Zubrzyca Dolna i Chyżne, Bałtyku - Grunty będące własnością Wspólnot Obidowa i Klikuszowa. Omawiane obszary(atlas Podziału Hydrograficznego Polski, Warszawa 2005) należą (według jednostek podziału hydrograficznego) do dwóch obszarów: dorzecza Wisły(2) i Dunaju(8). Bardzo ważnym rezerwuarem wody na omawianym terenie są torfowiska, występujące na gruntach wspólnot na obszarze Kotliny Orawsko-Nowotarskiej. Swoisty sposób przechowywania wody czyni z nich bardzo ważny element ekologiczny i hydrologiczny. Wody podziemne. W zasięgu wspólnot znajdują się dwa Główne Zbiorniki Wód Podziemnych (GZWP): Magura - Gorce - nr 439, Magura - Babia Góra - nr 445. Są to zbiorniki trzeciorzędowo-kredowe, typu szczelinowo-porowego. Retencja Pojęcie retencja wodna, albo retencyjność wodna terenu, jest to zdolność do gromadzenia i przetrzymywania wody w określonym miejscu i czasie, na powierzchni terenu, w ciekach i zbiornikach różnego typu, w glebie, gruncie, niższych warstwach wodonośnych, w roślinności lub ściółce. Retencją określa się także masowe zatrzymywanie wody w zlewni. Woda zatrzymywana jest głównie w glebie, ale duże znaczenie ma również zatrzymywanie opadów w koronach drzew, oraz wyczesywanie mgły. W ramach poprawienia retencyjności należy zwrócić uwagę na podniesienie retencyjności gleb leśnych poprzez przebudowę drzewostanów zmierzającą do dostosowania składu gatunkowego drzewostanów do siedlisk i przeciwdziałania degradacji gleby. Powyższe działania zmniejszają również spływ powierzchniowy przeciwdziałając erozji gleby. Istotną częścią problematyki związanej z retencją wodną jest tzw. mała retencja wodna. Mała retencja wodna to wszelkie działania na rzecz magazynowania wody w zbiornikach, ciekach, glebie, oddziałujące na środowisko lokalne. To także działania w zakresie zwiększenia retencji gleby przez zabiegi agromelioracyjne i fitomelioracyjne, a ponadto zwiększanie intercepcji przez zalesianie i zadrzewianie. Zarówno retencja jak i mała retencja zależą przede wszystkim od ukształtowania terenu, przepuszczalności gruntów oraz wielkości opadów. Obiekty małej retencji wytworzone przez samą przyrodę stanowią naturalne przystosowanie terenu do spełniania funkcji retencyjnych i tym samym są istotnym walorem przyrodniczym i gospodarczym. Do zagadnień kształtowania stosunków wodnych można wliczyć również ochronę śródleśnych bagien, mszar, torfowisk, źródlisk, młak itp. wraz z ich florą i fauną. 29

30 Zanieczyszczenie powietrza Ochrona powietrza atmosferycznego stanowi w całokształcie zagadnienia ochrony środowiska jeden z najistotniejszych problemów. Otaczające nas powietrze jest nie tylko niezbędnym do życia zasobnikiem tlenu, lecz także stanowi część środowiska o decydującym wpływie na zdrowie. Ilość rodzajów zanieczyszczeń mogących występować w powietrzu atmosferycznym jest bardzo duża. Obecnie zanieczyszczenia powietrza na terenie będącym własnością wspólnot mogą pochodzić z: działalności produkcyjnej lokalnych, zakładów przemysłowych, lokalnych, niesprawnych kotłowni, ogrzewania indywidualnego budynków mieszkalnych niskogatunkowym paliwem, rosnącego ruchu samochodowego, uwarunkowań klimatycznych. W Lasach Państwowych (Nadleśnictwa: Nowy Targ i Krościenko), sąsiadujących z lasami będącymi przedmiotem niniejszego opracowania, nie przeprowadzono w ostatnim okresie aktualizacji stref uszkodzenia, jednakże biorąc pod uwagę wcześniejsze badania oraz położenie można założyć, że znajdują się one w I strefie - słabych uszkodzeń przemysłowych Klimat Obszar w zasięgu wspólnot charakteryzuje się znacznym zróżnicowaniem regionalnych warunków klimatycznych adekwatnie do zasięgu jednostek fizjogeograficznych oraz dużymi różnicami wysokości nad poziom morza (od 500 do ponad 1000m n.p.m.). Klimat obszaru jest klimatem typowym dla górskiej strefy klimatycznej. Charakteryzuje się zróżnicowaniem poszczególnych elementów klimatycznych w zależności od położenia geograficznego, położenia nad poziomem morza, rzeźby terenu i wystawy. Biorąc pod uwagę temperaturę i opady, klimat ten charakteryzuje się spadkiem temperatury powietrza i wzrostem opadów wraz ze wzrostem wysokości nad poziom morza. Często występującym zjawiskiem na omawianym obszarze jest inwersja temperatury, czyli zakłócenia pionowego układu termicznego. Najsilniejsze i najdłużej trwające inwersje temperatur występują w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej, powodując, że region ten odznacza się specyficznymi warunkami klimatycznymi. Charakterystyczne są znaczne wahania dobowe temperatury i niskie temperatury w okresie zimowym, należące do najniższych w kraju (mrozy poniżej - 30 o C). Ze zjawiskiem inwersji związane jest również częste występowanie mgieł. Ogólnie klimat Kotliny Orawsko- Nowotarskiej wykazuje wiele cech kontynentalizmu - większe amplitudy temperatur dobowych i rocznych oraz niższe opady w porównaniu z sąsiadującymi górami. Do szczególnie szkodliwych czynników klimatycznych w omawianym obszarze należą: silne wiatry południowo - zachodnie i południowe, zwłaszcza w okresie wczesnej wiosny i późnej jesieni, spóźnione przymrozki wiosenne; obfite opady śniegu powodujące liczne szkody od okiści i szadzi; 30

31 długotrwałe i obfite opady deszczu w okresie wczesnego lata, powodujące Drzewostany erozję gleby i niszczenie dróg dolinowych. Drzewostany stanowią podstawę ekosystemu leśnego, są głównym przedmiotem Uproszczonego planu urządzenia lasu, dlatego też w Prognozie poświęcono im stosunkowo dużo uwagi. Gatunki panujące i rzeczywiste Największą powierzchnię w ramach wspólnot, zajmują drzewostany z panującym świerkiem oraz sosną. W wyniku prowadzonej przebudowy udział tych gatunków stopniowo maleje. Na gruntach wspólnot zbyt duży udział świerka dotyczył podrostów i nalotów. Świadczy to o ekspansywności świerka, który szczególnie w rozpadających się drzewostanach intensywnie się odnawia, doprowadzając do powstania gęstych konkurujących z innymi gatunkami młodników i bardzo utrudniając realizowany dużym wysiłkiem wspólnot proces przebudowy Typy Siedliskowe Lasu Przez pojęcie siedliska rozumie się warunki bytowania lasu wytworzone pod wpływem czynników zewnętrznych, głównie klimatycznych i glebowych. W warunkach naturalnych, na jednakowych siedliskach występują podobne pod względem składu i struktury drzewostany, w skład których wchodzą gatunki umożliwiające wykorzystanie ich możliwości produkcyjnych. W bezpośrednim związku z drzewostanem pozostaje środowisko wewnętrzne lasu, na które składa się charakterystyczny fitoklimat, forma próchnicy, skład runa oraz kompleksowo rozumiana zoocenoza. Typ lasu z kolei oznacza dużą jednostkę gospodarczą, w której stosuje się zasadniczo jeden sposób zagospodarowania. Lokalna zmienność warunków glebowych pozwala na niewielkie zmiany w składzie gatunkowym drzewostanu, w celu lepszego wykorzystania możliwości produkcyjnych siedliska. Na omawianym obszarze występują wyłącznie siedliska górskie, które są reprezentowane przez: bór wysokogórski (BWG), bór mieszany górski świeży (BMGśw), las mieszany górski świeży (LMGśw), las mieszany górski wilgotny (LMGw), las górski świeży (LGśw), las łęgowy górski (LłG). Na uwagę zasługują siedliska na obszarze Kotliny Orawsko- Nowotarskiej ze względu na swoją odrębność i specyfikę. Tutaj dominują bory mieszane górskie wilgotne (BMGw-on), bory mieszane górskie bagienne (BMGb-on) i bory bagienne (BGb-on). Torfowiska Kotliny Orawsko- Nowotarskiej Zlokalizowane są one w Kotlinie Orawsko- Nowotarskiej, na terenach płaskich, o małym zróżnicowaniu wysokościowym. Torfowiska wysokie stanowią ok. 70% ogólnej powierzchni torfowisk, pozostałe to torfowiska niskie i przejściowe. Położone są one w gm. Czarny Dunajec, Jabłonka, Lipnica Wielka, m. i gm. Nowy Targ. Dominującym gatunkiem torfu w złożach typu wysokiego jest torf wełniankowo-torfowcowy, w złożach typu niskiego przeważają torfy szuwarowe (turzycowo-trzcinowe) i drzewne (olchowe), (wg. klasyf. Tołpy, Jasnowskiego i Pałczyńskiego).Torfowiska nazywane są puściznami lub borami w zależności od roślinności je porastającej. Tereny te są unikatem w skali europejskiej, są to najstarsze, 31

32 żywe pomniki przyrody - wiek ich mierzy się w tysiącach lat (nawet do lat). Szacuje się, że grubość torfowiska powiększa się corocznie tylko o 1 mm; średnia miąższość złóż torfowych waha się od 0.52 do 3.62m, natomiast maksymalna miąższość to 8.70m.Torfowiska wysokie to najrzadziej spotykana forma torfowisk. Zalicza się je do typu torfowiska wysokiego, właściwego, to jest kopułowego lub bałtyckiego. Torfowiska położone są głównie na gruntach będących własnością indywidualnych właścicieli i wspólnot gruntowych tzw. urbarów.na torfowisku Puścizna Wielka - największym z torfowisk tych obszarów, prowadzona jest eksploatacja torfu metodą powierzchniową przez Zakład Produkcji Torfowej w Czarnym Dunajcu Typy drzewostanu Zgodnie z wytycznymi Założeń UPUL, dla poszczególnych typów siedliskowych lasu przyjęto następujące typy drzewostanów oraz orientacyjne składy gatunkowe odnowień, które przedstawiono poniżej w tabeli. Tabela 1 Typy drzewostanów i orientacyjny skład gatunkowy odnowień, wg typów siedliskowych lasu dla wspólnot Typ Siedliskowy Lasu TD Ramowy skład gatunkowy odnowień Rębnia zasadnicza BWG Św Św 90%, Jrz, Jw. i inne 10% CS BMG Św Św 60%, Bk, Jd, Jw, Md, Wz, 40% IVd Św-Bk Bk 50%, Św 30%, Jd, So,Jw.,Wz,Md - 20% IVd LMG Bk Bk 70%, Jd 20%, Św,Jw.,Md,So 10% IVd Bk-Św-Jd Jd 40%, Św 30%, Bk 20%, Jw, Md, Brz, So,Lp -10% IVd Jd-Bk Bk 50%, Jd 30%, Md, So, Jw, Wz,Lp -20% IVd LG Św-Bk-Jd Jd 40%, Bk 30%, Św 20%,Jw.,Wz,Lp,Md,So -10% IVd Jd Jd 80%, Bk10%, Jw, Wz, Md,Lp, -10% IVd Bk Bk 70%, Jd20%, Jw, Wz, Md -10% IVd LłG Js-Ol Olsz 50%, Js 30%, Św, Jw,Wz, Ol, Lp - 20% CS Siedliska orawsko-nowotarskie BGb-on So So 80%, Brz 10%, Św, Ol 10% CS BMGw-on Św-So So 50%, Św 30%, Md, Bk, Brz, Olsz -20% IVd BMGb-on So So 60%, Brz 20%, Olsz 10%, Św 10% IVd LMG-on Św-Bk-So So 50%,Bk 30%, Św 10%, Md, Brz, Jd, Jw- 10% IVd LMGw-on Bk-Św-So So 40%,Św 30%, Bk 20%, Md, Jd, Brz, Jw 10% IVd LG-on So-Bk-Jd Jd 50%, Bk 20%, So 20%, Św, Md, Jw - 10% IVd Przyjęte składy mają charakter ramowy. Dopuszcza się modyfikacje w składzie odnowień uwzględniające warunki mikrosiedliskowe. Składy nowozakładanych upraw mogą się różnić o 20% od przyjętych w tabeli. Ewentualne odnowienia naturalne dobrej jakości, choć niezgodne z powyższymi składami proponuje się uznawać jako pełnowartościowe. Ze względu na masowe występowanie zespołu chorobowego zamierania jesionu, na siedlisku LŁG, można Js zastępować w składzie gatunkowym Ol, Wz, Jw, Db. Lasy omawianego obszaru spełniają istotne funkcje ochronne, głównie wodochronne i glebochronne. Jednak ze względu na brak stosownych dokumentów całość omawianych lasów należy uznać za gospodarcze. 32

33 5.1.2 Formy ochrony przyrody występujące na gruntach wspólnot objętych strategiczną oceną oddziaływania na środowisko Tabela 2 Zestawienie form ochrony przyrody na gruntach wspólnot i ogólnej powierzchni form ochrony Rodzaj formy ochrony Liczba [sztuk] Pow.*na gruntach wspólnot [ha] Pow. ogólna form ochrony [ha] Obszary chronionego krajobrazu , ha Obszary Natura 2000 OZW w zasięgu gruntów wspólnot , ,51 Obszary Natura 2000 OSO w zasięgu gruntów wspólnot , ,27 Pomniki przyrody * - w tym związana z gosp. leśną Sieć Natura 2000 na gruntach wspólnot "Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000", jest systemem ochrony składników różnorodności biologicznej kontynentu europejskiego, wdrażanym od 1992 r. w sposób spójny pod względem metodycznym i organizacyjnym na terytorium wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej. Celem utworzenia sieci Natura 2000 jest zachowanie zarówno zagrożonych wyginięciem siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt w skali Europy, ale też zachowanie typowych, wciąż jeszcze powszechnie występujących siedlisk przyrodniczych, charakterystycznych dla regionów biogeograficznych. Podstawą prawną tworzenia sieci Natura 2000 jest dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków i dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, które zostały transponowane do polskiego prawa, głównie do ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Wspólnoty prowadząc w minionych dziesięcioleciach racjonalną, wielofunkcyjną, gospodarkę leśną przyczyniły się do zachowania wielu cennych i naturalnych ekosystemów leśnych, z których część została objęta ochroną w formie obszarów Natura Sieć Natura 2000 na gruntach wspólnot objętych prognozą oddziaływania na środowisko tworzą następujące obszary o znaczeniu wspólnotowym. W zasięgu gruntów Wspólnoty Urbarialnej Chyżne, Leśnej Wspólnoty Urbarialnej Jabłonka i Wspólnoty Leśnej Piekielnik: OZW PLH Torfowiska Orawsko-Nowotarskie, OSO PLB Torfowiska Orawsko-Nowotarskie. W zasięgu gruntów Wspólnoty Leśnej Urbarialnej Zubrzyca Dolna: OSO PLB Babia Góra OSO PLB Pasmo Policy. W zasięgu gruntów Wspólnoty Leśnej Obidowa i Wspólnoty Leśnej Klikuszowa: PLH Ostoja Gorczańska 33

34 Tabela 3 Zestawienie obszarów Natura 2000 na gruntach wspólnot L.p. Nazwa obszaru Lokalizacja (oddział) ogólna Powierzchnia [ha] na gruntach wspólnot OZW PLH Torfowiska Orawsko- Grunty Wspólnot Chyżne, Nowotarskie Jabłonka, Piekielnik 8 255, ,86 2 OSO PLB Torfowiska Orawsko- Grunty Wspólnot Chyżne, Nowotarskie Jabłonka, Piekielnik 8 218, ,68 3 OSO PLB Babia Góra Grunty Wspólnoty Zubrzyca Dolna 4 915,65 100,44 4 OSO PLB Pasmo Policy Grunty Wspólnoty Zubrzyca Dolna 1 190,10 124,55 5 OZW PLH Ostoja Gorczańska Grunty Wspólnot Klikuszowa, Obidowa ,89 236,09 Razem , ,62 Obszary Natura 2000 w zasięgu gruntów wspólnot Obszary chronionego krajobrazu Obszary chronionego krajobrazu, wg. Ustawy o ochronie przyrody, obejmują wyróżniające się krajobrazowo tereny o różnych typach ekosystemów. Zagospodarowanie ich powinno zapewnić stan względnej równowagi ekologicznej systemów przyrodniczych. Obszary te uwzględniane są w planach zagospodarowania przestrzennego. Południowomałopolski Obszar Chronionego Krajobrazu Grunty będące własnością omawianych wspólnot położone są w całości w zasięgu Południowomałopolskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Obszar ten funkcjonuje na podstawie Rozporządzenia Nr 92/06 Wojewody Małopolskiego z dnia 24 listopada 2006 r. (Dz. U. Woj. Małopolskiego nr 806, poz. 4862). Swymi granicami obejmuje wyróżniające się krajobrazowo tereny o zróżnicowanych typach ekosystemów, wartościowe w szczególności ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z masową turystyką i wypoczynkiem, funkcjonujące jako istniejące (albo odtwarzane) korytarze ekologiczne i 34

35 podlegające zagospodarowaniu w sposób zapewniający uzyskanie pożądanego stanu równowagi w przyrodzie. Całkowita powierzchnia obszaru to ha. Na Obszarze wprowadzono ustalenia dotyczące czynnej ochrony ekosystemów, w celu zachowania ich trwałości oraz zwiększenia różnorodności biologicznej. Przyjęto również listę właściwych, ze względu na specyfikę tego obszaru zakazów, wybranych spośród zakazów określonych w art. 24 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. W stosunku do niektórych zakazów, w uzasadnionych przypadkach, wprowadzono odstępstwa. Nadzór nad obszarem sprawuje Marszałek Województwa Małopolskiego w Krakowie. Obszar Chronionego Krajobrazu w zasięgu gruntów wspólnot Ochrona gatunkowa roślin, grzybów i zwierząt Ochrona gatunkowa ( Ustawa o ochronie przyrody - Art.46) ma na celu zabezpieczenie dziko występujących roślin i zwierząt, a w szczególności gatunków rzadkich i zagrożonych wyginięciem, jak też zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej. Poniżej przedstawiono gatunki roślin i zwierząt występujące w zasięgu terytorialnym wspólnot w tym gatunki chronione (Ustawa o ochronie przyrody), rzadkie i cenne stwierdzone lub obserwowane na gruntach wspólnot, wg dostępnej wiedzy Flora, gatunki prawnie chronione. Spośród roślin chronionych wybrano gatunki specjalnej troski, do których zaliczono zlokalizowane na gruntach wspólnot gatunki chronione programem Natura 2000 (Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory), oraz inne niezwykle rzadkie i cenne gatunki roślin, w tym wymienione w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin. 35

36 Przedstawioną poniżej listę roślin występujących na gruntach wspólnot, zestawiono na podstawie informacji uzyskanych z RDOŚ Kraków, obserwacji podczas prac urządzeniowych oraz w oparciu o dostępne opracowania dotyczące omawianych obszarów itp. Na podstawie wymienionych materiałów ustalono, że na terenie wspólnot poddanych procedurze strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko występują 24 gatunki roślin chronionych. Spośród tych roślin 20 podlega ochronie ścisłej, a 4 ochronie częściowej. Tabela 4 Wykaz roślin chronionych na gruntach wspólnot Lp Nazwa Nazwa Status ochronny łacińska polska Aconitum variegatum Tojad dzióbaty Ścisła 2 Aruncus sylvestris Parzydło leśne Ścisła 3 Blechnum spicant Podrzeń żebrowiec Ścisła 4 Carlina acaulis Dziewięćsił bezłodygowy Ścisła 5 Crocus scepusiensis Szafran spiski Ścisła 6 Dactylorhiza maculata Kukułka (Storczyk) plamista Ścisła 7 Dactylorhiza majalis Kukułka (Storczyk) szerokolistna Ścisła 8 Drosera anglica Rosiczka długolistna Ścisła 9 Drosera rotundifolia Rosiczka okrągłolistna Ścisła 10 Epipactis helleborine Kruszczyk szerokolistny Ścisła 11 Frangula alnus Kruszyna pospolita Częściowa 12 Galium odoratum Przytulia (Marzanka) wonna Częściowa 13 Ledum palustre Bagno zwyczajne Ścisła 14 Lycopodium annotinum Widłak jałowcowaty Ścisła 15 Lycopodium clavatum Widłak goździsty Ścisła 16 Menyanthes trifoliata Bobrek trójlistkowy Częściowa 17 Pinus mugo Kosodrzewina Ścisła 18 Pinus x rhaetica Sosna drzewokosa Ścisła 19 Platanthera bifolia Podkolan biały Ścisła 20 Primula elatior Pierwiosnek wyniosły Częściowa 21 Sphagnum capillifolium Torfowiec ostrolistny Ścisła 22 Sphagnum cuspidatum Torfowiec spiczastolistny Ścisła 23 Sphagnum fuscum Torfowiec brunatny Ścisła 24 Sphagnum recurvum Torfowiec kończysty Ścisła Na obszarze wspólnot stwierdzono występowanie drzewokosy Pinus x rhaetica, gatunku narażonego na wyginięcie, kategoria zagrożenia VU, według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin. Rosiczkę długolistną Drosera anglica umieszczono na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski w grupie gatunków wymierających, krytycznie zagrożonych (kategoria zagrożenia: E), z kolei rosiczkę okrągłolistną Drosera rotundifolia w grupie gatunków zagrożonych wyginięciem (kategoria zagrożenia V) Fauna, gatunki prawnie chronione i rzadkie. Na terenie wspólnot nie przeprowadzono szczegółowej kompleksowej inwentaryzacji ani monitoringu fauny. Brak szczegółowej inwentaryzacji nie pozwala określić liczebności zwierząt ani też dokładnych ich lokalizacji występowania. Z dostępnych źródeł uzyskano informacje o występowaniu na tym terenie 68 gatunków chronionych zwierząt kręgowych, w tym: 10 płazów, 50 ptaków i 8 ssaków. Wszystkie gatunki płazów podlegają ochronie gatunkowej. 36

37 Tabela 5 Wykaz płazów na gruntach wspólnot Lp. Gatunek Uwagi Nazwa polska Nazwa łacińska Kategorie zagrożenia PCZKZ Kumak górski Bombina variegata 2 Ropucha szara Bufo bufo 3 Ropucha zielona Bufo viridis 4 Salamandra plamista Salamandra salamandra 5 Traszka górska Triturus alpestris 6 Traszka grzebieniasta Triturus cristatus NT 7 Traszka karpacka Triturus montandoni LC 8 Żaba jeziorkowa Rana lessonae 9 Żaba trawna Rana temporaria 10 Żaba wodna Rana esculenta Tabela 6 Wykaz ptaków, które mogą występować na gruntach wspólnot Lp. Gatunek Statut Kategorie zagrożenia Nazwa polska Nazwa łacińska ochrony PCZKZ bażant Phasianus colchicus 2 błotniak łąkowy Circus pygargus Ścisła 3 błotniak stawowy Circus aeruginosus Ścisła 4 bocian biały Ciconia cioconia Ścisła 5 bocian czarny Ciconia nigra Ścisła 6 cietrzew Tetrao tetrix Ścisła EN 7 czajka Vanellus vanellus Ścisła 8 czyż (czyżyk) Carduelis spinus Ścisła 9 derkacz Crex crex Ścisła 10 drozd obrożny Turdus torquatus Ścisła 11 dzięcioł czarny Dryocopus martius Ścisła 12 dzięcioł duży Dendrocopos major Ścisła 13 dzięciołek (dzięcioł mały) Dendrocopos minor Ścisła 14 dzięcioł średni Dendrocopos medius Ścisła 15 dzięcioł trójpalczasty Picoides tridactylus Ścisła VU 16 dzięcioł zielonosiwy Picus canus Ścisła 17 dzięcioł zielony Picus viridis Ścisła 18 gąsiorek (dzierzba gąsiorek) Lanius collurio Ścisła 19 gołąb grzywacz Columba palumbus 20 głuszec Tetrao urogallus Ścisła CR 21 siniak (gołąb siniak) Columba oenas Ścisła 22 jarząbek Bonasa bonasia 23 jastrząb Accipiter gentilis Ścisła 24 kos Turdus merula Ścisła 25 krogulec Accipiter nisus Ścisła 26 kruk Corvus corax Częściowa 27 kukułka Cuculus canorus Ścisła 28 muchołówka mała Ficedula parva Ścisła 29 myszołów zwyczajny Buteo buteo Ścisła 30 orlik krzykliwy Aquila pomarina Ścisła LC 31 orzechówka Nucifraga caryocatactes Ścisła 32 pliszka górska Motacilla cinerea Ścisła 33 puchacz Bubo bubo Ścisła NT 34 puszczyk uralski Strix uralensis Ścisła LC 35 bogatka (sikora bogatka) Parus major Ścisła 36 czarnogłówka (sikora czarnogłowa) Poecile montanus Ścisła 37 czubatka (sikora czubatka) Lophophanes cristatus Ścisła 38 modraszka (sikora modra) Cyanistes caeruleus Ścisła 39 sosnówka (sikora sosnówka) Periparus ater Ścisła 37

38 Lp. Gatunek Statut Kategorie zagrożenia Nazwa polska Nazwa łacińska ochrony PCZKZ sikora uboga Poecile palustris Ścisła 41 sóweczka Glaucidium passerinum Ścisła LC 42 sójka Garrulus glandarius Ścisła 43 sroka Pica pica Częściowa 44 szpak Sturnus vulgaris Ścisła 45 siwerniak, świergotek górski Anthus spinoletta Ścisła 46 świergotek polny Anthus campestris Ścisła 47 trzmielojad Pernis apivorus Ścisła 48 włochatka Aegolius funereus Ścisła LC 49 wrona (wrona siwa) Corvus cornix Częściowa 50 wróbel domowy Passer domesticus Ścisła 51 zięba Fringilla coelebs Ścisła 52 zimorodek Alcedo atthis Ścisła 53 żuraw Grus grus Ścisła Tabela 7 Wykaz ssaków w zasięgu wspólnot Lp. Gatunek Statut Uwagi, Nazwa polska Nazwa łacińska ochrony Kategorie zagrożenia dzik Sus scorfa 2 jeleń Cervus elaphus 3 lis Vulpes vulpes 4 niedźwiedź brunatny Ursus arctos Ścisła NT 5 ryjówka aksamitna Sorex araneus Ścisła 6 ryjówka malutka Sorex minutus Ścisła 7 ryś Felix lynx Ścisła NT 8 rzęsorek rzeczek Neomys fodiens Ścisła 9 sarna Capreolus capreolus 10 wiewiórka Sciurus vulgaris Ścisła 11 wilk Canis lupus Ścisła NT 12 wydra Lutra lutra Częściowa 13 zając szarak Lepus europaeus Ochrona lasu Zagrożenie środowiska leśnego jest wynikiem jednoczesnego oddziaływania wielu czynników powodujących niekorzystne zjawiska i zmiany w stanie zdrowotnym lasów Ocena stanu zdrowotnego lasów wspólnot. Analizując gospodarkę leśną w minionych dziesięcioleciach dokonano oceny stanu sanitarnego i zdrowotnego lasu, w której zwrócono uwagę na najistotniejsze elementy stanowiące zagrożenie dla drzewostanów omawianych wspólnot. W wyniku zebranych informacji, uwzględniając prace terenowe, należy stwierdzić, że stan zdrowotny drzewostanów wspólnot jest zróżnicowany i zależny od gatunków tworzących drzewostany. Dobrym stanem zdrowotnym charakteryzują się drzewostany z dominującą sosną bukiem i jodłą, tylko lokalnie wykazujące symptomy osłabienia stanu zdrowotnego w niektórych drzewostanach starszych klas wieku. Posusz w drzewostanach występuje rzadko i jest usuwany na bieżąco za wyjątkiem miejsc, gdzie zostawia się go z uwagi na rolę, jaką pełni w środowisku leśnym dając miejsce bytowania organizmom związanym z martwym drewnem. 38

39 Natomiast stan zdrowotny świerczyn można uznać za niezadowalający. Przyczynę tego stanu należy upatrywać w: niedostosowaniu świerka do warunków lokalnych w wyniku schematycznego wprowadzenia tego gatunku w przeszłości na niewłaściwe siedliska z użyciem materiału sadzeniowego obcego pochodzenia oraz zapóźnień hodowlanych z początkowego okresu wzrostu drzewostanów, destrukcyjnym i synergicznym oddziaływaniu takich czynników szkodotwórczych jak: grzyby korzeniowe (opieńkowa zgnilizna korzeni, huba korzeni), szkodniki wtórne (kornik drukarz), powtarzające się szkody od wiatru i śniegu, niekorzystnym wpływie pojawiających się ostatnio dłuższych okresów suszy na fizjologiczne procesy gospodarki wodnej drzew, Stan zdrowotny świerczyn wymaga ciągłej, wykonywanej dużym nakładem sił i środków, pracy nad utrzymywaniem w miarę stabilnego stanu sanitarnego, z uwagi na często pojawiające się szkody od wiatru i śniegu i czasochłonny proces porządkowania lasu. Lasy wspólnot poddawane są ciągłemu działaniu czynników szkodo twórczych, z których najistotniejsze są szkody spowodowane przez zespół kornika drukarza Szkody od zwierzyny. Szkody wyrządzane przez zwierzynę w uprawach i młodnikach, są przyczyną obniżenia jakości hodowlanej upraw, młodników, podsadzeń i podrostów. W lasach będących własnością wspólnot główne zagrożenie stanowi sarna i w mniejszym stopniu jeleń europejski. Szkody od zwierzyny można ocenić, jako gospodarczo znośne. Najbardziej zagrożone są uprawy i młodniki złożone z jodły oraz wprowadzane domieszki biocenotyczne, które uszkadzane są w okresie całego roku. Podstawowymi metodami zabezpieczenia upraw przed szkodami od zwierzyny są: zabezpieczanie upraw środkami mechanicznymi i chemicznymi (repelenty, paliki, osłony drzewek, grodzenie), wykładanie drzew ogryzowych w okresie zimowym, prowadzenie cięć pielęgnacyjnych z pozostawieniem części zielonych w okresie wzmożonego żerowania zwierzyny, Zagrożenia abiotyczne. Zagrożenia abiotyczne środowiska leśnego wiążą się głównie z ekstremalnymi czynnikami atmosferycznymi, takimi jak: silne wiatry, opady śniegu, wysokie lub niskie temperatury, susze, ulewne deszcze, wyładowania atmosferyczne. W minionym okresie gospodarczym na terenie wspólnot dochodziło do szkód od wiatru i okiści. Szkody w drzewostanach świerkowych powodowane przez czynniki klimatyczne mają istotny wpływ na wzrost zagrożenia tych drzewostanów od szkodników wtórnych. Warunki termiczne Spośród szkód powodowanych przez czynniki abiotyczne na omawianym obszarze pewne znaczenie mają przymrozki. Przymrozki najbardziej zagrażają sztucznie zakładanym uprawom zlokalizowanym na tzw. terenach zmrozowiskowych. Późne przymrozki bywają 39

40 przyczyną uszkodzeń aparatu asymilacyjnego drzewostanów liściastych, szczególnie bukowych rosnących w dolinach i obniżeniach terenowych. Opady deszczu Zakłócenia stosunków wodnych, spowodowane dłuższymi okresami suszy i związane z nimi obniżenie poziomu wód gruntowych mają lokalnie niekorzystny wpływ na fizjologiczne procesy gospodarki wodnej drzew, prowadząc do okresowego osłabienia drzewostanów, uaktywniając szkodniki wtórne. Susza spowodowana długotrwałym brakiem opadów utrudnia również kiełkowanie nasion, powoduje zamieranie sadzonek. Z kolei gwałtowne, ulewne deszcze niszczą młode pędy, liście, owoce, a także powodują erozję gleby. Erozja powierzchniowa polega na zmywaniu wierzchniej urodzajnej warstwy gleby. Wskutek wypłukiwania i unoszenia cząstek próchnicznych, pylastych i ilastych, a wraz z nimi soli mineralnych, maleje więc żyzność gleby. Erozja liniowa to dość gwałtowny proces rozmywania gleby powodujący powstawanie rynien, wyrw, wąwozów i jarów. Obfite opady deszczu mogą powodować również usuwanie się lub spływ gleby po stromych zboczach, w wyniku czego powstają osuwiska. Opady śniegu. Bardzo groźna jest okiść śniegowa, występująca w trakcie opadów dużej ilości mokrego śniegu. Największe zagrożenie występuje w reglu dolnym w drzewostanach nieregularnie pielęgnowanych w wieku lat. Powstają w nich śniegołomy gniazdowe. W wyższych położeniach szkody polegają na obłamywaniu wierzchołków pojedynczych drzew. Najczęściej występują w przy szczytowych partiach. Silne wiatry. Z zespołu czynników abiotycznych istotnymi w warunkach wspólnot czynnikami szkodo twórczymi są wywalające wiatry, które powodują szkody w drzewostanach w formie wywrotów i złomów. Największe znaczenie mają szkody od wiatru w drzewostanach starszych. Najczęściej narażone są na nie drzewostany świerkowe ze względu na płaski system korzeniowy, głównie drzewostany IV-VI klasy wieku, oraz młodsze opanowane przez opieńkę. Szkodom od wiatru ulegają głównie drzewa znajdujące się na skraju drzewostanu, a także ściany lasu graniczące z otwartą przestrzenią (gniazda, luki). Wyładowania atmosferyczne Mogą powodować pogromowiska w świerczynach, to znaczy powierzchniowe uszkodzenie wielu drzew, które wydzielają się grupowo. Drzewa porażone piorunem utrzymują niezmienione igliwie przez okres zimy i wiosny, pomimo zabicia miazgi w dolnej części pni. Utrudnia to identyfikację drzew uszkodzonych i ich terminowe usuwanie. Prowadzi to do tworzenia gniazd kornikowych we wnętrzu litych świerczyn. Pożary Lasy wspólnot zaliczone zostały do III kategorii małego zagrożenia pożarowego. Kategorię przyjęto według sąsiadujących Lasów Państwowych (Nadleśnictwa Nowy Targ i Krościenko). Istnieje potencjalne zagrożenie: wzdłuż szlaków komunikacyjnych i turystycznych, w lasach o wzmożonej penetracji oraz w pobliżu dużych powierzchniowo nieużytkowanych gruntów rolnych. Największe zagrożenie występuje w okresie wczesnowiosennym, przed rozpoczęciem okresu wegetacyjnego. W celu ograniczenia szkód od czynników abiotycznych należy 40

41 kontynuować przebudowę drzewostanów świerkowych na drzewostany mieszane, o składzie gatunkowym dostosowanym do siedliskowego typu lasu. Prowadzić wyprzedzającą przebudowę drzewostanów niestabilnych lub uszkodzonych, inicjować sztuczne odnawianie luk i gniazd, na których brak jest możliwości powstania odnowień naturalnych; Wprowadzać gatunki domieszkowe wzmacniające drzewostan mechanicznie i poprawiające warunki siedliskowe; Prawidłowo wykonywać zabiegi pielęgnacyjne (zwłaszcza w młodnikach i drągowinach) dla uniknięcia nadmiernego przegęszczenia drzewostanów i wykształcenia silnych systemów korzeniowych oraz skutecznych stref ekotonowych; Prowadzić ochronę drzewostanów przed szkodami powodowanymi przez owady, grzyby patogeniczne oraz przed uszkodzeniami od zwierzyny; W ramach zabiegów pielęgnacyjnych usuwać drzewa porażone chorobami korzeni oraz z objawami występowania hub; Podsumowując szkodliwe oddziaływanie czynników abiotycznych należy stwierdzić, że szczególnie groźne jest tzw. synergiczne oddziaływanie szkodliwych czynników, np. niskie temperatury plus silny wysuszający wiatr plus niskie imisje przyczyniają się do uszkodzenia drzewostanów, zwłaszcza świerkowych i w rezultacie wespół z innymi czynnikami np. biotycznymi do ich rozpadu. Drzewostany mieszane: liściaste są bardziej odporne, zarówno na poszczególne czynniki abiotyczne jak również na synergiczne oddziaływanie wyżej wymienionych czynników Zagospodarowanie turystyczne Przeważająca część gruntów będących we władaniu wspólnot Starostwa Powiatowego w Nowym Targu, zwłaszcza na torfowiskach orawsko-nowotarskich pozostaje poza głównymi szlakami turystycznymi. Taka sytuacja powoduje wytworzenie się bardzo korzystnych warunków bytowania dla wielu gatunków zwierząt. Tereny będące we władaniu wspólnot graniczą również z Babiogórskim i Gorczańskim Parkiem Narodowym, które należą do jednych z najbardziej atrakcyjnych turystycznie miejsc w Polsce i odznaczające się wzmożonym ruchem turystycznym przez cały rok. Największe nasilenie ruchu turystycznego obserwowane jest w Gorcach (Turbacz, Stare Wierchy), Beskidzie Żywieckim (Babia Góra, Polica). Presja rosnącej turystyki w sąsiadujących ze wspólnotami obszarach oddziałuje na grunty wspólnot i przejawia się w powstawaniu szeregu zagrożeń dla środowiska leśnego, wodnego i atmosfery. Rzesze turystów przemierzających szlaki turystyczne powodują niszczenie gleby i roślinności, wydeptywanie runa, niszczenie ściółki leśnej, płoszenie zwierzyny. W okresie letnim stwarzają niebezpieczeństwo pożarów. Masowy ruch turystyczny powoduje też powstawanie dużej ilości śmieci, które w większości nie ulegają biodegradacji i zalegając psują walory krajobrazowe oraz są szkodliwe dla ekosystemu leśnego Zalesienia Wspólnoty nie posiadają gruntów przeznaczonych do zalesienia. 41

42 5.2 Istniejące problemy ochrony przyrody istotne z punktu widzenia realizacji projektów UPUL Istotne problemy przy sporządzaniu projektów UPUL to: brak planów ochrony lub planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000; brak sygnowanych przez Ministerstwo Środowiska szczegółowych wytycznych dotyczących sposobów ochrony poszczególnych gatunków lub typów siedlisk przyrodniczych; Określenie obszarów potencjalnej kolizji między celami ochrony przyrody a gospodarką leśną Analiza stanu środowiska przyrodniczego terenów wspólnot pozwala na określenie miejsc oraz zagadnień, gdzie może wystąpić potencjalny konflikt pomiędzy gospodarką leśną, a ochroną przyrody. Tabela 8 Obszary potencjalnej kolizji między celami ochrony przyrody, a gospodarką leśną Rodzaj zagadnienia 1. Wykonywanie prac leśnych przez cały rok, a ochrona lęgów niektórych gatunków ptaków. 2. Ochrona lęgów niektórych gatunków ptaków a powszechna dostępność lasów. 3. Wykonywanie prac leśnych. Zrywka drewna. Wymogi gospodarki leśnej Usuwanie drzew opanowanych przez kornika drukarza i gatunków pokrewnych (zespół kornika drukarza), celem niedopuszczenia do gradacji tych gatunków. Zasada powszechnej dostępności lasów może przyczyniać się do wystąpienia strat w lęgach chronionych gatunków ptaków. Przy prowadzeniu prac leśnych zachodzi potrzeba wyznaczenia szlaków zrywkowych udostępniających las. 42 Uwagi dotyczące przyjętych rozwiązań minimalizujących potencjalny konflikt W miarę możliwości działania gospodarcze należy prowadzić w okresie poza lęgowym. Sposobem minimalizowania negatywnego wpływu może być np. ograniczanie dostępu do lasu do wyznaczonych szlaków i miejsc postoju. Wyznaczenie szlaków zrywkowych powoduje przemyślane poruszanie się po drzewostanie, ograniczenie niszczenia gleby, roślin runa i kaleczenia drzew. Ważnym jest, aby po zakończeniu prac szlaki zrywkowe zabezpieczyć przed erozją gruntu i przekształcaniem w rynny odprowadzające wodę. 5.3 Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji projektów UPUL Prowadzenie gospodarki leśnej na terenie wspólnot opiera się na Uproszczonych planach urządzenia lasu. Zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach, sporządzanie Uproszczonego planu urządzenia lasu jest obligatoryjnym wymogiem prawnym. Plany są opracowywane w cyklu 10-cio letnim. skutki: Brak realizacji Uproszczonego planu urządzenia lasu może spowodować następujące utrudnienie realizacji zasad wielofunkcyjnej, trwale zrównoważonej, opartej na podstawach ekologicznych, gospodarki leśnej, pogorszenie stanu zdrowotnego drzewostanów poprzez zmniejszenie odporności na zagrożenia biotyczne, abiotyczne i antropogeniczne (np. w wyniku przegęszczenia, gradacji szkodników owadzich), pogorszenie warunków dla rozwoju młodego pokolenia drzew, występujących w postaci nalotów, podrostów, II piętra, zaniechanie przebudowy drzewostanów niezgodnych z typem siedliskowym lasu,

43 nadmierne starzenie się drzewostanów może powodować obniżenie stabilności drzewostanów i ich rozpad, a w konsekwencji zmiany w krajobrazie, utratę ochrony przed wiatrami, zmiany w mikroklimacie, zmiany w zbiorowiskach roślinnych, nadmierny spływ powierzchniowy, obniżenie retencji, nasilenie erozji gleby. 5.4 Istniejący stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem Przeprowadzone analizy wykazały, że realizacja działań przewidzianych w projekcie Uproszczonego planu urządzenia lasu dla wspólnot nie będzie negatywnie oddziaływać na poszczególne elementy środowiska takie jak: różnorodność biologiczna, ludzie, zwierzęta, rośliny, woda, powietrze, powierzchnia ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne. W związku z powyższym obszary objęte przewidywanym znaczącym oddziaływaniem na środowisko na terenie wspólnot nie występują. 43

44 6 PRZEWIDYWANE ODDZIAŁYWANIE PROJEKTÓW UPUL NA ŚRODOWISKO I OBSZARY NATURA Wpływ zapisów projektów UPUL wyznaczających ramy dla przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko Projekty Uproszczonych planów urządzenia lasu nie zawierają przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, bowiem zamierzenia w nim zawarte nie są zamierzeniami inwestycyjnymi, ani też ingerencjami polegającymi na przekształceniu lub zmianie sposobu wykorzystania terenu. 6.2 Przewidywane oddziaływanie projektów UPUL na cele i przedmioty ochrony oraz integralność obszarów Natura 2000 Obszar Torfowisk Orawsko-Nowotarskich odznacza się dość znacznym stopniem integralności. Wynika to z jego charakteru i uwarunkowań zewnętrznych. Najcenniejsze siedliska przyrodnicze, będące podstawą wyznaczenia tego obszaru Natura 2000 to torfowiska wysokie, tworzące rozległy kompleks z innymi siedliskami torfowiskowymi, łąkami oraz zbiorowiskami leśnymi, w tym dużym areałem borów bagiennych. Siedliska te w znacznym stopniu stanowią ciągłość funkcjonalną (zachowały się naturalne powiązania między nimi). Nie obserwuje się w tym obszarze objawów fragmentacji terenu. Obszar Natura 2000 Torfowiska Orawsko-Nowotarskie jest jednym z dwóch w Karpatach (obok kompleksu torfowisk bieszczadzkich, położonych w dolinie Sanu), a zarazem największym miejscem obfitego występowania roślinności torfowiskowej, stanowiąc swoiste centrum jej występowania w zachodniej części tego łańcucha górskiego. Dla licznych gatunków i zbiorowisk roślinnych, obszar Torfowisk gromadzi ich główne zasoby w regionie alpejskim, są one tu wykształcone typowo i odznaczają się stosunkowo dużym bogactwem florystycznym. Na sąsiednich terenach, gdzie występują siedliska torfowiskowe w Tatrach, na Babiej Górze oraz na pojedynczych torfowiskach rozproszonych na terenie Beskidów (z których część objęta jest również ochroną w postaci obszarów Natura 2000) znajdują się znaczne mniejsze zasoby tych siedlisk i gatunków, nie tworzą one także tak dużych kompleksów. Obszar Torfowisk stanowi dla tych terenów źródło zasilania w poszczególne gatunki i daje możliwość wymiany puli genowej. Torfowiska stanowią jedno z ogniw sieci Natura 2000 o specyficznym charakterze, połączone funkcjonalnie z sąsiadującymi z nim terenami i będące ważnym elementem ochrony siedlisk przyrodniczych i gatunków. Obszar Torfowisk spełnia również ważną rolę jako korytarz ekologiczny łączący Babią Górę, Pasmo Polic i Tatry oraz Gorce, stanowiący fragment Korytarza Karpackiego. Prócz tego, w rejonie Torfowisk przebiega kilka lokalnych szlaków migracji zwierząt, które mają znaczenie dla zachowania ciągłości pomiędzy sąsiadującymi kompleksami leśnymi (projekt PZO). Analizowane projekty Uproszczonych planów urządzenia lasu przygotowano, mając na względzie zapis art. 52a Ustawy o Ochronie Przyrody. Zgodnie z tym przepisem, gospodarka leśna, prowadzona na podstawie dokumentu poddanego strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko, obejmującego oddziaływanie na dziko występujące populacje gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty Europejskiej i chronionych gatunków zwierząt oraz ich siedlisk, której ustalenia zapewniają, że czynności wykonywane zgodnie z tym dokumentem nie są szkodliwe dla zachowania gatunku we właściwym stanie 44

45 ochrony, nie naruszą zakazów, o których mowa w art. 52 ust. 1 pkt 1, 3-5 i 11 Ustawy o Ochronie Przyrody. Przez integralność obszaru Natura 2000 rozumie się spójność czynników strukturalnych i funkcjonalnych warunkujących zrównoważone trwanie populacji gatunków i siedlisk przyrodniczych, dla ochrony których został zaprojektowany i wyznaczony obszar Natura Ochrona integralności obszaru jest pochodną zachowania jej trzech głównych składowych: - zachowanie tzw. korzystnego stanu ochrony kluczowych gatunków i siedlisk, - zachowanie kluczowych struktur obszaru, - zachowanie kluczowych procesów i relacji. Naruszona zostanie w przypadku zaistnienia: a) w odniesieniu do populacji gatunku: - spadku liczebności lub zagęszczenia populacji w dłuższej perspektywie czasowej, - zmniejszenia zasięgu gatunku, - pogorszeniu funkcjonowania populacji (np. ograniczeniu możliwości reprodukcji), - zwiększeniu śmiertelności, pogorszeniu możliwości wymiany genetycznej, pogorszeniu łączności z innymi populacjami, - zmniejszeniu powierzchni siedliska gatunku, - pogorszeniu jakości siedliska gatunku, - pogorszeniu szans osiągnięcia (także przywrócenia) właściwego stanu ochrony gatunku w przyszłości, b) w odniesieniu do siedlisk przyrodniczych: - fizycznej degradacji, - zmniejszeniu powierzchni, - zmian cech charakterystycznych siedliska, pogorszeniu stanu gatunków typowych dla siedliska przyrodniczego, - pogorszeniu szans osiągnięcia (także przywrócenia) właściwego stanu ochrony siedliska w przyszłości. Plan będzie miał istotne znaczenie dla zachowania integralności obszarów oraz istniejących korytarzy ekologicznych istotnych dla sieci Natura Ze względu na zakres projektowanych prac nie spowoduje on negatywnych, trwałych skutków w odniesieniu do szlaków migracji gatunków. Mając na względzie skutki dotychczas realizowanej gospodarki leśnej przez wspólnoty, można przyjąć, że przy wdrożeniu zaleceń podanych w Opisaniu ogólnym, realizacja ustaleń projektów UPUL nie spowoduje pogorszenia stanu zachowania chronionych gatunków roślin i zwierząt oraz siedlisk przyrodniczych. Dokument ten wypełnia, zatem kryterium określone w art. 52a Ustawy o Ochronie Przyrody. W projekcie Uproszczonego planu urządzenia lasu dla wspólnot nie ma zaplanowanych zabiegów mogących naruszyć integralność obszarów Natura Realizacja zaprojektowanych czynności gospodarczych (odnowień, pielęgnacji upraw i młodników, trzebieży i rębni) nie wpłynie negatywnie na siedliska, rośliny i zwierzęta występujące na obszarach Natura 2000, ponieważ zabiegi te gwarantują utrzymanie 45

46 właściwego stanu i ochronę siedlisk istotnych dla poszczególnych gatunków. Realizacja zabiegów gospodarczych zamieszczonych w projekcie Uproszczonego planu urządzenia lasu dla wspólnot nie wpłynie również na ekosystem, jako całość, nie zaburza spójności czynników strukturalnych i funkcjonalnych warunkujących zrównoważone trwanie populacji gatunków i siedlisk przyrodniczych, dla ochrony których zaprojektowano sieć obszarów Natura Przewidywane oddziaływanie Uproszczonego planu urządzenia lasu na obszary Natura 2000 Prognoza oddziaływania projektów Uproszczonych planów urządzenia lasu obejmuje wpływ działań gospodarczych na chronione siedliska przyrodnicze oraz chronione gatunki roślin i zwierząt na obszarach Natura Przedmiotem ochrony na obszarach Natura 2000 są siedliska, rośliny i gatunki zwierząt chronionych zamieszczone w Standardowych Formularzach Danych, dla których wskazano ocenę znaczenia ogólnego A, B lub C. Ocenie poddano gatunki roślin i zwierząt zamieszczone w standardowych formularzach danych, dla których istnieją dane odnośnie występowania na gruntach wspólnot w zasięgu poszczególnych obszarów. Oceny dokonano biorąc pod uwagę znajomość biologii poszczególnych taksonów. Celem ochrony na obszarach Natura 2000 jest utrzymanie różnorodności biologicznej poprzez zabezpieczenie zagrożonych i reprezentatywnych dla regionu typów siedlisk przyrodniczych oraz zagrożonych i rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Oznacza to, że nie powinna ulec zmniejszeniu powierzchnia siedlisk i areał występowania gatunków, a stan siedlisk i populacji powinien zostać poprawiony (o ile istnieje taka potrzeba), a przynajmniej pozostać na tym samym poziomie. Warunki utrzymania i odtwarzania właściwego stanu siedlisk i gatunków zostaną dokładnie określone w planach ochrony lub planach zadań ochronnych dla obszarów Natura Dokumenty będą obejmowały dokładny opis i ocenę istniejących i potencjalnych zagrożeń, opis sposobów ich eliminacji lub ograniczania, a także zalecenia określające inne niezbędne działania. Bardzo ważnym zadaniem w przyszłości będzie też monitoring siedlisk i gatunków chronionych programem Natura W poniższych tabelach zostały zestawione informacje dotyczące przedmiotów ochrony i planowanych na nich zabiegach gospodarczych. Dla konkretnego siedliska określono powierzchnię i symbol znaczenia siedliska oraz rodzaj i powierzchnię zabiegów na nim prowadzonych. Jednym z kryteriów oceny był czas oddziaływania, wyróżniono tutaj oddziaływanie krótko-, średnio- i długoterminowe. W ocenie wzięto też pod uwagę naturalny zasięg siedliska, strukturę drzewostanów i funkcje konieczne do długotrwałego zachowania siedliska oraz stan ochrony typowych gatunków siedliska Wpływ ustaleń projektów UPUL na przedmioty ochrony w zasięgu obszaru specjalnej ochrony PLB Babia Góra PLB Babia Góra, jako Obszar Specjalnej Ochrony ptaków wyznaczony został rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 5 września 2007 roku (Dziennik Ustaw nr 179, poz. 1275). Powierzchnia całego obszaru to około 4 915,65 ha, natomiast w zasięgu gruntów Wspólnoty w Zubrzycy Dolnej to około 100,44 ha. Obszar leży w obrębie Rezerwatu Biosfery "Babia Góra" i obejmuje położony w Beskidzie Żywieckim masyw Babiej Góry. Jest to najwyższe pasmo górskie Beskidów Zachodnich (1725 m n.p.m.), rozciągające się na 46

47 długości 23 km. Babia Góra wyróżnia się typową dla wysokich gór, wyraźną strefowością klimatyczno-roślinną, jednak w związku z panującymi tu specyficznymi warunkami klimatycznymi i geomorfologicznymi, piętra roślinne obniżone są o około 150 m względem układu występującego w Tatrach. Masyw Babiej Góry to także jedyne w Beskidach miejsce, gdzie wykształciło się piętro alpejskie. Lasy zajmują ponad 90% obszaru ostoi. W drzewostanie dominuje świerk, jodła i buk. W piętrze regla dolnego ( m n.p.m.) występują w niewielkim tylko stopniu użytkowane gospodarczo lasy, głównie żyzna buczyna karpacka oraz bory jodłowo-świerkowe. W górnym reglu dominują bory świerkowe o charakterze pierwotnym. W piętrach reglowych zachowane są niewielkie polany utrzymywane niegdyś dzięki wypasowi, obecnie zbiorowiska łąkowe ulegają przemianom w wyniku braku, lub ograniczeniu użytkowania. Zarośla kosodrzewiny zajmują około 10% obszaru, towarzyszą im zarośla wierzby śląskiej. W partiach szczytowych występują rumowiska skalne, a ponad górną granicą lasu i zarośli subalpejskich dominują murawy wysokogórskie. Na obszarze Babiej Góry stwierdzono występowanie co najmniej 16 gatunków ptaków wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej (sóweczka, bocian czarny, jarząbek, cietrzew, głuszec, puchacz, puszczyk uralski, włochatka, zimorodek, dzięcioł zielonosiwy, dzięcioł czarny, dzięcioł białogrzbiety, dzięcioł trójpalczasty, lerka, muchołówka mała, gąsiorek), w tym 8 gatunków wymienionych w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt (sóweczka, cietrzew, głuszec, puchacz, puszczyk uralski, włochatka, dzięcioł białogrzbiety, dzięcioł trójpalczasty). Babia Góra jest jedną z najważniejszych w Polsce ostoi sóweczki (4-7 par). Lokalnie jest to również ważny teren ze względu na puchacza (1 para), włochatkę (1-3 pary), puszczyka uralskiego (1-2 pary), dzięcioła białogrzbietego (1-3 pary), dzięcioła czarnego (10-15 par), dzięcioła trójpalczastego i dzięcioła zielonosiwego. Zasadniczym celem ochrony jest zachowanie różnorodności biologicznej tego terenu. Obszar został wyznaczony zarówno dla ochrony ptaków, jak i licznych typów siedlisk przyrodniczych i gatunków roślin i pozostałych zwierząt. Należy utrzymać, przynajmniej na aktualnym poziomie, obecny stan zachowania tych siedlisk przyrodniczych (czyli ich powierzchnię, strukturę i funkcję) oraz gatunków (czyli wielkość ich populacji, powierzchnię i jakość ich siedlisk). Cel ten jest zbieżny z celami ochronnymi przyjętymi w parku narodowym. Obszar Natura 2000 Babia Góra położony jest w znacznej części na terenie parku narodowego. (IOP). 47

48 Mapa sytuacyjna OSO Babia Góra Tabela 9 Wykaz gruntów leśnych będących własnością wspólnot w zasięgu OSO PLB Babia Góra Nazwa wspólnoty Adres leśny Powierzchnia [ha] Wspólnota Leśna Zubrzyca Dolna Oddz. 8, ,44 OGÓŁEM 100,44 Tabela 10 Gatunki zwierząt i roślin zamieszczone w SDF OSO PLB Babia Góra Lp. Nazwa i kod przedmiotu ochrony oraz symbol Status ochrony w znaczenia wg SDF Polsce Orientacyjna lokalizacja ZWIERZĘTA wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG Gatunek nie występuje na gruntach 1 A108 - Głuszec Tetrao urogallus-c Ścisła Wspólnoty Zubrzyca Dolna w obszarze OSO Babia Góra 2 A217 - Sóweczka Glaucidium passerinum - B Ścisła Gatunek nie występuje na gruntach Wspólnoty Zubrzyca Dolna w obszarze OSO Babia Góra 3 Gatunek nie występuje na gruntach A239 - Dzięcioł białogrzbiety Dendrocopos leucotos Ścisła Wspólnoty Zubrzyca Dolna w obszarze - C OSO Babia Góra 4 A241 - Dzięcioł trójpalczasty Picoides tridactylus - C Ścisła Gatunek nie występuje na gruntach Wspólnoty Zubrzyca Dolna w obszarze OSO Babia Góra 5 A409 Cietrzew Tetrao tetrix - C Ścisła Gatunek nie występuje na gruntach Wspólnoty Zubrzyca Dolna w obszarze OSO Babia Góra 48

49 Analiza dostępnych danych wykazała, że na gruntach wspólnoty Zubrzyca Dolna nie występują gatunki będące przedmiotami ochrony w obszarze specjalnej ochrony PLB Babia Góra. Grunty Wspólnoty mogą stanowić siedliska potencjalnego występowania głuszca, sóweczki, dzięcioła trójpalczastego. Nie stwierdza się możliwości wystąpienia oddziaływania negatywnego krótko, średnio oraz długoterminowego UPUL na gatunki chronione w zasięgu obszaru Natura Wpływ ustaleń projektu UPUL na przedmioty ochrony w zasięgu obszaru specjalnej ochrony PLB Pasmo Policy PLB Pasmo Policy jako Obszar Specjalnej Ochrony obejmuje na gruntach Wspólnoty w Zubrzycy Dolnej obszar 124,55 ha. Teren objęty ochroną obejmuje masyw Policy góry położonej na północ od Babiej Góry w Beskidzie Żywieckim. Charakterystyczną cechą tego pasma są wyraźnie wyodrębniające się w krajobrazie szczyty. Najwyższe wzniesienia to: Polica (1369 m n.p.m.), Okrąglica (1239 m n.p.m.), Kiczorka (1298 m n.p.m.), Złota Grapa (1242 m n.p.m.) i Urwanica (1106 m n.p.m.). Od szczytu Policy w kierunku południowo-wschodnim odchodzi długi grzbiet Czyrńca (1318 m n.p.m.), przechodzącego w pasmo Orawsko-Podhalańskie, stanowiący część działu wodnego pomiędzy zlewiskami Bałtyku i Morza Czarnego. Prawie cały teren pokryty jest lasem. Większość lasów to bory świerkowe o różnym stopniu naturalności. Aktualnie w masywie Policy nastąpiła gradacja kornika prowadząca do zamierania dużych powierzchni lasu i wymaga podejmowania działań ochronnych. W części świerczyn powinno się rozpocząć przebudowę drzewostanu popierając gatunki rodzime, głównie jodłę i buka. Tereny bezleśne są stosunkowo nieliczne i obejmują strefę przywierzchołkową oraz podnóża góry. Na Policy odnotowano obecność przynajmniej 5 gatunków ptaków wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej (jarząbek, cietrzew, dzięcioły: czarny i trójpalczasty), zamieszczonych także w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt. W Paśmie Policy odnotowano obecność przynajmniej 16 kogutów Głuszca, co stanowi 3 7% populacji krajowej tych ptaków.(iop) Tabela 11 Wykaz gruntów leśnych w zarządzie wspólnot w zasięgu OSO PLB Pasmo Policy Nazwa wspólnoty Adres leśny Powierzchnia [ha] Wspólnota Leśna Urbarialna w Zubrzycy Dolnej Oddz. 1, oddz. 2 cz. a, b, c, d, f. 124,55 OGÓŁEM 124,55 Tabela 12 Gatunki zwierząt i roślin zamieszczone w SDF OSO PLB Pasmo Policy Lp. Nazwa i kod przedmiotu ochrony oraz Status ochrony symbol znaczenia wg SDF w Polsce Orientacyjna lokalizacja obręb leśny, leśnictwo ZWIERZĘTA wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG 1 A108 - Głuszec Tetrao urogallus-b Ścisła Gatunek występuje na gruntach Wspólnoty w Zubrzycy Dolnej w obszarze OSO Pasmo Policy 2 A217 - Sóweczka Glaucidium Gatunek występuje na gruntach Wspólnoty w Zubrzycy Ścisła passerinum - C Dolnej w obszarze OSO Pasmo Policy 3 A239 - Dzięcioł białogrzbiety Gatunek nie występuje na gruntach Wspólnoty w Ścisła Dendrocopos leucotos - C Zubrzycy Dolnej w obszarze OSO Pasmo Policy 4 A241 - Dzięcioł trójpalczasty Picoides Gatunek występuje na gruntach Wspólnoty w Zubrzycy Ścisła tridactylus - C Dolnej w obszarze OSO Pasmo Policy 49

50 Mapa sytuacyjna OSO Pasmo Policy 50

51 Tabela 13 Obszar Natura 2000: OSO PLB Pasmo Policy. Macierz przewidywanego wpływu Uproszczonego planu urządzenia lasu na zachowanie stanu ochrony gatunków ptaków i ich siedlisk stanowiących przedmioty ochrony, dla których wyznaczono obszar Natura 2000 L.p. Nazwa i kod gatunku ptaka stanowiącego przedmiot ochrony oraz symbol znaczenia obszaru 1 A108 - Głuszec Tetrao urogallus-b Kryteria 1) zachowania stanu ochrony przedmiotu ochrony Rodzaje planowanych czynności i zadań gospodarczych oraz ich przewidywane znaczące oddziaływanie 2,3) na zachowanie stanu ochrony przedmiotów ochrony Zalesienia Odnowienia Pielęgnowanie drzewostanów Rębnie częściowe i przebudowa stopniowa Rębnie zupełne Łączna ocena 4) oddziaływania UPUL na przedmioty ochrony Ogólne uwagi o gatunkach i ich stanie ochrony oraz uwagi szczegółowe w sprawie ewentualnego oddziaływania negatywnego 10 brak brak 10 Występowanie głuszca na gruntach Wspólnoty w Zubrzycy 20 brak brak 2+ Dolnej jest związane głównie ze świerczynami 30 brak brak 3+ górnoreglowymi. Głuszec jest gatunkiem skrajnie zagrożonym w skali kraju szczególnie w izolowanych populacjach, dlatego w obszarach, w których na obszarze Wspólnoty stwierdzany był głuszec gospodarka leśna powinna być prowadzona w sposób uwzględniający szczególne wymagania ekologiczne tego kuraka oraz w sposób możliwie minimalnie oddziaływujący na ten gatunek. Głuszec jest gatunkiem strefowym, dlatego wokół tokowisk głuszców wyznacza się strefy ochronne całoroczne i okresowe. W UPUL wydzielenia z występującym głuszcem traktowano priorytetowo projektując zbiegi (pielęgnacje drzewostanów), gwarantujące utrzymanie dotychczasowych biotopów, z pożądaną luźną strukturą drzewostanów, umożliwiające jednocześnie aktywne kształtowanie potencjalnych biotopów głuszca. Większość drzewostanów świerkowych, w starszych klasach wieku stanowiących ostoję tego kuraka, na gruntach Wspólnoty w Zubrzycy Dolnej ulega naturalnemu procesowi rozpadu i zamierania. W projekcie PUL zaprojektowano zabiegi (rębnia IVD), umożliwiające zachowanie trwałości drzewostanów uszkodzonych przez owady, czynniki klimatyczne, występujących na siedlisku BWG i BMGśw. Rębnia stopniowa udoskonalona w połączeniu z naturalnym odnowieniem świerka, (który jest gatunkiem właściwym na wymienionych siedliskach), ze względu na wydłużony do lat okres przebudowy będzie prowadzona długofalowo i będzie skutkowała w przyszłości zróżnicowaniem struktury pionowej i wiekowej 51

52 L.p. Nazwa i kod gatunku ptaka stanowiącego przedmiot ochrony oraz symbol znaczenia obszaru 2 A217 - Sóweczka Glaucidium passerinum - C Kryteria 1) zachowania stanu ochrony przedmiotu ochrony Rodzaje planowanych czynności i zadań gospodarczych oraz ich przewidywane znaczące oddziaływanie 2,3) na zachowanie stanu ochrony przedmiotów ochrony Zalesienia Odnowienia Pielęgnowanie drzewostanów Rębnie częściowe i przebudowa stopniowa Rębnie zupełne Łączna ocena 4) oddziaływania UPUL na przedmioty ochrony Ogólne uwagi o gatunkach i ich stanie ochrony oraz uwagi szczegółowe w sprawie ewentualnego oddziaływania negatywnego drzewostanów, wzrostem różnorodności biologicznej oraz poprawą stanu zdrowotnego lasu. Kluczowym aspektem w tych drzewostanach oprócz zachowania pożądanej z punktu ochrony głuszca luźnej struktury (umożliwiającej występowanie borówczysk) jest wprowadzenie gatunków stabilizujących drzewostan min. jodły, buka, jawora, wiązu. Najwyżej położone, (w paśmie Policy), drzewostany świerkowe, które obecnie odznaczają się właściwą luźną strukturą i zapewniają dogodne warunki bytowania głuszca, pozostawiono bez zabiegów. Biologia gatunku i statut gatunku podlegającego ścisłej ochronie gatunkowej, pozwala stwierdzić, że zaplanowane na siedliskach istotnych dla gatunku zabiegi gospodarcze (pielęgnowanie drzewostanów, rębnia IVD) na siedlisku borów świerkowych (BWG, BMGśw) nie będą negatywnie oddziaływały na liczebność i kondycję populacji gdyż zabiegi gwarantują utrzymanie właściwego stanu i ochrony siedlisk istotnych dla gatunku. W związku z brakiem wylesień nie ulegnie zmniejszeniu powierzchnia biotopów w skali Wspólnoty i nie pogorszy się ich stan. W związku z tym, że siedlisko nie ulegnie uszczupleniu i stan zachowania nie zostanie pogorszony również warunki bytowania chronionego gatunku nie zostaną pogorszone. 10 brak brak 10 Sóweczka jest stałym elementem karpackich lasów, 20 brak brak 2+ zwłaszcza w wyższych położeniach górskich i występuje w drzewostanach na gruntach Wspólnoty w Zubrzycy Dolnej (Pasmo Policy i Babiej Góry). Sóweczka jest gatunkiem związanym ze starymi drzewostanami świerkowymi i 30 brak brak 3+ świerkowo - jodłowymi. Gatunki te zamieszkują dziuple dzięciołów, najczęściej wykorzystując jedną dziuplę przez wiele lat. Dlatego istotne jest w przypadku zlokalizowania rewirów i drzew z dziuplą zasiedloną przez sóweczkę 52

53 L.p. 3 Nazwa i kod gatunku ptaka stanowiącego przedmiot ochrony oraz symbol znaczenia obszaru A241 - Dzięcioł trójpalczasty Picoides tridactylus - C Kryteria 1) zachowania stanu ochrony przedmiotu ochrony Rodzaje planowanych czynności i zadań gospodarczych oraz ich przewidywane znaczące oddziaływanie 2,3) na zachowanie stanu ochrony przedmiotów ochrony Zalesienia Odnowienia Pielęgnowanie drzewostanów Rębnie częściowe i przebudowa stopniowa Rębnie zupełne Łączna ocena 4) oddziaływania UPUL na przedmioty ochrony Ogólne uwagi o gatunkach i ich stanie ochrony oraz uwagi szczegółowe w sprawie ewentualnego oddziaływania negatywnego objęcie jej ochroną. Zaplanowane na siedliskach istotnych dla gatunku zabiegi gospodarcze (pielęgnowanie drzewostanów, rębnia IVD) na siedlisku Górskich borów świerkowych nie będą negatywnie oddziaływały na liczebność i kondycję populacji gdyż zabiegi gwarantują utrzymanie właściwego stanu i ochrony siedlisk istotnych dla gatunku. W związku z brakiem wylesień nie ulegnie zmniejszeniu powierzchnia biotopów w skali Wspólnot i nie pogorszy się ich stan. W związku z tym, że siedlisko nie ulegnie uszczupleniu i stan zachowania nie zostanie pogorszony również warunki bytowania chronionego gatunku nie zostaną pogorszone. 10 brak brak 10 Dzięcioł trójpalczasty występuje na gruntach Wspólnoty w 20 brak brak 2+ Zubrzycy Dolnej w lasach iglastych z przewagą starych, obumierających świerków i jodeł. Biorąc pod uwagę ekologię tego gatunku, należy dążyć do utrzymania w rewirach tego gatunku przeważającego udziału świerka w składzie gatunkowym drzewostanu. Na gruntach wspólnot znajduje dogodne warunki bytowania gdyż związany jest z obecnością gąsienic i poczwarek motyli oraz chrząszczy żyjących w lasach a poza okresem lęgowym głównie korników, które są stałym elementem siedliska w drzewostanach świerkowych zwłaszcza starszych klas 30 brak brak 3+ wieku. Większość drzewostanów świerkowych, w starszych klasach wieku stanowiących jego ostoję, na gruntach Wspólnoty w Zubrzycy Dolnej ulega naturalnemu procesowi rozpadu i zamierania. W projekcie PUL zaprojektowano zabiegi (rębnia IVD), umożliwiające zachowanie trwałości drzewostanów uszkodzonych przez owady, czynniki klimatyczne, występujących na siedlisku BWG i BMGśw. Rębnia stopniowa udoskonalona w połączeniu z naturalnym odnowieniem świerka, (który jest gatunkiem właściwym 53

54 L.p. Nazwa i kod gatunku ptaka stanowiącego przedmiot ochrony oraz symbol znaczenia obszaru Kryteria 1) zachowania stanu ochrony przedmiotu ochrony Rodzaje planowanych czynności i zadań gospodarczych oraz ich przewidywane znaczące oddziaływanie 2,3) na zachowanie stanu ochrony przedmiotów ochrony Zalesienia Odnowienia Pielęgnowanie drzewostanów Rębnie częściowe i przebudowa stopniowa Rębnie zupełne Łączna ocena 4) oddziaływania UPUL na przedmioty ochrony Ogólne uwagi o gatunkach i ich stanie ochrony oraz uwagi szczegółowe w sprawie ewentualnego oddziaływania negatywnego na wymienionych siedliskach), ze względu na wydłużony do lat okres przebudowy będzie prowadzona długofalowo i będzie skutkowała w przyszłości zróżnicowaniem struktury pionowej i wiekowej drzewostanów, wzrostem różnorodności biologicznej oraz poprawą stanu zdrowotnego lasu. Zaplanowane na siedliskach istotnych dla gatunku zabiegi gospodarcze (pielęgnowanie drzewostanów, rębnia IVD) na siedlisku Górskich borów świerkowych nie będą negatywnie oddziaływały na liczebność i kondycję populacji gdyż zabiegi gwarantują utrzymanie właściwego stanu i ochrony siedlisk istotnych dla gatunku. W związku z brakiem wylesień nie ulegnie zmniejszeniu powierzchnia biotopów w skali Wspólnoty i nie pogorszy się ich stan. W związku z tym, że siedlisko nie ulegnie uszczupleniu i stan zachowania nie zostanie pogorszony również warunki bytowania chronionego gatunku nie zostaną pogorszone. 1) Kryteria zachowania stanu ochrony przedmiotów ochrony, dla których wyznaczono dany obszar Natura 2000: -Kryterium 1: Liczebność populacji gatunku wskazuje na to, że sam utrzyma się w długim okresie, jako żywotny składnik swoich siedlisk przyrodniczych/ ocenia się: zwiększenie liczebności (+), bez zmian (0), zmniejszenie liczebności (-)/, - Kryterium 2: Naturalny zasięg występowania gatunku nie zmniejsza się/ocenia się: zwiększenie naturalnego zasięgu (+), bez zmian (0), zmniejszenie naturalnego zasięgu (-)/, - Kryterium 3: Powierzchnia siedlisk odpowiednich dla rozwoju gatunku nie zmniejsza się/ ocenia się: zwiększenie powierzchni siedlisk (+), bez zmian (0), zmniejszenie powierzchni siedlisk (-)/; 2) Symbole przewidywanego znaczącego oddziaływania planowanych czynności gospodarczych na przedmioty ochrony oraz symbole dotyczące okresu tego oddziaływania: + (plus) wpływ dodatni, pozytywny; 0 (zero) brak znaczącego wpływu, - (minus) wpływ ujemny, negatywny, 1. oddziaływanie krótkoterminowe, 2.oddziaływanie średnioterminowe, 3. oddziaływanie długoterminowe (np. symbol -3. ujemnego oddziaływania długookresowego uznaje się, jako równoznaczny z oddziaływaniem znacząco negatywnym); 3) Zadania gospodarcze formułowane na poziomie ogólnym (nie adresowane do wydzieleń drzewostanowych, np. zadania z zakresu ochrony przeciwpożarowej) nie kwalifikują się do ujęcia w formie macierzy, stąd omówienie ich przewidywanego wpływu jest możliwe tylko w formie tekstowej; 4) Łączna ocena nie wynika ze średniej arytmetycznej poszczególnych ocen lecz stanowi indywidualne podsumowanie zagadnienia przez eksperta. 54

55 Tabela 14 Gatunki będące przedmiotem ochrony w OSO PLB Pasmo Policy, wymagania i propozycje działań w celu ochrony Nazwa i kod przedmiotu ochrony oraz symbol znaczenia wg SDF Wymagania gatunku związane z siedliskiem Potencjalne siedliska istotne dla przedmiotu ochrony wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG Zabiegi gospodarcze zaplanowane w projekcie UPUL na gruntach wspólnot w granicach OSO Pasmo Policy A108 - Głuszec Tetrao urogallus - B Głuszec zamieszkuje rozległe kompleksy borów i lasów mieszanych. Preferuje bory sosnowe na niżu i świerkowe z udziałem jodły w górach, chętnie zasiedla lasy o dobrze rozwiniętym, urozmaiconym runie (borówczyska). Tokuje w miejscach niedostępnych, często wilgotnych, porośniętych karłowatą sosną, brzozą lub świerkiem. Zimuje w miejscach suchszych. Wykazuje bardzo silny konserwatyzm siedliskowy, jego tokowiska mają dość stałą lokalizację Górskie bory świerkowe Pielęgnowanie drzewostanów, rębnia IVD, pozostawiono również wydzielenie bez zabiegów gospodarczych Działania w celu ochrony gatunków Wprowadzenie rozwiązań prawnych i finansowych obligujących i zachęcających do prowadzenia zabiegów ochrony czynnej. Zwiększanie możliwości wykorzystania istniejącej bazy pokarmowej: dokarmianie owocami jarzębiny i borówek zimą, przed okresem lęgowym, zabezpieczenie tokowisk w formie stref ochronnych, okresowe zamykanie szlaków turystycznych przebiegających przez tokowiska, redukcja liczebności drapieżników. (Poradnik ochrony siedlisk i gatunków natura 2000 poradnik metodyczny, 2004 r.) A217 - Sóweczka Glaucidium passerinum - C Sóweczka, jako gatunek borealny jest silnie związana z borami iglastymi, szczególnie ze świerkiem i jodłą. Nierzadko zasiedla również bory sosnowe i grądy, nawet z niewielką, ale niezbędną domieszką świerka. Istotnym elementem w drzewostanie jest obecność bujnego podrostu. Poza sezonem lęgowym przebywa często w litych lasach liściastych, utrzymując niezależne terytoria zimowe. W siedliskach bogatszych może przebywać przez cały rok Górskie bory świerkowe Pielęgnowanie drzewostanów, rębnia IVD, pozostawiono również wydzielenie bez zabiegów gospodarczych Pozostawianie drzew dziuplastych oraz martwych; dążenie do tworzenia drzewostanów wielopiętrowych, m.in. ze świerkiem w podroście; wywieszanie budek lęgowych typu fińskiego, drążonych w litych pniach, imitujących dziuple dzięcioła dużego. Tworzenie niewielkich stref ochronnych wokół zajętych dziupli, na podobnych zasadach, jak w przypadku stref ochronnych dla innych gatunków, z wyjątkiem rygorystycznego zakazu wstępu, gdyż sóweczka nie jest wrażliwa na samą obecność człowieka w pobliżu gniazda. (Poradnik ochrony siedlisk i gatunków natura 2000 poradnik metodyczny, 2004 r. A241 - Dzięcioł trójpalczasty Picoides tridactylus - C Lasy iglaste z przewagą starych, obumierających świerków i jodeł, głównie bory naturalne i pierwotne spotkać go może też w łęgach, olsach i grądach, jeśli rosną tam świerki Górskie bory świerkowe Pielęgnowanie drzewostanów, rębnia IVD, pozostawiono również wydzielenie bez zabiegów gospodarczych Ochrona starych, dziuplastych drzew, obumierających świerków. (Poradnik ochrony siedlisk i gatunków natura 2000 poradnik metodyczny, 2004 r.) 55

56 Projekt UPUL dla Wspólnoty Leśnej w Zubrzycy Dolnej w granicach OSO Pasmo Policy opiera się na idei kontynuowania w obecnym dziesięcioleciu ekstensywnej gospodarki prowadzonej w minionych dziesięcioleciach przez Wspólnotę. Odzwierciedleniem tej idei jest planowanie na gruntach Wspólnoty wyłącznie zbiegów pielęgnacyjnych oraz rębni IVD z niskim poborem masy. Wymienione zabiegi, zwłaszcza pielęgnacje drzewostanów w praktyce realizowane są przez Wspólnotę w formie cięć sanitarnych. Taka gospodarka w połączeniu z niską presją turystyczną (poza obszarami bezpośrednio sąsiadującymi ze szlakami turystycznymi i drogami) oraz specyfiką realizacji zabiegów gospodarczych głównie po okresie lęgowym ptaków powoduje, że grunty Wspólnoty są dogodnym siedliskiem dla bytowania głuszca, dzięcioła trójpalczastego, sóweczki, jak również wielu innych gatunków zwierząt i roślin. Realizacja zaprojektowanych czynności gospodarczych nie wpłynie negatywnie na gatunki chronionych ptaków występujące na omawianym obszarze Natura 2000 i związane z nim siedliska ani też na ekosystem, jako całość. Zabiegi gospodarcze również nie zaburzą spójności czynników strukturalnych i funkcjonalnych warunkujących zrównoważone trwanie populacji gatunków dla ochrony, których zaprojektowano obszary Natura 2000, gdyż dotychczasowa gospodarka prowadzona przez wspólnotę nie spowodowała negatywnego oddziaływania na chroniony obszar Wpływ ustaleń projektów UPUL na przedmioty ochrony w zasięgu obszaru specjalnej ochrony PLB Torfowiska Orawsko-Nowotarskie PLB120007Torfowiska Orawsko-Nowotarskie jako Obszar Specjalnej Ochrony wyznaczony został rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 5 września 2007 roku (Dziennik Ustaw nr 179, poz. 1275). Powierzchnia całego obszaru to około ha. Łączna powierzchnia obszaru na gruntach wspólnot wynosi 2 008,68 ha. Obszar obejmuje rozległy, największy w Polsce południowej, kompleks torfowisk wysokich. Na obszarze Torfowisk Orawsko-Nowotarskich stwierdzono występowanie co najmniej 13 gatunków ptaków wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej (cietrzew, derkacz, bocian czarny, głuszec, jarząbek, żuraw, zimorodek, puchacz, włochatka, dzięcioł czarny, świergotek polny, muchołówka mała, gąsiorek), w tym 4 gatunków wymienionych w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt (cietrzew, głuszec, puchacz, włochatka).torfowiska są najważniejszą w południowej Polsce ostoją cietrzewia ( samców). Znaczna jest również, jak na siedliska górskie, liczebność derkacza ( samców).zasadniczym celem ochrony jest bogata populacja cietrzewia oraz siedliska odpowiednie dla wszystkich wymienionych powyżej gatunków, co jest zbieżne z celem ochrony siedlisk przyrodniczych (IOP). Wg danych SDF obszar jest fragmentem Kotliny Orawsko-Nowotarskiej, której powstanie związane jest z wypiętrzeniem górotworów Beskidów i Tatr. Dno Kotliny zbudowane jest z fliszu z naniesionymi utworami czwartorzędowymi. W plejstocenie spływające z gór prarzeki naniosły tu warstwy żwirów, piasków, nieprzepuszczalnych iłów. Grubość ich pokładów dochodzi do 1300 m. Torfowiska Nowotarskie to rozległy, należący do największych w Polsce, kompleks torfowisk wysokich oraz borów sosnowo-świerkowych i łęgów nadrzecznych. Około 9-10 tys. lat temu rozpoczął się, trwający do dziś, proces wzrostu torfowisk. Należą one do typu bałtyckiego. W najlepiej zachowanych fragmentach (m.in. w północnej części Puścizny Wielkiej) mają wyraźnie zaznaczoną strukturę kępkowodolinkową. Torfowiska poprzecinane są licznymi potokami, wzdłuż których utrzymują się łąki 56

57 ostrożeniowe. Część obszaru odwadniana jest rowami melioracyjnymi. Na okrajki torfowisk, które uległy już przesuszeniu, wkraczają gatunki łąkowe. Południową część obszaru pokrywają bory bagienne. Specyficzne, skrajne warunki środowiska powodują, iż ostoja jest obszarem bytowania borealnych gatunków roślin i zwierząt. Tabela 15 Wykaz gruntów leśnych w zarządzie wspólnot w zasięgu OSO PLB Torfowiska Orawsko-Nowotarskie Nazwa wspólnoty Adres leśny Powierzchnia [ha] Wspólnota Jabłonka Oddz ,01 Wspólnota Chyżne Oddz ,18 Wspólnota Piekielnik Oddz ,49 OGÓŁEM 2 008,68 Tabela 16 Gatunki zwierząt i roślin zamieszczone w SDF OSO PLB Torfowiska Orawsko-Nowotarskie Lp. Nazwa i kod przedmiotu ochrony oraz symbol Status ochrony w Orientacyjna lokalizacja obręb leśny, znaczenia wg SDF Polsce leśnictwo ZWIERZĘTA wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG Gatunek występuje na gruntach 1 A108 - Głuszec Tetrao urogallus-c Ścisła Wspólnot Jabłonka i Chyżne w obszarze OSO PLB Torfowiska Orawsko- Nowotarskie 2 A122 - Derkacz Crex crex - C Ścisła Gatunek występuje na gruntach Wspólnoty Chyżne w obszarze OSO PLB Torfowiska Orawsko- Nowotarskie 4 A409 Cietrzew Tetrao tetrix- C Ścisła Gatunek występuje na gruntach Wspólnoty Jabłonka i Piekielnik w obszarze OSO PLB Torfowiska Orawsko-Nowotarskie Mapa sytuacyjna OSO Torfowiska Orawsko-Nowotarskie 57

58 Tabela 17 Obszar Natura 2000: OSO PLB Torfowiska Orawsko-Nowotarskie. Macierz przewidywanego wpływu Uproszczonego planu urządzenia lasu na zachowanie stanu ochrony gatunków ptaków i ich siedlisk stanowiących przedmioty ochrony, dla których wyznaczono obszar Natura 2000 L.p. 1 Nazwa i kod gatunku ptaka stanowiącego przedmiot ochrony oraz symbol znaczenia obszaru A108 - Głuszec Tetrao urogallus-c Kryteria 1) zachowania stanu ochrony przedmiotu ochrony Rodzaje planowanych czynności i zadań gospodarczych oraz ich przewidywane znaczące oddziaływanie 2,3) na zachowanie stanu ochrony przedmiotów ochrony Rębnie Pielęgnowanie częściowe i Rębnie Zalesienia Odnowienia drzewostanów przebudowa zupełne stopniowa Łączna ocena 4) oddziaływania UPUL na przedmioty ochrony Ogólne uwagi o gatunkach i ich stanie ochrony oraz uwagi szczegółowe w sprawie ewentualnego oddziaływania negatywnego 10 brak brak brak 10 Wg. informacji zawartych w projekcie PZO Głuszec występuje 20 brak brak brak 2+ bardzo nielicznie w podmokłych borach na zach. od Puścizny 30 brak brak brak 3+ Wielkiej. Położone w borach na pd.-wsch. od miejscowości Chyżne tokowisko utrzymuje się od kilku lat i grupuje 2-3 kogutów. Ślady występowania, głównie knoty stwierdzano także w innych częściach borów. Z powodu bardzo niskiej liczebności gatunku w Polsce obszar należy uznać za istotny z punktu widzenia ochrony gatunku w kraju. Występowaniu gatunku na gruntach wspólnot sprzyja ekstensywna gospodarka leśna gwarantująca utrzymanie korzystnej struktury wiekowej i przestrzennej drzewostanów w głównych rejonach występowania. Bardzo ważne dla ochrony głuszca na gruntach wspólnot jest utrzymanie istniejących stosunków wodnych aby nie dopuścić do zmian w zajmowanych przez gatunek siedliskach. W UPUL wydzielenia, w których obserwowano głuszca traktowano priorytetowo projektując zbiegi (pielęgnacje drzewostanów), gwarantujące utrzymanie dotychczasowych biotopów, z pożądaną luźną strukturą drzewostanów, umożliwiające jednocześnie aktywne kształtowanie potencjalnych biotopów głuszca. Fragmenty drzewostanów świerkowych, w starszych klasach wieku stanowiących ostoję tego kuraka, na gruntach Wspólnoty ulegają naturalnemu procesowi rozpadu. W projekcie PUL zaprojektowano zabiegi (rębnia IVD), umożliwiające zachowanie trwałości drzewostanów uszkodzonych przez owady, czynniki klimatyczne, występujących na siedlisku BMGw. Rębnia stopniowa udoskonalona w połączeniu z naturalnym odnowieniem świerka, (który jest gatunkiem właściwym na wymienionych siedliskach), ze względu na wydłużony do lat okres przebudowy będzie prowadzona długofalowo i będzie 58

59 L.p. 2 Nazwa i kod gatunku ptaka stanowiącego przedmiot ochrony oraz symbol znaczenia obszaru A122 - Derkacz Crex crex - C Kryteria 1) zachowania stanu ochrony przedmiotu ochrony Rodzaje planowanych czynności i zadań gospodarczych oraz ich przewidywane znaczące oddziaływanie 2,3) na zachowanie stanu ochrony przedmiotów ochrony Rębnie Pielęgnowanie częściowe i Rębnie Zalesienia Odnowienia drzewostanów przebudowa zupełne stopniowa Łączna ocena 4) oddziaływania UPUL na przedmioty ochrony Ogólne uwagi o gatunkach i ich stanie ochrony oraz uwagi szczegółowe w sprawie ewentualnego oddziaływania negatywnego skutkowała w przyszłości zróżnicowaniem struktury pionowej i wiekowej drzewostanów, wzrostem różnorodności biologicznej oraz poprawą stanu zdrowotnego lasu. Kluczowym aspektem w tych drzewostanach oprócz zachowania pożądanej z punktu ochrony głuszca luźnej struktury (umożliwiającej występowanie borówczysk) jest promowanie odnowień naturalnych, gatunków stabilizujących drzewostan głównie sosny i brzozy. Drzewostany świerkowe i świerkowo-sosnowe na siedliskach BMb i Bb, które obecnie odznaczają się właściwą luźną strukturą i zapewniają dogodne warunki bytowania głuszca, pozostawiono bez zabiegów. Zaplanowane na siedliskach istotnych dla gatunku zabiegi gospodarcze (pielęgnowanie drzewostanów, rębnia IVD) nie będą negatywnie oddziaływały na liczebność i kondycję populacji gdyż zabiegi gwarantują utrzymanie właściwego stanu i ochrony siedlisk istotnych dla gatunku. 10 brak brak brak 10 Wg. PZO derkacz zasiedla użytkowane ekstensywnie łąki na 20 brak brak brak 2+ terenie całego obszaru. Głównymi zagrożeniami dla gatunku w obszarze jest utrata siedlisk lęgowych, związana z zaprzestaniem użytkowania obszarów łąkowych i postępującymi procesami sukcesyjnymi oraz zmiany siedliskowe związane z nadmiernym odwadnianiem terenu. Ponieważ projekt UPUL opracowany został wyłącznie dla gruntów leśnych nie ma bezpośredniego powiązania między zabiegami planowanymi w drzewostanach a otaczającymi 30 brak brak brak 3+ gruntami nieleśnymi. Zaplanowane w drzewostanach zabiegi gospodarcze, nie będą negatywnie oddziaływały na liczebność i kondycję populacji derkacza. W związku z brakiem gruntów przeznaczonych do zalesienia nie ulegnie zmniejszeniu powierzchnia biotopów na obszarze wspólnot i nie pogorszy się ich stan. W związku z tym, że siedlisko nie ulegnie uszczupleniu i stan zachowania nie zostanie 59

60 L.p. 3 Nazwa i kod gatunku ptaka stanowiącego przedmiot ochrony oraz symbol znaczenia obszaru A409 Cietrzew Tetrao tetrix - C Kryteria 1) zachowania stanu ochrony przedmiotu ochrony Rodzaje planowanych czynności i zadań gospodarczych oraz ich przewidywane znaczące oddziaływanie 2,3) na zachowanie stanu ochrony przedmiotów ochrony Rębnie Pielęgnowanie częściowe i Rębnie Zalesienia Odnowienia drzewostanów przebudowa zupełne stopniowa Łączna ocena 4) oddziaływania UPUL na przedmioty ochrony Ogólne uwagi o gatunkach i ich stanie ochrony oraz uwagi szczegółowe w sprawie ewentualnego oddziaływania negatywnego pogorszony również warunki bytowania chronionego gatunku nie zostaną pogorszone. 10 brak brak brak 10 Wg danych zawartych w projekcie PZO 20 brak brak brak 2+ OSO PLB Torfowiska Orawsko-Nowotarskie jest bardzo ważny dla zachowania gatunku w kraju. Występuje tu ok. 15% krajowej populacji Cietrzewia Tetrao tetrix. Występuje na terenie całego obszaru. Aktualnie największe obszary tokowiskowe zlokalizowane są na łąkach na pn.-zach. od miejscowości Podczerwone, w sąsiedztwie torfowiska Przybojec, na pn.-zach. od torfowiska Puścizna Wielka oraz na pn. od Czarnego Dunajca. Występowanie cietrzewia na gruntach wspólnot jest związane z powierzchniami nieleśnymi, torfowiskami wysokimi, zagajnikami wierzbowo - sosnowo - brzozowymi wykorzystywanymi w okresie zimowym (pączki brzozy), borami sosnowymi na siedliskach borów bagiennych oraz strefami ekotonowymi pomiędzy tymi biotopami. Ponieważ w ramach opracowania UPUL nie planowano gruntów do zalesienia, natomiast dla borów 30 brak brak brak 3+ sosnowych zaproponowano głównie zabiegi pielęgnacyjne i rębnię stopniową IVD z niskim poborem masy, pozostawiono również znaczne fragmenty bez wskazań gospodarczych, w wyniku realizacji UPUL powierzchnia biotopów nie zostanie uszczuplona. Zaplanowane na siedliskach istotnych dla gatunku zabiegi gospodarcze (pielęgnowanie drzewostanów, rębnia IVD) na nie będą negatywnie oddziaływały na liczebność i kondycję populacji gdyż zabiegi gwarantują utrzymanie właściwego stanu i ochrony siedlisk istotnych dla gatunku. W związku z brakiem zalesień nie ulegnie zmniejszeniu powierzchnia biotopów w skali wspólnot i nie pogorszy się ich stan.. W związku z tym, że siedlisko nie ulegnie uszczupleniu i stan zachowania nie zostanie pogorszony również warunki bytowania chronionego gatunku nie zostaną pogorszone. 60

61 1) Kryteria zachowania stanu ochrony przedmiotów ochrony, dla których wyznaczono dany obszar Natura 2000: -Kryterium 1: Liczebność populacji gatunku wskazuje na to, że sam utrzyma się w długim okresie, jako żywotny składnik swoich siedlisk przyrodniczych/ ocenia się: zwiększenie liczebności (+), bez zmian (0), zmniejszenie liczebności (-)/, - Kryterium 2: Naturalny zasięg występowania gatunku nie zmniejsza się/ocenia się: zwiększenie naturalnego zasięgu (+), bez zmian (0), zmniejszenie naturalnego zasięgu (-)/, - Kryterium 3: Powierzchnia siedlisk odpowiednich dla rozwoju gatunku nie zmniejsza się/ ocenia się: zwiększenie powierzchni siedlisk (+), bez zmian (0), zmniejszenie powierzchni siedlisk (-)/; 2) Symbole przewidywanego znaczącego oddziaływania planowanych czynności gospodarczych na przedmioty ochrony oraz symbole dotyczące okresu tego oddziaływania: + (plus) wpływ dodatni, pozytywny; 0 (zero) brak znaczącego wpływu, - (minus) wpływ ujemny, negatywny, 1. oddziaływanie krótkoterminowe, 2.oddziaływanie średnioterminowe, 3. oddziaływanie długoterminowe (np. symbol -3. ujemnego oddziaływania długookresowego uznaje się, jako równoznaczny z oddziaływaniem znacząco negatywnym); 3) Zadania gospodarcze formułowane na poziomie ogólnym (nie adresowane do wydzieleń drzewostanowych, np. zadania z zakresu ochrony przeciwpożarowej) nie kwalifikują się do ujęcia w formie macierzy, stąd omówienie ich przewidywanego wpływu jest możliwe tylko w formie tekstowej; 4) Łączna ocena nie wynika ze średniej arytmetycznej poszczególnych ocen lecz stanowi indywidualne podsumowanie zagadnienia przez eksperta. Tabela 18 Gatunki będące przedmiotem ochrony w OSO PLB Torfowiska Orawsko-Nowotarskie, wymagania i propozycje działań w celu ochrony Nazwa i kod przedmiotu ochrony oraz symbol znaczenia wg SDF Wymagania gatunku związane z siedliskiem Potencjalne siedliska istotne dla przedmiotu ochrony wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG Zabiegi gospodarcze zaplanowane w projekcie UPUL na gruntach wspólnot w granicach OSO Torfowiska Orawsko-Nowotarskie Działania w celu ochrony gatunków A108 - Głuszec Tetrao urogallus - C Głuszec zamieszkuje rozległe kompleksy borów i lasów mieszanych. Preferuje bory sosnowe na niżu i świerkowe z udziałem jodły w górach, chętnie zasiedla lasy o dobrze rozwiniętym, urozmaiconym runie (borówczyska). Tokuje w miejscach niedostępnych, często wilgotnych, porośniętych karłowatą sosną, brzozą lub świerkiem. Zimuje w miejscach suchszych. Wykazuje bardzo silny konserwatyzm siedliskowy, jego tokowiska mają dość stałą lokalizację. 91D0 Bory bagienne Pielęgnowanie drzewostanów, rębnia IVD, pozostawiono również wydzielenie bez zabiegów gospodarczych Wprowadzenie rozwiązań prawnych i finansowych obligujących i zachęcających do prowadzenia zabiegów ochrony czynnej. Zwiększanie możliwości wykorzystania istniejącej bazy pokarmowej: dokarmianie owocami jarzębiny i borówek zimą, przed okresem lęgowym, zabezpieczenie tokowisk w formie stref ochronnych, okresowe zamykanie szlaków turystycznych przebiegających przez tokowiska, redukcja liczebności drapieżników, (Poradnik ochrony siedlisk i gatunków natura 2000 poradnik metodyczny, 2004 r.) 61

62 Nazwa i kod przedmiotu ochrony oraz symbol znaczenia wg SDF Wymagania gatunku związane z siedliskiem Potencjalne siedliska istotne dla przedmiotu ochrony wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG Zabiegi gospodarcze zaplanowane w projekcie UPUL na gruntach wspólnot w granicach OSO Torfowiska Orawsko-Nowotarskie Działania w celu ochrony gatunków A122 - Derkacz Crex crex - C Derkacz zasiedla otwarte i półotwarte tereny z żyznymi, podmokłymi, ekstensywnie użytkowanymi łąkami oraz turzycowiska. Licznie występuje w dolinach rzecznych, okolicach strumieni, bagien, na obrzeżach wrzosowisk oraz łąk ze stagnującą wodą lub z niewielkimi oczkami wodnymi. W górach najczęściej występuje na łąkach, dochodząc do wysokości 1200 m n.p.m. Siedliska nieleśne nie objęte w UPUL. - Podjęcie redukcji drapieżników niszczących lęgi, w pierwszym rzędzie lisa, (Poradnik ochrony siedlisk i gatunków natura 2000 poradnik metodyczny, 2004 r.) A409 Cietrzew Tetrao tetrix - C Zasiedla podmokłe kompleksy leśne, sąsiadujące z powierzchniami otwartymi lub półotwartymi: łąkami, uprawami leśnymi, bagnami oraz haliznami i innymi powierzchniami o charakterze nieużytków. Występują także w zaniedbanych lasach sosnowo - brzozowych na gruntach wyłączonych z użytkowania rolniczego. W najwyższych zagęszczeniach bytują na rozległych obszarach podmokłych łąk z zadrzewieniami wierzbowymi, brzozowymi olchowymi, na torfowiskach wysokich oraz na nieużytkach, zwłaszcza w dolinach rzek. W górach zasiedlają lasy reglowe przerywane haliznami, torfowiskami itp., a także strefę górnej granicy lasu. 91D0 bory bagienne, siedliska nieleśne nie objęte w UPUL Pielęgnowanie drzewostanów, rębnie IVD; pozostawiono również wydzielenia bez zabiegów gospodarczych Zgodnie z Krajowym programem ochrony populacji cietrzewia działania ochronne powinny uwzględniać ochronę konserwatorską (strefy ochronne) i czynną (kształtowanie siedlisk, ograniczanie presji człowieka i drapieżników, hodowlę zamkniętą, monitoring oraz działania edukacyjne). Zachowanie powierzchni otwartych lub półotwartych (rezygnacja z zalesień nieużytków, usuwanie spontanicznej sukcesji drzew i krzewów na tokowiskach); wzbogacenie bazy żerowej (wprowadzenie brzozy, jarzębiny, ochrona borówczysk, odmładzanie wrzosowisk); (Poradnik ochrony siedlisk i gatunków natura 2000 poradnik metodyczny, 2004 r.) 62

63 Projekty UPUL dla Wspólnot Jabłonka, Chyżne i Piekielnik występujących w zasięgu OSO PLB Torfowiska Orawsko-Nowotarskie opierają się na idei kontynuowania w obecnym dziesięcioleciu ekstensywnej gospodarki prowadzonej w minionych dziesięcioleciach przez wspólnoty. Odzwierciedleniem tej idei jest planowanie na gruntach Wspólnot wyłącznie zbiegów pielęgnacyjnych oraz rębni IVD z niskim poborem masy. Wymienione zabiegi, zwłaszcza pielęgnacje drzewostanów w praktyce realizowane są przez wspólnoty w formie cięć sanitarnych. Taka gospodarka w połączeniu z niską presją turystyczną (poza obszarami bezpośrednio sąsiadującymi ze szlakami turystycznymi i drogami) oraz specyfiką realizacji zabiegów gospodarczych głównie po okresie lęgowym ptaków powoduje, że grunty wspólnot są dogodnym siedliskiem dla bytowania głuszca, cietrzewia, w mniejszym stopniu derkacza, który jest związany z obszarami nieleśnymi jak również wielu innych gatunków zwierząt i roślin. Zgodnie z aktualną dokumentacją zamieszczoną w projekcie PZO dla obszaru Natura 2000 PLB Torfowiska Orawsko-Nowotarskie przedmiotem ochrony w obszarze są 3 gatunki ptaków: cietrzew Tetrao tetrix, derkacz Crex crex, głuszec Tetrao urogallus oraz orlik krzykliwy (propozycja). W dokumentacji obszaru wymieniono także 10 innych gatunków ptaków z załącznika I Dyrektywy Ptasiej z informacją, że obszar nie ma istotnego znaczenia dla ich ochrony w skali kraju (ocena D w SFD): bocian czarny Ciconia nigra, dzięcioł czarny Dryocopus martius, gąsiorek Lanius collurio, jarząbek Bonasia bonasia, muchołówka mała Ficedula parva, puchacz Bubo bubo, świergotek polny Anthus campestris, włochatka Aegolius funereus, zimorodek Alcedo atthis, żuraw Grus grus. Ponadto, w dokumentacji obszaru wymieniono 3 gatunki ptaków, zaliczone do grupy: Regularnie występujące ptaki migrujące, nie wymienione w załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Wszystkie gatunki zaliczone do tej kategorii zostały umieszczone w SFD z informacją, że obszar nie ma istotnego znaczenia dla ich ochrony w skali kraju (ocena D w SFD): pliszka górska Motacilla cinerea, pluszcz Cinclus cinclus, drozd obrożny Turdus torquatus. Podstawowym sposobem ochrony większości gatunków zwierząt (w tym ptaków) jest utrzymanie powierzchni i jakości ich siedlisk oraz zapewnienie spokoju w siedliskach, przede wszystkim w okresie rozrodu (lęgów). Istotne jest utrzymanie łączności stanowisk gatunków w obszarze Torfowiska Orawsko-Nowotarskie ze stanowiskami poza tym obszarem, położonymi zarówno na terenie obszarów Natura 2000, jak i poza nimi (PZO). Można stwierdzić, że realizacja zaprojektowanych czynności gospodarczych nie wpłynie negatywnie na gatunki chronionych ptaków występujące na omawianym obszarze Natura 2000 i związane z nim siedliska ani też na ekosystem, jako całość. Zabiegi gospodarcze również nie zaburzą spójności czynników strukturalnych i funkcjonalnych warunkujących zrównoważone trwanie populacji gatunków dla ochrony, których zaprojektowano obszary Natura 2000, gdyż dotychczasowa gospodarka prowadzona przez wspólnoty leśne nie spowodowała negatywnego oddziaływania na chroniony obszar Natura

64 6.3.4 Wpływ ustaleń projektów UPUL na przedmioty ochrony w zasięgu obszaru o znaczeniu wspólnotowym PLH Torfowiska Orawsko-Nowotarskie Obszar o znaczeniu wspólnotowym PLH Torfowiska Orawsko-Nowotarskie niemal w całości pokrywa się z Obszarem Specjalnej Ochrony PLB Torfowiska Orawsko-Nowotarskie i zajmuje na gruntach wspólnot powierzchnię 2008,86 ha. Omawiany obszar Natura 2000 to teren rolniczo-leśny, na którym dominuje tradycyjna, ekstensywna gospodarka rolna. Obszar obejmuje rozległy, największy w Polsce południowej, kompleks torfowisk wysokich, których wzrost rozpoczął się około 9-10 tys. lat temu i trwa do dziś. Otoczone są one podmokłymi okrajkami o charakterze torfowisk przejściowych. Torfowiska i leżące wokół nich łąki odwadniane są rowami melioracyjnymi, w części zarośniętymi. Rozległe połacie terenu zajęte są przez łąki kośne, głównie mieczykowo-mietlicowe, fragmentami nie użytkowane od kilku lat i zarastające krzewami, głównie wierzbowymi. Obszar poprzecinany jest licznymi potokami, wzdłuż których uformowały się wąskie pasma młak i łąki ostrożeniowe. Znaczne powierzchnie kompleksów leśnych, zwłaszcza w południowej, przygranicznej części obszaru, zajmują sosnowe i świerkowe bory bagienne, występujące w powiązaniu z torfowiskami przejściowymi i wysokimi. W obręb obszaru (na odcinku od Wróblówki do Długopola) wchodzi także meandrujący odcinek koryta Czarnego Dunajca, rzeki meandrującej, o naturalnym charakterze, z zachowanymi szerokimi kamieńcami. Związana jest z nimi charakterystyczna dla rzek górskich roślinność, a zwłaszcza zarośla wrześni pobrzeżnej oraz łęgi nadrzeczne. Obszar Torfowisk Orawsko- Nowotarskich jest ważny dla ochrony różnorodności biologicznej. Stwierdzono tu występowanie 11 rodzajów siedlisk i 7 gatunków zwierząt z Dyrektywy Siedliskowej. W ciekach na terenie torfowisk występują 3 rasy (podgatunki) ryb uznane za specyficzne dla tych wód (płoć karpacka Rutilus rutilus carpathorossicus, kiełb dunajski Gobio gobio obtusirostris i certa Vimba vimba carinata). Znajdują się tu też stanowiska kilku zagrożonych w skali kraju gatunków bezkręgowców, m.in. jedyne znane miejsce występowania czerwca Ericcocus podhalensis, bogata populacja motyla szlaczkonia torfowiskowego Colias palaeno. Zasadniczym celem ochrony jest utrzymanie we właściwym stanie zachowania siedlisk torfowiskowych, borów bagiennych, łąk oraz siedlisk nadrzecznych. Tabela 19 Wykaz gruntów leśnych w zarządzie wspólnot w zasięgu OZW, PLH Torfowiska Orawsko-Nowotarskie Nazwa wspólnoty Adres leśny Powierzchnia [ha] Wspólnoty Jabłonka Oddz ,01 Wspólnota Chyżne Oddz ,17 Wspólnota Piekielnik Oddz ,68 OGÓŁEM 2008,86 Tabela 20 Siedliska przyrodnicze z I Dyrektywy Siedliskowej w zasięgu OZW PLH Torfowiska Orawsko-Nowotarskie wg. SDF Kod siedliska Nazwa siedliska Ocena Adres leśny ogólna (zasięg powierzchniowy) Pionierska roślinność na kamieńcach Siedlisko występuje w zasięgu OZW poza A górskich potoków gruntami wspólnot 3230 Zarośla wrześni na kamieńcach i Siedlisko występuje w zasięgu OZW poza żwirowiskach górskich potoków (Salici- A gruntami wspólnot Myricarietum część - z przewagą wrześni) 64

65 Kod siedliska Nazwa siedliska Ocena Adres leśny ogólna (zasięg powierzchniowy) Górskie i niżowe murawy bliźniczkowe Siedlisko występuje w zasięgu OZW poza A (Nardion - płaty bogate florystycznie) gruntami wspólnot 6520 Górskie łąki konietlicowe użytkowane Siedlisko występuje w zasięgu OZW poza A ekstensywnie (Polygono-Trisetion) gruntami wspólnot Siedlisko występuje w zasięgu OZW na gruntach Wspólnot Jabłonka i Piekielnik oraz na 7110 niewielkiej powierzchni na gruntach Wspólnoty Torfowiska wysokie z roślinnością A Chyżne. Największy obszar zajmuje na gruntach torfotwórczą (żywe) Wspólnoty Piekielnik, głównie na gruntach nieleśnych (torfowisko Puścizna Wielka ) nie objętych UPUL D0 91E0 Torfowiska wysokie zdegradowane, lecz zdolne do naturalnej i stymulowanej regeneracji Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio- Caricetea) Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak turzycowisk i mechowisk Bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi- Betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi- Pinetum) Łęgi i olszyny górskie (Alnenion glutinoso-incanae) B A B A C 65 Siedlisko występuje w zasięgu OZW na gruntach Wspólnoty Piekielnik głównie na gruntach nieleśnych (torfowisko Puścizna Wielka ) nie objętych UPUL Siedlisko występuje w zasięgu OZW na gruntach Wspólnot Jabłonka i Chyżne oraz fragmentarycznie na niewielkiej powierzchni na gruntach Wspólnoty Piekielnik. Siedlisko występuje w zasięgu OZW poza gruntami wspólnot Siedlisko w zasięgu OZW obejmuje znaczną część gruntów Wspólnot Jabłonka i Chyżne oraz w mniejszym zakresie gruntów Wspólnoty Piekielnik. Siedlisko występuje w zasięgu OZW poza gruntami wspólnot Tabela 21 Gatunki zwierząt i roślin zamieszczone w SDF OZW PLH Torfowiska Orawsko-Nowotarskie Lp. Nazwa i kod przedmiotu ochrony oraz symbol znaczenia wg SDF Status ochrony w Polsce Orientacyjna lokalizacja obręb leśny, leśnictwo Gatunki płazów i gadów wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG Kumak górski Bombina variegata - C Traszka karpacka Triturus montandoni - C Poczwarówka Geyera Vertigo geyeri- A Poczwarówka zwężona Vertigo angustior - B Skójka gruboskorupowa Unio crassus - C Łątka ozdobna Coenagrion ornatum - A Ścisła Ścisła Występuje na całym terenie obszaru OZW PLH Torfowiska Orawsko- Nowotarskie. Na gruntach wspólnot przeważnie nieliczny (obserwacje pojedynczych osobników) Występuje w rozproszeniu w różnych miejscach obszaru OZW PLH Torfowiska Orawsko-Nowotarskie również na gruntach wspólnot. Gatunek obserwowany rzadziej niż kumak górski. Bezkręgowce wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG Ścisła Ścisła Ścisła Ścisła Na gruntach wspólnot nie stwierdzono występowania poczwarówki Geyera. Dane o występowaniu gatunku pochodzą z 2009 r. (objęty monitoringiem GIOŚ) z Puścizny Rękowiańskiej. Poczwarówka związana jest z eutroficznymi młakami (typ siedliska przyrodniczego 7230), które mają bardzo ograniczony zasięg występowania w obszarze i nie występują na gruntach wspólnot. Na gruntach wspólnot nie stwierdzono występowania poczwarówki zwężonej. Na gruntach wspólnot nie stwierdzono występowania skójki gruboskorupowej. W roku 2004 stwierdzono obecność gatunku nad potokiem Borowy, na zachód od Puścizny Wielkiej. Według danych PZO występowanie gatunku wymaga potwierdzenia. Rekonesans terenowy, przeprowadzony w 2010 r., wykazał, że w rejonach w/w stwierdzenia brak cieków odpowiednich dla gatunku, nie stwierdzono również występowania, w wodach potoków, roślin, z którymi związana jest łątka ozdobna.

66 Mapa sytuacyjna OZW Torfowiska Orawsko-Nowotarskie 66

67 Tabela 22 Obszar Natura 2000: OZW PLH Torfowiska Orawsko-Nowotarskie. Macierz przewidywanego wpływu projektu Planu urządzenia lasu na zachowanie stanu ochrony siedlisk przyrodniczych, dla których wyznaczono obszar Natura Lp. Nazwa i kod siedliska przyrodniczego oraz symbol znaczenia obszaru (wg SDF) 1) Kryteria zachowania stanu ochrony siedlisk przyrodniczych Rodzaje planowanych czynności i zadań gospodarczych oraz ich przewidywane znaczące oddziaływanie 2,3) na zachowanie stanu ochrony siedlisk przyrodniczych zalesienia odnowienia pielęgnowanie drzewostanów rębnie częściowe i przebudowa stopniowa rębnie zupełne Łączna ocena 4) oddziaływania projektu UPUL na siedliska przyrodnicze Ogólne uwagi o siedlisku i jego stanie ochrony oraz uwagi szczegółowe w sprawie ewentualnego oddziaływania negatywnego brak brak brak brak brak brak Na gruntach wspólnot, ujęte w planie, Torfowiska 20 brak brak brak brak brak brak torfowiska wysokie pozostawiano do naturalnej sukcesji, gdyż są to grunty porośnięte karłowatą sosną, wierzbą w formie luźnych zakrzewień i zadrzewień. Znaczne fragmenty siedliska są również pozbawione roślinności drzewiastej. Największa powierzchnia siedliska 1 wysokie z roślinnością zlokalizowana na torfowisku Puścizna Wielka to grunt nieleśny nie ujęty w UPUL. Projekt PZO torfotwórczą (żywe) - A 30 brak brak brak brak brak brak jako cel ochrony wskazuje utrzymanie areału dobrze zachowanych kopuł na aktualnym poziomie i we właściwym stanie ochrony oraz poprawę stanu ochrony pozostałych kopuł. Szczegółowe wytyczne dotyczące tego niezwykle cennego siedliska zostaną sformułowane w opracowywanym PZO 10 brak brak brak brak brak brak Na gruntach wspólnot, ujęte w planie Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio- Caricetea) - A 20 brak brak brak brak brak brak 30 brak brak brak brak brak brak torfowiska przejściowe, pozostawiano do naturalnej sukcesji, gdyż są to grunty najczęściej porośnięte karłowatą sosną, w niewielkim zakresie wierzbą, świerkiem w formie luźnych zakrzewień i zadrzewień. Fragmenty siedliska są również pozbawione roślinności drzewiastej. Projekt PZO, jako cel ochrony wskazuje utrzymanie areału dobrze zachowanych siedlisk na aktualnym poziomie i we właściwym stanie ochrony; oraz poprawę stanu ochrony pozostałych torfowisk Szczegółowe wytyczne dotyczące siedliska zostaną sformułowane w aktualnie opracowywanym PZO 67

68 Lp. Nazwa i kod siedliska przyrodniczego oraz symbol znaczenia obszaru (wg SDF) 1) Kryteria zachowania stanu ochrony siedlisk przyrodniczych Rodzaje planowanych czynności i zadań gospodarczych oraz ich przewidywane znaczące oddziaływanie 2,3) na zachowanie stanu ochrony siedlisk przyrodniczych zalesienia odnowienia pielęgnowanie drzewostanów rębnie częściowe i przebudowa stopniowa rębnie zupełne Łączna ocena 4) oddziaływania projektu UPUL na siedliska przyrodnicze Ogólne uwagi o siedlisku i jego stanie ochrony oraz uwagi szczegółowe w sprawie ewentualnego oddziaływania negatywnego brak brak brak 10 Wg danych zawartych w projekcie PZO w 3 91D0 Bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi- Betuletum 20 brak brak brak 2+ zasięgu obszaru OZW PLH Torfowiska Orawsko-Nowotarskie, sosnowe bory bagienne (zespół Vaccinio uliginosi Pinetum) tworzą dość duży, zwarty kompleks w tzw. Borach na gruntach Wspólnot Chyżne i Jabłonka oraz fragmentarycznie na gruntach Wspólnoty Piekielnik. Występują też w postaci odrębnego podtypu (z udziałem kosodrzewiny i sosny drzewokosy) wokół i w brzeżnych partiach kopuł torfowisk wysokich, w rozproszeniu w obrębie obszaru. Jest to największa w rejonie alpejskim koncentracja tego typu siedliska i jeden z głównych motywów utworzenia obszaru Natura Projekty UPUL opierają się na idei kontynuowania w obecnym dziesięcioleciu pubescentis, 30 brak brak brak 3+ ekstensywnej gospodarki prowadzonej w Vaccinio minionych dziesięcioleciach przez wspólnoty. uliginosi- Pinetum) - A Odzwierciedleniem tej idei jest pozostawienie najcenniejszych fragmentów borów bagiennych bez wskazań gospodarczych, jak również planowanie wyłącznie zbiegów pielęgnacyjnych oraz rębni IVD z niskim poborem masy. Wymienione zabiegi, zwłaszcza pielęgnacje drzewostanów w praktyce realizowane są przez wspólnoty w formie cięć sanitarnych. Taka gospodarka w połączeniu z niską presją turystyczną oraz specyfiką realizacji zabiegów gospodarczych głównie po okresie wegetacyjnym gwarantuje utrzymanie siedlisk we właściwym stanie ochrony 68

69 1) Kryteria zachowania stanu ochrony siedlisk przyrodniczych: - Kryterium 1: naturalny zasięg i powierzchnia siedliska przyrodniczego w obrębie tego zasięgu są stałe lub zwiększają się -ocenia się: zwiększenie jako (+), bez zmian jako (0), zmniejszenie jako (-), - Kryterium 2: Struktura drzewostanów i funkcje konieczne do długotrwałego zachowania siedliska przyrodniczego istnieją i prawdopodobnie będą istnieć nadal -ocenia się: poprawę jako (+), bez zmian jako (0), pogorszenie jako (-), - Kryterium 3: Stan ochrony typowych gatunków siedliska przyrodniczego jest korzystny ocenia się: poprawę jako (+), bez zmian jako (0), pogorszenie jako (-); 2) Symbole przewidywanego znaczącego oddziaływania planowanych czynności gospodarczych na siedliska przyrodnicze oraz symbole dotyczące okresu tego oddziaływania: + (plus) wpływ dodatni, pozytywny; 0 (zero) brak znaczącego wpływu, - (minus) wpływ ujemny, negatywny, 1. oddziaływanie krótkoterminowe, 2.oddziaływanie średnioterminowe, 3. oddziaływanie długoterminowe (np. symbol -3. ujemnego oddziaływania długookresowego uznaje się jako równoznaczny z oddziaływaniem znacząco negatywnym); 3) Zadania gospodarcze formułowane na poziomie ogólnym (nie adresowane do wydzieleń drzewostanowych, np. zadania z zakresu ochrony przeciwpożarowej) nie kwalifikują się do ujęcia w formie macierzy, stąd omówienie ich przewidywanego wpływu jest możliwe tylko w formie tekstowej; 4)Łączna ocena nie wynika ze średniej arytmetycznej poszczególnych ocen lecz stanowi indywidualne podsumowanie zagadnienia przez eksperta. Tabela 23 Obszar Natura 2000: OZW PLH Torfowiska Orawsko-Nowotarskie. Macierz przewidywanego wpływu projektu Planu urządzenia lasu na zachowanie stanu ochrony gatunków roślin i zwierząt (z wyjątkiem ptaków), dla których wyznaczono obszar Natura 2000 L.p. Nazwa i kod gatunku rośliny Kryteria 1) lub zwierzęcia zachowania stanowiącego stanu ochrony przedmiot przedmiotu ochrony oraz ochrony symbol znaczenia obszaru Rodzaje planowanych czynności i zadań gospodarczych oraz ich przewidywane znaczące oddziaływanie 2,3) na zachowanie stanu ochrony przedmiotów ochrony Zalesienia Odnowienia Pielęgnowanie drzewostanów Rębnie częściowe i przebudowa stopniowa Rębnie zupełne Łączna ocena 4) oddziaływania UPUL urządzenia lasu na przedmioty ochrony Ogólne uwagi o siedlisku i jego stanie ochrony oraz uwagi szczegółowe w sprawie ewentualnego oddziaływania negatywnego Kumak górski Bombina variegata - C Gatunki płazów i gadów wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG 10 brak brak brak brak brak 01 Według danych projektu PZO Kumak górski występuje na 20 brak brak brak brak brak 02 całym terenie Torfowisk Orawsko-Nowotarskich, przeważnie nieliczny (obserwacje pojedynczych osobników). Gatunek ma 30 brak brak brak brak brak 03 stosunkowo korzystne warunki siedliskowe na obszarze Torfowisk dużo potencjalnych miejsc rozrodu, jak rozlewiska cieków, rożnego typu podmokłości, rowy melioracyjne i przydrożne, a także nietrwałe zbiorniki wodne pochodzenia antropogenicznego. Obszar obejmuje również siedliska ważne dla życia kumaka w lądowej fazie życia (urozmaicona struktura siedlisk lądowych daje liczne możliwości ukrycia się). Teren jest stosunkowo zwarty, nie pocięty asfaltowymi drogami. W 2010 potwierdzono obecność w kilku rejonach obszaru stanowisk kumaka 69

70 L.p. Nazwa i kod gatunku rośliny Kryteria 1) lub zwierzęcia zachowania stanowiącego stanu ochrony przedmiot przedmiotu ochrony oraz ochrony symbol znaczenia obszaru Rodzaje planowanych czynności i zadań gospodarczych oraz ich przewidywane znaczące oddziaływanie 2,3) na zachowanie stanu ochrony przedmiotów ochrony Zalesienia Odnowienia Pielęgnowanie drzewostanów Rębnie częściowe i przebudowa stopniowa Rębnie zupełne Łączna ocena 4) oddziaływania UPUL urządzenia lasu na przedmioty ochrony Ogólne uwagi o siedlisku i jego stanie ochrony oraz uwagi szczegółowe w sprawie ewentualnego oddziaływania negatywnego górskiego. Czynnikiem niekorzystnie wpływającym na stan siedlisk gatunku jest odwadnianie terenu, dlatego działania dla ochrony siedlisk torfowiskowych, polegające na podniesieniu poziomu wody gruntowej na torfowiskach poprzez zastawki są korzystne dla kumaka górskiego. 10 brak brak brak brak brak 01 Wg. danych zawartych w projekcie PZO Traszka karpacka Traszka karpacka Triturus montandoni - C 20 brak brak brak brak brak brak brak brak brak brak 03 występuje w rozproszeniu w różnych miejscach obszaru; najwięcej stwierdzeń odnotowano w części zachodniej. Gatunek obserwowany rzadziej niż kumak górski. Podobnie jak kumak, traszka karpacka ma stosunkowo korzystne warunki siedliskowe na obszarze Torfowisk dużo potencjalnych miejsc rozrodu. Miejsca obserwacji to rozlewiska potoków, drobne oczka wodne na terenach podmokłych, rowy przydrożne, głębsze koleiny wypełnione wodą. Obszar obejmuje również siedliska ważne dla życia gatunku w lądowej fazie życia (przede wszystkim tereny leśne). Teren jest stosunkowo zwarty, nie pocięty asfaltowymi drogami. W 2010 potwierdzona obecność traszki karpackiej w kilku rejonach obszaru w tym na gruntach Wspólnot Chyżne Jabłonka i Piekielnik. Czynnikiem niekorzystnie wpływającym na stan siedlisk gatunku jest odwadnianie terenu, dlatego działania dla ochrony siedlisk torfowiskowych, polegające na podniesieniu poziomu wody gruntowej na torfowiskach poprzez zastawki są korzystne dla traszki karpackiej. Ważne jest również utrzymanie aktualnej powierzchni lasów poprzez zachowanie na terenach leśnych istniejących stosunków wodnych w stanie niezmienionym. Dla występujących na obszarze wspólnot gatunków płazów racjonalnie prowadzona gospodarka leśna nie stwarza zagrożenia stabilności populacji. 70

71 1) Kryteria zachowania stanu ochrony przedmiotów ochrony, dla których wyznaczono dany obszar Natura 2000: - Kryterium 1: Liczebność populacji gatunku wskazuje na to, że sam utrzyma się w długim okresie, jako żywotny składnik swoich siedlisk przyrodniczych -ocenia się: zwiększenie liczebności (+), bez zmian (0), zmniejszenie liczebności (-), - Kryterium 2: Naturalny zasięg występowania gatunku nie zmniejsza się -ocenia się: zwiększenie naturalnego zasięgu (+), bez zmian (0), zmniejszenie naturalnego zasięgu (-), - Kryterium 3: Powierzchnia siedlisk odpowiednich dla rozwoju gatunku nie zmniejsza się -ocenia się: zwiększenie powierzchni siedlisk (+), bez zmian (0), zmniejszenie powierzchni siedlisk (-); 2) Symbole przewidywanego znaczącego oddziaływania planowanych czynności gospodarczych na przedmioty ochrony oraz symbole dotyczące okresu tego oddziaływania: + (plus) wpływ dodatni, pozytywny; 0 (zero) brak znaczącego wpływu, - (minus) wpływ ujemny, negatywny, 1. oddziaływanie krótkoterminowe, 2.oddziaływanie średnioterminowe, 3. oddziaływanie długoterminowe (np. symbol -3. ujemnego oddziaływania długookresowego uznaje się jako równoznaczny z oddziaływaniem znacząco negatywnym); 3) Zadania gospodarcze formułowane na poziomie ogólnym (nie adresowane do wydzieleń drzewostanowych, np. zadania z zakresu ochrony przeciwpożarowej) nie kwalifikują się do ujęcia w formie macierzy, stąd omówienie ich przewidywanego wpływu jest możliwe tylko w formie tekstowej; 4)Łączna ocena nie wynika ze średniej arytmetycznej poszczególnych ocen lecz stanowi indywidualne podsumowanie zagadnienia przez eksperta. Tabela 24 Gatunki będące przedmiotem ochrony w SOO PLB Torfowiska Orawsko-Nowotarskie, wymagania i propozycje działań w celu ochrony Nazwa i kod przedmiotu ochrony oraz symbol znaczenia wg SDF Wymagania gatunku związane z siedliskiem Potencjalne siedliska istotne dla przedmiotu ochrony wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG Zabiegi gospodarcze zaplanowane w projekcie UPUL Działania w celu ochrony gatunków Kumak górski Bombina variegata - C Kumak górski jest ciepłolubnym gatunkiem związanym w Polsce przede wszystkim z Karpatami i ich pogórzem. Zasiedla różnorodne, niewielkie, okresowe zbiorniki wodne, nierzadko całkowicie pozbawione roślinności, których poziom wody jest w dużym stopniu zależny od wiosenno - letnich deszczy. Cykl życiowy tego gatunku i wiele jego cech biologicznych ściśle odpowiada klimatowi panującemu na obszarze Karpat. Wielokrotnie powtarzane gody przypadają na miesiące najcieplejsze, z największymi opadami (maj, czerwiec, lipiec). W okresie tym kumaki górskie są w stanie ciągłej gotowości rozrodczej. 91D0 Bory i lasy bagienne Pielęgnowanie drzewostanów, rębnia IVD, wydzielenia pozostawiono również bez zabiegów gospodarczych. Głównym zadaniem ochrony jest utrzymanie wielu miejsc rozrodu kumaków i różnorodnych siedlisk w ich pobliżu, w których mogłyby żerować, ukryć się i przezimować. Ponieważ kumaki żyją w rozproszonych grupach, przemieszczają się i wędrują w poszukiwaniu nowych miejsc rozrodu, gdy dawne zanikną, umiejętne zarządzanie przestrzenią, zapewniające zachowanie połączenia między fragmentami krajobrazu, ma kluczowe znaczenie dla skutecznej ochrony kumaka górskiego. Połączenia te, tzw. korytarze ekologiczne, biegnące wzdłuż cieków wodnych, wilgotnych rowów, łąk czy zadrzewień, umożliwiają migracje kumaków, utrzymanie spójności populacji i są konieczne dla jej przetrwania. 71

72 Nazwa i kod przedmiotu ochrony oraz symbol znaczenia wg SDF 2001 Traszka karpacka Triturus montandoni - C Wymagania gatunku związane z siedliskiem Traszka karpacka jest gatunkiem górskim, szczególnie liczna na średnich wysokościach ( m n.p.m.). Wydaje się być związana szczególnie z lasami bukowymi i mieszanymi, stosunkowo wilgotnymi, o bogatym podszycie. Spotyka się ją także w lasach iglastych, choć unika np. monokultur świerkowych. Warunkiem niezbędnym dla jej występowania jest obecność choćby niewielkich zbiorników wody stojącej, również okresowych, gdzie odbywa się rozród tego gatunku i gdzie rozwijają się larwy. Potencjalne siedliska istotne dla przedmiotu ochrony wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG 91D0 Bory i lasy bagienne Zabiegi gospodarcze zaplanowane w projekcie UPUL Pielęgnowanie drzewostanów, rębnia IVD, wydzielenia pozostawiono również bez zabiegów gospodarczych. Działania w celu ochrony gatunków Przede wszystkim należy dbać o zachowanie stanowisk rozrodu - małych zbiorników wodnych, rowów. Sieć takich zbiorników, pomiędzy którymi nie istnieją bariery uniemożliwiające migrację traszek, pozwala na zachowanie stanu całej populacji. Szczególnie cenne są występujące stosunkowo rzadko w górach większe zbiorniki wodne, jak glinianki, starorzecza, żwirownie, itp., w których mogą występować stałe populacje traszki karpackiej o dużej liczebności. Takie populacje mogą służyć, jako źródła osobników kolonizujących mniejsze zbiorniki na obszarze kilku km 2, dlatego zbiorniki takie zasługują na szczególną ochronę, zwłaszcza przed zaśmiecaniem przez okoliczną ludność, a także przed celowym osuszaniem i zarybianiem 72

73 Specyficzne warunki środowiskowe wpływają na sposób prowadzenia gospodarki leśnej. Do szczególnie cennych siedlisk występujących na gruntach wspólnot, na obszarze OZW Torfowiska Orawsko-Nowotarskie należą trzy siedliska przyrodnicze o charakterze torfowiskowym o kodach: 7110, 7120, 7140, które są głównym motywem włączenia tego obszaru od sieci Natura 2000 i stanowią w nim najwyższy priorytet ochrony. Siedliska te tworzą tu największy w regionie alpejskim kompleks torfowiskowy. Składa się na niego kilkanaście, rozproszonych kopuł torfowisk wysokich (7110 i 7120), o różnej wielkości i w różnym stanie ochrony, otoczonych okrajkami, klasyfikowanymi jako siedlisko 7140 (torfowiska przejściowe i trzęsawiska). Ponadto, stosunkowo duże powierzchnie torfowisk przejściowych znajdują się w pasie przygranicznym ze Słowacją. Największym i zarazem najlepiej zachowanym torfowiskiem jest Puścizna Wielka, położona na gruntach Wspólnoty Piekielnik, w przewarzającej części nie ujęta w UPUL, ze względu na nieleśny charakter powierzchni. Na wymienionych siedliskach nie projektowano jakichkolwiek zabiegów gospodarczych. W przypadku obszaru Torfowiska Orawsko-Nowotarskie projektowano natomiast bardzo ograniczone czynności gospodarcze na siedlisku 91D0 oraz w strefach przejściowych między siedliskami klasyfikowanymi w typologii leśnej, jako bory bagienne lub bory mieszane bagienne a borami mieszanymi wilgotnymi zajmowanymi przez drzewostany sosnowe lub świerkowe. Pielęgnację drzewostanów i rębnię IVD z niskim poborem masy planowano w powiązaniu z ideą prowadzenia ekstensywnej gospodarki leśnej zmierzającej do zachowania ciągłości lasu w następnych dziesięcioleciach. Istotnym problemem w zasięgu OZW Torfowiska Orawsko-Nowotarskie są fragmenty drzewostanów świerkowych i sosnowo świerkowych w starszych klasach wieku występujące, na gruntach wspólnot na siedlisku boru mieszanego wilgotnego i w mniejszym zakresie boru mieszanego bagiennego ulegające naturalnemu procesowi rozpadu. W projekcie PUL zaprojektowano zabiegi (rębnia IVD), umożliwiające zachowanie trwałości drzewostanów uszkodzonych przez owady i czynniki klimatyczne. Rębnia stopniowa udoskonalona w połączeniu z naturalnym odnowieniem świerka, (który jest gatunkiem właściwym na wymienionych siedliskach), ze względu na wydłużony do lat okres przebudowy będzie prowadzona długofalowo i będzie skutkowała w przyszłości zróżnicowaniem struktury pionowej i wiekowej drzewostanów, wzrostem różnorodności biologicznej oraz poprawą stanu zdrowotnego lasu. Analiza przewidywanego wpływu planowanych zadań na zachowanie stanu ochrony wyszczególnionych siedlisk przyrodniczych, z uwzględnieniem kryteriów zasięgu i powierzchni, struktury drzewostanów oraz stanu ochrony typowych gatunków siedliska, wskazuje na brak znaczącego oddziaływania zapisów UPUL na wyróżnione siedliska. Nie stwierdza się możliwości wystąpienia oddziaływania negatywnego krótko, średnio oraz długoterminowego na siedliskach chronionych. Można stwierdzić, że realizacja zaprojektowanych czynności gospodarczych nie wpłynie negatywnie na gatunki chronionych zwierząt występujące na omawianym obszarze Natura 2000 i związane z nim siedliska ani też na ekosystem, jako całość. Zabiegi gospodarcze również nie zaburzą spójności czynników strukturalnych i funkcjonalnych warunkujących zrównoważone trwanie populacji gatunków dla ochrony, których zaprojektowano obszary Natura 2000, gdyż dotychczasowa 73

74 gospodarka prowadzona przez wspólnoty nie spowodowała negatywnego oddziaływania na chroniony obszar Natura Wpływ ustaleń projektu UPUL na przedmioty ochrony w zasięgu obszaru o znaczeniu wspólnotowym PLH Ostoja Gorczańska Obszar na gruntach wspólnot zajmuje 236,09 ha i obejmuje swym zasięgiem również Gorczański Park Narodowy. W lutym 2008r. zatwierdzono jako obszar o specjalnym znaczeniu dla wspólnoty (OZW). Obejmuje prawie całe pasmo górskie Gorców, stanowiące fragment Beskidów Zachodnich. Do obszaru włączono także tereny w dolinach potoków Jamne i Jaszcze w Ochotnicy. Podłoże geologiczne stanowią utwory fliszu karpackiego płaszczowiny magurskiej. Na stokach północnych często spotyka się wychodnie skał piaskowcowych. Odnaleziono tu kilka niewielkich jaskiń szczelinowych. Grzbiety górskie są szerokie i płaskie, doliny głęboko wcięte. Ostoja jest obszarem źródliskowym dopływów Dunajca i Raby. Sieć potoków na terenie ostoi jest bardzo gęsta. Większa część (ponad 90%) terenu jest porośnięta lasami. W reglu dolnym są to buczyny i bór świerkowo-jodłowy, w reglu górnym - świerczyny górnoreglowe. Wzdłuż dolin potoków występują olszyny. Część drzewostanów ma zaburzony skład gatunkowy oraz strukturą wiekową. W szczytowych partiach gór znajdują się liczne, rozległe, ekstensywnie użytkowane polany leśne, stopniowo zarastające lasem z powodu zaprzestania wypasu owiec i bydła. Były to niegdyś głównie łąki mieczykowo-mietlicowe. W lokalnych zagłębieniach terenu, o zwiększonej wilgotności podłoża lub przy wysiękach wody, spotyka się eutroficzne młaki. Główne pasmo Gorców to jedna z cenniejszych ostoi puszczańskich w Beskidach Zachodnich, pozostałość rozciągającej się niegdyś wzdłuż całych Karpat puszczy karpackiej. Na terenie Ostoi Gorczańskiej stwierdzono występowanie 13 siedlisk przyrodniczych z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej. Siedliska leśne to: górskie bory świerkowe, kwaśne i żyzne buczyny, jaworzyny, łęgi olszowe. Spośród siedlisk nieleśnych, najciekawsze to ziołorośla górskie, młaki, górskie torfowiska, a także zbiorowiska łąkowe (łąki krokusowe) i murawowe bliźniczyska. Obszar Gorców jest ostoją dla dużych drapieżników (rysi, wilków, niedźwiedzi) i kopytnych (jeleń, sarna, dzik). Doliny potoków zasiedla silna populacja wydry, natomiast w miejscach podmokłych liczne są kumaki górskie, traszki grzebieniaste i karpackie. W gorczańskich potokach spotkać można 7 gatunków ryb (m.in. pstrąg potokowy, głowacz pręgopłetwy, lipień, strzebla potokowa), choć jedynie brzanka to gatunek umieszczony w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej. Celem ochrony obszaru Ostoja Gorczańska jest przede wszystkim zachowanie właściwego charakteru siedlisk przyrodniczych. Zachowanie puszczańskiego charakteru obszaru będzie sprzyjać utrzymaniu zespołów dużych ssaków drapieżnych, a siedliska wilgotne, odpowiednio uwodnione, zapewnią warunki bytowania i rozrodu płazów. Celem ochrony w obszarze Gorce jest utrzymanie populacji ptaków będących podstawą wyznaczenia tej ostoi, zwłaszcza: głuszca, dzięcioła trójpalczastego, sóweczki i puszczyka uralskiego. Właściwe gospodarowanie na siedliskach leśnych zapewni dobre warunki bytowania wymienionych gatunków, jak i innych, związanych z lasami. 74

75 Tabela 25 Wykaz gruntów leśnych w zarządzie wspólnot w zasięgu OZW PLH Ostoja Gorczańska Nazwa wspólnoty Adres leśny Powierzchnia [ha] Wspólnota Leśna Obidowa Oddz. 10, 11-76,53 Wspólnota Leśna Wsi Klikuszowa Oddz. 1, 12, 13, 14, ,56 OGÓŁEM 236,09 Tabela 26 Siedliska przyrodnicze z I Dyrektywy Siedliskowej, w zasięgu OZW PLH Ostoja Gorczańska wg. SDF Kod siedliska Nazwa siedliska Ocena Adres leśny ogólna (zasięg powierzchniowy) Pionierska roślinność na kamieńcach Siedlisko występuje w zasięgu OZW poza B górskich potoków gruntami wspólnot 6230 Siedlisko występuje w zasięgu OZW na gruntach Górskie i niżowe murawy bliźniczkowe B Wspólnoty Leśnej Wsi Klikuszowa na użytkach (Nardion - płaty bogate florystycznie) nieleśnych nie ujętych w UPUL Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium) Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) Górskie łąki konietlicowe użytkowane ekstensywnie (Polygono-Trisetion) Torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe) Torfowiska wysokie zdegradowane, lecz zdolne do naturalnej i stymulowanej regeneracji Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio- Caricetea) Źródliska wapienne ze zbiorowiskami Cratoneurion commutati Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak turzycowisk i mechowisk Ściany skalne i urwiska krzemianowe ze zbiorowiskami z Androsacion vandelii 8310 Jaskinie nieudostępnione do zwiedzania C 9110 Kwaśne buczyny (Luzulo-Fagenion) A D0 91E Żyzne buczyny (Dentario glandulosae- Fagenion, Galio odorati-fagenion) Bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi- Betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi- Pinetum) Łęgi i olszyny górskie (Alnenion glutinoso-incanae) Górskie bory świerkowe (Piceion abietis część - zbiorowiska górskie) A B C B C B B C B A B A B Siedlisko występuje w zasięgu OZW poza gruntami wspólnot iedlisko występuje w zasięgu OZW na gruntach Wspólnoty Leśnej Wsi Klikuszowa na użytkach nieleśnych nie ujętych w UPUL Siedlisko występuje w zasięgu OZW poza gruntami wspólnot Siedlisko występuje w zasięgu OZW poza gruntami wspólnot Siedlisko występuje w zasięgu OZW poza gruntami wspólnot Siedlisko występuje w zasięgu OZW poza gruntami wspólnot Siedlisko występuje w zasięgu OZW poza gruntami wspólnot Siedlisko występuje w zasięgu OZW na gruntach Wspólnoty Leśnej Wsi Klikuszowa na użytkach nieleśnych nie ujętych w UPUL Siedlisko występuje w zasięgu OZW poza gruntami wspólnot Siedlisko występuje w zasięgu OZW poza gruntami wspólnot Siedlisko występuje na gruntach wspólnot w zasięgu OZW Siedlisko występuje w zasięgu OZW poza gruntami wspólnot Siedlisko występuje w zasięgu OZW poza gruntami wspólnot Siedlisko występuje w zasięgu OZW poza gruntami wspólnot Siedlisko występuje w zasięgu OZW na gruntach Wspólnoty Klikuszowa i Obidowa 75

76 Tabela 27 Gatunki zwierząt i roślin zamieszczone w SDF OZW PLH Ostoja Gorczańska Lp. Nazwa i kod przedmiotu ochrony oraz symbol Status ochrony w Orientacyjna lokalizacja obręb leśny, znaczenia wg SDF Polsce leśnictwo Gatunki ssaków wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG Gatunek obserwowany na gruntach Wilk Canis lupus - C Ścisła wspólnot w zasięgu obszaru OZW PLH Ostoja Gorczańska Niedzwiedź Ursus arctos - C Ścisła Gatunek obserwowany na gruntach wspólnot w zasięgu obszaru OZW PLH Ostoja Gorczańska Wydra Lutra Lutra - B Ścisła Brak danych odnośnie obserwacji gatunku na gruntach wspólnot w zasięgu obszaru OZW PLH Ostoja Gorczańska Ryś Lynx lynx - C Ścisła Gatunek obserwowany na gruntach wspólnot w zasięgu obszaru OZW PLH Ostoja Gorczańska Gatunki płazów i gadów wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG Brak danych odnośnie obserwacji Kumak górski Bombina variegata - B Ścisła gatunku na gruntach wspólnot w zasięgu obszaru OZW PLH Ostoja Gorczańska Traszka karpacka Triturus montandoni - B Ścisła Brak danych odnośnie obserwacji gatunku na gruntach wspólnot w zasięgu obszaru OZW PLH Ostoja Gorczańska Mapa sytuacyjna OZW PLH Ostoja Gorczańska 76