KONSERWACJA ZACHOWAWCZA Z ELEMENTAMI KONSERWACJI ESTETYCZNEJ KAPY KORONACYJNEJ NR INW. KKK TK/ 565 (130x280 cm)

Transkrypt

1 Załącznik B Nr zamówienia:. KONSERWACJA ZACHOWAWCZA Z ELEMENTAMI KONSERWACJI ESTETYCZNEJ KAPY KORONACYJNEJ NR INW. KKK TK/ 565 (130x280 cm) kaptur i pas kapy Gregorius(?) Albertus Lang i Johannes Ritger, Polska haft (fragmenty pochodzą z kapy wykonanej na koronację Michała Korybuta Wiśniowieckiego ); tkanina pokrycia kapy - Wenecja (?) około 1670 (tkanina pochodzi z kapy zamówionej przez biskupa Andrzeja Trzebickiego z okazji koronacji Eleonory Habsburżanki (1670), żony Michała Korybuta Wiśniowieckiego ); Sebastian Brożek, Kraków 1670 (wykonanie płaszcza); klamra - Polska, około (pochodzi z kapy ufundowanej przez Krzysztofa Jana Szembeka (+1740) ); (montaż w obecnym kształcie). 1

2 WYMIARY POSZCZEGÓLNYCH CZĘŚCI SKŁĄDOWYCH KAPY: WYMAIR OGÓLNY KAPY: (130x280 cm) W tabeli przy wielkości brytów kapy podano po dwa wymiary z uwagi na zachowane nieregularne wymiarowo fragmenty tkaniny. Znak zapytania postawiono ze względu na pobieranie pomiaru ze zmontowanego obiektu, co sugeruje obecność zapewne założenia tkaniny pod szwem montażowym NR CZĘŚĆ KAPY WYMIARY 1 KAPTUR 46cm X 43 cm 2 PAS KAPY 267 (273)cm X 21,8 (27,5)cm 3 TKANINA POKRYCIA KAPY ( FRAGMENT BRYTU 25 (27,3)cm X 49 (55,6)cm 2

3 1) 4 TKANINA POKRYCIA KAPY ( FRAGMENT BRYTU 2) 5 TKANINA POKRYCIA KAPY ( FRAGMENT BRYTU 3) 6 TKANINA POKRYCIA KAPY ( FRAGMENT BRYTU 4) 7 TKANINA POKRYCIA KAPY ( FRAGMENT BRYTU 5) 8 TKANINA POKRYCIA KAPY ( FRAGMENT BRYTU 6) 52 (?)cm X 89 (94,8)cm 53 (?)cm X 97,3 (102,5)cm 52 (?)cm X 97,3 (102,5)cm 53,2 (?)cm X 90 (95,8)cm 24 (26,7)cm X 49,7 (55,6) cm STAN ZACHOWANIA Pokrycie kapy tworzy XVII wieczna tkanina jedwabna w całości pokryta dekoracją z metalowych nici ozdobnych lansownych i broszowanych. Pas kapy wraz z wyjątkowej klasy kapturem wykonano w technice haftu wypukłego. 3

4 Pośród zidentyfikowanych problemów zaobserwowanych na przykładzie oceny stanu zachowania obiektu można zdiagnozować namnażające się zniekształcenia fizyczne, oraz mechaniczne. Ulegająca częstym wahaniom poziomu temperatury i wilgotności tkanina jedwabna utraciła właściwości elastyczne stając się kruchą i łamliwą, nieodporną na czynniki mechaniczne. Połączenie ściegami haftu tkanin z włókien roślinnych i zwierzęcych, odmiennie reagujących na działanie czynników mikroklimatycznych wpłynęły na powstanie licznych ściągnięć i spękań na powierzchni tkaniny dekoracyjnej. Procesowi temu towarzyszyły stopniowa utrata wytrzymałości oraz elastyczności jedwabiu. Zachodzące w obrębie struktury materiału zmiany fizyczne doprowadziły natomiast do zauważalnych uszkodzeń mechanicznych w postaci licznych pęknięć i rozdarć delikatnej tkaniny jedwabnej obciążonej dekoracją z broszowanych metalowych nici. Niestabilne warunki mikroklimatyczne były także przyczyną wielu odspojeń nici metalowych, pęknięć osnów wiążących, ściegów w obrębie haftów co spowodowało rozległe zniszczenia tkaniny. Tkanina mocno zabrudzona z uwagi na częste użytkowanie obiektu. Zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki czy dwutlenkiem azotu przy podwyższonym poziomie wilgotności względnej były przyczyną korozji atmosferycznej czego efektem okazało się czernienie srebrnych metalowych nitek haftu i galonów. Najpoważniejszym problemem tkaniny kapy jest jednak ilość nawarstwiających się zabiegów naprawczych przeprowadzonych w różnych odcinkach czasu. Zlokalizowano liczne cery i wtórne przytrzymania metalowych nici oraz uzupełnienia wątków gęsto rozsiane z uwzględnieniem zmienności technik pozbawiając tkaninę walorów estetycznych. Podszewka złożona z kilku wtórnie zmontowanych tkanin, widoczne przetarcia, zabrudzenia i deformacje będące efektem użytkowania. CEL I ZAŁOŻENIA KONSERWATORSKIE 1. Celem przeprowadzenia konserwacji jest zahamowanie postępującego procesu zniszczenia. 2. Z uwagi na datowanie obiektu proponowane interwencje konserwatorskie powinny zostać przeprowadzone jedynie w stopniu niezbędnym, bez naruszania oryginalnej struktury tkaniny i z zachowaniem pierwotnej formy zabytku. Istotnym założeniem konserwatorskim jest umożliwienie ekspozycji obiektu oraz użytkowanie w wyjątkowych okolicznościach. 4

5 Sugeruje się zatem zabiegi naprawcze o charakterze prewencyjnym, zachowawczym zabezpieczającym zidentyfikowane uszkodzenia przed dalszą destrukcją z elementami konserwacji estetycznej. 3. Celem konserwacji kapy jest poprawa ogólnej kondycji i estetyki obiektu poprzez przeprowadzenie zabiegów konserwatorskich i zabezpieczenie poszczególnych partii haftu i tkanin. PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH 1. Dokumentacja fotograficzna. 2. Wstępne dokładne mechaniczne, bezwodne oczyszczenie tkanin (z zastosowaniem odkurzacza z mikrokońcówkami o regulowanym, słabym ciągu, filtr HEPA). 3. Demontaż kapy. Oddzielenie galonów, frędzli, podszewek oraz sztywników. Oddzielenie haftowanego pasa, ewentualne rozdzielenie brytów tkaniny pokrycia kapy (w stopniu niezbędnym dla przeprowadzenia planowanych zabiegów). 4. Usunięcie, wymagających tego, wcześniejszych napraw w obrębie pokrycia kapy. 5. Zabezpieczenie wszystkich fragmentów kapy do czyszczenia na mokro. 6. Wykonanie próby stabilności barwników przed procesem czyszczenia na mokro. 7. Oczyszczenie na mokro wszystkich zdemontowanych fragmentów obiektu. 8. Przygotowanie materiałów konserwatorskich. 9. Konserwacja właściwa polegająca na dublowaniu fragmentów tkanin do tkaniny podkładowej: - tło tkaniny pokrycia kapy - konserwacja w technice tzw. siatki konserwatorskiej co 3 mm z ewentualnym wzmocnieniem osłabionej struktury tkaniny oraz z uzupełnieniem brakujących nici srebrnych przędzą jedwabną w odpowiednio ufarbowanym kolorze, - motywy dekoracyjne konserwacja ściegami punktowymi, okonturowanie oraz odtworzenie oryginalnego splotu tkaniny, 5

6 - kaptur i pas konserwacja ściegami punktowymi odtwarzającymi oryginalne ściegi hafciarskie, - galony, frędzle konserwacja uszkodzonych partii ściegami punktowymi oraz techniką tzw. siatki konserwatorskiej do podkładu z organzy jedwabnej - podszewki konserwacja tzw. siatką konserwatorską na jedwabnym podkładzie, gęstość ściegów odpowiednio 2 i 4 mm, rozważenie przykrycia podszewek nową tkaniną podszewkową, 12. Ponowny montaż kapy z powtórzeniem oryginalnych rozwiązań, szwami ręcznymi. 13. Dokumentacja opisowa oraz fotograficzna przeprowadzonych prac. 6

7 ZAŁĄCZNIK... KONSERWACJA ZACHOWAWCZA-PROCES ODCZYSZCZENIA DWÓCH ORNATÓW W KOLORZE LITURGICZNYM FIOLETOWYM OKRESLANYCH JAKO DAR ANNY JAGIELLONKI DLA KATEDRY NA WAWELU, POŁ. XVI W. NR INW. KKK TK/98 WYMIARY (WYS. 116,5 CM, SZER. 73 CM Z FRĘDZLAMI (PRZÓD) ORAZ 74,5 CM (TYŁ) I KKK TK/533 WYMIARY (WYS. 112 CM, SZER. 78 CM Z FRĘDZLAMI, (PRZÓD) 79,5 CM Z FRĘDZLAMI (TYŁ) ZARYS HISTORYCZNY Wedle przekazów źródłowych Anna Jagiellonka prawdopodobnie podarowała do katedry na Wawelu dwa, zachowane do dzisiejszych czasów, ornaty z fioletowego altembasu o nr. inw. KKK tk/98 i KKK tk/533. W partii wzoru aksamit strzyżony stanowi jedynie rysunkowe okonturowanie dla bogatej kompozycji wypełnionej gęsto wplecionym wątkiem ozdobnym uformowanym na kształt pętelek. Pomimo że tkanina docięta została w systemie pasowym, udało się opisać raport wzoru. 7

8 Dominującym elementem naturalistycznego wzoru jest motyw bujnego kwiatu ostu w otoczeniu kwiatów i listowia. Gęsty floralny wieniec rozdzielony został w górnej części przez wyrastający z pąku ostu kwiecisty bukiet. Motyw ten, charakteryzujący się bogatym linearnym rysunkiem wypełnionym drobnym pętelkowaniem, zaburza jednak nadrzędny układ kompozycyjny, który tworzą ukryte w gęstej dekoracji roślinnej dwie splatające się ze sobą łodygi. Gruby konar opleciony został gałązkami z charakterystycznie uformowanymi liśćmi akantu. Krzyżuje się z nim smuklejsza, fantazyjnie wywinięta wić roślinna, której pędy przyjmują formę zamkniętych pól. Na samym końcu tak przedstawionej łodyżki wyrasta dominujący motyw ostu, wypełniając przestrzeń wyznaczoną przez kształt pędu. Węższa łodyżka ujmuje kwiat ostu w formie zamkniętej obręczy, wydzielając go zarazem z gąszczu wijących się kwiatów i listowia. Kompozycji towarzyszą dekoracje roślinne zakończone stosunkowo dużymi motywami pinii lub ananasa i karczochów. Układ kompozycji powtarza się regularnie w kierunku pionowym. Duży raport wzoru i skomplikowana forma oparta na naturalistycznym ujęciu motywów dekoracyjnych może wskazywać na brak ciągłości w kierunku poziomym. Jako że w XVI wieku często stosowano układy symetryczne, można także przypuszczać, iż wzór rozwijał się horyzontalnie właśnie w takiej formie. Niniejszy deseń jest przykładem dekoracji odnoszącej się w swej kompozycji do układów opartych na motywie dwóch splatających się ze sobą łodyg. Przykładem wzoru charakteryzującego się analogicznym schematem jest rekonstrukcja raportu wzoru z tkaniny z ostatniej ćwierci XV wieku z katedry w Brandenburgu. Przytoczony deseń nie stanowi zapewne bezpośredniego odniesienia do fioletowego altembasu, prezentuje natomiast styl i formę dekoracji, jaka zastosowana została w omawianej kompozycji. Motyw ostu w tkaninie z katedry w Brandenburgu wyrasta z węższej, niedekorowanej wici roślinnej o skomplikowanej linii, stanowiąc dominujący element bogatej kompozycji. Ponadto obok ostu, z wici tej wyrastają także subtelniejsze motywy towarzyszące kompozycji. Masywna łodyga biegnie zaś w tle, przyjmując delikatnie falującą formę. Układ ten wydaje się być wiernym powtórzeniem dekoracji z tkaniny z katedry na Wawelu, drobna wić roślinna w tym przypadku przyjmuje bardziej skomplikowaną formę w postaci zapętlonych obręczy, w które wpisany jest dominujący element kompozycji. Wspomniana tkanina stanowi przykład materii, która mogłaby być zaliczana do obiektów z przełomu wieków XV i XVI. Styl dekoracji oraz kompozycja wzoru sugerują 8

9 bowiem, iż omawiany deseń bliski jest tkaninom z końca XV stulecia. Technika wykonania w postaci pętelkowego altembasu o tle pokrytym gęstym lansowaniem metalowymi wątkami ozdobnymi odbiegają od zaproponowanej chronologii, wskazując na późniejsze pochodzenie, około początku XVI wieku. Chcąc ustalić warsztat, z którego wywodzi się kompozycja, trzeba cofnąć się do analizy układów opartych na zdwojonej wici roślinnej, których pochodzenie wiąże się z ośrodkiem we Florencji. Zastosowane zabiegi techniczne mogą jednak wprowadzać wątpliwość w pewnej identyfikacji, gdyż na przełomie XV i XVI wieku dużą rolę w produkcji altembasów odgrywała także Wenecja. Brak materiału porównawczego utrudnia ostateczne rozpoznanie. STAN ZACHOWANIA Obiekty w bardzo złym stanie zarówno pod kątem technicznym, funkcjonalnym jak i estetycznym. W wyniku użytkowania tkanina dekoracyjna uległa silnemu zabrudzeniu, deformacji, zmięciu i wyciągnięciu w partii ramion. Na całej powierzchni tkaniny ornatów można zaobserwować liczne odspojenia wątków ozdobnych. Miejscowo widoczne są całkowite ubytki nitek metalowych czy runa aksamitu. Wstępna ocena konserwatorska wykazała kilka kategorii zabrudzeń w obrębie obiektu. Tkaniny wykazują wiele cech zaplamień wynikających z nagromadzonego kurzu, co zlokalizowano między innymi w partii runa aksamitu. Tkanina dekoracyjna ornatów okazała się mocno przesuszona i poszarzała w miejscach nawarstwionego kurzu co przy podwyższonym poziomie wilgotności zagraża związaniu ze strukturą tkaniny i krystalizacji na jej powierzchni. W partii podszewki zlokalizowano zaplamienia organiczne wynikające z użytkowania. Zły stan zabytku wiąże się ze zdiagnozowaniem uszkodzeń zarówno o pochodzeniu fizycznym, jak i mechanicznym. Na stan zachowania tkaniny ornatów wpłynęło wiele złożonych czynników. Wieloletnie użytkowanie obiektów spowodowało drobne zniszczenia, mechaniczne występujące w przedniej części obiektów, obecnie poddanej ingerującym naprawom odbierającym estetyczny wymiar w ocenie artystycznej obiektu. Czynnikiem wpływającym na narastanie procesu powstawania uszkodzeń były zapewne zdiagnozowane w przeszłości zmienne warunki środowiskowe, w tym temperatura i wilgotność względna. Wpływ czynników kształtujących klimat, tworzący kontekst w jakim znajdował się obiekt, wiązał się z przyspieszonym procesem starzenia włókien. Procesowi 9

10 temu towarzyszyły stopniowa utrata wytrzymałości oraz elastyczności jedwabiu. Zachodzące w obrębie struktury materiału zmiany fizyczne doprowadziły natomiast do zauważalnych uszkodzeń mechanicznych w postaci licznych pęknięć w partii wątków metalowych generowanych ponadto poprzez użytkowanie (w przeszłości) i eksponowanie obiektu. Zaobserwowane uszkodzenia mechaniczne stanowią odpowiedź osłabionej kompozycji tkaniny na narastające obciążenie wynikające z użytkowania i ekspozycji w ułożeniu pionowym. Galony są mocno poszarzałe, brudne i miejscowo skorodowane. Widoczne są mechaniczne nadszerpnięcia w wyniku użytkowania bądź przechowywania. PROGRAM PRAC 1. Wykonanie dokumentacji fotograficznej rejestrujących stan zachowania 2. Wstępne dokładne mechaniczne, bezwodne oczyszczenie tkanin (z zastosowaniem odkurzacza z mikrokońcówkami o regulowanym, słabym ciągu). 3. Przygotowanie ornatów do odczyszczania na mokro: a. usunięcie, w ograniczonym zakresie, miejscowo występujących, dawnych konserwacji deformujących tkaninę, b. unieruchomienie każdej z części ornatu do siatki poliestrowej 4. Wykonanie próby stabilności barwników. 5. Czyszczenie na mokro w kąpieli piorącej składającej się z wody demineralizowanych i roztworu z dodatkiem detergentu Pretepon G o odpowiednim stężeniu- zależnie od stopnia zanieczyszczenia. 6. Płukanie i tamponowanie obiektu, rozcięcie zabezpieczających szwów, regulacja kształtu, suszenie w pozycji horyzontalnej na płask. 7. Drobne prace zabezpieczające rozluźnioną strukturę tkaniny na podkładzie z jedwabnej organzy. 8. Zmontowanie obiektu szwami ręcznymi. 9. Wszycie nowego, jedwabnego sztywnika. 10

11 10. Opracowanie końcowej dokumentacji fotograficznej i opisowej. CEL I ZAŁOŻENIA KONSERWATORSKIE: 1. Celem przeprowadzenia konserwacji jest zahamowanie postępującego procesu zniszczenia ze względu na intensywne zabrudzenie zabytku. Odczyszczenie obiektu przywracając im dawien blask. 2. Z uwagi na datowanie obiektu proponowane interwencje konserwatorskie powinny zostać przeprowadzone jedynie w stopniu niezbędnym, bez naruszania oryginalnej struktury tkaniny i z zachowaniem pierwotnej formy zabytku. Istotnym założeniem konserwatorskim było umożliwienie ekspozycji obiektu w opozycji pionowej lub poziomej. Sugeruje się zatem zabiegi naprawcze o charakterze prewencyjnym, zachowawczym zabezpieczającym zidentyfikowane uszkodzenia przed dalszą destrukcją. 3. Celem konserwacji ornatów jest odczyszczenie, poprawa ogólnej kondycji i wizerunku obiektu poprzez usunięcie starych napraw, uzupełnienie i zabezpieczenie poszczególnych partii tkanin. WYMIARY OBIEKTÓW: 1. NR INW. KKK TK/98 WYMIARY (WYS. 116,5 CM, SZER. 73 CM Z FRĘDZLAMI (PRZÓD) ORAZ 74,5 CM Z FRĘDZLAMI (TYŁ) 2. NR INW. KKK TK/533 WYMIARY (WYS. 112 CM, SZER. 78 CM Z FRĘDZLAMI, (PRZÓD) 79,5 CM Z FRĘDZLAMI (TYŁ) 11

12 ZAŁĄCZNIK... FINALIZACJA PRAC KONSERWATORSKICH PRZY ORNACIE WG. TRADYCJI DAR BPA P. GAMRATA ( R.) NR INW. KKK TK/529A, WYMIARY (WYS. 118,5 CM, SZER. 75 CM Z (PRZÓD) ORAZ 76,5 CM (TYŁ) ZARYS HISTORYCZNY Śladem fundacji królewskich, bogatych w drogocenne tekstylia wykorzystywane na wykonanie szat liturgicznych, szły dwory magnackie, szlachta i dostojnicy kościelni. Wzorem panujących zamawiali oni tkaniny bezpośrednio z zagranicy bądź za pośrednictwem kupców włoskich w Polsce. Szczególną rolę w zbiorach katedralnych odgrywa ornat fundacji biskupa krakowskiego Piotra Gamrata ( ) o nr. inw. KKK tk/529 A (il. 19). Ornat ten obok tkaniny ufundowanej przez Piotra Kmitę stanowi przykład wysokiego kunsztu artystycznego 12

13 w dziedzinie hafciarstwa. Tkanina bazowa, stanowiąca tło dla krzyżowej preteksty z pleców ornatu Gamrata, złożona została z fragmentów fioletowego altembasu. Tło tkaniny pokryto gęstym ciągiem metalowych, lansowanych nitek, do dekoracji zaś wykorzystano technikę broszowania wątkiem ozdobnym w postaci pętelek. Reliefową formę altembasu podkreślono strzyżeniem aksamitu na dwóch wysokościach. W skład zachowanego kompletu wchodzi ornat, welum, bursa i manipularz. Ornat fundacji biskupa Piotra Gamrata o nr. inw. KKK tk/529 A stanowi przykład złożonej tkaniny, której różnorodność widoczna jest tak w doborze techniki wykonania, jak i w sposobie dekoracji. Porównywane przykłady mają charakter schematyczny, wskazują jednak na główne cechy kompozycyjne wzoru. Analogie o podobnej stylistyce i technice wykonania odnoszą się do wcześniejszego datowania około połowy XV wieku. Można zatem przypuszczać, iż tkanina z fioletowego ornatu pochodzi z okresu od około połowy XV wieku do trzeciej jego ćwierci, stanowiąc zarazem jedną z pierwszych kompozycji wykorzystujących esowato wygiętą łodygę. Analiza porównawcza, mająca pomóc w ustaleniu pochodzenia tkaniny, wskazuje dwa włoskie ośrodki produkcji aksamitów Wenecję i Genuę. Fakt dominacji Wenecji w przemyśle tekstylnym w XV wieku, jak również specjalizacja w tkaninach dekoracyjnych, takich jak altembasy, a przede wszystkim tendencje stylowe do komponowania wzorów na bazie sinusoidalnej, wijącej się w układzie wertykalnym wici skłaniają do uznania ośrodka w Wenecji za miejsce pochodzenia tkaniny. STAN ZACHOWANIA: Opis stanu zachowania dotyczy stanu zabytku jaki zdiagnozowany został przed rozpoczęciem prac konserwatorskich w jego obrębie. Przy obiekcie z ramienia Właściciela zabytku poczyniono bowiem wstępne prace przygotowawcze do konserwacji i pilotażowe prace sugerujące skalę trudności pracy przy obiekcie w toku prognozowanej konserwacji. Obiekt zanim trafił do pracowni konserwatorskiej nosił już ślady reperacji mocno ingerującej w strukturę tkaniny. Zarówno tkanina altembasowa jak i haftowana preteksta ornatu poddane zostały historycznym naprawom. W altembasowej tkaninie ornatu w miejsca ubytków i przetarć metalowych wątków wprowadzono wtórne nitki z metalowym oplotem odpowiednio przytrzymane. 13

14 Nowowprowadzone wątki stanowią nawarstwione, formy wprowadzone w strukturę tkaniny bez zachowania konsekwencji linijnej w układzie wątkowym. Nitki wykonano z blaszek o większej grubości i innym kolorze co bardzo odznaczało się w ogólnym odbiorze tkaniny dając efekt nieestetycznej połyskującej plamy. Ponadto rdzenie wątków wtórnych, w kolorze żółtym, nie pasowały do oryginalnych nitek charakteryzujących się zimnym odcieniem koloru stopu. Fioletowy altembas z tkaniny ornatu jest intensywnie zabrudzony, prawdopodobnie dotąd nie prany, a jedynie czyszczony powierzchownie o czym świadczą zabrudzenia osadzone bardzo głęboko w tkaninie. Broszowane nitki metalowe, szczególnie pętelki spowodowały nawarstwienia brudu i uległy zmatowieniu. Nitki wątków z metalowym oplotem puszczone są luźno i splątane w wyniku zerwania osnów konstrukcyjnych wiążących część dekoracyjną z częścią konstrukcyjną. Wtórne watki metalowe ściągały tkaninę miejscowo ze względu na przeciąganie nitek po odwrociu materii, co z czasem pod wpływem mikro ruchów tkaniny (wynikających z fluktuacji poziomów wilgotności względnej i temperatury) spowodowało ściągnięcia altembasu. Miejscowe ubytki wątków metalowych lansowanych. Okrywa włókienna nie w pełni zachowana, osnowa runowa uległą bowiem wytarciu, a tworzony przez nią deseń stał się nieczytelny. Zauważono liczne przetarcia i wykruszenia metalowych blaszek stanowiących oplot wątków ozdobnych. Miejscami nitki te uległy odspojeniu i naderwaniu co było efektem ubytków w osnowie wiążącej tkaninę. Tkanina dekoracyjna niemal w całości poddana naprawom o charakterze rekonstrukcji. Rekonstrukcja, pod względem warsztatowym wykonana została poprawnie. Zabrakło jednak zrozumienia pojęcia autentyzmu zabytku, jego historii i odwracalności zabiegów. Ingerencja tak dalece wpływająca na strukturę zabytku nie jest możliwa do usunięcia. Dalece ryzykownym byłoby zdejmowanie nawarstwień ciasno związanych nitek metalowych i jedwabnych. Oryginalne włókna uległyby w całości wykruszeniu o ile już nie zostały odjęte na etapie rekonstrukcji. Pomimo rzetelności warsztatowej ostateczny efekt nie daje wyobrażenia o prawdzie historycznej. Intensywność kolorystyki nitek, ich świeżość i gęstość haftu wpływają na kontrastowość odbioru tkaniny w stosunku do niezwykle wartościowej części oryginału ornatu. Są to jednak zabiegi nieodwracalne. Reakcje chemiczne zachodzące na powierzchni blaszek przy udziale wody (wilgoć spowodowana przez zmienne warunki mikroklimatyczne w zakrystii) wywołały zmiany korozyjne charakteryzujące się odmiennym kolorem w obrębie oryginalnych części tkaniny i 14

15 haftu oraz wtórnie wprowadzonych nitek. Odnotowano ponadto także drobne naprawy wykonywane już miejscowo przez mniej utalentowanego rzemieślnika. Były to liczne przetarcia i odspojenia punktowych przytrzymań metalowych nitek, rozluźnienie i splątanie nitek haftu kładzionego w tle kolumn. Haft barwny z licznymi przetarciami ściegów cieniowanego i satynowego. Tkanina ornatu w bardzo złym stanie. Wzór tkaniny w partii centralnej został całkowicie zgubiony poprzez wytarcie okrywy runowej i ubytki w obrębie broszowań metalową nicią. Na drodze poczynionych w historii reperacji w strukture tkaniny wprowadzono techniką haftu rysunek podkreślający deseń tkaniny. Zabieg ten przyczynił się do miejscowego wypchnięcia osnowy runowej usuwając pozostałości oryginalnego zarysu kompozycji. Tkanina kompletu wtórnie farbowana, o czym świadczą zacieki na aksamicie. Nieprzemyślane zabiegi nie mające odzwierciedlenia w praktyce badawczej doprowadziły do zatarcia wielu istotnych odcinków oryginalnej substancji zabytkowej. Galony wtórne brudne, lekko przetarte w przedniej części ornatu. Kolorystyka współczesnego stopu znacznie odróżniająca się od całości zabytku. Podszewka wtórna, brudna, lekko spłowiała i ciasno wszyta, co powoduje ściągnięcie tkaniny i odkształcenie zabytku. Wiek zabytku świadczy o tym, iż przyczyny zniszczeń tkanin można poszukiwać na wielu polach. Najbardziej prawdopodobne wydaja się jednak długie użytkowanie ornatu, oraz, gdy widoczne były już ślady uszkodzeń przechowywanie tkaniny w zmiennych warunkach mikroklimatycznych. Liczne załamania, jak również ubytek całkowity w centralnej partii kolumny przodu ornatu mogą wskazywać na uszkodzenie mechaniczne. Ponadto spękania jedwabnych nici osnowy przytrzymujących broszowania metalowym wątkiem wynikają z różnicy odporności na czynniki mechaniczne surowców. Inną przyczyną tego typu zniszczeń jest proces stopniowej destrukcji wątku dekoracyjnego wynikającego z korozji srebrnej złoconej blaszki oplatającej rdzeń. W ciągu ostatnich kilku lat wykonane zostały prace przygotowawcze oraz główne założenia etapu konserwacji właściwej. Zgodnie z programem prac planuje się przeprowadzić finalizację prac konserwatorskich i dokumentacyjnych wobec obiektu wraz z montażem wszystkich elementów zabytku. 15

16 CEL I ZAŁOŻENIA KONSERWACJI: 1. Głównym założeniem prac jest finalizacja prac konserwatorskich w zakresie konserwacji prewencyjnej, zabezpieczenie obiektu przed dalszą destrukcja i zahamowanie procesu zniszczenia. 2. Istotnym założeniem konserwatorskim było umożliwienie ekspozycji obiektu w opozycji pionowej lub poziomej. Stąd też metoda konserwacji wybrana jako forma realizacji powyższych założeń miała na celu tak zadbanie o stronę techniczno - konserwatorską, jak i o formę estetyczną ukazującą odbiorcy najlepsze, właściwe dla danego rodzaju tkaniny walory artystyczno - estetyczne. 3. Poinstruowanie właściciela obiektu o właściwych warunkach przechowywania zbiorów tekstylnych. PROGRAM PRAC KONSERATORSKICH 1.Wykonanie dokumentacji fotograficznej przed konserwacją. 2.Przygotowanie materiałów konserwatorskich (jedwabna organza, farbowanie nici jedwabnych, jedwabnej greży, do dublowania barwnikami metalokompleksowymi). 3. Dublowanie brokatu aksamitnego na podkładzie z organzy jedwabnej nitką jedwabną ściegami punktowymi. 4. Montowanie. Naszycie podszewek, sztywnika, frędzli i galonów. 5 Wykonanie powykonawczej dokumentacji opisowej i fotograficznej. WYMIARY OBIEKTU: KKK TK/529A, WYMIARY (WYS. 118,5 CM, SZER. 75 CM (PRZÓD) ORAZ 76,5 CM (TYŁ) 16

17 17