STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU Roczniki Naukowe l tom XI l zeszyt 3. Wies³awa Liziñska. Uniwersytet Warmiñsko-Mazurski w Olsztynie

Transkrypt

1 STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU Roczniki Naukowe l tom XI l zeszyt Wies³awa Liziñska Uniwersytet Warmiñsko-Mazurski w Olsztynie NAP YW KAPITA U ZAGRANICZNEGO DO POLSKI I JEGO UDZIA W KSZTA TOWANIU ZATRUDNIENIA OGÓ EM I W SEKTORZE ROLNO- YWNOŒCIOWYM INFLOW OF FOREIGN CAPITAL TO POLAND AND ITS SHARE IN EMPLOYMENT TOTAL AND IN FARM FOOD SECTOR S³owa kluczowe: kapita³ zagraniczny, zatrudnienie, sektor rolno- ywnoœciowy Key words: foreign capital, employment, farm and food sector Synopsis. Wskazano zmiany: wartoœci nap³ywaj¹cego do Polski kapita³u zagranicznego, liczby zatrudnionych w przedsiêbiorstwach z udzia³em kapita³u zagranicznego ogó³em oraz w sektorze rolno- ywnoœciowym. Wartoœæ nap³ywaj¹cego kapita³u zagranicznego od 1996 r. systematyczne wzrasta³a. Niewielki spadek odnotowano w okresie oraz w 2005 r. W produkcji artyku³ów spo ywczych, napojów i wyrobów tytoniowych w latach zauwa alny by³ wzrost wartoœci nap³ywaj¹cego kapita³u. Do rolnictwa i rybo³ówstwa najwiêksza wartoœæ kapita³u zagranicznego nap³ynê³a w 2004 r. Udzia³ rolnictwa, rybo³ówstwa oraz produkcji artyku³ów spo ywczych, napojów i wyrobów tytoniowych w ogólnej wartoœci nap³ywaj¹cego kapita³u w poszczególnych latach jest niewielki. Najwy sz¹ wartoœæ osi¹gn¹³ w 1996 r. (13,4%), natomiast w 2007 r. wyniós³ zaledwie 2,2%. W 2007 r. liczba pracuj¹cych w podmiotach z udzia³em kapita³u zagranicznego (ZKZ) w sekcji: rolnictwo, ³owiectwo, leœnictwo i rybactwo oraz w przedsiêbiorstwach produkuj¹cych artyku³y spo ywcze, napoje i wyroby tytoniowe wynosi³a ³¹cznie osób (7,01% zatrudnionych ogó³em w podmiotach ZKZ). Wstêp Skutki oddzia³ywania bezpoœrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) na gospodarkê kraju s¹ z³o one, w przypadku oddzia³ywania na rynek pracy, w tym na zatrudnienie, mo emy je rozpatrywaæ w sferze iloœciowej, jakoœciowej i lokalizacyjnej. Mo na dokonaæ równie ich podzia³u na skutki bezpoœrednie (pierwotne) i poœrednie (wtórne), a jednoczeœnie wyró niæ aspekty pozytywne oraz negatywne. Jednym z istotnych czynników determinuj¹cych efekty BIZ jest sposób wejœcia inwestora zewnêtrznego na rynek, poniewa ma to zwi¹zek z tym, czy powstaj¹ nowe miejsca pracy, czy nie. Inwestycje podejmowane od podstaw (greenfield investments) to zak³adanie nowych filii na rynku kraju goszcz¹cego, co bezpoœrednio generuje powstawanie nowych miejsc pracy. Natomiast przejêcia czy fuzje (brownfield investments) powoduj¹ w krótkim okresie tylko zmianê w³asnoœci, przez co nie przyczyniaj¹ siê do powstawania nowych miejsc pracy, a mog¹ one jedynie utrzymaæ zatrudnienie na dotychczasowym poziomie lub te prowadziæ do jego ograniczenia. Wielkoœæ zatrudnienia determinuje równie struktura bran owa/sektorowa, poniewa w zale noœci od uk³adu przewag lokalizacyjnych danego kraju goszcz¹cego (m. in. kosztów czynnika pracy, stopnia kwalifikacji si³y roboczej) mog¹ mieæ charakter bardziej lub mniej pracointensywny [Witkowska 2000]. W sferze iloœciowej dla zatrudnienia wiêksze znaczenie maj¹ inwestycje w ga³êzie bardziej pracoch³onne (produkcja artyku³ów spo ywczych i napojów, wyrobów tytoniowych, w³ókiennictwo, produkcja odzie y i wyrobów futrzarskich, skór wyprawionych i wyrobów ze skór wyprawionych), gdy to one generuj¹ wiêksz¹ liczbê miejsc pracy [Wysokiñska, Witkowska 2004], jednak wartoœæ nap³ywaj¹cego kapita³u zagranicznego do przemys³u spo ywczego w Polsce uwarunkowana by³a w du ej mierze okresem restrukturyzacji i prywatyzacji tego sektora [Chechelski 2005]. Iloœciowe efekty negatywne powoduj¹ zmniejszenie popytu na pracê. Dzieje siê tak w sytuacjach, gdy do istniej¹cych przedsiêbiorstw wraz z kapita³em transferuje siê technologie o wy- szym poziomie kapita³och³onnoœci. Techniki produkcji, które anga uj¹ znacznie wiêcej kapita³u ni osób do pracy, pozwalaj¹ przedsiêbiorstwom osi¹gaæ wiêksz¹ wydajnoœæ pracy nawet przy zmniejszonym zatrudnieniu [Pilarska 2008]. Poprzez jakoœciowy wp³ywa BIZ na rynek pracy kraju lokaty kapita³u rozumieæ nale y wp³yw na kwalifikacje i strukturê zatrudnienia. Wp³yw ten realizuje siê w dwóch kierunkach, z których pierwszy to

2 220 Wies³awa Liziñska stosowanie nowych technik i metod wytwarzania, co sprzyja podnoszeniu kwalifikacji pracowników, drugi zaœ to stosowanie technik prostych, niewymagaj¹cych wysokich umiejêtnoœci, z powodu chêci szybkiego dostosowania siê do lokalnych warunków i wzrostu rentownoœci [Luc 2000]. Do pozytywnych efektów bezpoœrednich w sferze jakoœci zaliczyæ mo na wy sze p³ace i wzrost wydajnoœci pracy w przedsiêbiorstwach, co jest skutkiem stosowania lepszych technologii i lepszej organizacji pracy. Pozytywny wp³yw BIZ na jakoœæ pracy mo e siê realizowaæ przez szkolenia pracowników czy stosowanie wobec nich œrodków motywacyjnych. Jednak lepsze technologie mog¹ byæ jednoczeœnie przyczyn¹ efektów negatywnych. Mog¹ siê one przejawiaæ np. wzrostem bezrobocia czy zmuszaniem do d³u szego czasu pracy, a tak e, je eli przedsiêbiorstwa zagraniczne wypieraj¹ z krajowej produkcji firmy lokalne, to równie mo e doprowadziæ do zmniejszenia zatrudnienia [Liziñska 2007]. Pozytywne efekty wtórne BIZ oznaczaj¹ dla krajowych firm tworzenie zwi¹zków kooperacyjnych z podmiotami z kapita³em zewnêtrznym, co jednak zale y z jednej strony od zdolnoœci firm lokalnych do nawi¹zywania takiej wspó³pracy, a z drugiej od wewnêtrznej polityki przedsiêbiorstwa macierzystego. Je eli firma macierzysta nie powiela dzia³alnoœci w filiach zagranicznych, wówczas mo na siê spodziewaæ najkorzystniejszych efektów wtórnych w sferze iloœciowej. Pozytywne oddzia³ywanie BIZ w sferze iloœci zachodzi równie, gdy tworzone s¹ nowe stanowiska pracy w firmach kooperuj¹cych przez generowanie popytu na us³ugi firm lokalnych. Wtórne efekty negatywne zaobserwowaæ mo na, gdy przewagi konkurencyjne firm zagranicznych wypieraj¹ firmy lokalne z w³asnego rynku [Karaszewski 2005]. Obok efektów pozytywnych wystêpuj¹ te efekty negatywne, do których zaliczyæ nale y erozjê poziomu p³ac, w sytuacji, gdy firmy miejscowe obni aj¹ koszty pracy przez obni kê poziomu p³ac. Z punktu widzenia czynnika pracy powinno to skutkowaæ obni k¹ cen i dóbr oraz popraw¹ stanu bilansu handlowego. Ale z punktu widzenia rynku pracy mo e to spowodowaæ napiêcia spo³eczne, protesty zwi¹zków zawodowych, obni enie si³y nabywczej spo³eczeñstwa, a co za tym idzie os³abienie popytowych czynników wzrostu gospodarczego, a tak e zaniechanie proefektywnoœciowych dzia³añ dostosowawczych [Witkowska 2000]. Bezpoœrednie efekty pozytywne w sferze lokalizacji przejawiaj¹ siê tworzeniem nowych, lepszych miejsc pracy, zaœ efekty poœrednie wynikaj¹ z zachêcania krajowych kooperantów firm z kapita³em obcym funkcjonuj¹cych w regionach o nadwy ce poda y si³y roboczej do pod¹ ania za nimi do tych regionów. Negatywne efekty poœrednie wyst¹pi¹ wtedy, gdy dojdzie do substytucji miejscowej produkcji, gdy Ÿród³em stanie siê dla nich import wówczas ulokowanie kapita³u w regionach s³abiej rozwiniêtych spowoduje wyparcie producentów lokalnych [Frejtag-Mika 2006]. Cel i zakres pracy G³ównym celem podejmowanych w artykule analiz by³o wskazanie zmian w zakresie: wartoœci nap³ywaj¹cego do Polski kapita³u zagranicznego, liczby zatrudnionych w przedsiêbiorstwach z udzia³em kapita³u zagranicznego (ZKZ) ogó³em oraz z uwzglêdnieniem rodzaju prowadzonej dzia³alnoœci (rolnictwo i rybo³ówstwo), w tym dzia³ów: produkcja artyku³ów, napojów i wyrobów tytoniowych. W przypadku badañ prowadzonych dla przetwórstwa przemys³owego odniesiono siê równie do podzia³u zastosowanego przez Wysokiñsk¹ [1998], która wyodrêbni³a 5 grup dzia- ³ów pracoch³onne, surowcoch³onne, standardowej produkcji o bazowej technologii, technologicznie intensywne oparte na dostawach komponentów oraz technologicznie intensywne oparte na technologiach innowacyjnych. ród³em danych wykorzystanych dla realizacji postawionego w artykule celu by³y raporty: Narodowego Banku Polskiego Zagraniczne inwestycje bezpoœrednie w Polsce oraz G³ównego Urzêdu Statystycznego Dzia³alnoœæ gospodarcza podmiotów z kapita³em zagranicznym (dla poszczególnych lat). Nap³yw kapita³u zagranicznego do Polski w latach Du y, ch³onny rynek wewnêtrzny i korzystne po³o enie w Europie, umo liwiaj¹ce przedsiêbiorstwom ekspansjê zarówno na rynki wschodnie, jak i do Unii Europejskiej s¹ przewag¹ konkurencyjn¹ Polski wobec pozyskiwania inwestorów zagranicznych. Nap³yw bezpoœrednich inwestycji zagranicznych do Polski w ostatnich latach by³ uwarunkowany m.in.: perspektywami wzrostu gospodarczego, procesami transformacji, ale równie procesem rozszerzania UE na wschód. Zrewidowane dane publikowane przez NBP wskazuj¹, i pomimo niewielkiego spadku wartoœci BIZ w okresie , czy w 2005 r., wartoœæ tego rodzaju transferu kapita³u, zw³aszcza od momentu wejœcia Polski do UE systematyczne wzrasta (rys. 1).

3 221 G³ówn¹ przyczyn¹ obserwowanego od 2001 r. spadku wartoœci nap³ywu kapita³u zagranicznego by³o zmniejszenie siê wartoœci przeznaczonych na zakup udzia³ów lub akcji polskich przedsiêbiorstw. Odnotowano równie spadek wp³at z tytu³u prywatyzacji dokonywanych przez zagranicznych inwestorów bezpoœrednich na rzecz Skarbu Pañstwa. Odmienn¹ tendencjê mo na zauwa yæ w przypadku produkcji artyku³ów spo ywczych, napojów i >È@ wyrobów tytoniowych, gdzie w latach zauwa alny jest wzrost wartoœci nap³ywaj¹cego kapita³u, jednak najwy sze wartoœci by³y zauwa alne w latach 1996 i W przypadku rolnictwa i rybo³ówstwa najwiêksz¹ wartoœæ nap³ywu kapita³u zagranicznego odnotowano w 2004 r. i by³ to trzeci, kolejny rok tendencji wzrostowej w tym zakresie. Udzia³ rolnictwa, rybo³ówstwa oraz produkcji artyku³ów spo yw- czych, napojów i wyrobów tytoniowych w ogólnej wartoœci nap³ywaj¹cego kapita³u w poszczególnych latach by³ niewielki. Najwy sz¹ wartoœæ osi¹gn¹³ w 1996 r. (13,4%), natomiast w 2007 r. wyniós³ zaledwie 2,2% i by³ tylko o 0,1% wy szy ni najni szy poziom jaki osi¹gniêto w 2001 r. (2,1%). W przypadku udzia³u produkcji artyku³ów spo ywczych, napojów i wyrobów tytoniowych w nap³ywie kapita³u zagranicznego do przetwórstwa przemys³owego ogó³em zró nicowanie by³o jeszcze wiêksze. Najwy szy poziom odnotowano bowiem w 1998 r (33,1%), natomiast w 2007 r. wyniós³ zaledwie 6,1% (ni szy by³ tylko w 2004 r. (5,9%). Jednym z istotnych czynników determinuj¹cych oddzia³ywanie BIZ na rynek pracy i zatrudnienie jest struktura bran- owa/sektorowa przedsiêbiorstw. W zale noœci od uk³adu cech lokalizacyjnych danego regionu, czy te kraju mog¹ mieæ charakter bardziej kapita³o- lub pracointensywny. Lokowany w Polsce kapita³ charakteryzuje siê znacznym stopniem koncentracji nak³adów w poszczególnych bran ach. Badaj¹c strukturê nap³ywu kapita³u do poszczególnych sektorów dzia- ³alnoœci gospodarczej mo na zauwa yæ, e nap³ywa on w najwiêkszej iloœci do takich sektorów, jak us³ugi i przemys³ przetwórczy (rys. 2). SU\ZDWQHÃ]DNXS\ÃLÃVSU]HGD QLHUXFKRPR FL JyUQLFWZRÃLÃNRSDOQLFWZR UROQLFWZRÃLÃU\ERáyVWZR XVáXJL EXGRZQLFWZR Z\WZDU]DQLHÃLÃ]DRSDWU]HQLHÃZ ZRG ÃJD]ÃLÃHQHUJL SU]HWZyUVWZRÃSU]HP\VáRZH QDSá\ZÃNDSLWDáXÃ]DJUDQLF]QHJRÃGRÃ3ROVNLà SURGXNFMDÃDUW\NXáyZÃVSR \ZF]\FKÃQDSRMyZÃLÃZ\UREyZÃW\WRQLRZ\FK UROQLFWZRÃLÃU\ERáyVWZRà XG]LDáÃSURGXNFMLÃDUW\NXáyZÃVSR \ZF]\FKÃQDSRMyZÃLÃZ\UREyZ W\WRQLRZ\FKÃZÃSU]HWZyUVWZLHÃSU]HP\VáRZ\PÃ>È@ XG]LDáÃUROQLFWZDÃU\ERáyVWZDÃLÃSURGXNFMLÃDUW\NXáyZÃVSR \ZF]\FK QDSRMyZÃLÃZ\UREyZÃW\WRQLRZ\FKÃZÃQDSá\ZLHÃNDSLWDáXÃRJyáHPÃ>È@ Rysunek 1. Nap³yw bezpoœrednich inwestycji zagranicznych wg rodzaju prowadzonej dzia³alnoœci w latach ród³o: opracowanie w³asne na podstawie Zagraniczne (i wczeœniejszych lat). Rysunek 2. Nap³yw kapita³u zagranicznego w 2007 r. ze wzglêdu na rodzaj dzia³alnoœci ród³o: opracowanie w³asne na podstawie Zagraniczne Zatrudnienie w przedsiêbiorstwach z udzia³em kapita³u zagranicznego Do 2005 r. ³¹czne zatrudnienie w spó³kach z udzia³em kapita³u zagranicznego w ca³ym kraju ros³o. Wynosi³o ono w 2005 r Jednak w 2006 r. odnotowano znaczny spadek liczby osób pracuj¹cych w tych spó³kach w kraju. W 2007 r. wyst¹pi³ ponowny wzrost poziomu zatrudnienia w analizowanej grupie przedsiêbiorstw. Uwzglêdniaj¹c fakt, i wg danych GUS w kolejnych latach nastêpowa³ sukcesywnie przyrost liczby przedsiêbiorstw ZKZ (z udzia³em kapita³u zagranicznego ogó³em, jak i w poszczególnych grupach tab. 1), mo na stwierdziæ, i zmiany poziomu zatrudnienia nie by³y efektem zmniejszaj¹cej siê liczby przedsiêbiorstw, a prawdopodobnie prowadzonej polityki zatrudnienia.

4 222 Wies³awa Liziñska Tabela 1. Zatrudnienie w spó³kach z kapita³em zagranicznym wg klas wielkoœci przedsiêbiorstw (stan na r.) Klasy wielkoœci liczba podmiotów Wyszczególnienie p racuj¹cy udzia³ zatrudnionych [%] Ogó³em Do 9 (A) , (B) , (C) , 5 Powy ej 250 (D) , 1 ród³o: opracowanie w³asne na podstawie Dzia³anoœæ Z roku na rok w Polsce roœnie liczba osób zatrudnionych w spó³kach z udzia- ³em kapita³u zagranicznego. W 2007 r. w takich przedsiêbiorstwach zatrudnione by³y osoby w ca³ej Polsce. Najwiêksz¹ liczbê pracowników w kraju ogó³em w przedsiêbiorstwach ZKZ odnotowa³y firmy najwiêksze, zatrudniaj¹ce powy ej 250 osób. Mimo, e ze wzglêdu na klasê wielkoœci jest ich najmniej, to w 2007 r. mia³y one a 72,1% udzia³u w ogólnej liczbie zatrudnionych w przedsiêbiorstwach z udzia³em kapita³u zagranicznego. Z punktu widzenia potencjalnego oddzia³ywania inwestycji zagranicznych na Tabela 2. Udzia³ wego w 2007 r. kapita³u zagranicznego w poszczególnych dzia³ach przetwórstwa przemys³o- W yszczególnienie Kapita³ zagraniczny Dzia³y: m ln z³ % liczba osób Pracuj¹cy pracoch³onne* , 2 18, , 7 surowcoch³onne 4 937, 4 8, , 5 standardowej produkcji o bazowej technologii , 7 24, , 6 technologicznie intensywne oparte na dostawach komponentów , 2 21, , 3 technologicznie intensywne oparte na technologiach innowacyjnych , 2 26, , 9 * produkcja artyku³ów spo ywczych i napojów, wyrobów tytoniowych, w³ókiennictwo, i wyrobów futrzarskich, skór wyprawionych i wyrobów ze skór wyprawionych. ród³o: opracowanie w³asne na podstawie Dzia³alnoœæ produkcja odzie y modernizuj¹c¹ siê gospodarkê Polski, w tym na problematykê zatrudnienia, jest lokowanie kapita³u zagranicznego w dzia³ach produkcyjnych (w tym realizowanych od podstaw inwestycje greenfield) dynamizuj¹cych jej rozwój technologicznie intensywnych. Jednak zró nicowanie struktury nap³ywaj¹cego kapita³u zagranicznego oraz udzia³u w zatrudnieniu w poszczególnych dzia³ach przetwórstwa przemys³owego (pracoch³onne, surowcoch³onne, standardowej produkcji o bazowej technologii, technologicznie intensywne oparte na dostawach komponentów oraz technologicznie intensywne oparte na technologiach innowacyjnych) jest du e (tab. 2). Jak wynika z danych zamieszczonych w tabeli 2 w 2007 r. udzia³ kapita³u zagranicznego zaanga owanego w przedsiêbiorstwach dzia³ów pracoch³onnych, surowcoch³onnych oraz dzia³ów standardowej produkcji o bazowej technologii w ogólnej wartoœci kapita³u zagranicznego ulokowanego w przetwórstwie przemys³owym wynosi³ ³¹cznie 51,6%, natomiast w dzia³ach technologicznie intensywnych 48,4%. W przypadku udzia³u osób pracuj¹cych w tych dwóch grupach struktura by³a podobna. W pierwszej grupie udzia³ w zatrudnieniu wynosi³ 50,8%, natomiast w drugiej 49,2%. Wed³ug danych GUS w 2007 r. liczba pracuj¹cych w podmiotach ZKZ w sekcji: rolnictwo, ³owiectwo, leœnictwo i rybactwo wynosi³a zaledwie 6645 osób (0,45% zatrudnionych ogó³em w podmiotach ZKZ), natomiast w przedsiêbiorstwach produkuj¹cych artyku³y spo ywcze, napoje i wyroby tytoniowe osoby (6,56%). Odnosz¹c liczbê zatrudnionych w tych ostatnich dzia³ach do sekcji przetwórstwo przemys³owe, nale y wskazaæ, i udzia³ ten kszta³towa³ siê na poziomie 12,3%. O pracoch³onnoœci analizowanych dzia³ów i sekcji mo e œwiadczyæ fakt, i poziom udzia³u w zatrudnieniu jest du o wy szy ni poziom udzia³u w nap³ywaj¹cym kapitale. %

5 223 Podsumowanie Wartoœæ nap³ywaj¹cego do Polski kapita³u zagranicznego od 1996 r. sukcesywnie roœnie, niewielki spadek odnotowano w okresie oraz w 2005 r. W przypadku produkcji artyku³ów spo ywczych, napojów i wyrobów tytoniowych w latach zauwa alny by³ natomiast wzrost wartoœci nap³ywaj¹cego kapita³u, do rolnictwa i rybo³ówstwa najwiêksza wartoœæ kapita³u zagranicznego nap³ynê³a w 2004 r. i by³ to trzeci, kolejny rok tendencji wzrostowej. Udzia³ rolnictwa, rybo³ówstwa oraz produkcji artyku³ów spo ywczych, napojów i wyrobów tytoniowych w ogólnej wartoœci nap³ywaj¹cego kapita³u w poszczególnych latach by³ niewielki. Najwy sz¹ wartoœæ osi¹gn¹³ w 1996 r. (13,4%), natomiast w 2007 r. wyniós³ zaledwie 2,2%. W przypadku udzia³u produkcji artyku³ów spo ywczych, napojów i wyrobów tytoniowych w nap³ywie kapita³u zagranicznego do przetwórstwa przemys³owego ogó³em zró nicowanie by³o jeszcze wiêksze. Najwy szy poziom odnotowano bowiem w 1998 r. (33,1%), natomiast w 2007 r. wyniós³ zaledwie 6,1%. Liczba osób zatrudnionych w spó³kach z udzia³em kapita³u zagranicznego w Polsce systematycznie roœnie. W 2007 r. w takich przedsiêbiorstwach zatrudnione by³y osoby. Udzia³ kapita³u zagranicznego zaanga owanego w przedsiêbiorstwach dzia³ów pracoch³onnych, surowcoch³onnych oraz dzia³ów standardowej produkcji o bazowej technologii w ogólnej wartoœci kapita³u zagranicznego ulokowanego w przetwórstwie przemys³owym wynosi³ w 2007 r. ³¹cznie 51,6%, natomiast w dzia³ach technologicznie intensywnych 48,4%. W przypadku udzia³u osób pracuj¹cych w tych dwóch grupach struktura by³a podobna. W pierwszej grupie udzia³ w zatrudnieniu wynosi³ 50,8%, natomiast w drugiej 49,2%. W 2007 r. liczba pracuj¹cych w podmiotach ZKZ w sekcji rolnictwo, ³owiectwo, leœnictwo i rybactwo oraz w przedsiêbiorstwach produkuj¹cych artyku³y spo- ywcze, napoje i wyroby tytoniowe wynosi³a ³¹cznie osób (7,01% zatrudnionych ogó³em w podmiotach ZKZ). O pracoch³onnoœci analizowanych dzia³ów i sekcji mo e œwiadczyæ fakt, i poziom udzia³u w zatrudnieniu jest du o wy szy ni poziom udzia³u w nap³ywaj¹cym kapitale. Literatura Chechelski P. 2005: Inwestycje korporacji transnarodowych w przemyœle spo ywczym w Polsce. Roczniki Naukowe SERiA, t. 7, z. 2, Frejtag-Mika E. 2006: Dylematy polskiego rynku pracy w kontekœcie funkcjonowania bezpoœrednich inwestycji zagranicznych (BIZ). [W:] Bezrobocie w Polsce Diagnoza sytuacji i po ¹dane kierunki w ograniczaniu bezrobocia, Ostaszewski J. (red.). Szko³a G³ówna Handlowa, Warszawa, Karaszewski W. 2005: Bezpoœrednie inwestycje zagraniczne w woj. kujawsko-pomorskim. Stan znacznie dla gospodarki województwa, stymulanty i destymulanty nap³ywu. Toruñ. Liziñska W. 2007: Zmiany organizacji i wydajnoœci pracy w przedsiêbiorstwach bezpoœredniego inwestowania w regionie Warmii i Mazur. [W:] Przemiany na rynku pracy w kontekœcie procesów spo³ecznych i gospodarczych, Poteralski J. (red.). Katedra Mikroekonomii Uniwersytet Szczeciñski, Szczecin, Luc S. 2000: Zagraniczne inwestycje bezpoœrednie a przekszta³cenia strukturalne w przemyœle polskim. Szko³a G³ówna Handlowa, Warszawa. Pilarska C. 2008: Oddzia³ywanie bezpoœrednich inwestycji zagranicznych na zatrudnienie w Polsce. Akademia Ekonomiczna, Kraków [ r.]. Witkowska J. 2000: Bezpoœrednie inwestycje zagraniczne a rynek pracy w kraju przyjmuj¹cym-aspekty teoretyczne. Ekonomista, 5, Wysokiñska Z. 1998: Wp³yw bezpoœrednich inwestycji zagranicznych na dostosowania strukturalne w gospodarce. [W:] Bezpoœrednie inwestycje zagraniczne w Polsce, Olesiñski Z. (red.). Warszawa. Wysokiñska Z., Witkowska J. 2004: Handel i inwestycje zagraniczne a zrównowa ony rozwój. Wyd. Uniwersytetu ódzkiego, ódÿ. Summary The purpose of the present study was to estimate changes: value of foreign capital inflowing to Poland, number of workers in enterprises with share of foreign capital total and in farm and food sector. The value of inflowing foreign capital systematically increases from Only in period and in 2005 there was small decrease. In years there was observable increase of foreign capital in manufacture of: food products, beverages and tobacco products. In 2004 there was the highest value of foreign capital flowed to agriculture and fishing. The share of agriculture and fishing and manufacturing of food products, beverages and tobacco products in total value of inflowing capital in separates years is small. In 1996 there was the highest level 13,4%, in 2007 it was only 2,2%. In 2007 the number of workers in enterprises with share of foreign capital in section of agriculture, forestry and fishing and in manufacture of food products, beverages and tobacco products was persons (7,01% of total workers employed in enterprises with share of foreign capital). Adres do korespondencji: dr Wies³awa Liziñska Uniwersytet Warmiñsko-Mazurski w Olsztynie, Katedra Polityki Gospodarczej i Regionalnej ul. Oczapowskiego 4, Olsztyn tel. (0 89) , wieslawa.lizinska@uwm.edu.pl