Badania w³aœciwoœci penetracyjnych pocisków z rdzeniami ze spieku 90W-7Ni-3Fe wytworzonego ró nymi metodami

Transkrypt

1 BIULETYN WAT VOL. LV, NR 2, 2006 Badania w³aœciwoœci penetracyjnych pocisków z rdzeniami ze spieku 90W-7Ni-3Fe wytworzonego ró nymi metodami TOMASZ MAJEWSKI Wojskowa Akademia Techniczna, Wydzia³ Mechatroniki, Warszawa, ul. S. Kaliskiego 2 Streszczenie. W pracy zamieszczono wyniki badañ w³aœciwoœci penetracyjnych spieków 90W- -7Ni-3Fe. Materia³ do badañ wykonano metod¹ konwencjonaln¹ (przez spiekanie w piecu oporowym) i rezystancyjn¹. Zastosowano ogó³em trzy warianty procesu wytwarzania spieków. Rdzenie osadzono w p³aszczu miedzianym pocisku 7,62 mm oraz sabocie stalowym kal. 8,6 mm. Rdzenie spiekane rezystancyjnie wykazywa³y lepsze w³aœciwoœci penetracyjne ni spiekane w sposób tradycyjny w takiej samej atmosferze ochronnej. S³owa kluczowe: balistyka koñcowa pocisków, spieki W-Ni-Fe, spiekanie rezystancyjne Symbole UKD: Wstêp Materia³y wykorzystywane do produkcji rdzeni do pocisków przeciwpancernych, ze wzglêdu na ekstremalne warunki, w jakich nastêpuje ich obci¹ anie, musz¹ charakteryzowaæ siê wysokimi w³aœciwoœciami, zarówno wytrzyma³oœciowymi, jak i plastycznymi [1]. Dlatego te od wielu lat prowadzi siê badania nad zastosowaniem spieków ciê kich jako penetratory. S¹ to materia³y kompozytowe na bazie wolframu i zawieraj¹ce oprócz tego metalu równie takie sk³adniki, jak nikiel, miedÿ, elazo, kobalt, ren w ró nych proporcjach i konfiguracjach [2]. W Wojskowej Akademii Technicznej od kilku lat prowadzi siê badania nad spiekami ciê kimi, z których szczególnie dobrymi w³aœciwoœciami charakteryzuje siê spiek zawieraj¹cy 90% wolframu, 7% niklu i 3% elaza [3, 4]. Materia³y te wytwarza siê przy zastosowaniu z³o onych procesów, obejmuj¹cych operacje pra-

2 122 T. Majewski sowania i kilkustopniowego spiekania. W niniejszej pracy metodê tê nazwano konwencjonaln¹. Poza tym przeprowadzono próby wytworzenia tego kompozytu metod¹ rezystancyjn¹. W tym przypadku nagrzewanie proszku do temperatury spiekania realizuje siê przez przep³yw przez niego pr¹du elektrycznego [5, 6]. Zbadano w³aœciwoœci spieków w warunkach statycznych, a tak e przeprowadzono próby odkszta³cania badanych próbek przy du ych szybkoœciach odkszta³cenia. Badania te wykaza³y, e proces spiekania rezystancyjnego, pomimo i prowadzony w atmosferze argonu, pozwala wytworzyæ materia³ nieustêpuj¹cy swymi w³aœciwoœciami mechanicznymi materia³owi spiekanemu w sposób konwencjonalny w pró ni, która jest powszechnie uznawana za bardziej korzystn¹ przy wykonywaniu spieków ciê kich ni atmosfera argonu [7]. Jednak dopiero badania wykonane w warunkach odpowiadaj¹cych warunkom rzeczywistym, w jakich bêd¹ obci¹ ane te materia³y, pozwol¹ okreœliæ ich przydatnoœæ do wytwarzania rdzeni do pocisków przeciwpancernych, a tak e dokonaæ porównania w³aœciwoœci penetracyjnych materia³ów wytworzonych przy zastosowaniu ró nych procesów wytwarzania. 2. Przygotowanie próbek do badañ W badaniach jako materia³ wykorzystany do wytworzenia rdzeni zastosowano spieki wykonane przy zastosowaniu trzech zasadniczych wariantów: proces konwencjonalny (oznaczenie próbek i procesu A) obejmuj¹cy nastêpuj¹ce operacje: 1 mieszanie; 2 prasowanie izostatyczne na zimno (CIP) 300 MPa; 3 spiekanie wstêpne w atmosferze zdysocjowanego NH 3 (temperatura do 1180 C; 2 h); 4 spiekanie z faz¹ ciek³¹ w pró ni (temperatura 1480 C; 0,5 h), proces konwencjonalny (B): 1 mieszanie; 2 prasowanie izostatyczne na zimno (CIP) 300 MPa; 3 spiekanie wstêpne w atmosferze zdysocjowanego NH 3 (temperatura do 1180 C; 2 h); 4 spiekanie z faz¹ ciek³¹ w argonie (temperatura 1480 C; 0,5 h), spiekanie rezystancyjne (C): 1 mieszanie; 2 prasowanie matrycowe 200 MPa;

3 Badania w³aœciwoœci penetracyjnych pocisków z rdzeniami ze spieku 90W-7Ni-3Fe spiekanie wstêpne w atmosferze zdysocjowanego NH 3 (temperatura do 1180 C; 2 h); 4 spiekanie z faz¹ ciek³¹ w argonie (temperatura 1480 C; 5 minut). Parametry procesu spiekania (temperatura i czas spiekania) w poszczególnych wariantach zosta³y przyjête na podstawie optymalizacji procesów spiekania pod k¹tem otrzymania najlepszych w³aœciwoœci mechanicznych wytworzonych materia³ów (wytrzyma³oœæ na œciskanie, skrócenie wzglêdne) [3, 4, 6]. Porównanie próbek A i B pozwoli³o okreœliæ czu³oœæ w³aœciwoœci spieków ciê kich na zmianê warunków spiekania w przypadku procesu konwencjonalnego. Natomiast w przypadku procesu C spiekanie koñcowe by³o realizowane w atmosferze argonu, podobnie jak w procesie B. Oprócz ww. materia³ów w pierwszej fazie badañ zastosowano równie rdzenie wykonane z prêtów wolframowych. Badania porównawcze przebijalnoœci pocisków z ró nymi rodzajami rdzeni prowadzono dla dwóch wariantów ró ni¹cych siê konstrukcj¹ pocisku i sposobem zamocowania rdzenia. W pierwszym przypadku jako pocisk bazowy przyjêto 7,62 mm pocisk karabinowy naboju wz.1908, którego p³aszcz zosta³ wykonany z miedzi M1E metod¹ obróbki skrawaniem, a nastêpnie osadzono w nim rdzeñ stosuj¹c pasowanie ciasne. W drugim przypadku by³ to 8,6 mm pocisk z sabotem wykonanym ze stali 45 H, w którym osadzono rdzeñ stosuj¹c pasowanie luÿne. Rdzenie zastosowane w badaniach mia³y nastêpuj¹ce wymiary: do pocisków karabinowych: œrednica 2 mm, d³ugoœæ 20 mm, do pocisków drugiego rodzaju(z sabotem): œrednica 3 mm, d³ugoœæ 30 mm. Stosunek L/D wynosi³ dla wszystkich rodzajów rdzeni 10/1. Kszta³t wierzcho³ka rdzeni by³ p³aski. Dane dotycz¹ce poszczególnych rodzajów rdzeni przedstawiono w tabeli poni ej. Zestawienie danych dotycz¹cych rdzeni wykorzystanych w badaniach TABELA 1 Lp. Materia³ Gêstoœæ [g/cm 3 ] L/D Twardoœæ [HV10] Granica plastycznoœci przy 1 Rdzeñ wolframowy 19,23 10/1 459 = ε s 1 [MPa] 2 A 17,15,, B 16,85,, C 17,08,,

4 124 T. Majewski Wyniki pomiaru granicy plastycznoœci przy szybkoœci odkszta³cenia s 1 pochodz¹ z badañ w³asnych z zastosowaniem dzielonego prêta Hopkinsona [8]. 3. Stanowisko badawcze Badania prowadzono na podstawie metodyki opracowanej w Zak³adzie Konstrukcji i Eksploatacji Broni Palnej WAT (obecnie Zak³ad Konstrukcji Specjalnych i Balistyki IEM WAT) [9-11], która normuje przygotowanie stanowiska, amunicji, tarcz, broni, przyrz¹dów i aparatury badawczej. Eksperyment polega³ na ostrzeliwaniu tarczy pociskami o ró nej konstrukcji z ró nymi prêdkoœciami. Schemat stanowiska badawczego przedstawiono na rys. 1. Stanowisko to sk³ada siê z: urz¹dzenia odpalaj¹cego, uk³adu miotaj¹cego, dwukana³owego licznika czasu, bariery pomiarowej, tarczy i kulochwytu. Podczas badañ uk³ad miotaj¹cy i tarczê przytwierdzono do masywnej podstawy. Rys. 1. Schemat ideowy stanowiska badawczego: 1 urz¹dzenie odpalaj¹ce; 2 uk³ad miotaj¹cy; 3 dwukana³owy licznik czasu; 4 bariera pomiarowa; 5 tarcza; 6 kulochwyt Uk³adem miotaj¹cym wykorzystywanym w badaniach pocisków karabinowych jest 7,62 mm karabin wz. 98/30. Uk³ad ten umo liwia miotanie pocisków z prêdkoœciami do 850 m/s. Do pomiaru prêdkoœci pocisku metod¹ poœredni¹ wykorzystano dwukana³owy licznik czasu DLCz, mierz¹cy czas przelotu pocisku przez barierê pomiarow¹ o bazie 0,6 m. Bariera pomiarowa sk³ada siê z dwóch czujników pomiarowych: czujnika wyzwalaj¹cego pomiar czasu i czujnika zatrzymuj¹cego pomiar czasu. Do okreœlania parametrów oddzia³ywania, w toku badañ okreœlano wybrane charakterystyki geometryczne powsta³ych kraterów (g³êbokoœæ penetracji, œrednicê wlotow¹) oraz prêdkoœci uderzenia V U (mierzon¹ w odleg³oœci 0,5 m przed celem). W tej czêœci badañ zastosowano pociski z p³aszczem wykonanym z miedzi M1E. Jako przegrody wykorzystano kr¹ ki o œrednicy 100 mm i gruboœci 25 mm ze stali 36 HNM o sk³adzie chemicznym zbli onym do stali stosowanej na standardowe p³yty pancerne (RHA). Rdzenie pocisków wykonano wg wariantów A, B i C procesu wytwarzania, a tak e zastosowano rdzenie wolframowe. Dla okre-

5 Badania w³aœciwoœci penetracyjnych pocisków z rdzeniami ze spieku 90W-7Ni-3Fe œlenia wp³ywu p³aszcza pocisku na penetracjê, do tarczy strzelano równie pociskami bez rdzenia. Do przeprowadzenia czêœci badañ dotycz¹cej strzelania pociskami z sabotem, zewzglêdu na konstrukcjê pocisku zastosowano inny uk³ad miotaj¹cy, w sk³ad którego wchodzi m.in. lufa o kalibrze 8,6 mm; pozosta³e czêœci stanowiska nie uleg³y zmianie. Uk³ad miotaj¹cy zastosowany do badañ pocisków z sabotem jest uk³adem g³adkolufowym i umo liwia miotanie pocisków z prêdkoœciami przekraczaj¹cymi 1100 m/s. Stanowisko badawcze przeznaczone do strzelania pociskami z sabotem przedstawiono na fot. 1. Fot. 1. Stanowisko do strzelania pociskami z sabotem Jako przegrody wykorzystano kr¹ ki o œrednicy 100 mm i gruboœci 40 mm ze stali 36HNM. Rdzenie wykonane z materia³ów w wariantach A-C umieszczono w sabotach (fot. 2) wykonanych ze stali 45H. Fot. 2. Rdzeñ i sabot wykorzystane do strzelania z 8,6 mm lufy g³adkiej

6 126 T. Majewski 4. Wyniki z przeprowadzonych badañ 4.1. Wyniki badañ przebijalnoœci pociskami karabinowymi kalibru 7,62 mm Na fot. 3 pokazano przyk³adowe efekty oddzia³ywania pocisków kalibru 7,62 mm na tarcze. Jak wynika z przedstawionych fotografii, wnikanie rdzenia w pancerz by³o w przybli eniu prostopad³e do czo³a przegrody. Pocisk bez rdzenia penetrowa³ pancerz w znacznie mniejszym stopniu ni pociski z rdzeniami. Na fot. 4 przedstawiono fragmenty rdzeni po strzelaniu. Dla wszystkich wariantów materia³u rdzenia mo na zauwa yæ, e nast¹pi³o zwiêkszenie ich œrednicy na znacznej d³ugoœci, po³¹czone z wyboczeniem i w konsekwencji fragmentacj¹. Wynikiem tych zjawisk by³o uzyskanie niezbyt du ych wartoœci przebicia pancerza. a) b) c) Fot. 3. Efekty oddzia³ywania pocisków z p³aszczami wykonanymi z miedzi na tarcze: a) pocisk z rdzeniem wolframowym i bez rdzenia; b) rdzeñ wg wariantu A; c) rdzenie wg wariantów B i C Fot. 4. Rdzenie (wariant B) po badaniach przebijalnoœci

7 Badania w³aœciwoœci penetracyjnych pocisków z rdzeniami ze spieku 90W-7Ni-3Fe TABELA 2 G³êbokoœæ penetracji w zale noœci od zastosowanego materia³u rdzenia w pociskach kal. 7,62 mm Rodzaj rdzenia Prêdkoœæ pocisku [m/s] Masa pocisku [g] G³êbokoœæ penetracji [mm] Maksymalna œrednica krateru [mm] Bez rdzenia ,62 3,2 15,1 Rdzeñ wolframowy ,73 10,2 14,0 A ,37 9,4 14,5 B ,41 9,2 14,6 C ,44 10,0 14,3 Wyniki badañ g³êbokoœci penetracji pocisków z rdzeniami tylko w niewielkim stopniu ró ni¹ siê miêdzy sob¹. Najwiêksz¹ penetracjê otrzymano dla pocisków z rdzeniem wolframowym, najmniejsz¹ dla rdzenia ze spieku ciê kiego, wykonanego przy zastosowaniu wariantu B. Rdzenie wykonane metod¹ rezystancyjn¹ wykaza³y przebicie wiêksze ni rdzenie wytworzone z zastosowaniem procesu konwencjonalnego. Pocisk bez rdzenia wnika³ w przegrodê na g³êbokoœæ oko³o 3 razy mniejsz¹ ni pociski z rdzeniem. Z kolei krater o najwiêkszej œrednicy powsta³ przy penetracji pocisku bez rdzenia, o najmniejszej dla pocisku z rdzeniem wolframowym. Ogólnie mo na powiedzieæ, e wyniki badañ penetracyjnych rdzeni ze spieków ciê kich wykaza³y niskie wartoœci przebicia (prawdopodobnie w wyniku fragmentacji rdzeni). S¹ jednak zgodne z rezultatami eksperymentów wykonywanych przez innych badaczy dla tego zakresu prêdkoœci uderzenia pocisków [12, 13]; penetracjê o wartoœci równej d³ugoœci rdzenia (dla stosunku l/d = 10) otrzymywano dopiero przy prêdkoœci równej 1500 m/s Wyniki badañ przebijalnoœci pociskami z sabotem kalibru 8,6 mm Na kolejnych zdjêciach przedstawiono efekty oddzia³ywania pocisków z sabotem na tarcze (fot. 5), a wyniki tych badañ ujêto w tabeli 3. Na fot. 6 pokazano fragment sabotu z rdzeniem po oddzia³ywaniu na przegrodê. W tym przypadku mo na zauwa yæ wyraÿny efekt grzybkowania rdzenia, jak równie znaczny ubytek masy, zarówno rdzenia, jak i sabotu. Jest to typowe zjawisko, wystêpuj¹ce podczas penetracji rdzeni ze spieków ciê kich, przy odpowiednio du ych prêdkoœciach uderzenia. Powoduje ono zmniejszenie wartoœci przebicia w stosunku do rdzeni ze zubo onego uranu [14, 15].

8 128 T. Majewski a) b) c) Fot. 5. Efekty oddzia³ywania pocisków z rdzeniami umieszczonymi w sabocie na tarcze: a) rdzeñ wg wariantu A; b) rdzeñ wg wariantu B; c) rdzeñ wg wariantu C TABELA 3 G³êbokoœæ penetracji w zale noœci od zastosowanego materia³u rdzenia w pociskach kal. 8,6 mm Rodzaj rdzenia Prêdkoœæ pocisku [m/s] Masa pocisku [g] G³êbokoœæ penetracji [mm] Maksymalna œrednica krateru [mm] A ,36 20,9 10,4 B ,32 19,5 10,2 C ,15 20,2 9,7 Fot. 6. Rdzeñ (wariant A) po badaniach przebijalnoœci Jak widaæ z przedstawionych wyników, dla znacznie wiêkszych prêdkoœci pocisku, najwiêksz¹ g³êbokoœæ penetracji wykazuj¹ spieki wykonane wg wariantu A, najmniejsz¹ B. Równie najwiêksz¹ œrednicê krateru uzyskano dla rdzeni A.

9 Badania w³aœciwoœci penetracyjnych pocisków z rdzeniami ze spieku 90W-7Ni-3Fe Podsumowanie W badaniach przeprowadzono badania efektów oddzia³ywania pocisków z rdzeniami wykonanych ró nymi metodami. W pierwszym etapie zastosowano pociski wzorowane na 7,62 mm pociskach karabinowych. W drugim przypadku rdzeñ umieszczono w sabocie, dziêki czemu uzyskano strzelecki pocisk podkalibrowy, który umo liwi³ rozpêdzenie penetratora do znacznie wiêkszych prêdkoœci. W obu przypadkach kszta³t rdzenia by³ cylindryczny (bez specjalnego kszta³towania wierzcho³ka). Wiele prac [16, 17] wskazuje na to, e kszta³t rdzenia dla tego zakresu prêdkoœci i traktowaniu rdzenia jako cia³o sztywne ma istotny wp³yw na penetracjê. Przy optymalizacji przebicia przyjmuje siê kszta³ty sto - kowe lub ostro³ukowe. Potwierdzaj¹ to równie badania prowadzone w ramach pracy doktorskiej pod kierownictwem prof. W³odarczyka nt. Opracowanie nowoczesnych spiekanych pocisków amunicji strzeleckiej i zbadanie ich w³aœciwoœci balistycznych. Modele w niskim zakresie prêdkoœci (amunicja strzelecka) traktuj¹ rdzeñ (lub ca³y pocisk) jako cia³o doskonale sztywne. Odkszta³cenie rdzenia (lub elementu penetruj¹cego) uwzglêdniane jest w pe³nym zakresie dla wy szych prêdkoœci [18]. W przypadku pocisków karabinowych wygl¹d kraterów œwiadczy o tym, e rdzeñ odkszta³ca³ siê w sposób œwiadcz¹cy o zbyt niskiej jego sztywnoœci, co powodowa³o zmniejszenie g³êbokoœci wnikania dla badanego zakresu prêdkoœci. W drugim etapie rdzenie o wiêkszej œrednicy umieszczono w sabocie i strzelano ze znacznie wiêkszymi prêdkoœciami. Uzyskano znacznie wy sze g³êbokoœci penetracji. W tej czêœci eksperymentu najwiêksz¹ przebijalnoœæ wykazywa³y rdzenie A, najmniejsz¹ rdzenie B. Takie same zale noœci mo na zauwa yæ w stosunku do twardoœci badanych spieków, jak i ich granicy plastycznoœci wyznaczonej przy odkszta³ceniu dynamicznym. Jednak uzyskane wyniki pozwalaj¹ stwierdziæ, e rdzenie C wykazuj¹ wy sze wartoœci przebicia od spieków B (w obydwu etapach badañ). Mo na wiêc stwierdziæ, e rdzenie spiekane rezystancyjnie charakteryzuj¹ siê lepszymi w³aœciwoœciami penetracyjnymi ni spiekane w sposób tradycyjny w takiej samej atmosferze ochronnej (argon). Zatem wydaje siê mo liwe, e przeprowadzenie spiekania materia³u C w takich samych warunkach, jak w przypadku wariantu A (pró nia), pozwoli otrzymaæ lepsze w³aœciwoœci mechaniczne (równie penetracyjne) tego kompozytu. 6. Wnioski 1. Przedstawione wyniki wykaza³y niewielki wp³yw w³aœciwoœci mechanicznych rdzeni na wartoœæ penetracji (szczególnie dla niskich prêdkoœci uderzenia).

10 130 T. Majewski 2. Przebijalnoœæ pocisków 7,62 mm z rdzeniami wykonanymi metod¹ C by³a najwy sza, porównywalna z pociskiem z rdzeniem wolframowym. W przypadku rdzeni osadzanych w sabocie najwiêksz¹ penetracjê wykazywa³y rdzenie wykonane metod¹ A, a w dalszej kolejnoœci C i B. 3. Przebijalnoœæ rdzeni pocisków osadzonych w sabocie 8,6 mm wykonanych metod¹ A by³a najwy sza, porównywalna z pociskiem B-32. Ich prêdkoœæ by³a o ponad 40% wy sza od prêdkoœci pierwszej grupy pocisków. Energia kinetyczna by³a o ponad 100% wy sza od energii pocisku B-32 i prawie o 70% wy sza od energii pozosta³ych próbek A, B i C. 4. Podczas strzelania pociskami 7,62 mm nastêpowa³o ³amanie siê rdzenia podczas uderzenia; zjawiska tego nie zaobserwowano w trakcie strzelania rdzeniami osadzonymi w sabotach. 5. Przeprowadzenie strzelania badanymi rdzeniami pozwoli³y stwierdziæ, e spiekanie rezystancyjne pozwala uzyskaæ materia³ o lepszych w³aœciwoœciach penetracyjnych ni wykonany metod¹ konwencjonaln¹ w zbli onych warunkach. Niniejsza praca zosta³a wykonana w ramach projektu 4 T08A finansowanego przez Komitet Badañ Naukowych. Artyku³ wp³yn¹³ do redakcji r. Zweryfikowan¹ wersjê po recenzji otrzymano w maju 2005 r. LITERATURA [1] Z. LUDYÑSKI, W. NOWAK, Spieki ciê kie technologia i w³aœciwoœci, Metalurgia Proszków, 1995, nr 2, [2] R. M. GERMAN, Critical Developments in Tungsten Heavy Alloys, materia³y z konferencji naukowej, Tungsten & Tungsten Alloys 1992, Arlington, Virginia, november 1992, [3] E. W ODARCZYK, J. MICHA OWSKI, J. PIÊTASZEWSKI, M. MICHA OWSKI, Wp³yw sposobu przygotowania mieszanek proszkowych na mikrostrukturê i wybrane w³aœciwoœci spieków W-Ni- -Fe-Re, Biul. WAT, 5-6, 2003, [4] E. W ODARCZYK, J. MICHA OWSKI, J. PIÊTASZEWSKI, Wp³yw czasu spiekania z udzia³em fazy ciek³ej na niektóre w³aœciwoœci spieku ciê kiego 90W-7Ni-3Fe, Biul. WAT, 3, 2002, [5] A. I. RAJCZENKO, Osnowy processa spiekanija poroszkow propuskanijem elektriczieskowo toka, Meta³³urgija, Moskwa [6] T. MAJEWSKI, Analiza wp³ywu parametrów spiekania rezystancyjnego na strukturê i w³aœciwoœci spieków W-Ni-Fe, rozprawa doktorska, WAT, Warszawa [7] S. FAROOQ, P. B. KEMP, R. M. GERMAN, A. BASE, Effect of Initial Oxygen Content and Sintering Atmosphere Dew Point on the Properties of Tungsten Based Heavy Alloys, Refractory Materials and Hard Metalls, 1989, no 12, [8] L. KRUSZKA, T. MAJEWSKI, Analiza eksperymentalna krzywych umocnienia spieków ciê kich przy zastosowaniu ró nych szybkoœci odkszta³cenia i sposobów obci¹ enia. Problemy Techniki Uzbrojenia, XIV Konferencja Naukowo-Techniczna Problemy rozwoju produkcji i eksploatacji techniki uzbrojenia, Rynia 2005.

11 Badania w³aœciwoœci penetracyjnych pocisków z rdzeniami ze spieku 90W-7Ni-3Fe [9] E. W ODARCZYK, R. TRÊBIÑSKI, W. KOPERSKI, M. MICHA OWSKI, Wstêpne badania pocisków amunicji strzeleckiej wykonanych technik¹ metalurgii proszków, referat wyg³oszony i opublikowany w Materia³ach IV Miêdzynarodowej Konferencji Uzbrojeniowej nt. Naukowe Aspekty Techniki Uzbrojenia, Waplewo, [10] E. W ODARCZYK, W. KOPERSKI, M. MICHA OWSKI, Zastosowanie materia³ów spiekanych na pociski amunicji strzeleckiej. Badania wstêpne pocisków wytworzonych technik¹ metalurgii proszków, referat wyg³oszony i opublikowany w Materia³ach Konferencji: XXXII Szko³a In ynierii Materia³owej, Krynica, [11] E. W ODARCZYK, W. KOPERSKI, M. MICHA OWSKI, Badania eksperymentalne balistyki koñcowej spiekanych æwiczebnych pocisków amunicji strzeleckiej o zmniejszonej zdolnoœci do rykoszetowania, referat wyg³oszony i opublikowany w Materia³ach V Miêdzynarodowej Konferencji Uzbrojeniowej nt. Naukowe Aspekty Techniki Uzbrojenia, Waplewo, [12] L. S. MAGNESS, Properties and Performance of KE Penetrator Materials, op. cit. [2], [13] P. WOOLSEY, R. DOWDING, Performation property relationships in Tungsten Heavy Alloys, op. cit. [2], [14] A. BOSE, J. LANKFORD, H. COUQUE, Influence of microstructure on shear localization in Tungsten Heavy Alloys, op. cit. [2], [15] J. LANKFORD, H. COUQUE, A. BOSE, C. E. ANDERSON, Microstructure Dependence of High-Strain-Rate Deformation and Damage Development in Tungsten Heavy Alloys, Shock-Wave and High- Strain-Rate Phenomena in Materials, Marcel Dekker Inc., New York, 1992, [16] E. W ODARCZYK, M. MICHA OWSKI, Z. G ODOWSKI, Wnikanie nieodkszta³calnego pocisku w metalow¹ pó³przestrzeñ, Biul. WAT, 10, [17] S. E. JONES, W. K. RULE, On the optimal nose geometry for a rigid penetrator, including the effects of pressure-dependent friction, International Journal of Impact Engineering, 24, 2000, [18] E. W ODARCZYK, M. MICHA OWSKI, Z. G ODOWSKI, Zmodyfikowany hydrodynamiczny model wnikania d³ugiego prêta w przegrodê. Synteza danych literaturowych, Prace Naukowe ITWL, nr 14, T. MAJEWSKI, M. MICHA OWSKI, W. KOPERSKI Studies of penetration properties of missiles with cores made of 90W-7Ni-3Fe sinter fabricated using different methods Abstract. The study results of penetration properties of missiles with cores made of 90W-7Ni-3Fe sinter are presented. The material for studies has been fabricated using a conventional method (sintering in a resistance oven) and a resistance one. Three variants of the sinter fabrication have been used. The cores have been sited in the copper envelope of the 7.62 mm missile as well as in a steel one of 8.6 mm calibre. The resistance sintered cores showed a better penetration properties than ones traditionally sintered in the same protecting atmosphere. Keywords: final ballistics of missiles, W-Ni-Fe sinters, resistance sintering, military materials science Universal Decimal Classification:

12