HISTORIA PISMA. czyli od piktogramu do alfabetu. Przygotowała: Edyta Wzorek

Transkrypt

1 HISTORIA PISMA czyli od piktogramu do alfabetu Przygotowała: Edyta Wzorek

2 Co to jest pismo Pismo jest systemem umownych znaków, za pomocą których utrwalamy język mówiony. Jednakże jest wiele sposobów za pomocą których zapisujemy mowę. Najbardziej popularny podział wyróżnia zapis znaczeń oraz dźwięków. Choć większość używanych systemów pisma jest mieszana - opiera się na systemie fonetyczno-znaczeniowym.

3 Czemu służyło pismo Ludzie od zawsze dążyli do porozumiewania się. Początkowo za pomocą gestów, prostych, prymitywnych rysunków, rycin czy malowideł, z czasem słów. Próbowano wyrazić myśli, przekazać wiedzę. Wraz z rozwojem ludzkości, udoskonalaniem narzędzi oraz wykorzystywaniem materiałów, komunikacja przybierała różne formy, ewoluowała razem z człowiekiem, aż wykształciła znane i używane przez nas pismo.

4 Rodzaje pisma klasyfikacja - piktograficzne (obrazkowe) - ideograficzne - fonetyczne - mieszane - węzełkowe

5 Pismo piktograficzne - obrazkowe Pismo obrazkowe, inaczej piktograficzne znane jest jako najstarszy system piśmienniczy - pojawiło się w 2 połowie IV tys. p. n. e.. Za pomocą schematycznych rysunków symbolizujących osoby, zwierzęta, przedmioty oraz czynności przedstawiano elementy rzeczywistości, którą próbowano oswoić. Prostota rysunków w zrozumiały sposób oddawała znaczenia sytuacji (np. polowań), jednak nie była w stanie oddać wszystkiego, co chciano przekazać. Ograniczała porozumiewanie do podstawowych i prostych znaczeń, dlatego pismo to ulegało modyfikacji. Pismo piktograficzne doczekało się wielu odmian.

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16 Pismo hieroglificzne Do pisma piktograficznego zalicza się pismo hieroglificzne, które jest bardzo rozbudowanym i złożonym systemem znaków. Hieroglify (,,święte znaki ) wg badań są najwcześniejszym rodzajem pisma starożytnego Egiptu, pochodzącym już sprzed 3000 r. p. n. e. Hieroglify wykształciły się z pierwotnych piktogramów, przekształcając i wzbogacając je o znaki wyrażające konkretne pojęcia, przedmioty (ideogramy). W szczytowym okresie swego rozwoju system ten posiadał około 800 znaków i był w stanie przekazać złożone treści. Znaki zapisywane w rzędach lub kolumnach miały różne funkcje - jedne wyrażały dźwięki mowy, inne przekazywał znaczenie słów.

17

18

19 Pismo hieratyczne Egipskie pismo hieroglificzne również ewoluowało. Jego uproszczona forma to pismo hieratyczne, służące do codziennego użytku. Unikano w nim znaków o skomplikowanej formie. Upraszczanie form zapisu było wynikiem rozpowszechniania go i udostępniania większej liczbie ludzi. (Należy pamiętać, że nie wszyscy posługiwali się pismem, nie dla wszystkich była również dostępna sztuka pisania. Szczególną rolę odgrywało pismo wśród warstw rządzących i kapłańskich. Osoby zajmujące się zapiskami były bardzo szanowane).

20 Hieratyka (gr. hiereus "kapłan") - jedna z form starożytnego pisma egipskiego, służąca przeważnie do zapisywania świętych tekstów na papirusie. Znaki tego pisma nie miały już obrazkowego charakteru hieroglifów i były często łączone. Pismo to pojawiło się już w czasach I dynastii. Około 660 r. p.n.e. hieratyka zaczęła ustępować demotyce, ale jeszcze przez kilka stuleci była używana przez kapłanów.

21

22

23 Pismo demotyczne Pismo demotyczne, ludowe, używane do szybkiego zapisu m.in. na papirusie. Powstało ok. I tysiąclecia p.n.e. Wyglądem zbliżone do hieratycznego.

24 Pismo klinowe Pismo klinowe to najstarsza, na Bliskim Wschodzie, odmiana pisma, stworzona najprawdopodobniej przez Sumerów ok lat przed naszą erą. Pierwotnie było złożone z przedstawień rysunkowych, które wyobrażały przedmioty albo jeden charakterystyczny ich element, a przy bardziej abstrakcyjnych pojęciach kompozycje symboliczne. Na początku system był całkowicie ideograficzny (obrazkowy). Każdy znak miał znaczenie podstawowe, do którego dochodziły znaczenia poboczne. Nazwa pochodzi od kształtu znaków odciskanych na glinianych tabliczkach za pomocą kawałka trzciny. Jego powstanie, w IV tysiącleciu p.n.e., związane było z administracyjnymi i gospodarczymi potrzebami rozwijającej się coraz bardziej cywilizacji. Do największego rozkwitu doszło w XIV-XIII w. p.n.e.

25 Wynalezienie pisma klinowego nastąpiło w IV tysiącleciu p.n.e. Przez szereg lat wynalazek ten przypisywano Sumerom, chociaż w ostatnich latach pogląd ten został podważony z uwagi na znaleziska najstarszych zabytków pisma nie tylko w sumeryjskim Uruk (datowane na lata p.n.e.), ale także w Niniwie, na terenach Syrii, zachodniego Iranu, a nawet we wschodnim Iranie niedaleko obecnego Afganistanu. Oczywiście odkrycia te nie wykluczają roli Sumerów w powstaniu pisma, jednakże wskazują na inne ośrodki, gdzie mogło ono powstać niekoniecznie z udziałem tego ludu

26 Materiały i technika pisarska pisma klinowego Na miękkiej glinie rylcem ze ściętej łodygi trzciny, mającej przekrój trójkątny, po dokonaniu zapisu pozostawał ślad w postaci klina i to o różnym wyglądzie w zależności od sposobu nachylenia i siły nacisku rylca przez pisarza. Podstawowym materiałem, na którym dokonywano zapisów w piśmie klinowym była glina, której w Mezopotamii było pod dostatkiem. Oczywiście nie był to jedyny nośnik. Teksty takie można zauważyć ryte w kamieniu, kości słoniowej i w metalu. Te ostatnie jednak były dużo rzadsze. Zapisane tabliczki mogły być i były często używane powtórnie do zapisu po prostu na nowo ugniatano i formowano tabliczkę i na nowo ją zapisywano. W przypadku, gdy chciano, aby zapis był bardziej trwały i miał służyć dłużej, tabliczki gliniane wypalano. Tych jednak było mniej. Do naszych czasów w większości dochowały się tabliczki wypalone, ale nie celowo, tylko w toku pożarów archiwów i bibliotek (Biblioteka Asurbanipala w Niniwie), podczas dość częstych wojen, jakie toczyły się w Mezopotamii. Kształty tabliczek również bywały różne, ale najczęściej były one kwadratowe lub prostokątne.

27

28

29

30

31 Pismo ideograficzne Oparte na ideogramach, czyli znakach za pomocą których wyraża się idee, abstrakcyjne pojęcia, wyobrażenia. Pismo to jest wynikiem rozwoju i ewolucji piktogramów, których postać upraszczano poszukując jednocześnie środków wyrazu dla pojęć zbyt skomplikowanych dla zwykłego (wówczas) zapisu obrazkowego. Rozwój pisma ideograficznego przyczynił się do powstania w nim wielu nowych znaków, niektóre z nich miały po kilkaset wariantów. Rozrost ten spowodował narastanie trudności związanych z nauką tego systemu i jego zrozumieniem. W wyniku czego nastąpiły poważne zmiany, wprowadzające elementy fonetyczne. Powstało tym samym pismo ideograficzno-fonetyczne, z którego z biegiem lat wyodrębniło się pismo fonetyczne. Dzięki temu pismo ideograficzne jest uważane za najstarszy rodzaj pisma, z którego wywodzą się bezpośrednio systemy oparte na alfabecie.

32 Pismo chińskie zachowało się niemal nie zmienione do naszych czasów. Jest typem pisma ideograficznego (tzn. że jeden znak - piktogram - oznacza jeden wyraz). Ilość piktogramów przekracza , jednak używa się tylko pewnej części. Historia chińskich znaków sięga aż XXVI w. p.n.e. i owiana jest legendą związaną z cesarzem Huang-ti. Sposób zapisu, barwa i grubość kreski wpływały na znaczenie treści. Do kaligrafowania znaków posługiwano się specjalnymi pędzelkami. W piśmie chińskim występują piktogramy składające się ze znaku niosącego znaczenie oraz elementu fonetycznego podającego przybliżoną wymowę. Znaki kaligrafuje się w ściśle ustalonym porządku. Język literacki czyta się od góry na dół lub od prawej do lewej strony. Teksty napisane językiem potocznym od lewej do prawej strony.

33

34

35 Pismo fonetyczne W piśmie tym kluczowe są symbole przedstawiające dźwięki. Najbardziej znane z pisma fonetycznego jest: - pismo głoskowe (alfabet), gdzie symbole oznaczają poszczególne samogłoski i spółgłoski np. alfabet grecki, alfabet łaciński; - pismo spółgłoskowe, gdzie symbole oznaczają poszczególne spółgłoski, a wartość samogłosek wynika z kontekstu np. alfabet hebrajski - sylabariusz, w którym symbole oznaczają konkretne sylaby

36 Alfabet Alfabet to zestaw znaków literowych ułożonych w określonym porządku, wyrażający głoski danego języka. Jest to najpopularniejszy systemem zapisywania mowy. Polski alfabet powstał z przekształceń języka łacińskiego na przełomie XIII i XIV wieku. Ostatecznie wykształcił się w XVI w., wtedy też stabilizacji uległa polska ortografia. Wielu badaczy przypisuje znaczącą rolę dla podstaw wszystkich alfabetów - pismu fenickiemu. Oni to, Fenicjanie (zamieszkujący teren dzisiejszego Libanu) stworzyli swoje pismo ok r. p.n.e. czerpiąc z poznanego wcześniej, dzięki wyprawom po Morzu Śródziemnym, pisma egipskiego i klinowego. Jednakże pismo fenickie było znacznie prostsze w użyciu, zawierało 22 znaki fonetyczne i stosowano między słowami przerwę oznaczaną kreską. Pismo to ewoluując z zapisu słów do liter uznaje się za pierwowzór wszystkich alfabetów, szczególnie zaś arabskiego i hebrajskiego.

37 Alfabet grecki

38 Alfabet łaciński

39 Alfabet hebrajski

40 Alfabet arabski

41 Alfabet Brailla

42 Alfabet Morse a

43 Cyrylica

44 Pismo węzełkowe Pismo węzełkowe inaczej sznurkowe polega na zapisie wyrazowym z wykorzystaniem sznurka. Najpopularniejszym przykładem takiego zapisu jest kipu - system używany przez Inków. Do grubego sznurka Przywiązywali szereg cieńszych od głównego, choć różnej grubości i barwie sznurków, z których każdy miał dodatkowo szereg węzłów. Miały one różne znaczenie, uzależnione od umieszczenia węzła i koloru sznurka. Oznaczano w ten sposób również liczby - dla nich przeznaczone były nie barwione sznurki i odpowiednio węzłem pojedynczym oznaczano dziesiątki, dwoma setki.

45 Pismo węzełkowe - kipu

46 Bibliografia: Historia pisma historia_pisma_i_druku.html

47 Dziękuję za uwagę