REFLEKSYJNOŒÆ WITRYNITU I TYPY KEROGENU W PROFILACH WIERCEÑ WSCHODNIEJ CZÊŒCI KARPAT POLSKICH

Transkrypt

1 GEOLOGIA 2009 Tom 35 Zeszyt 2/ REFLEKSYJNOŒÆ WITRYNITU I TYPY KEROGENU W PROFILACH WIERCEÑ WSCHODNIEJ CZÊŒCI KARPAT POLSKICH Vitrinite reflectance and types of kerogen in well sections in the eastern part of the Polish Carpathians Gra yna SEMYRKA Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydzia³ Geologii, Geofizyki i Ochrony Œrodowiska, Katedra Surowców Energetycznych; al. Mickiewicza 30, Kraków; gsemyrka@uci.agh.edu.pl Abstract: The organic matter in the Krosno formation is represented by type-iii kerogen whereas in the Menilite, Inoceramian and Spas shales it ranges from type-ii to type-ii + III. The vitrinite reflectance values determined for the Krosno and Menilite shales point out that the rocks are immature, while the Inoceramian and Spas shales indicate transformation degree corresponds with the oil window. Key words: The Flysch Carpatians, kerogen types, thermal maturation, reflectance of vitrinite S³owa kluczowe: Karpaty fliszowe, typy kerogenu, termiczna dojrza³oœæ, refleksyjnoœæ witrynitu WSTÊP Z³o ona ewolucja geosynkliny karpackiej wywar³a znacz¹cy wp³yw na zmiany mi¹ szoœci ilitologiê serii skalnych oraz na zró nicowanie ich w³asnoœci petrofizycznych. Osady wype³niaj¹ce pierwotne subbaseny fliszowe, wyodrêbniaj¹ce siê w m³odszej kredzie, zosta³y odkute w ca³oœci od podfliszowego pod³o a i uformowane w skomplikowany system fa³dów i nasuniêæ w trakcie faz tektonicznych w póÿnym eocenie starszym miocenie. Stadium inwersji tektonicznej zosta³o poprzedzone g³êbokim rozciêciem erozyjnym fa³dów synsedymentacyjnych (Kuœmierek 2004). Podzia³ Karpat fliszowych na zachodnie, wschodnie i po³udniowe zwi¹zany jest ze zró - nicowaniem stylu tektonicznego, a szczególnie z dyskrepancj¹ pokryw allochtonicznych i rotacj¹ kierunków wergencji (Œwidziñski 1971, Kuœmierek 1990). Zachodnie Karpaty fliszowe charakteryzuj¹ siê rozwojem jednostek grupy magurskiej i œredniej, natomiast w obrêbie wschodnich i po³udniowych rozbudowane s¹ jednostki grupy œredniej i brze nej. Charakterystyczn¹ cech¹ profili p³aszczowin grupy œredniej jest obecnoœæ grubej pokrywy najm³odszych osadów geosynklinalnych (oligocen wczesny miocen), wydzielanych pod nazw¹ serii menilitowo-kroœnieñskiej (Jucha & Kotlarczyk 1959). Seria ta wype³nia synklinoria p³aszczowin skolskiej i œl¹skiej zalegaj¹c w ci¹g³oœci sedymentacyjnej na kompleksach fliszowych starszego trzeciorzêdu i kredy, reprezentowanych przez ró norodne asocjacje ska³ ilasto-piaszczystych o zmiennej mi¹ szoœci.

2 50 G. Semyrka Genezê z³ó ropy naftowej i gazu ziemnego w Karpatach od dawna wi¹zano z procesami generowania wêglowodorów z osadów ilastych karpackiej formacji fliszowej (Wdowiarz 1960, 1985, Kuœmierek 1990, 1995). Badania geochemiczne potwierdzi³y t¹ tezê i wykaza³y, e najlepszymi poziomami macierzystymi s¹ grube kompleksy ciemnych ³upków ilastych charakterystyczne dla wczesnego oligocenu i starszej kredy, jak równie pakiety ³upkowe kredy m³odszej i warstw kroœnieñskich, zró nicowane pod wzglêdem typu i stopnia dojrza³oœci zawartego w nich kerogenu (G³ogoczowski et al. 1978, Matyasik 1994, Bessereau et al. 1996, Kotarba & Koltun 2006). Potencjalne ska³y macierzyste i zbiornikowe wystêpuj¹ prawie we wszystkich profilach fliszowych jednostek polskich Karpat, ale odkryte dotychczas z³o a zlokalizowane s¹ w ich czêœci wschodniej, która charakteryzuje siê najkorzystniejsz¹ ewolucj¹ strukturaln¹ dla uformowania siê efektywnych systemów naftowych (Kuœmierek 2004). OCENA POZIOMÓW MACIERZYSTYCH NA PODSTAWIE ANALIZY MIKROSKOPOWEJ We wschodniej czêœci Karpat polskich za potencjalnie macierzyste uwa a siê ³upki menilitowe oligocenu, zawieraj¹ce oko³o 5% wag. substancji organicznej, czarne i brunatne ³upki spaskie kredy dolnej, zawieraj¹ce do 2.5% wag. substancji organicznej oraz górnokredowe ³upki inoceramowe o mniejszej zawartoœci substancji organicznej, w zakresie od 1.5 do 2.0% wag., a tak e ³upki kroœnieñskie oligocenu (Karnkowski 1993). Fig. 1. Lokalizacja badanych profili wierceñ na tle szkicu strukturalnego (wg Besserau et al. 1996, zmodyfikowanego przez autora) Fig. 1. Location of studied well sections against the background of the structural sketch (according to Besserau et al. 1996, modified by the author)

3 Refleksyjnoœæ witrynitu i typy kerogenu w profilach wierceñ wschodniej czêœci Karpat polskich 51 Przedmiotem prezentowanej pracy jest charakterystyka refleksyjnoœci witrynitu (R o) jako wskaÿnika stopnia przeobra enia termicznego oraz ocena typu genetycznego materii organicznej rozproszonej w poziomach ilastych, na podstawie petrograficznej analizy grup macera³ów. Próbki do badañ petrograficznych pobrano z profili litostratygraficznych siedmiu otworów wiertniczych zlokalizowanych w obrêbie p³aszczowiny skolskiej: Dynów-1, KuŸmina-1, -2, Paszowa-1 i Rozpucie-1 oraz p³aszczowiny œl¹skiej: Równe-2 i Lutowiska-2, pomiêdzy Jas³em a Przemyœlem (Fig. 1). Metodyka badañ Badania mikroskopowe rozproszonej substancji organicznej przeprowadzono w œwietle odbitym na preparatach polerowanych. Zastosowano metodykê badañ przyjêt¹ dla wêgla kamiennego okreœlon¹ polsk¹ norm¹ PN-ISO7404-2:2005. Pomiary refleksyjnoœci wykonano przy u yciu uniwersalnego mikroskopu wyposa onego w urz¹dzenie fotometryczne, system zewnêtrznej fluorescencji i system przetwarzania danych. Badania obejmowa³y pomiary wskaÿnika refleksyjnoœci witrynitu (R o) oraz analizê macera³ów mikroskopowych sk³adników buduj¹cych materiê organiczn¹. Wartoœci R o wyznacza siê na podstawie pomiarów natê enia fotopr¹dów powsta³ych pod wp³ywem œwiat³a odbitego od powierzchni macera³u witrynitu, sk³adnika materii organicznej bêd¹cego zlityfikowan¹ tkank¹ drewna. W wêglach wysokouwêglonych charakteryzuj¹cych siê wyraÿn¹ anizotropi¹ optyczn¹ mierzy siê zazwyczaj, w œwietle spolaryzowanym, jego maksymaln¹ R omax i minimaln¹ R omin zdolnoœæ refleksyjn¹. Anizotropiê oblicza siê jako ró nicê pomiêdzy wartoœciami R omax i R omin, a jej wielkoœæ roœnie wraz z uwêgleniem (McCartney & Teichmüller 1972, Levine & Davis 1984). Natomiast w przypadku ska³ macierzystych o dojrza³oœci nieprzekraczaj¹cej refleksyjnoœci 1.4% (R or = od 0.5 do 1.3%, odpowiada fazie okna ropnego ) gdy zjawisko anizotropii jest s³abo rozwiniête refleksyjnoœæ witrynitu wyra ana jest w postaci wartoœci przypadkowych R or (random reflectance), mierzonych w œwietle niespolaryzowanym (de Vries et al. 1968, Hevia & Virgos 1977, Kilby 1988). Ocena typu genetycznego Materia³ rdzeniowy pobrany do badañ mikroskopowych reprezentowa³ potencjalnie macierzyste litofacje ³upków kroœnieñskich, menilitowych, inoceramowych i spaskich. Analiza macera³ów wykaza³a, e w badanych próbach wystêpuj¹ trzy ich grupy: witrynitu, liptynitu iinertynitu. Dominuj¹c¹ grup¹ we wszystkich analizowanych przypadkach jest grupa witrynitu stanowi¹ca od 50 do 75% udzia³u, przy udziale grupy inertynitu w zakresie od 25 do 50%. Udzia³ grupy liptynitu jest nieznaczny i wynosi od kilku do kilkunastu procent. W wiêkszoœci przebadanych próbek obserwuje siê jednak brak macera³ów tej grupy (Semyrka 1989). Charakterystyka jakoœciowa grupy liptynitu wykaza³a pewne cechy wspólne dla wszystkich próbek. Grupê tê reprezentuj¹ g³ównie takie macera³y jak kutynit, sporynit, rezynit oraz znacz¹ca iloœæ materia³u amorficznego. Macera³ alginit wystêpuje sporadycznie.

4 52 G. Semyrka Na podstawie uzyskanych wyników mo na wnioskowaæ, e substancja organiczna rozproszona w ³upkach warstw kroœnieñskich reprezentuje III typ kerogenu (humusowy), co wi¹- e siê z wysokim udzia³em materia³u terygenicznego. Materia organiczna ³upków menilitowych, inoceramowych i spaskich reprezentuje zarówno III typ kerogenu jak równie typ II B (mieszany), sapropelowo-humusowy (Tissot & Welte 1984, Mukhopadhyay 1989, Mukhopadhyay et al. 1985a, 1991). Powy sze spostrze enia s¹ zbie ne z wynikami analiz pirolitycznych wykonanych metod¹ Rock Eval (Bessereau et al. 1996, Kotarba & Koltun 2006). Ocena dojrza³oœci termicznej W miarê pogr¹ ania siê basenu sedymentacyjnego obumar³e szcz¹tki materii organicznej zachowane w podwy szonych iloœciach w ska³ach ilastych i wêglanowych przeobra aj¹ siê w zlityfikowan¹ postaæ rozproszonej substancji organicznej zwanej kerogenem. Mobilne cykle sedymentacyjno-diastroficzne, a zw³aszcza intensywne pogr¹ anie basenów sedymentacyjnych potêguj¹ transformacjê kerogenu jako fazy sta³ej w ciek³e i gazowe fazy wêglowodorów oraz ich sk³onnoœæ do migracji w przestrzeni porowo-szczelinowej ska³. Efektywnymi ska³ami macierzystymi s¹ te, które osi¹gnê³y g³êbokoœæ intensywnego generowania fazy ciek³ej (tzw. okno ropne ) i/lub gazowej ( okno gazowe ). Analiza stopnia przeobra enia substancji organicznej okreœlana przez pomiar zdolnoœci odbicia œwiat³a od macera³u witrynitu jest powszechnie wykorzystywana w rekonstrukcji ewolucji basenów naftowych do kalibracji historii ich pogr¹ ania. Wykorzystanie tego wskaÿnika pozwala w korelacji z innymi parametrami dojrza³oœci takimi jak: temperatura maksymalna T max, wskaÿnik przeobra enia termicznego TAI (Thermal Alteration Index), barwy fluorescencyjne glonów, wskaÿnik przeobra enia barw konodontów CAI (Conodont Alteration Index) na ustalenie przybli onych granic pomiêdzy kolejnymi stadiami dojrza³oœci wyjœciowej substancji organicznej. W stadium diagenezy œrednia wartoœæ refleksyjnoœci witrynitu, w zale noœci od typu kerogenu wynosi poni ej wartoœci % i ska³a macierzysta traktowana jest jako niedojrza³a. Stadium katagenezy o wartoœci refleksyjnoœci w przedziale od % do 1.3% uwa- ane jest za g³ówn¹ fazê generowania ropy. Natomiast stadium katagenezy w zakresie refleksyjnoœci witrynitu od 1.3 do 2.0% stanowi fazê tworzenia siê gazu mokrego i gazokondensatu. Stadium metagenezy o refleksyjnoœci powy ej 2% odpowiada fazie gazu suchego. Nale y podkreœliæ, e nie istniej¹ œcis³e granice pomiêdzy wy ej wymienionymi stadiami, poniewa ska³y o ró nym typie kerogenu (I, II lub III) mog¹ osi¹gn¹æ fazy generowania wêglowodorów ró ni¹ce siê od generalnie przyjêtych wartoœci. I tak, np. dla kerogenu typu II pocz¹tek fazy ropnej odpowiada wartoœci refleksyjnoœci 0.5%, a dla kerogenu typu I 0.7% (Fig. 2) (Tissot & Welte 1978). G³ówn¹ przyczyn¹ tego zró nicowania jest szybsze tempo przeobra enia sapropelowej substancji organicznej w porównaniu z humusow¹, co zwi¹zane jest z ni szymi wartoœciami parametrów kinetycznych tj. energii aktywacji oraz wspó³czynnika tempa reakcji Arrheniusa w przypadku kerogenu typu sapropelowego (Hunt et al. 1991).

5 Refleksyjnoœæ witrynitu i typy kerogenu w profilach wierceñ wschodniej czêœci Karpat polskich 53 Fig. 2. Przybli one granice generowania faz wêglowodorowych skorelowane z wartoœciami refleksyjnoœci (R o) (wg Tissot & Welte 1978) Fig. 2. Approximate boundaries of the oil- and gas-bearing zones related to the vitrinite reflectance (R o) values (according to Tissot & Welte 1978) Uzyskane wartoœci wskaÿnika refleksyjnoœci R o wykaza³y znaczne zró nicowanie fliszowych ska³ macierzystych pod wzglêdem stopnia dojrza³oœci (Fig. 3, 4). Zakres tego zró nicowania przedstawia przekrój geologiczny przez g³êbokie otwory Paszowa-1 i KuŸmina-1 (Fig. 3). Warstwy kroœnieñskie w otworze KuŸmina-1 i Paszowa-1 reprezentuj¹ próbki z g³êbokoœci od 427 do 1827 m charakteryzuj¹ce siê wartoœciami wskaÿnika refleksyjnoœci oscyluj¹cymi wokó³ wielkoœci 0.3%. Seriê ³upków menilitowych reprezentuj¹ próbki z ró nych zakresów g³êbokoœci. W otworze KuŸmina-1 jest to g³êbokoœæ od 1758 do 2261 m, a w otworze Paszowa-1 od 4483 do 4782 m. W obu otworach wartoœæ wskaÿnika refleksyjnoœci nie przekracza 0.35%. Warstwy inoceramowe kredy górnej charakteryzuj¹ siê wiêkszym zró nicowaniem badanego wskaÿnika. W otworze Paszowa-1 próbki pobrane z g³êbokoœci od do 6612 m wykazuj¹ wartoœci refleksyjnoœci od 0.7 do 1.1%, a w otworze KuŸmina-1 próbki z g³êbokoœci od 2553 do 4381 m charakteryzuj¹ siê wartoœciami tego parametru od 0.75 do 1.0%. W profilu otworu KuŸmina-1 rozpoznano równie warstwy spaskie kredy dolnej. Próbki reprezentuj¹ce ³upki spaskie pochodz¹ z dwóch interwa³ów g³êbokoœci: od 5017 do 5195 m i od 6578 do 6779 m. W obu interwa³ach wartoœci pomierzonego wskaÿnika mieszcz¹ siê ww¹skim zakresie od 0.9 do 1.05% (Fig. 3).

6 54 G. Semyrka Fig. 3. Rozk³ad wartoœci refleksyjnoœci w profilach g³êbokich wierceñ Paszowa-1 i KuŸmina-1 na tle zgeneralizowanego przekroju geologicznego (Karnkowski 1993, zmodyfikowanego przez autora) Fig. 3. Distribution of the vitrinite reflectance values in sections of the Paszowa-1 and KuŸmina-1 deep wells, against the background of the generalized geological section (Karnkowski 1993, modified by the author)

7 Refleksyjnoœæ witrynitu i typy kerogenu w profilach wierceñ wschodniej czêœci Karpat polskich 55 Fig. 4. Rozk³ad wartoœci refleksyjnoœci w profilach badanych otworów wschodniej czêœci Karpat polskich Fig. 4. Distribution of the vitrinite reflectance values in sections of the selected wells in the eastern part of the Polish Carpathians

8 56 G. Semyrka Fig. 5. Rozrzut wartoœci refleksyjnoœci R o na przyk³adzie profilu otworu KuŸmina-1 Fig. 5. The wide scatter of the vitrinite reflectance values in the section of KuŸmina-1 well

9 Refleksyjnoœæ witrynitu i typy kerogenu w profilach wierceñ wschodniej czêœci Karpat polskich 57 We wszystkich badanych otworach statystyczny rozk³ad pomiarów refleksyjnoœci zobrazowany w formie reflektogramów posiada dwu- lub wielomodalny charakter. Rzadziej charakteryzuje siê rozk³adem jednomodalnym. Przyczyny tego stanu rzeczy mog¹ byæ ró norodne. Trudnoœci w doborze odpowiedniej wielkoœci ziarna witrynitu, dokonywanie pomiaru na huminicie (odpowiednik witrynitu w wêglu brunatnym) charakteryzuj¹cym siê z racji osi¹gniêtej dojrza³oœci termicznej, ni szymi wartoœciami pomiaru albo na witrynicie B, odmianie witrynitu bogatszej w wodór, a wiêc wykazuj¹cego s³ab¹ fluorescencjê i ni sze wartoœci refleksyjnoœci. Wzbogacenie w wodór wi¹ e siê z diagenetycznym stadium powstawania macera³u, kiedy mog³o dojœæ do impregnacji wyjœciowego materia³u roœlinnego substancjami lipidowymi. Aby unikn¹æ takich b³êdów sugeruje siê wykonywanie pomiarów, je eli jest to mo liwe, na próbkach pochodz¹cych ze ska³ klastycznych, które wystêpuj¹ w bliskim s¹siedztwie ilastej ska³y macierzystej (Barker 1979, Bostick 1979). Wielomodalny rozk³ad wartoœci refleksyjnoœci stworzy³ potrzebê wytypowania przedzia³ów traktowanych jako faktyczne wartoœci tego wskaÿnika, mierzone na materiale autochtonicznym. Uzyskane w ten sposób œrednie wartoœci refleksyjnoœci (obliczone z wytypowanych przedzia³ów) traktuje siê jako w³aœciwe dla danej g³êbokoœci w profilu wiercenia, tym samym sugeruje siê, e piki o wy szych wartoœciach mog¹ byæ spowodowane przez obecnoœæ redeponowanego witrynitu, natomiast piki o ni szych wartoœciach mog³y powstaæ na skutek dokonania odczytów na witrynicie B (ocenê stopnia dojrza³oœci termicznej uzyskuje siê przez pomiar zdolnoœci refleksyjnej witrynitu A) lub na huminicie, o czym wspomniano wy ej (Fig. 5) (Kuœmierek & Maækowski 1995). Wartoœci wskaÿnika refleksyjnoœci reprezentuj¹ce poziomy ilaste potencjalnych ska³ macierzystych w profilu litostratygraficznym wschodniej czêœci Karpat polskich sugeruj¹, e ³upki kroœnieñskie i menilitowe charakteryzuj¹ce siê wartoœciami R o w zakresie od 0.3 do 0.4% s¹ niedojrza³e aby generowaæ wêglowodory (Fig. 3, 4). Wartoœci wskaÿnika R o ustalone dla ³upków warstw inoceramowych i spaskich w przedziale od 0.7 do 1.0% œwiadcz¹, e utwory te znalaz³y siê w stadium katagenezy, w stopniu przeobra enia odpowiadaj¹cym fazie okna ropnego (Fig. 3, 4). Wspó³czesny stopieñ dojrza³oœci termicznej jest wynikiem historii termicznej basenu sedymentacyjnego. Zró nicowanie wartoœci wskaÿnika refleksyjnoœci R o w funkcji g³êbokoœci by³o kontrolowane zarówno przez ogólny trend zmian warunków paleotermicznych, jak irozwój deformacji tektonicznych (Kuœmierek & Maækowski 1995). LITERATURA Barker C.E., Vitrinite reflectance geothermometry in the Cerro Prieto geothermal field, Baja California, Mexico. University of California, Riverside, Institute of Geophisics and Planetary Physics, Report. 79/10, Bessereau G., Roure F., Kotarba M., Kuœmierek J. & Strzetelski W., Structure and hydrocarbon habitat of the Polish Carpathians. W: Ziegler P.A. & Horvath F. (eds), Peri- Tethys Memoir 2: Structure and Prospects of Alpine Basins and Forelands, Mémoires du Muséum national d` Histoire naturelle, 170, Borys Z., Cisek B. & Czernicki J., Nowe perspektywy poszukiwañ z³ó wêglowodorów w piaskowcach dolnej kredy jednostki skolskiej w Karpatach. Nafta, 10 12,

10 58 G. Semyrka Bostick N.H., Microscopic measurements on the level of catagenesis of solid organic matter in sedimentary rock to aid exploration for petroleum and to determine former burial temperatures a reviev. Society of Economic Paleontologists & Mineralogists, Special Publication, 26, G³ogoczowski J. et al., Podstawowe kryteria oceny perspektyw ropo- i gazonoœnoœci w Polsce. Prace Instytutu Górnictwa Naftowego i Gazownictwa, 25, Hevia V. & Virgos J.M., The rank and anisotropy of antracites; The indicating surface of reflectivity in unaxial and biaxial substances. Journal of Microscopy, 109, Hunt J.M., Lewan M.D., Hennet R. J-C., Modeling Oil Generation with Time-Temperature Index graphs based on the Arrhenius Equation. American Association of Petroleum Geologist Bulletin, 75, 4, Jucha S. & Kotlarczyk J., Próba ustalenia nowych poziomów korelacyjnych w warstwach kroœnieñskich Karpat Polskich. Acta Geologica Polonica, 9, Karnkowski P., Z³o a gazu ziemnego i ropy naftowej w Polsce. Tom 2: Karpaty i zapadlisko przedkarpackie. Towarzystwo Geosynoptyków Geos, AGH, Kraków, Kilby W., Recognition of vitrinite with non-unixial negative reflectance characteristics. International Journal Coal Geoogy, 9, Kotarba M. & Koltun J., The Carpathians and their Foreland: Geology and hydrocarbon Resources. W: Golonka J. & Picha F.J. (eds), American Association of Petroleum Geologist Memoir, 84, Kuœmierek J., Zarys geodynamiki centralnokarpackiego basenu naftowego. Prace Geologiczne, Polska Akademia Nauk, 135, Kuœmierek J., Zarys budowy ropogazonoœnych jednostek allochtonicznych. W: Kuœmierek J. (red.), Ewolucja a ropogazonoœnoœæ Karpat polskich, Prace Geologiczne, Polska Akademia Nauk, 138, Kuœmierek J., Systemy naftowe: pierwotny potencja³ wêglowodorowy a zasoby prognostyczne ropy naftowej i gazu ziemnego. Gospodarka Surowcami Mineralnymi, 20, 3, Kuœmierek J. & Maækowski T., Kalibracja re imu paleotermicznego. W: Kuœmierek J. (Ed.) Ewolucja a ropogazonoœnoœæ Karpat polskich. Prace Geologiczne, Polska Akademia Nauk, 138, Levine J.R. & Davis A., Optical anisotropy of coals as an indicator of tectonic deformation, Broad Top coal field, Pennsylvania. Geological Society of America Bulletin, 95, Matyasik I., Badania geochemiczne warstw menilitowych, inoceramowych i spaskich jednostki skolskiej fliszu karpackiego. Nafta-Gaz, 6, McCartney J.T. & Teichmüller M., Calssification of coals according to degree of coalification by reflectance of the vitrinite component. Fuel, 51, Mukhopadhyay P.K., Organic petrography and organic geochemistry of Texas Tertiary coals in relation to depositional environment and hydrocarbon generation. W: Report of Investigations, Texas Bureau of Economic Geology, 188, The University of Texas at Austin, Mukhopadhyay P.K., Hageman H. & Gormly J.R., 1985a. Characterization of kerogens as seen under the aspect of maturation and hydrocarbon generation. Erdoel Kohle-Erdgas- Petrochem, 38, 7 18.

11 Refleksyjnoœæ witrynitu i typy kerogenu w profilach wierceñ wschodniej czêœci Karpat polskich 59 Mukhopadhyay P.K., Hatcher P.G. & Calder J.H., Hydrocarbon generationfrom deltaic and intermontane fluviodeltaic coal and coaly shale from the Tertiary of Texas and Carboniferous of Nova Scotia. Organic Geochemistry, 17, 6, Semyrka G., Metodyka i wyniki pomiaru wspó³czynnika refleksyjnoœci witrynitu w profilu fliszowych utworów wiercenia KuŸmina-1 miêdzy Sanokiem a Przemyœlem. VII Konferencja Naukowa nt. Petrologii Wêgla, Wydawnictwa AGH, Œwidziñski H., O rozmiarach przesuniêæ poziomych w pó³nocnych Karpatach fliszowych. Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, 41, 1. Tissot B.P. & Welte D.H., Petroleum Formation and Occurrence. Springer-Verlag, Berlin, Heidelberg, New York, Tissot B.P. & Welte D.H., Petroleum Formation and Occurrence. Second revised edition, Springer, Berlin. de Vries H.A.W., Habets P.J. & Bokhoven C., Das Reflexionsvermogen von Steinkohle. II. Die Reflexionsanisotropie. Brennst.-Chemistry, 49, Wdowiarz St., Ropa naftowa i gaz ziemny na tle geologii Karpat. Biuletyn Instytutu Geologicznego, Wdowiarz St., Niektóre zagadnienia budowy geologicznej oraz ropo- i gazonoœnoœci centralnego synklinorium Karpat w Polsce. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 350, 5 52.