Maciej Kaliski*, Dominik Staœko** PROGNOZY ENERGETYCZNE POLSKI WPERSPEKTYWIE ROKU 2025***

Transkrypt

1 WIERTNICTWO NAFTA GAZ TOM 22/ Maciej Kaliski*, Dominik Staœko** PROGNOZY ENERGETYCZNE POLSKI WPERSPEKTYWIE ROKU 2025*** 1. WSTÊP Dla zapewnienia w³aœciwego funkcjonowania gospodarki, w tym równie bezpieczeñstwa energetycznego, pañstwo winno dysponowaæ d³ugofalow¹strategi¹opart¹na prognozach rozwoju sytuacji energetycznej. Zgodnie z wymogami prawa energetycznego aktualnym dokumentem maj¹cym odzwierciedlaæ politykê energetyczn¹ rz¹du jest Polityka energetyczna Polski do 2025 roku. 2. PROGNOZY ENERGETYCZNE Istnieje œcis³a korelacja pomiêdzy spo³eczno-gospodarczym rozwojem kraju a stanem kompleksu paliwowo-energetycznego. W celu w³aœciwego uwzglêdnienia tej zale noœci prowadzone s¹analizy prognostyczne maj¹ce za zadanie sformu³owaæ kierunki i zadania polityki energetycznej oraz okreœliæ sposoby ich realizacji [6, 7]. Wynikiem prac id¹cych w tym kierunku na przestrzeni ostatnich lat mia³y byæ nastêpuj¹ce dokumenty rz¹dowe [11]: Za³o enia polityki energetycznej Polski do 2010 roku przyjête przez Radê Ministrów 17 paÿdziernika 1995 roku. Za³o enia polityki energetycznej Polski do 2020 roku przyjête przez Radê Ministrów 22 lutego 2000 roku. Ocena realizacji i korekta za³o eñ polityki energetycznej Polski do 2020 roku wraz z za³¹cznikami przyjêta przez Radê Ministrów 2 kwietnia 2002 roku. * Wydzia³ Wiertnictwa, Nafty i Gazu AGH, Kraków ** Wydzia³ Wiertnictwa, Nafty i Gazu AGH, Kraków; Karpacka Spó³ka Gazownictwa Sp. z o.o. w Tarnowie, Oddzia³ Zak³ad Gazowniczy w Krakowie *** Praca wykonana w ramach badañ statutowych 171

2 Obecnie politykê energetyczna kszta³towaæ ma Polityka energetyczna Polski do 2025 roku przyjêta przez Radê Ministrów 4 stycznia 2005 roku. Polityka energetyczna zak³ada cztery warianty zapotrzebowania na paliwa i energie. 1) Wariant Traktatowy uwzglêdniaj¹cy postanowienia Traktatu Akcesyjnego, m.in. osi¹gniêcie wskaÿnika 7,5 proc. zu ycia energii elektrycznej ze Ÿróde³ odnawialnych w roku 2010 oraz ograniczenie emisji ca³kowitej z du ych obiektów spalania do wielkoœci okreœlonych w traktacie. 2) Wariant Podstawowy Wêglowy przesuwaj¹cy spe³nienie wymagañ ograniczaj¹cych emisjê z du ych obiektów z roku 2012 na rok ) Wariant Podstawowy Gazowy zak³adaj¹cy utrzymanie dostaw wêgla do elektroenergetyki na obecnym poziomie przy jednoczesnym zwiêkszeniu udzia³u gazu w pokryciu dodatkowych potrzeb energetycznych. 4) Wariant Efektywnoœciowy zak³adaj¹cy uzyskanie dodatkowej poprawy efektywnoœci energetycznej w obszarach wytwarzania energii elektrycznej, jej przesy³u i dystrybucji oraz zu ycia dziêki aktywnej polityce pañstwa [10]. Przedstawione powy ej scenariusze uzale niaj¹popyt na energiê m.in. od tempa rozwoju gospodarczego, które to na przestrzeni 20 lat ma wynosiæ œrednio 5,3%. Istotnym czynnikiem wp³ywaj¹cym na zapotrzebowanie na energiê bêdzie równie liczba ludnoœci, która zmniejszy siê z 38,1 mln w roku 2005 do 36,6 mln w roku 2025, tj. o oko³o 4% [10] (tab. 1). Tabela 1 Podstawowe dane prognostyczne opracowanie w³asne na podstawie [10] Wyszczególnienie Liczba ludnoœci [tys.] PKB [œrednioroczne przyrosty procentowe] 5,3 PKB na mieszkañca [tys. USD 2000] 5,15 6,91 8,95 11,58 15,11 Struktura dokumentu, jak i poziom szczegó³owoœci co do kszta³towania siê sytuacji energetycznej w Polsce na przestrzeni nastêpnych 20, lat budzi jednak pewien niedosyt, wynikaj¹cy z chocia by braku przedstawienia szczegó³owych prognoz, co do kszta³towani siê bilansów energetycznych poszczególnych noœników energii. Polityka energetyczna okreœla jedynie prognozowany wzrostu, zu ycia energii pierwotnej na poziomie 48 55%, a energii elektrycznej o 80 93% w nastêpnych 20 ch. To, co nie znalaz³o siê w dokumencie oficjalnym, zawiera³y jednak materia³ach robocze (z dnia 2 grudnia 2004), na bazie których przedstawiono w dalszej czêœci artyku³u projekcje zapotrzebowania na poszczególne noœniki energii. Prognozy te skonfrontowano z wczeœniejszymi prognozami (rys. 1 6) zawartymi w Za³o eniach polityki energetycznej Polski do 2020 roku (scenariusze przetrwania, odniesienia, postêpu plus) roku oraz dokumentem Ocena realizacji i korekta za³o eñ polityki energetycznej Polski do 2020 (scenariusze bazowy i efektywnoœci). 172

3 zu ycie [mln t] ,80 67,40 66,80 66,20 66,40 67,20 66,10 10,33 64,39 7,29 62,93 18,1% 61,95 62,44 10,91% 60,98 60,98 60,49 60,56 61,46 59,51 4,74 59,51 7,71% 57,07 65,60 8,53 14,95% 9,27 15,58 % 60,49 57,07 68,78 68,29 59, max. ró nica pomiêdzy scenariuszami [mln ton] max. ró nica pomiêdzy scenariuszami [%] PRZETRWANIA POSTÊPU PLUS TRAKTATOWY PODSTAWOWY GAZOWY ODNIESIENIA EFEKTYWNOŒCI I BAZOWY PODSTAWOWY WÊGLOWY EFEKTYWNOŒCI* * Scenariusz dotyczy dokumentu Polityka energetyczna Polski do 2025 roku Rys. 1. Porównanie prognoz zu ycia wêgla brunatnego ,9 91,3 87,9 zu ycie [mln t] ,58 80,25 85,5 20,7 21,6 % 73,83 73,50 73,00 72,83 84,6 84,3 70, ,5 83,9 17,9 20,4% 17,17 20 % 76,00 75,50 75,33 74,17 70,50 69,67 68,83 83,5 82,4 81,9 81,17 77,50 14,17 17 % 70,50 69,33 83,50 80,33 13,33 16 % 70,83 70,17 65 Rys. 2. Porównanie prognoz zu ycia wêgla kamiennego (pozosta³e oznaczenia jak na rys. 1). 173

4 zu ycie [mln t] ,45 15,5 % 20,7 20,2 22,2 19,36 18,75 3,3 14 % 23,5 23,10 22,7 20,4 20,2 5,7 21,5% 9,3 30,6% 26, ,3 21,4 20,8 1,3 3,6% 30,4 29,5 27,9 22,3 21,1 35,8 35,7 34,5 15 PRZETRWANIA POSTÊPU PLUS EFEKTYWNOŒCI PODSTAWOWY GAZOWY ODNIESIENIA BAZOWY TRAKTATOWY I PODSTAWOWY WÊGLOWY EFEKTYWNOŒCI* Rys. 3. Porównanie prognoz zu ycia ropy naftowej (pozosta³e oznaczenia jak na rys. 1) ,16 23% 35,68 zu ycie [mld m³] ,16 28,8% 17,9 16,4 15,7 14,08 13,72 3,98 18,1% 22 19,7 18,02 3,04 12,2% 25 21,96 31,15 29,3 28,40 27, ,30 23,99 8,59 24,1% 32,10 28,40 27, ,74 Rys. 4. Porównanie prognoz zu ycia gazu ziemnego (pozosta³e oznaczenia jak na rys. 1). 174

5 zu ycie [Mtoe] ,46 25,2% 5,8 5,5 5,3 5,20 4,78 4,34 2,5 31,3% 8,0 7,90 6,3 6,0 5,5 3,3 36,7% 9,00 8,80 4,0 40,4% 6,9 6,5 5,7 9,90 9,80 7,7 7,1 5,9 0,5 4,5% 11,10 10,90 10,60 Rys. 5. Porównanie prognoz zu ycia energii odnawialnej wraz z pozosta³ymi noœnikami energii (pozosta³e oznaczenia jak na rys. 1) zu ycie [Mtoe] ,04 15,1% 106,4 103,7 8,2 7,5% 109,7 108,6 104,3 101,5 6,7 5,8% 9,6 7,9% 114,7 112,4 108,0 8,3 6% 121,8 120,0 116,0 112,2 138,3 137,0 130, ,85 90,36 93,3 80 Rys. 6. Porównanie prognoz zu ycia energii pierwotnej (pozosta³e oznaczenia jak na rys. 1). 175

6 Przedstawione na rysunkach porównanie projekcji zapotrzebowania na noœniki energii nasuwa ni ej wymienione wnioski. Wzakresie paliw sta³ych zapotrzebowanie na wêgiel kamienny i brunatny bêdzie oscylowaæ wokó³ aktualnego poziomu zu ycia [6]. Widoczna jest doœæ wyraÿna ró nica pomiêdzy prognozami zawartymi w Za³o eniach polityki energetycznej... a prognozami z roku Wed³ug najnowszej prognozy, zu ycie wêgla kamiennego zw³aszcza w ch mo e byæ o oko³o 20% mniejsze, ni zak³ada³a poprzednia prognoza (przy za³o eniu standardowej wartoœci opa³owej 25 GJ/t tj. 0,6 toe). WyraŸny wzrost zapotrzebowania (dla scenariusza traktatowego i podstawowego wêglowego) przewidywany jest na Podobna sytuacja wystêpuje w przypadku wêgla brunatnego (wartoœæ opa- ³owa 8,56 GJ/t tj. 0,205 toe), gdzie jednak wyraÿny wzrost zapotrzebowani do oko³o 68 mln ton przewidywany jest po roku Dla gazu ziemnego przewidywany jest bardzo dynamiczny scenariusz wzrostu zapotrzebowania wynikaj¹cy z prognozowanego wzrostu jego zu ycia do produkcji energii elektrycznej, co pozwoli utrzymaæ wielkoœci emisji SO 2,NO x ico 2 w dopuszczalnych granicach okreœlonych traktatem. Przyjmuj¹c, i wydobycie krajowe kszta³towaæ siê bêdzie w graniach 5 6 mln m 3 rocznie, import gazu w ch 2005; 2010; 2015; 2020; 2025 wynosi³ bêdzie odpowiednio; 9 mld m 3 ; 12,5 mld m 3 ; 16 18,5 mld m 3 ; mld m 3 i 21 29,5 mld m 3. Wzakresie paliw ciek³ych widoczny jest znacznie szybszy wzrost potrzeb krajowych ni zak³ada³y to poprzednie prognozy. Wzrost ten wynikaæ ma z szybkiego rozwoju transportu przy stosunkowo niewielkim postêpem w zakresie efektywnoœci energetycznej œrodków transportu. Wzakresie energii odnawialnej zak³ada siê i w ci¹gu najbli szych 5 lat energia ze Ÿróde³ odnawialnych niemal podwoi swój udzia³ w bilansie energetycznym do poziomu wynikaj¹cego z zobowi¹zañ traktatowych. Aby spe³niæ to za³o enie, w przeci¹gu kilku nastêpnych lat nale a³oby zrealizowaæ olbrzymie inwestycje proekologiczne. Powy sze plany bêd¹jednak wysoce utrudnione z uwagi na ogrom kosztów, jakie nale y ponieœæ w tak krótkim czasie. Wzakresie energii j¹drowej wszystkie scenariusze zawarte w Polityce energetycznej... przy za³o eniu, e energia j¹drowa zostanie wykorzystana po roku Wzakresie energii pierwotnej ma dojœæ do znacznego wzrostu zapotrzebowania, które w zale noœci od wariantu wynosiæ bêdzie w roku 2025 od 130 do 138 Mtoe, wobec nieco ponad 93 Mtoe w roku Z uwagi na prognozowany spadek liczby ludnoœci wzrost przysz³ych potrzeb energetycznych uwarunkowany bêdzie w du ej mierze przewidywanym rozwojem gospodarczym. 3. WNIOSKI Rzeczywistoœæ polityczno-gospodarcza odznacza siê nieskoñczon¹ró norodnoœci¹ mo liwych stanów, jakie mo e przyjmowaæ. Dlatego te prognozowanie zu ycia energii obarczone jest doz¹niepewnoœci, o czym œwiadcz¹chocia by ró nice w projekcji zapotrzebowania zawarte w kolejnych dokumentach rz¹dowych. Tym niemniej, w œwietle przed- 176

7 stawionej analizy rysuje siê niezale nie od przyjêtej prognozy i scenariusza rosn¹ce znaczenie paliw wêglowodorowych oraz szeroko pojêtej energetyki odnawialnej [3, 4]. Wymagaæ to bêdzie zarówno nak³adów na powstanie nowych mocy wytwórczych, jak i te zapewnienia wymaganej wielkoœci importu, zw³aszcza ropy naftowej i gazu ziemnego. LITERATURA [1] Kaliski M., Staœko D.: Natural Gas and Its Significance for Energy Safety in Poland. Dnipropetrowsk, Naukowij Wisnik, Nacjonalnoj Girniæoj Akademji Ukrajni, No. 4, 2004 [2] Kaliski M., Staœko D.: Analiza wybranych czynników warunkuj¹cych bezpieczeñstwo energetyczne Polski. Zeszyty Naukowe Politechniki Œl¹skiej, nr 1599, Seria Górnictwo, z. 257, Gliwice, Wydawnictwo PŒ 2003 [3] Rychlicki S., Siemek J.: Perspektywy wykorzystania paliw wêglowodorowych ze szczególnym uwzglêdnieniem gazu ziemnego. Polityka Energetyczna, t. 6, 2003 [4] Nagy S., Rychlicki S., Siemek J.: Dywersyfikacja i import gazu ziemnego do Polski w aspekcie prognozy jego zu ycia. XVI Konferencja z cyklu Zagadnienia surowców energetycznych i energii w gospodarce krajowej pt. Przysz³oœæ energetyczna Polski, Polska Akademia Nauk, Komitet Gospodarki Surowcami Mineralnymi, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi¹, Kraków, 2002 [5] Siemek J.: Gaz ziemny na œwiecie zasoby i prognozy zu ycia. Cz. 1. Kto zu ywa najwiêcej? Nafta & Gaz Biznes, nr 5, 2004 [6] Siemek J., Nagy S., Rychlicki S.: Estimation of natural-gas consumption in Poland based on the logistic-curve interpretation. Applied Energy, 2003 [7] Siemek J., Nagy S., Rychlicki S.: Natural gas demand in Poland in years based on logistic curves interpretation. The proceeding of the Fourth National Energy Congress; World Energy Council. National Energy Committee of Islamic Republic of Iran, 2003 [8] Za³o enia polityki energetycznej Polski do 2020 roku. Warszawa, Ministerstwo Gospodarki 2000 [9] Ocena realizacji Za³o eñpolityki energetycznej Polski do 2020 roku. Warszawa, Ministerstwo Gospodarki 2002 [10] Materia³ roboczy do konsultacji Polityka energetyczna Polski do 2025 roku za³o- enia. Warszawa [11] Polityka energetyczna Polski do 2025 roku. Warszawa, Ministerstwo Gospodarki i Pracy