Grzyby s¹ wszechobecne w otoczeniu cych stwierdziæ obecnoœæ grzyba w œrodowisku. Astma pleœniowa. Mould asthma ALERGENY

Transkrypt

1 Astma pleœniowa Mould asthma Dr n. med. Ewa Bogacka Klinika Chorób Wewnêtrznych i Alergologii we Wroc³awiu Kierownik: Prof. dr hab.n. med. Bernard Panaszek S u m m a r y Fungi from human environment or inhabitants may cause many reactions. Fungal antigens may cause allergic diseases - allergic sinusitis and bronchial asthma, also they can get worse their course (these allergic diseases). The estimated rate of fungi induced allergies in all allergic diseases is 5%-20%, depending on climate, the patients' age, living conditions and the applied diagnostic methods. Mould allergy is more frequent with children and teenagers than with adults. Mould allergy is prevalent in children s asthma (10%-38%). Hypersensitivity to fungi is accompanied frequently by allergies to plant pollens and house dust mites. Fungi may also cause IgE independent allergic reactions worse course of asthma: bronchopulmonary aspergillosis (ABPA), allergic fungal sinusitis (AFS). Mycosis inducing fungi usually do not cause allergies. Exceptions are Aspergillus, Candida, Trichophyton that may cause both mycotic infections and allergic reactions, separately of simultaneously, especially in allergic patients. The article gives the diagnostic considerations and principles of therapy in mould allergy.... Grzyby bytuj¹ce w otoczeniu cz³owieka jak i w jego organizmie mog¹ wywo³ywaæ ró ne reakcje immunologiczne. Antygeny grzybów mog¹ stymulowaæ produkcjê specyficznych IgE u osób atopowych, co klinicznie przejawia siê pojawieniem lub pogorszeniem przebiegu klinicznego kataru alergicznego lub astmy oskrzelowej. W zale noœci od wieku badanej grupy, warunków klimatycznych oraz u ytej metody diagnostycznej, alergia na grzyby wystêpuje u 5%-20% osób atopowych, natomiast a u 10%-38% dzieci z astma oskrzelow¹. Z tego powodu uczulenie na grzyby jest trzecim w kolejnoœci uczuleniem w astmie dzieciêcej po roztoczach i py³kach. Astma z wiod¹cym uczuleniem na grzyby jest nazywana astm¹ pleœniow¹ i dotyczy g³ównie dzieci i m³odych doros³ych. Grzyby mog¹ wywo³ywaæ reakcje alergiczne IgE-niezale ne, pogarszaj¹ce przebieg i rokowanie astmy: ABPA (allergic broncho-pulmonary aspergillosis - aspergiloza oskrzelowo-plucna) lub AFS (allergic furgal sinusitis - grzybicze alergiczne zapalenie zatok). Grzyby inwazyjne z regu³y nie wywo³uj¹ reakcji alergicznych. Wyj¹tkiem jest Aspergillus, Candida, Trichophyton, które w organizmie atopowym mog¹ byæ przyczyn¹ grzybicy i równoczeœnie stymulowaæ powstawanie alergii lub j¹ nasilaæ. W artykule omówiono zasady diagnostyki alergologicznej przy podejrzeniu alergii na grzyby oraz zasady leczenia. S³owa kluczowe : astma pleœniowa, astma pleœniowa, diagnostyka Key words : mould allergy, mouls asthma, diagnostic Grzyby s¹ wszechobecne w otoczeniu cych stwierdziæ obecnoœæ grzyba w œrodowisku cz³owieka st¹d nasz uk³ad odpornoœciowy zewnêtrznym i wewnêtrznym cz³owieka czy wykszta³ci³ wiele sposobów reagowania na rozpoznaæ rodzaj reakcji immun ologi cznej kontakt z grzybem. Relacje pomiêdzy królestwem cz³owieka na antygeny grzyba. grzybów a organizmem ludzkim podlegaj¹ sta³ym Aktualnie wiadomo o nastêpuj¹cych mo liwych modyfikacjom z wielu powodów: relacjach pomiêdzy antygenami grzyba a uk³adem ewolucji naszego systemu immunologicznego immunologicznym cz³owieka (6): w odpowiedzi na zmieniaj¹ce siê warunki eliminacja grzyba (zarodników czy strzêpek) œrodowiska naturalnego cz³owieka, wskutek dzia³ania mechanizmów obrony zmian w wirulencji grzybów, dotychczas nieswoistej lub swoistej, uznawanych za saprofityczne jak Alternaria, tolerancja grzyba bytuj¹cego w œrodowisku Bipolaris, Penicyllium, Rhizopus, Culvularia czy zewnêtrznym lub w organizmie cz³owieka (ma³a Basidiomycetes, inwazyjnoœæ i/lub immunogennoœæ grzyba lub nadu ywania antybiotykoterapii, co u³atwia sporadyczny kontakt lub ma³a iloœæ grzyba), ko lo ni za cj ê gr zy ba mi sa pr of it yc zn ym i infekcja grzybicza (wysoka inwazyjnoœæ grzyba i chorobotwórczymi. lub kontakt w miejscu przerwania naturalnych barier ochronnych lub obni ona obrona Wiedza na temat interakcji naszego organizmu immunologiczna), z antygenami grzybów dopiero powstaje, nadwra liwoœæ na antygeny grzybów, w tym szczególnie w zakresie reakcji nadwra liwoœci. alergia IgE-zale na i niezale na, które mog¹ Odkrywane s¹ dopiero kolejne antygeny grzybów byæ jedyn¹ odpowiedzi¹ immunologiczn¹ na i badana ich immunogennoœæ (6, 13, 23). Brakuje kon tak t z grz ybe m lub tow arz ysz yæ specyficznych i praktycznych metod, pozwalaj¹- wymienionym powy ej sytuacjom. 28 ALERGIA 3(25)/2005

2 Rola grzybów w astmie oskrzelowej Powi¹zania reakcji nadwra liwoœci na grzyby z rozwojem i przebiegiem astmy oskrzelowej s¹ równie skomplikowane. W artykule zostan¹ przedstawione aktualnie dane przemawiaj¹ce za nastêpuj¹cymi interakcjami: 1. alergia IgE-zale na na antygeny grzybów jako ryzyko wyst¹pienia astmy oskrzelowej, 2. wp³yw alergii na grzyby (IgE-zale nej i niezale - nej) na przebieg istniej¹cej ju astmy oskrzelowej, 3. wp³yw infekcji grzybiczych i kolonizacji grzybem na przebieg astmy oskrzelowej. Mari (W³ochy) & Schneider (Austria) - 19%, Katz (Izrael) - 10,9%, Hodos (Izrael) - 3,6%, Ozanguc (Turcja) - 1,9-4%, Guneser (Wêgry) - 26%, Lipiec (Polska) - 10,8%, Oryszczyn & Bousquet (Francja) - 22,6%. Czêstoœæ uczulenia na grzyby zmienia siê w zale noœci od strefy klimatycznej i wieku badanej grupy, st¹d tak du y rozrzut wyników. Natomiast, jeœli zestawi siê procent uczulenia na grzyby w astmie dzieciêcej to jest to trzeci w kolejnoœci alergen po roztoczach i py³kach roœlin (3, 4, 10, 15, 21): Ad 1. Obserwacje poczynione przez badaczy: Tariq, Perzanowski, Halonen, Stern i Nolles zgodnie sugeruj¹, e dodatnie testy skórne na Alternariê i Cladiosporium u ma³ych dzieci, nawet bez obja- Oryszczyn Karseladze (Gruzja) - 37%, wów alergii, wspó³istniej¹ z postêpuj¹c¹ nadreaktywnoœci¹ oskrzeli i zapowiadaj¹ pojawienie siê Koivikko (Finlandia) %, astmy oskrzelowej (3, 21, 23). Peat uwa a, e Szantho (Wêgry) - 38%, dodatnie testy skórne na Alternariê u dzieci australijskich wykazuj¹ zale noœæ od warunków Iversen, Dahl (Dania) - 10%, klimatycznych (od 4%-23%) i czêœciej kojarz¹ siê z ciê k¹ astm¹ dzieciêc¹. Sugeruje, e pojawienie Niemeijer (Holandia) - 40%, siê dodatnich testów na Alternariê we wczesnym Damialis (Grecja) - 13, 5%, dzieciñstwie jest zwi¹zane z wiêkszym ryzykiem Ezeamuzie (Kuwejt) %. wyst¹pienia astmy i jej ciê szego przebiegu (16, 23). Podobne wyniki uzyska³ Halonen u dzieci amerykañskich, stwierdzaj¹c wysoki procent Badania w³asne nad alergicznym nie ytem uczulenia na Alternariê w regionach pustynnych, nosa u dzieci i doros³ych wykaza³y, e alergiczny zwi¹zany z wyst¹pieniem astmy w 6 r u tych nie yt nosa z wiod¹cym lub towarzysz¹cym dzieci (3, 21). uczuleniem na alergeny grzybów jest zwi¹zany z wiêkszym ryzykiem wyst¹pienia astmy oskrzelowej ni alergiczny nie yt nosa z uczuleniem na D Amato (wielooœrodkowe badania europejskie) od 3%(Portugalia) do 20% (Hiszpania), Beaumont (Holandia) - 4,6%, Corsico (W³ochy) % (w zale noœci od regionu), Perzanowski i Sporik badaj¹c dzieci amerykañ- skie i australijskie z astma oskrzelow¹ stwierdzili, e ryzyko pojawienia siê astmy oskrzelowej jest zwi¹zane z wczeœniejszymi dodatnimi testami skórnymi na roztocza i Alternariê. Ponadto uczulenie na Alternariê wykazuje dodatkowo zwi¹zek z poja- wieniem siê nadreaktywnoœci oskrzeli, niezale nie od wyst¹pienia astmy oskrzelowej (21). Tariq obserwowa³ przez 4 lata 61 dzieci z dodatnimi testami skórnymi na Alternariê i Cladosporium. 37 dzieci chorowa³o na astmê oskrzelow¹, bez lub ³¹cznie z katarem alergicznym, mniej dzieci cierpia³o na sam alergiczny nie yt nosa. 24 dzieci nie mia³o klinicznej manifestacji choroby alergicznej w chwili wykonywania testów skórnych natomiast w ci¹gu 4 lat u tych dzieci pojawi³a siê astma oskrzelowa, py³kowica lub katar alergiczny z wielowa n¹ alergi¹. Z tego powodu Tariq zaproponowa³ termin latent atopy dla bezobjawowych dzieci z dodatnimi testami na grzyby (3, 4). Kolejnym faktem, sugeruj¹cym zwi¹zek alergii na grzyby z dzieciêc¹ astm¹ oskrzelow¹ jest zestawienie badañ oceniaj¹cych procent uczulenia na grzyby w populacji osób z ró nymi chorobami alergicznymi (3, 8, 16, 17, 18, 20): py³ki czy roztocza (4). Ad 2. Uczulenie IgE-zale ne na alergeny grzybów jest czêste do 30 r - zajmuje trzecie miejsce po py³kach i roztoczach ( 3, 4, 5, 8, 9, 10, 12, 21, 23). U dzieci czêœciej spotyka siê izolowane uczulenie 1 ALERGENY Muchomor (ze zbiorów E. Bogackiej ALERGIA 3(25)/

3 2 na grzyby - szczególnie na Cladosporium i Alter- Jeœli alergenem jest Aspergillus, a chory ma nadal nariê (3, 15, 21, 23). Perzanowski i Sporik kontakt z jego zarodnikami to astma oskrzelowa w wielooœrodkowych badaniach (Australia i USA) mo e ewoluuowaæ w kierunku aspergillozy dzieci szkolnych z astm¹ oskrzelow¹ wykazali, e oskrzelowo-p³ucnej (11, 23). Akayama opisa³ wiod¹cym uczuleniem s¹ alergeny domowe: napady bronchospazmu u 2 kobiet z astm¹ roztocza i Alternaria (21). Niemeijer uwa a, e oskrzelow¹ w przebiegu dro d ycy œluzówek, u Cladosporium je st wi od ¹c ym al er ge ne m których udowodniono uczulenie IgE-zale ne na w dzieciêcej astmie holenderskich dzieci (do 40%), kwaœn¹ protezê dro d y (2). natomiast wraz z wiekiem przewa a uczulenie na Reakcja na antygeny grzyba o typie alergii IgEroztocza i py³ki, a procent uczulenia na niezale nej jest opisywana jako przyczyna Cladosporium spada do 10% powy ej 30 r (3, 21, pogorszenia astmy oskrzelowej w nastêpuj¹cych 23). sytuacjach: U doros³ych uczulenie na py³ki roœlin i roztoczy obecnoœæ grzybów jako superantygenów wspó³istnieje czêœciej z dodatnimi testami na Candida, Trichophyton i Aspergillus (3, 15, 16, 18). w polipach nosa albo kolonizuj¹cych zatoki Ezeamuze i Damialis sugeruj¹, e uczulenie na przynosowe prowokuj¹cych reakcjê typu III i IV grzyby pleœniowe jest wiod¹cym alergenem wg Gella i Coombsa (3, 4, 6, 15), w astmie ciê kiej (do 44%) niezale nie od wieku (9, nadwra liwoœæ na antygeny Asp f 4 i 6 10). Aspergillusa prowadz¹ca do aspergilozy Reakcja IgE-zale na na antygeny grzybów oskrzelowo-p³ucnej, której pierwszym etapem manifestuje siê klinicznie jako nie yt nosa i astma jest obraz przypominaj¹cy astmê pleœniow¹. oskrzelowa, okreœlana w piœmiennictwie anglojêzycznym jako astma pleœniowa (mould Uwa a siê, e uczulenie IgE-zale ne powstaje astma). Obie jednostki chorobowe czêsto wskutek kontaktu z innymi alergenami tego grzyba: wspó³istniej¹ i pogarszaj¹ siê w warunkach Asp f 3 i 1 (6, 11). Jednak nie jest do koñca jasne, zwiêkszonej ekspozycji na alergeny grzybów, czy astma pleœniowa przebiegu IgE-zale nej alergii szczególnie mikrogrzybów (pleœnie), przy na Aspergillus nie mo e przejœæ ABPA w sytuacji do³¹czeniu siê infekcji grzybiczych oraz po czêstych ekspozycji na zarodniki grzyba. Podejkuracjach antybiotykowych (3). rzenie aspergilozy powinny budziæ nastêpuj¹ce Astma pleœniowa jest chorob¹ g³ównie ludzi objawy: chudniêcie, odpluwanie brunatnej m³odych (dzieci i doroœli do 30 r ). Ekspozycja na plwociny i znacznie wy sza ni w pozosta³ych zarodniki grzybów powoduje zwykle nietypow¹ chorobach alergicznych, eozynofilia w surowicy reakcjê alergiczn¹: objawy grypopodobne, i plwocinie (3). blokadê nosa i zwiêkszenie nadreaktywnoœci oskrzeli. Napady bronchospazmu pojawiaj¹ siê Ad 3. nagle, zwykle po przypadkowej infekcji wirusowej Pomimo powszechnego przeœwiadczenia o lub kolejnym kontakcie z antygenem grzyba czy niekorzystnym wp³ywie infekcji grzybiczej czy zdenerwowaniu (3, 7, 11, 21, 23). W przypadku obecnoœci grzyba w œrodowisku chorego na astmê uczulenia na Alternariê i podstawczaki oskrzelow¹ na przebieg astmy i kolejnych uczuleñ, (basidiomycetes), opisywane s¹ gwa³towne brakuje zbiorczych opracowañ na ten temat. napady astmy oskrzelowej, a nawet nag³e zgony Dostêpne publikacje sugeruj¹ nastêpuj¹ce aspekty w okresie lata i wczesnej jesieni (3, 7, 10, 12, 21, szkodliwego wp³ywu: 23). Niedoszytko sugeruje rolê Pullularii (grzyb domowy) w zaostrzeniach astmy oskrzelowej (1). infekcja grzybicza lub kolonizacja grzybem u osoby z astm¹ oskrzelow¹ (np. grzybica Zakoñczenie konidioforu Cladosporium (ze zbiorów B.Miklaszewskiej) paznokci, dro d yca œluzówek) powoduje pogorszenie przebiegu astmy oskrzelowej, a nawet mo e byæ przyczyn¹ zgonu (11, 18), zwiêkszona czêstoœæ astmy i jej ciê szy przebieg, nawracaj¹ce infekcje dróg oddechowych u dzieci zamieszkuj¹cych wilgotne domy z obecnoœci¹ grzyba (11, 13, 16), antygeny grzyba (w œrodowisku zewnêtrznym i wewn¹trz organizmu) dzia³aj¹ jako silny adiuwant ( -glukan), stymuluj¹ zapalenie eozynofilowe, inicjuj¹ uczulenia oraz promuj¹ polialergizacjê (11, 13, 19). Autorka obserwowa³a w Klinice Alergologicznej i Chorób Wewnêtrznych we Wroc³awiu zaostrzenie astmy oskrzelowej u 3 kobiet, wywo³ane masywn¹ dro d yc¹ oskrzeli. Przed infekcj¹ grzybicz¹ astma by³a umiarkowana i dobrze kontrolowana na fluticazonie w dawce g/dobê. Decyzjê o bronchoskopii podjêto po braku efektu zwiêkszonych dawek kortykosteroidów wziewnych i wykluczeniu zaka enia chlamydiami. Dro d ycê 30 ALERGIA 3(25)/2005

4 oskrzeli, stwierdzon¹ badaniem bronchoskopowym potwierdzono mikrogramem bronchoaspiratu. Zastosowanie leczenie przeciwgrzybiczego i czasowe zast¹pienie kortykosteroidów wziewnych doustnymi spowodowa³o dobr¹ kontrolê astmy oskrzelowej. Wycofanie siê zmian grzybiczych w oskrzelach potwierdzono bronchoskopowo i mikologicznie (praca przygotowana do publikacji). swoista immunoterapia. Zalecenia profilaktyczne (3, 5, 14): unikaæ prac przy niwach, w ogrodnictwie i przy hodowli zwierz¹t, grabienia opad³ych liœci, grzybobrania, koszenia trawy, unikaæ przebywania w zagrzybionych domach, suterenach, piwnicach, domkach letniskowych, krytych k¹pieliskach tzw. rajach wodnych, Diagnostyka alergii na grzyby W diagnostyce alergii na grzyby podstawowe unikaæ pomieszczeñ klimatyzowanych, znaczenie ma wykazanie zwi¹zku stwierdzanego szczególnie z przestarza³ymi systemami uczulenia na alergeny grzybów z przebiegiem klimatyzacyjnymi ( zapach pleœni ), klinicznym astmy oskrzelowej czy nie ytu nosa. Z tego powodu istotny jest dok³adny wywiad unikaæ pokarmów zawieraj¹cych antygeny alergologiczny (3, 5, 14): grzybów. S¹ to: piwo, wino czerwone, markowe 1. pogarszanie siê astmy w okresach letnioniebiesk¹ pleœni¹, jarzyny i wina domowe, szampan, sos sojowy, sery z jesiennych, szczególnie jeœli w tym czasie by³o ciep³o i wilgotno, i owoce d³ugotrwale sk³adowane (np. ziemniaki, 2. objawy grypopodobne po kontakcie z grzybami orzeszki ziemne), pleœniej¹ce produkty (prace rolne i ogrodnicze, koszenie traw, spo ywcze. grabienie liœci, kompostowanie, obieranie ziemniaków), Immunoterapia swoista 3. objawy przewlek³ego zmêczenia psychofizyczwym leczeniem alergii na grzyby o udowodnionym Immunoterapia swoista jest jedynym przyczynonego, jeœli ekspozycja na grzyb jest przed³u ona (np. pobyt w domu letniskowym mechanizmie IgE-zale nym i wykazaniu, e to lub zagrzybionym mieszkaniu), antygeny uczulaj¹cego grzyba s¹ odpowiedzialne 4. reakcja alergiczna po zjedzeniu pokarmów za objawy alergii. W przypadku alergii na grzyby zawieraj¹cych alergeny grzybów: mo e to byæ nie jest to ³atwe z wielu powodów: wysiew pokrzywki, œwi¹d, alergia jamy ustnej, alergia na grzyby rzadko jest monowalentna, ³zawienie oczu, nag³y obrzêk nosa lub obfity st¹d w przypadku skojarzenia z uczuleniem na wyciek z nosa, chrypka, rzadziej napad py³ki czy roztocza tylko nasila objawy typowe bronchospazmu, dla py³kowicy czy roztoczycy udzia³ uczulenia 5. pogorszenie samopoczucia, czasami nasilenie na grzyby w takich przypadkach mo na oceniæ dusznoœci i obrzêku nosa po kuracjach anty- jedynie empirycznie tzn. po nieskutecznym biotykami bez os³ony przeciwgrzybiczej lub po odczulaniu na py³ki czy roztocza, do³¹czeniu siê infekcji grzybiczej np. grzybicy wyci¹gi alergenowe grzybów do diagnostyki paznokci czy pleœniawek itp. i immunoterapii nie s¹ tak wystandaryzowane jak wyci¹gi roztoczy czy py³ków roœlin. Wydaje Testy skórne siê, ze w chwili obecnej najlepiej przebadanymi Wg wiêkszoœci badaczy najczulszym testem grzybami s¹ Aspergillus, Alternaria potwierdzaj¹cym uczulenie na alergeny grzybów i Cladosporium a wyci¹gi alergenowe tylko tych jest odczyn skórny z wystandaryzowanym wyci¹giem alergenowym grzyba. Wartoœæ diagnostyczna mieszanki alergenów grzybów jest w¹tpliwa, 3 poniewa mo e dawaæ fa³szywie ujemne wyniki. Wynik testu skórnego koreluje czêœciej z obrazem klinicznym ni klas¹ specyficznego IgE (3, 12, 20, 21, 23). W przypadkach w¹tpliwych zaleca siê wykonanie testu prowokacyjnego (dooskrzelowego, donosowego lub dospojówkowego) albo CRIE (crossed radioimmunoelectrophoresis). Warte podkreœlenia jest znaczenie eozynofilii zarówno bezwzglêdnej jak i miejscowej (w wymazach z nosa, punktatach z zatok czy w plwocinie). Eozynofilia towarzyszy nie tylko alergii IgE-zale nej na grzyby, ale równie zale nej od kompleksów immunologicznych i precypityn np. w ABPA czy AFS (3, 6, 13, 15, 19). Leczenie U chorych z astm¹ pleœniow¹ nale y rozwa yæ nastêpuj¹ce postêpowania terapeutyczne: unikanie ekspozycji na alergeny, leczenie farmakologiczne (jak w innych postaciach astmy oskrzelowej), ALERGENY Zarodniki Alternaria (ze zbiorów B.Miklaszewskiej) ALERGIA 3(25)/

5 grzybów oraz niektóre ich rekombinowane alergicznej u 85, 8% odczulanych pacjentów alergeny nadaj¹ siê do wiarygodnej diagnostyki (1). i ewentualnego odczulania. Z tego te powodu 4. Bo ek i wsp. prowadzili przez 3 lata nie ma badañ spe³niaj¹cych kryteria EBM nad immunoterapiê Alternaria u 56 chorych z alerskutecznoœci¹ immunoterapii z wyci¹gami alergenowymi innych grzybów. gicznym nie ytem nosa i/lub astm¹ oskrzelow¹. Uzyska³ kontrolê objawów choroby po Liczba prac odnosz¹cych siê do immunoterapii odczulaniu wyci¹giem Alternarii u 45% swoistej u osób uczulonych na alergeny grzybów i Cladosporium u 55% odczulanych. Natomiast jest niewielka. Brakuje te wielooœrodkowych istotna statystycznie poprawa tzn. redukcja badañ. powy ej 70% wczeœniej ocenianych objawów dotyczy³a jedynie 27% osób odczulanych 1. Cantani diagnozowa³ 6840 dzieci z astma wyci¹giem z Cladosporium i 20% z Alternarii oskrzelow¹, ale tylko u 10 % zdecydowano siê (1). na odczulanie wyci¹giem z Alternarii (5). 5. Tabor odczula³ przez rok 28 osób z mono- 2. W metaanalizie Abramsona skutecznoœci walentn¹ alergi¹ na Alternaria z zastosowaniem immunoterapii swoistej dwie prace odnosi³y siê podwójnie œlepej próby, kontrolowanej placebo. do odczulania na antygeny Cladosporium Uzyska³ w grupie aktywnie leczonej: poprawê u chorych na astmê (Malling-1987, Dreborg- objawów astmy i nie ytu nosa, spadek 1986). Obaj autorzy uzyskali u odczulanych nadreaktywnoœci spojówek, poprawê wartoœci pacjentów spadek nadreaktywnoœci oskrzeli PEF i spadek sige (22). i zmniejszenie objawów astmy. Nie uzyskano natomiast poprawy FEV1 (14). W podsumowaniu nale y stwierdziæ, e alergia 3. Hofman podaje bardzo dobre wyniki na grzyby jest niedocenianym i zbyt rzadko immunoterapii na grzyby po³¹czonej z odczulaprzebieg rozpoznawanym czynnikiem pogarszaj¹cym niem na roztocza czy py³ki roœlin w tym samym chorób alergicznych, szczególnie nie ytu okresie. Odczulanie prowadzono u osób nosa i astmy oskrzelowej. Równie zbyt rzadko z astm¹ oskrzelow¹ i/lub nie ytem nosa, poszukuje siê uczulenia na grzyby jako przyczyny uzyskuj¹c ust¹pienie objawów choroby astmy wczesnodzieciêcej.! Piœmiennictwo 1. Alergia pokarmowa i wziewna na pleœnie XV Ogólnopolskie Sympozjum Szkoleniowe, Dobieszków,2004. Streszczenia: Niedoszytko M. str.10, Hofman T. str. 11, Bo ek A. str Akiyama K., et all. Atopic asthma caused by Candida albicans acid protease: case reports, Allergy, 1994, 49, Bogacka E., Jahnz-Ró yk K. Alergia na alergeny grzybów. Pol. Merk. Lek. 2003, XIV, 83, Bogacka E., Nittner-Marszalska M. i wsp. Uczulenie na alergeny grzybów pleœniowych jako czynnik wyst¹pienia astmy oskrzelowej u chorych z alergicznym nie ytem nosa. Pol. Merk. Lek. 2003, XIV, 83, Cantani A., Businco E.et all. Alternaria allergy: a three-year controlled study in children treated with immunotherapy. Allergol. et Immunopathol. 1988, 16, Crameri R., Blaser K. Allergy and immunity to fungal infections and colonization. ERJ, 2002, 19, Dales R.E., et all. Influence of ambient Fungal Spores on Emergency Visits for Asthma to a Regional Children s Hospital, AJRCCM 2000, 162, D Amato G., Chatzigeorgiu G.i wsp. Evaluation of the prevalence of skin prick test positivity to Alternaria and Cladosporium in patients with suspected respiratory allergy. Allergy 1997, 52, Damialis A. Alternaria as main cause of asthma in Tessaloniki - Grece. Abstract book EAACI 2003, abstract nr 344, Ezeamuzie C.I., Dowaisan S.Ali.,et all. Asthma in the desert: spectrum of the sensitizing aeroallergens. Allergy, 2000, 55, Green B.J., Mitakakis T.Z. et al. Allergen detection from 11 fungal species before and after germination. J. Allergy Clin. Immunol. 2003, 111, 2, Horner W.E. et all. Basidiomycete allergens. Allergy, 1998, 53, Instanes C et all. Muld extracts increase the allergic response to ovalbumin in mice. Clin.Exp.Allergy, 2004, 34, Jahnz-Rózyk K., Bogacka E. Leczenie uczuleñ na zarodniki grzybów pleœniowych. Pol. Merk. Lek. 2003, XIV, 83, KuŸniar J., Bogacka E. i wsp. Mould allergies as the cause of allergic rhinosinusitis and sinus inflammation in children. New Med. 1999, 3, Katz Y.,Rachmiel M et all. Indoor survey of moulds and prevalence of mould atopy in Israel. Clin. Exp. Allergy, 1999, 29, Lipiec A. Samoliñski B. i wsp. Alternaria sensitization in patients with allergic rhinitis.allergy, 2002, 57, suppl.73, Mari A. Schneinder P. et al. Sensitization to fungi: epidemiology, comparative skin testsand IgE reactivity of fungal extracts. Clin. Exp. Allergy 2003, 33, Meyer J.E. et all. Eotaxin controversially supports to eosiniphilic infiltration in nasal polyposis due to Aspergillus infection. Allergy, 2002, 57, suppl. 73, Abstract nr 378, Oryszczyn MP., Bousquet J. Allergy markers in relation to allergic rhinitis, in adults in the Epidemiological study on the Genetics and Environment of Asthma, bronchial hyperresponsivenes. Abstract book EAACI 2003, abstract nr 454, Perzanowski MS., Sporik BA i wsp. Association of sensitization to Alternaria allergens with asthma among school-age children. J. Allergy Clin. Immunol. 1998, 101, 5, Tabor A.I., Madariaga B., A double-blind placebo controlled Alternaria immunotherapy study: in vivo and in vitro parameters. Abstract book EAACI 2003, abstract nr 751, Stern D.A. et all. Dynamic changes in sensitization to specific aeroallergens in children raised in a desert environment. Clin. Exp. Allergy 2004, 34, c.d. ze str Emeryk A, Bartkowiak-Emeryk M. Zaka enia Chlamydia pneumoniae a astma oskrzelowa fakty i hipotezy. Acta Pneum Allergol Ped 2002; 5: Emeryk A. Zaka enia chlamydialne a astma. Standardy Medyczne 2004; 6: Fryden A, Kihlstroem E, Maller R i wsp. A clinical and epidemiological study of ornithosis caused by Chlamydia psittaci and Chlamydia pneumoniae. Scand J Infect Dis 1989; 21: Emre U, Roblin PM, Gelling M i wsp. The association of Chlamydia pneumoniae infection and reactive airway disease in children. Arch Pediatr Adolesc Med 1994; 148: Johnstone SL and Martin RJ. Chlamydophila pneumoniae and Mycoplasma pneumoniae: a role in asthma pathogenesis? Am J Respir Crit Care Med 2005; article in press. Doi: /rccm PP. 10. Mills G, Lindeman JA, Fawcett JP i wsp. Chlamydia pneumoniae serological status in not associated with asthma in children and young adults. Int J Epid 2000; 29: Korppi M, Paldanius M, Hyvarinen A i wsp. Chlamydia pneumoniae and new diagnosed asthma in children: a case-control study in 1 to 6-year-old children. Respirology 2004; 9: Ronchetti R, Biscione GL, Ronchetti F i wsp. Why Chlamydia pneumoniae is associated with asthma and other chronic conditions? Suggestions from a survey in unselected 9-yr old schoolchildren. Pediatr Allergy Immunol 2005; 16: Normann E, Gnarpe J, Gnarpe H i wsp. Chlamydia pneumoniae infection preditcs a reduced risk for subsequent atopic disease. Acta Paediatr 2005; 94: Schmidt SM, Muller CE and Wiersbitzky SKW. Inverse association between Chlamydia pneumoniae allergic rhinitis in children. Pediatr Allergy Immunol 2005; 16: Schmidt SM, Muller CE, Bruns R i wsp. Bronchial Chlamydia pneumoniae infection, markers of allergic inflammation and lung function in children. Ped Allergy Immunol 2001; 12: Nagy A, Kozma GT, Keszei M i wsp. The development of asthma in children infected with Chlamydia pneumoniae is dependent on the modifying effect of mannose binding lectin. J Allergy Clin Immunol 2003; 112: Sutherland ER, Brandorff JM, Martin RJ. Atypical bacterial pneumonia and asthma risk. J Asthma 2004; 41: Biscione S, Lorrot M, Moulin ME i wsp. Mycoplasma pneumoniae and asthma in children. Clin Infect Dis 2004; 38: ALERGIA 3(25)/2005