Zbiór konspektów zajęć przeprowadzonych przez członków Kręgu Instruktorskiego STOS podczas Kursu DruŜynowych w HOW GAJ lipiec 2009 r.

Transkrypt

1 Związek Harcerstwa Polskiego Hufiec Włocławek Miasto KI STOS Letnia Akcja Szkoleniowa 2009 Zbiór konspektów zajęć przeprowadzonych przez członków Kręgu Instruktorskiego STOS podczas Kursu DruŜynowych w HOW GAJ lipiec 2009 r.

2 Zajęcia zostały przeprowadzone podczas kursu druŝynowych, który został zorganizowany przez Zespół Kadry Kształcącej Kujawsko-Pomorskiej Chorągwi ZHP. Kurs odbył się w ramach chorągwianego zgrupowania hufców w dniach lipca 2009 r. w HOW GAJ k. Łąkorza na Mazurach. Komendantem zgrupowania była hm. Lucyna Szypulska-Kamyk (Zastępca Komendantki Kujawsko -Pomorskiej Chorągwi ZHP) Komendantem kursu druŝynowych był phm. Sebastian Rojek (instruktor Hufca ZHP Nowe Miasto Lubawskie) Konspekty przygotowali oraz prowadzili zajęcia od lewej: hm. Katarzyna Marszałek hm. Piotr Bielicki phm. Piotr Walburg phm. Dariusz Krzeszewski pwd. Jakub Sadowski Zdjęcie na stronie tytułowej: ognisko harcerskie podczas obozu w Ośrodku Gaj, lipiec 2009r. Zdjęcia na str. 2 zdjęcie hm. K. Marszałek z LAS 2003 (HOW Krówka Leśna), pozostałe zdjęcia z kursu druŝynowych w Gaju, lipiec 2009r. zebrał i opracował: hm. Piotr Bielicki Włocławek s. 2/47

3 SPIS TREŚCI hm. Katarzyna Marszałek Harcerski System Wychowawczy s. 4 hm. Piotr Bielicki System zastępowy oraz rola i zadania rady druŝyny... s. 13 Planowanie własnego rozwoju - stopnie instruktorskie s. 20 Instrumenty metodyczne.. s. 26 Formy pracy (w druŝynie harcerskiej i starszoharcerskiej). s. 32 phm. Piotr Walburg Metodyka Starszoharcerska. s. 35 phm. Dariusz Krzeszewski i pwd. Jakub Sadowski DruŜynowy, czyli kto? s. 41 pwd. Jakub Sadowski Obrzędowość w druŝynie harcerskiej. s. 42 System kar i nagród oraz zasad w druŝynie.. s. 43 Metodyka harcerska.. s. 44 Planowanie pracy druŝyny s. 45 s. 3/47

4 Temat: HARCERSKI SYSTEM WYCHOWAWCZY prowadzący zajęcia: hm. Katarzyna Marszałek Cel: Zapoznanie z Harcerskim systemem Wychowawczym Zamierzenia: Po zajęciach uczestnicy będą - znali elementy HSW - znali główne załoŝenia poszczególnych metodyk i potrafili określić znaczenie instrumentów metodycznych w planowaniu rozwoju - umieli wskazać, w jaki sposób metoda harcerska wpływa na kształt poszczególnych metodyk Czas: 3 godz. Metody: burza mózgów, praca w grupach, pantomima, dyskusja klasyczna, zabawa plastyczna, drama, dyskusja 2x4x8, rundka, pogadanka, Źródła i pomoce: Ewa Prędka Wprowadzenie do stosowania metod Materiały: tablica lub plansza, kreda, flamastry, kartki i przybory do pisania, maskotka PRZEBIEG ZAJĘĆ 1. Wprowadzenie 2. Ćwiczenie I Uczestnicy na kartkach w czasie 5 min, zapisują czym jest dla nich HSW, kartki odkładają i przeczytają je jeszcze raz po skończeniu zajęć. Następnie jeden z uczestników czyta fragment Statutu ZHP definiujący HSW (patrz aneks 1) tekst zostaje powieszony na ścianie. 3. Ćwiczenie II Grupa zostaje podzielona na trzy podgrupy, dostaje zaszyfrowane wiadomości (aneks 2) i ma je odszyfrować przeczytać, a następnie przygotować się do zaprezentowania zasad HSW (czas 10 min). Zostają one zapisane na ścianie. 4.Ćwiczenie III Prowadzący zadaje pytanie: za pomocą czego wprowadzone są zasady HSW, odp.; metody harcerskiej. Uczestnik czyta czym jest metoda harcerska, (aneks 3) definicja zostaje przywieszona na ścianie. s. 4/47

5 5. Ćwiczenie IV Uczestnicy otrzymują kartki z opisem elementów metody, mają im przyporządkować nazwy (aneks 4), rozwiązanie zapisujemy na tablicy 6. Ćwiczenie V Zabawa w kalambury, sześciu uczestników otrzymuje kartki z cechami metody harcerskiej (aneks5), mają je narysować bez uŝycia słów, grupa zgaduje. Następnie zostają one zapisane na tablicy. 7. Ćwiczenie VI Posumowanie dotychczasowych rozwaŝań prowadzący czyta to co zostało zapisane na tablicach pyta się czy są jakieś wątpliwości, wyjaśnia ewentualne niejasności, następnie mówi Ŝe przejdziemy teraz do omówienia następnego składnika HSW programu. Rozdaje uczestnikom dwa teksty (aneks 6) dotyczące programu, jeden jest prawidłowy drugi nie, uczestnicy mają odnaleźć ten dobry. 8. Ćwiczenie VII Prowadzący zadaje pytanie uczestnikom: - jak myślicie za pomocą czego realizowana jest metoda harcerska? Odp. za pomocą metodyk - jakie wyróŝniamy metodyki; odpowiedź zapisujemy na tablicy 9. Ćwiczenie VIII Grupa zostaje podzielona na cztery podgrupy, które otrzymują kartkę z opisami wszystkich instrumentów metodycznych (aneks 7) zadanie polega na dopasowaniu ich do poszczególnych metodyk. Wynik prac zostaje zapisany na tablicy. Prowadzący zadaje pytanie czy instrumenty metodyczne maja wpływ na rozwój, jakie jest ich znaczenie dla rozwoju. Odpowiedzi zostają zapisane na tablicy. 10. Ćwiczenie IX Grupa zostaje podzielona na dwa zespoły z których jeden ma wykazać jakie skutki moŝe mieć nieznajomość HSW, drugi szuka odpowiedzi jakie skutki przynosi znajomość HSW. 11. Ćwiczenie Podsumowanie rozdanie materiałów. s. 5/47

6 Załącznik 1 STATUT ZHP ROZDZIAŁ 2. Charakter ZHP; cele i środki działania Za główne cele swojego działania ZHP uznaje: 3 1) stwarzanie warunków do wszechstronnego, intelektualnego, społecznego, duchowego, emocjonalnego i fizycznego rozwoju człowieka, 2) nieskrępowane kształtowanie osobowości człowieka odpowiedzialnego, przy poszanowaniu jego prawa do wolności i godności, w tym wolności od wszelkich nałogów, 3) upowszechnianie i umacnianie w społeczeństwie przywiązania do wartości: wolności, prawdy, sprawiedliwości, demokracji, samorządności, równouprawnienia, tolerancji i przyjaźni, 4) stwarzanie warunków do nawiązywania i utrwalania silnych więzi międzyludzkich ponad podziałami rasowymi, narodowościowymi i wyznaniowymi, 5) upowszechnianie wiedzy o świecie przyrody, przeciwstawianie się jego niszczeniu przez cywilizację, kształtowanie potrzeby kontaktu z nieskaŝoną przyrodą ZHP realizuje cele przez harcerski system wychowawczy rozumiany jako jedność zasad harcerskiego wychowania, metody i programu, w którym istotną rolę odgrywa osobisty przykład instruktora. s. 6/47

7 Załącznik 2 zasady harcerskiego wychowania Zaszyfrowana wiadomość (tyle zaszyfrowanych wiadomości, ilu jest uczestników zajęć) SULśBG OYGCG NGE SPBG BYGTDYSTWP WyróŜnia się trzy zasady harcerskiego wychowania: SłuŜba - czyli czynna, pozytywna postawa wobec Świata i drugiego człowieka. Braterstwo - czyli przyjacielska i serdeczna postawa wobec innych. Praca nad sobą - czyli nieustanne kształtowanie i doskonalenie własnej osobowości. Załącznik 3 metoda harcerska Zasady harcerskiego wychowania są wprowadzane w Ŝycie za pomocą wywodzącej się ze skautingu metody harcerskiej [1]. A.Kamiński określa harcerską metodę wychowawczą jako planowe, postępowanie na które składa się system pracy w małych grupach (zastępach), stosowanie szeregu określonych form zajęć (zabawy, gry, sprawności, stopnie, obozy, wycieczki itp.), które zgodnie z modelem wychowania zawartym w prawie i przyrzeczeniu, w atmosferze Ŝyczliwości i samowychowania mają doprowadzić do uaktywnienia młodzieŝy, do ujawnienia i rozbudzenia zainteresowań umysłowych, społecznych i kulturalnych oraz do rozwoju uzdolnień teoretycznych i praktycznych. [1] Cyt. za, - Statut ZHP, op. cit.; - Uchwała Rady Naczelnej ZHP nr 22 z dnia 4.IV.1982, Harcerski system wychowawczy; - Harcerskie ideały, op. cit.; - J. Busłowski, O metodzie raz jeszcze, (w:) Na Tropie, Warszawa 1995, s J.Rzędowski, Harcerski system wychowawczy, (w:) P. Bielicki, Harcerski system wychowawczy, i, Metoda harcerska, 1998 Włocławek, ss. 1-3 s. 7/47

8 Załącznik 4 elementy metody harcerskiej ELEMENTY METODY HARCERSKIEJ...są to dokumenty określające harcerskie wartości wychowawcze, będące odbiciem i skonkretyzowaniem harcerskich ideałów. Odzwierciedlają zasady harcerskiego wychowania (słuŝbę, braterstwo, samorealizację).... kaŝdemu harcerzowi daje ściśle określony kodeks postępowania, jest dla niego Ŝyciowym drogowskazem. Nieustannie dąŝyć do tego ideału harcerze zobowiązują się w momencie złoŝenia...[1]. Po złoŝeniu...otrzymuje się KrzyŜ i KsiąŜeczkę harcerską. Rota...jest następująca: Mam szczerą wolę całym Ŝyciem pełnić słuŝbę Bogu i Polsce, nieść chętną pomoc bliźnim i być posłusznym (posłuszną) Prawu Harcerskiemu". Mam szczerą wolę to znaczy dobrowolnie, bez niczyjego nakazu, bez Ŝadnego przymusu, całym Ŝyciem: ze wszystkich sił mojego ducha, z całego serca, wykorzystując wszystkie dane mi moŝliwości pełnić słuŝbę Bogu, który stanowi uosobienie najwyŝszych ideałów, takich jak miłość, prawda, sprawiedliwość, wolność, piękno, przyjaźń i braterstwo, wiara, nadzieja (...). Pragnę słuŝyć Polsce, ojczyźnie moich przodków, o której honor, niepodległy byt, tradycję i kulturę walczyli czynem i słowem (...). Chcę nieść chętną pomoc bliźnim nie tylko wtedy, gdy o pomoc proszą, ale zawsze wtedy, gdy czujnym okiem dostrzegę, Ŝe na drodze mego Ŝycia stanął ktoś, kto potrzebuje pomocy, opieki, wsparcia, pocieszenia. Mam być posłuszny Prawu Harcerskiemu, chcę by ono decydowało zawsze o zgodności moich myśli, słów i czynów [2]....składa się z dziesięciu punktów, które brzmią następująco: 1) Harcerz sumiennie spełnia swoje obowiązki wynikające z Przyrzeczenia Harcerskiego 2) Na słowie harcerza polegaj jak na Zawiszy 3) Harcerz jest poŝyteczny i niesie pomoc bliźnim 4) Harcerz w kaŝdym widzi bliźniego, a za brata uwaŝa kaŝdego innego harcerza 5) Harcerz postępuje po rycersku 6) Harcerz miłuje przyrodę i stara się ją poznać 7) Harcerz jest karny i posłuszny rodzicom i wszystkim swoim przełoŝonym 8) Harcerz jest zawsze pogodny 9) Harcerz jest oszczędny i ofiarny 10) Harcerz jest czysty w myśli, mowie i uczynkach: nie pali tytoniu i nie pije napojów alkoholowych [3]. s. 8/47

9 Akceptowanie zwartych w...ideałów oraz stały, moŝliwie największy wysiłek zmierzający do ich osiągnięcia, są wobec młodego człowieka skutecznym instrumentem wpływającym na jego rozwój. Dla najmłodszych członków ruchu (zuchów), identyczną rolę pełni... jest fundamentalnym elementem metody harcerskiej [4]. W harcerstwie wychowuje się w sposób czynny, poprzez...jest to drugi element metody harcerskiej. Kolejnym składnikiem harcerskiej metody jest...poniewaŝ u podstaw organizacyjnego systemu harcerskiego znajdowała się i znajduje mała grupa, w powiązaniu hierarchicznym z innymi, coraz większymi grupami. KaŜdy członek ZHP naleŝy do małego zespołu rówieśniczego, będącego miejscem wychowania [5]. Czwartym elementem metody harcerskiej jest...stanowi on treść harcerskiego wychowania. Składają się nań: konkretne zadania, sposób ich realizacji (metodyka) oraz rozwiązania organizacyjne niezbędne dla prawidłowego realizowania harcerskiego systemu wychowawczego, wyŝej wymienione elementy są odrębne dla róŝnych pionów wiekowych [6]. [1] J. Lepalczyk, Praca wychowawcza w organizacjach harcerek , (w:) red. J. Lepalczyk, Stowarzyszenie społeczne jako środowisko wychowawcze, Warszawa 1974, s. 147 [2] S. Mirowski, Harcerskie ideały, (w:) Czuwaj 3/92, Warszawa 1992, s. 15 [3] Statut ZHP, op. cit, rozdz. 2, punkt 6, s. 6 [4] S. Mirowski, op. cit, s. 16 [5] J. Lepalczyk, Praca wychowawcza..., op. cit, s. 159 [6] P. Bielicki op. cit, s. 2 s. 9/47

10 Załącznik 5 cechy metody harcerskiej Cechy metody harcerskiej pozytywność, indywidualność, wzajemność oddziaływań, dobrowolność i świadomość celów, pośredniość i naturalność. Metodę harcerską cechuje pozytywność, poniewaŝ harcerskie wychowanie polega na budowaniu dobra, rozbudzaniu w człowieku jego zdolności, odkrywaniu zalet, uczy postrzegania tego, co pozytywne, pozwala łatwiej akceptować świat, innych ludzi, siebie samego, pokazuje, Ŝe nie naleŝy poddawać się złu i beznadziejności. Druga cecha indywidualność wynika, z tego, iŝ harcerskie wychowanie jest ukierunkowane na jednostkę, na rozwój indywidualny, dostosowując stawiane przed kaŝdym członkiem Związku oczekiwania do jego moŝliwości i umiejętności, budując jego osobiste cechy. Kolejna cecha wzajemność oddziaływań oznacza partnerstwo wszystkich członków naszego ruchu, gdzie wszyscy są zarówno wychowującymi, jak i wychowanymi. Instruktor pełni rolę starszego brata będącego dla harcerza wzorem do naśladowania, a jego autorytet opiera się przede wszystkim na postawie zgodnej z harcerskimi zasadami. KaŜdy członek Związku samodzielnie wyraŝa chęć kierowania się w Ŝyciu harcerskimi zasadami i przynaleŝności do organizacji stąd czwarta cecha dobrowolność i świadomość celów w harcerstwie skuteczność wychowania zaleŝy od chęci poddania się temu działaniu. Kolejną cechą jest pośredniość, poniewaŝ wszystkie podejmowane przez ruch działania słuŝą realizacji celów wychowawczych, atrakcyjne społecznie poŝyteczne zadania realizowane w harcerstwie pobudzają do rozwoju wewnętrznego człowieka [1]. To równieŝ samodzielność wykonania zadań instruktor tylko pomaga, a jego wszystkie działania nastawione są na wychowanie. W harcerstwie przystosowuje się wszystkie podejmowane działania do potrzeb i moŝliwości harcerskiego zespołu i poszczególnych jego członków (moŝliwości, wieku, środowiska, zainteresowań, warunków) i jest to szósta cecha czyli naturalność. MoŜna powiedzieć, Ŝe metoda harcerska, to podstawowe sposoby postępowania zmierzające do realizacji załoŝeń harcerstwa [2]. [1] S. Mirowski, Harcerskie ideały, op. cit, s. 17 [2] A. Kamiński, Nauczanie i wychowanie metodą harcerską, Warszawa 1948, s. 20 s. 10/47

11 Załącznik 6 program Program Program musi być stale doskonalony, tak aby zapewniał stopniowy i harmonijny rozwój młodych ludzi. Powinien być atrakcyjny, pobudzający do rozwoju. Powinien odpowiadać na zainteresowania harcerzy, stawiać wyzwania, być zachętą do samodoskonalenia. Program nie musi być stale doskonalony, poniewaŝ jego poszczególne elementy nie ulegają zmianom, a jego stałość polega na zapewnieniu stopniowego i harmonijnego rozwoju młodych ludzi. Powinien być atrakcyjny, pobudzający do rozwoju. Powinien posiadać potencjał wychowawczy i edukacyjny, nie zawsze zgodny z zainteresowaniami harcerzy, poniewaŝ ma ich kształtować, zmierzać ku szczytnym ideałom harcerskim. Załącznik 7 instrumenty Instrumenty System stopni harcerskich System stopni instruktorskich Sprawności Znaki słuŝb Zadania zespołowe Projekty s. 11/47

12 Załącznik 8 Podsumowanie MoŜna powiedzieć, Ŝe metoda harcerska, to podstawowe sposoby postępowania zmierzające do realizacji załoŝeń harcerstwa [1]. To stwarzanie warunków do duchowego, społecznego, fizycznego i umysłowego rozwoju człowieka za pomocą prawa i przyrzeczenia, uczenia się w działaniu, organizowania się do pracy w małych grupach oraz twórczych i aktywizujących programów. [1] A. Kamiński, Nauczanie i wychowanie metodą harcerską, Warszawa 1948, s. 20 s. 12/47

13 Temat: SYSTEM ZASTĘPOWY ORAZ ROLA I ZADANIA RADY DRUśYNY prowadzący zajęcia: hm. Piotr Bielicki Cele: PrzybliŜenie zagadnienia dotyczącego systemu małych grup (system zastępowy), jako jednego z elementów metody harcerskiej oraz zapoznanie z rolą i zadaniami Rady DruŜyny. Zamierzenia: Uczestnicy po zajęciach - 1) znali miejsce i znaczenie systemu zastępowego w metodzie harcerskiej 2) wiedzieli jak stosować system małych grup (zastępowy) w prowadzeniu druŝyny 3) umieli wykorzystywać Rade DruŜyny w bieŝącej pracy druŝyny Czas realizacji : 2-3 godz. Metody: ćwiczenia, ankieta, pogadanka, dyskusja, burza mózgów, runda, prezentacja, praca z tekstem, praca grupach Źródła i pomoce: 1) R. Baden-Powell Skauting dla chłopców 2) E. Grodecka O metodzie harcerskiej i jej stosowaniu 3) K. Bogacka, G. Całek, M. Przepiórka Instruktorskie rozwiązania Teksty o metodzie harcerskiej i zobowiązaniu dla kadry instruktorskiej 4) E. Prędka System małych grup (Propozycje, Wiosna 97) 5) Materiały CSI ZHP Załęcze W. (Kurs druŝynowych) 6) Propozycje-wiosna 96 (kim jest zastępowy) 7) Propozycje nr1/98 (artykuł phm. J. Rzędowskiego pt. Rada druŝyny ) 8) Uchwała nr 24/XXXII Rady Naczelnej ZHP z dnia 1 marca 2003 r. w sprawie opisu metodyk poszczególnych grup Materiały: 1) E. Prędka System małych grup (Propozycje, Wiosna 97) - kserokopia ankiety dla kaŝdego uczestnika - analiza odpowiedzi na pytania (dla 5-6 grup) 2) duŝe arkusze papieru (plansze) 3) papier formatu A-4 4) przybory do pisania PRZEBIEG ZAJĘĆ [ 1 ] Przywitanie i przedstawienie tematu zajęć oraz gra, pląs lub piosenka na rozpoczęcie. [ 2 ] Rundka prezentacja uczestników, połączona z odpowiedzią na pytanie: Co moŝesz powiedzieć na temat elementów metody harcerskiej? s. 13/47

14 [ 3 ] Prezentacja prowadzący prezentuje na planszy elementy metody harcerskiej z ich krótkim opisem (plansza wcześniej przygotowana, moŝe być slajd lub foliogram) Szczególną uwagę zwraca na członkostwo w małych grupach (system zastępowy) [załącznik-1] System zastępowy [ 4 ] Praca z tekstem prowadzący wybiera troje uczestników, którzy głośno odczytują fragmenty Skautingu dla Chłopców, mówiące o systemie małych grup (krótkie fragmenty 3-4 zdaniowe, zawierające komentarz BP na powyŝszy temat) [załącznik-2] [ 5 ] Ankieta wszyscy uczestnicy otrzymują ankietę do indywidualnego wypełnienia (ankieta z artykułu E. Prędka System małych grup Propozycje, Wiosna 97) [załącznik-3] [ 6 ] Rundka dyskusja na temat ankiety (opinie na temat zawartych pytań, trudności w wypełnianiu ankiety, ewentualne pytania i uwagi, spostrzeŝenia) [ 7 ] Praca w grupach z tekstem --- uczestnicy zostają podzieleni na 5-6 grup --- kaŝda grupa otrzymuje analizę odpowiedzi na pytania przy czym jedna grupa analizę 2-3 pytań (E. Prędka System małych grup Propozycje, Wiosna 97} --- grupy zapoznają się z analizą wybranych punktów i przygotowują na arkuszach papieru (duŝy format) syntetyczną, krótką odpowiedź na zadane pytanie (pytania) --- kaŝda grupa prezentuje kolejno swoje prace (plakaty/plansze) [ 8 ] Prezentacja prowadzący prezentuje plansze (lub prezentacje multimedialna) zawierającą próbę zdefiniowania sytemu zastępowego [załącznik-4] Rada DruŜyny [ 9 ] Zabawa lokomotywa Po przeprowadzeniu zabawy rozmowa dotycząca jej przebiegu oraz odczuć uczestników (jak się czuli w roli maszynisty, maszyny, buforu) Celem zabawy jest wykazanie róŝnic pomiędzy pełnieniem róŝnorakich funkcji, w tym róŝnych funkcji w druŝynie. [opis: załącznik-5] [ 10 ] Burza mózgów prowadzący zadaje pytanie, kto na ogół wchodzi w skład Rady DruŜyny i kto ją powołuje? Odpowiedzi uczestników zapisywane są na tablicy. s. 14/47

15 Po przeprowadzeniu ćwiczenia prowadzący podsumowuje ćwiczenie. W podsumowaniu powinny znaleźć się m.in. stwierdzenia, iŝ Radę DruŜyny na ogół tworzą wszyscy stali funkcyjni druŝyny oraz inne osoby. Radę powołuje druŝynowy. [ 11 ] Ćwiczenie 248 Prowadzący dzieli uczestników na dwójki i zadaje pytanie jakie ma uprawnienia Rad DruŜyny? Uczestnicy wypisują na kartkach papieru (w dobranych parach) uprawnienia Rady. Po kilku minutach pary łączone są w czwórki i kontynuują dyskusje nt. uprawnień Rady. Następnie czwórki łączone są w ósemki, których członkowie wymieniają się dotychczasowymi ustaleniami. Na koniec liderzy ósemek prezentują wypracowane stanowiska. Po przeprowadzeniu ćwiczenia prowadzący podsumowuje ćwiczenie. W podsumowaniu powinny znaleźć się m.in. stwierdzenia, iŝ uprawnienia Rady są róŝne, w zaleŝności od pionu wiekowego (moŝna tu przywołać stosowne zapisy z opisu metodyk ). Na ogół uprawnienia te dotyczą: zatwierdzania planu pracy druŝyny, zatwierdzania nowych obrzędów, tworzenie i likwidacja zastępów, stosowanie nagród itp. [ 12 ] Zakończenie rundka kończąca zajęcia, podsumowanie zajęć przez prowadzącego, wypełnienie ankiety oceniającej zajęcia. Poszczególne części zajęć są uzupełniane przerywnikami piosenki, pląsy itp., które dobrane zostaną tematycznie do treści zajęć lub poszczególnych ćwiczeń. s. 15/47

16 Załącznik-1 Swój główny cel - czyli wychowywanie - ZHP realizuje poprzez Harcerski System Wychowawczy, na który składają się: 1. Zasady Harcerskiego Wychowania 2. Metoda harcerska 3. Program harcerski Zasady Harcerskiego Wychowania są wprowadzane w Ŝycie za pomocą wywodzącej się ze Skautingu Metody Harcerskiej (metoda określa sposób realizacji harcerskiego wychowania). Metoda składa się z 4 elementów i posiada 6 charakterystycznych cech. Elementy Metody: 1. Prawo i przyrzeczenie To dokumenty określające harcerskie wartości wychowawcze, będące odbiciem i skonkretyzowaniem harcerskich ideałów. 2. Uczenie w działaniu Harcerstwo wychowuje przez czyn i uczy przez praktykę 3. Członkostwo w małych grupach KaŜdy członek ZHP naleŝy do małego zespołu rówieśniczego, będącego miejscem wychowania. Mała grupa rówieśników, kolegów, przyjaciół to naturalne środowisko młodego człowieka. Metoda harcerska opiera wychowanie między innymi na systemie takich rówieśniczych grup - szóstek zuchowych, zastępów, patroli, grup zadaniowych itp. Skupiona w zastępie grupka przyjaciół sama uczy się współdziałania, samorządności, brania na siebie odpowiedzialności, solidarności, pomaga kształcić charaktery. Stwarza młodym ludziom atmosferę do stopniowego dojrzewania osobistego i społecznego. 4. Twórcze i aktywizujące programy Program ZHP wciąŝ się przekształca i jest stopniowalny kaŝdy moŝe go realizować, niezaleŝnie od poziomu swojego rozwoju. Cechy Metody: 1. Pozytywność Zastosowanie Metody powinno budować i rozwijać dobro w kaŝdym harcerzu. 2. Indywidualność Działania ukierunkowane na rozwój jednostki dostosowane do potrzeb i moŝliwości wychowanka. 3. Wzajemność oddziaływań partnerstwo Wszyscy w ZHP są zarazem wychowankami i wychowawcami partnerami. 4. Dobrowolność i świadomość celów Aby wstąpić do ZHP, trzeba wyrazić taką chęć, przyjmując zarazem ideały ZHP. 5. Pośredniość Samodzielność wykonywania zadań instruktor tylko pomaga, jego wszystkie działania nastawione są na wychowywanie 6. Naturalność Działania dostosowane są do potrzeb i moŝliwości wieku, środowiska, zainteresowań, warunków. MoŜna powiedzieć, Ŝe Metoda Harcerska to : Stwarzanie warunków do duchowego, społecznego, fizycznego i umysłowego rozwoju człowieka, za pomocą Prawa i Przyrzeczenia, uczenia się w działaniu, organizowania się do pracy w małych grupach oraz twórczych i aktywizujących programów. s. 16/47

17 Załącznik-2 Chciałbym zawsze jak najgoręcej zalecić system zastępowy, to znaczy prowadzenie pracy w małych, na stałe zorganizowanych gromadkach chłopców, z których kaŝda pozostawałaby pod odpowiedzialna komendą chłopca przywódcy. Zastosowanie tego systemu jest bardzo waŝnym czynnikiem powodzenia. przedmowa Scouting for boys gen. Robert Baden-Powell Oraz inne fragmenty odnoszące się do systemu małych grup. Źródło: R. Baden-Powell, Skauting dla chłopców, przekład z wydania szesnastego, Warszawa 1938/Warszawa Załącznik-3 Pytania 1. Czy harcerze w kaŝdym zastępie samodzielnie wybierają zastępowego? tak / nie 2. Czy w kaŝdym zastępie działa od 6 do 8 harcerzy? tak / nie 3. Czy zastępowy reprezentuje zastęp na radzie druŝyny? tak / nie 4. Czy regularnie odbywają się rady druŝyny? tak / nie 5. Czy kaŝdy ma prawo do wyboru zastępu, do którego chce naleŝeć? tak / nie 6. Czy harcerze mogą zmieniać zastęp? tak / nie 7. Czy nie rozdzielasz przyjaciół, na przykład, jeśli zgłasza się do druŝyny grupa kolegów, czy w druŝynie mogą być razem? tak / nie 8. Czy bardziej doświadczeni harcerze pomagają swoim młodszym kolegom w tak / nie zastępie? 9. Czy zastępowy podlega co jakiś czas ocenie swoich kolegów z zastępu? tak / nie 10. Czy harcerze tworzą w zastępach ducha zastępu, czyli kreują jego własną tak / nie atmosferę? 11. Czy w zastępach nawiązują się silne i długotrwałe przyjaźnie? tak / nie 12. Czy regularnie odbywają się zbiórki zastępów? tak / nie 13. Czy zastępowy potrafi zaplanować pracę zastępu, łącząc ją z zamierzeniami druŝyny, wspólnie z harcerzem ułoŝyć program jego próby na stopień? tak / nie Punkty tak 10 pkt. nie 0 pkt. Wyniki 130 pkt. Jesteś za dobry, by mogła to być prawda pkt. Twój system pracuje bardzo dobrze pkt. Pracujesz systemem małych grup. Przeczytaj dalsze wyjaśnienia do kaŝdego pytania. Pomogą ci one udoskonalić pracę pkt. Jesteś na dobrej drodze, ale potrzebujesz pomocy. Sprawdź kaŝde pytanie z wyjaśnieniem pkt. Czy jesteś pewien, Ŝe starasz się pracować w systemie małych grup? Szczegółowa analiza ankiety w artykule System małych grup, E. Prędka, Propozycje Wiosna Źródło: E. Prędka System małych grup (Propozycje, Wiosna 97) s. 17/47

18 Załącznik-4 Wszyscy harcerze winni przejść kilka etapów w druŝynie: kilka dziewcząt lub chłopców decyduje się na bycie razem w grupie, czyli zakładają zastęp, zastęp poznał się bliŝej, zaczyna razem wykonywać proste zadania proponowane przez druŝynowego, jedno z nich zaczyna przewodzić grupce przy wykonywaniu zadań, staje się coraz bardziej odpowiedzialne za zastąpi przyjmuje obowiązki zastępowego, zastęp zaczyna planować proste działania, trudniejsze zadania nie są proponowane przez druŝynowego, jednak nie ingeruje on w samodzielny wybór zastępu, samodzielność grupki rośnie, nie potrzebuje pomocy druŝynowego, sami planują i realizują zadania, zastęp potrafi zaplanować takie zadania, które słuŝą samorozwojowi jego członków, ukierunkowane są na przewaŝające zainteresowania harcerek i harcerzy i następuje specjalizacja zastępu w danej dziedzinie (np. ekologia, plastyka) wszystkie zadania maja jasny, ściśle określony cel zastęp realizuje swoje plany i ponosi za to pełną odpowiedzialność, zastęp potrafi zaplanować własną pracę na najbliŝszy rok, skorelować ją z zamierzeniami druŝyny, przygotować program indywidualnego rozwoju swoich członków. s. 18/47

19 Załącznik-5 Lokomotywa opis Uczestnicy są podzieleni na 3-osobowe grupy. Osoby stają jedna za drugą, trzymając się w pasie. KaŜda grupa jest lokomotywą złoŝoną z trzech części. Wszystkie części lokomotywy spełniają jakąś funkcję: pierwsza osoba jest zderzakiem (buforem); druga osoba jest maszyną (silnikiem elektrycznym, spalinowym etc.); trzecia osoba jest maszynistą. Zabawa polega na tym, Ŝe pierwsza i druga osoba zamykają oczy i pozwalają się kierować maszyniście, a trzecia osoba (maszynista) kieruje lokomotywą nie uŝywając słów (moŝe tylko prowadzić lokomotywę trzymając drugą osobę w pasie maszynista kieruje maszyną, a maszyna prowadzi bufor ). Maszynista musi tak kierować lokomotywą, aby nie wpadła ona na inną lokomotywę lub jakąś przeszkodę. Po krótkim czasie osoby zamieniają się miejscami, tak aby kaŝdy mógł być maszynistą, maszyną i buforem. Celem zabawy jest wykazanie róŝnic pomiędzy pełnieniem róŝnorakich funkcji, w tym funkcjami w druŝynie harcerskiej. s. 19/47

20 Temat: PLANOWANIE WŁASNEGO ROZWOJU - STOPNIE INSTRUKTORSKIE prowadzący zajęcia: hm. Piotr Bielicki Cele: Ukazanie moŝliwości jakie daje harcerstwo w zakresie świadomego kształtowania swojego rozwoju, zwłaszcza poprzez system stopni instruktorskich. Zamierzenia: Uczestnicy po zajęciach 1) będą umieli określić czym jest świadome kształtowanie własnego rozwoju, 2) określą moŝliwości kształtowania tego rozwoju poprzez harcerstwo (m.in. system stopni instruktorskich i pełnione funkcje), poznają wybrane metody dokonywania samooceny (przydatne przed określeniem kolejnych zamierzeń dot. własnego rozwoju). Czas realizacji : 2-3 godz. Metody: burza mózgów, praca w grupach, praca indywidualna, formy plastyczne. Źródła i pomoce: 1) System stopni instruktorskich uchwała nr 38/XXXV Rady Naczelnej ZHP z dnia 8 marca 2009 r. 2) R. Baden-Powell, Skauting dla chłopców, przekład z wydania szesnastego, Warszawa 1938/Warszawa ) Artykuły z czasopisma Czuwaj : - hm. M. Supeł, hm. G. Zielińska, Jak zdobywać stopnie instruktorskie poradnik dla przewodników - phm. A. Toborek, Poradnik Nauczyciel- instruktor ZHP i zdobywanie stopni awansu zawodowego - hm. S. Szuta, Wymagania na stopnie instruktorskie, Właściwe zadanie na właściwy stopień 4) Harcerskie Ideały, Warszawa ) K. Bokacka, G. Całek, M. Przepiórka, Instruktorskie rozwaŝania, Warszawa ) Próba na stopień przewodniczki/przewodnika, hm. Piotr Bielicki, Włocławek Materiały: tablica, papier, flamastry, farby, kredki, kolorowy papier, sznurek, klej, noŝyczki, itp. s. 20/47

21 PRZEBIEG ZAJĘĆ [ 1 ] Przywitanie i przedstawienie tematu zajęć oraz gra, pląs lub piosenka na rozpoczęcie. [ 2 ] Burza mózgów Czy człowiekowi jest potrzebny rozwój? (lub czy człowiek powinien się rozwijać?) - Odpowiedzi są zapisywane na tablicy. - Dyskusja na temat tego co zostało zapisane (harcerz ma obowiązek rozwijać się poniewaŝ obliguje go do tego jedna z trzech zasad harcerskiego wychowania zasada samodoskonalenia czyli pracy nad sobą) [ 3 ] Ćwiczenie 248 Co to jest świadome kształtowanie swojego rozwoju? Prowadzący dzieli uczestników na pary. Tak dobrane osoby dyskutują na powyŝszy temat. Następnie pary łącza się w czwórki i kontynuują wymianę poglądów. Po upływie wyznaczonego czasu czwórki łącza się w ósemki i w tak dobranych zespołach wypracowywane są poglądy na zadany temat. Na zakończenie liderzy ósemek prezentują uzgodnione stanowiska. Wnioskami z dyskusji mogą być następujące stwierdzenia: - jest to ściśle określona zaplanowana działalność, oparta na wcześniejszej analizie potrzeb i moŝliwości, która ma doprowadzić do rozwoju intelektualnego, duchowego, fizycznego i społecznego, - gruntownie przemyślane i świadomie realizowane zamierzenia, - wytyczanie sobie celów i określanie sposobów ich realizacji, itp. [ 4 ] Rundka Prowadzący zadaje pytanie: czy w harcerstwie istnieją mechanizmy/sposoby wspomagania świadomego kształtowania własnego rozwoju?. KaŜdy uczestników wypowiada swoją opinię. Wnioskiem końcowym z wypowiedzi, które podsumowuje prowadzący, powinno być stwierdzenie, Ŝe tak, w tym przede wszystkim poprzez stopniowalny system stopni, samokształcenie, pełnienie funkcji. [załącznik-1] [ 5 ] Prezentacja Prowadzący zajęcia zapoznaje uczestników z Uchwałą nr 38/XXXV Rady Naczelnej ZHP z dnia 8 marca 2009 r. w sprawie systemu stopni instruktorskich [załącznik-2] MoŜe to być schematyczne ujęcie najwaŝniejszych zapisów Systemu w formie prezentacji multimedialnej lub wcześniej przygotowanej planszy (plansz). Szczególną uwagę prowadzący zwraca na cześć IV Wymagania na stopnie. Podkreśla to, iŝ próba na stopień jest m.in. indywidualna, zawiera analizę moŝliwości i potrzeb, jest elastyczna, nie narzuca ukierunkowania w jednej dziedzinie, czyli, Ŝe jest indywidualnym programem rozwoju harcerza/instruktora. [załącznik-3] [ 6 ] Praca z tekstem Uczestnicy otrzymują pocięte fragmenty na kilkuzdaniowe części idee poszczególnych stopni instruktorskich. Ich zadaniem jest dopasowanie poszczególnych zdań. Te osoby, które uporają się szybciej z zadaniem, udzielają pomocy pozostałym. Na zakończenie prowadzący inicjuje dyskusję dot. idei poszczególnych stopni. [załącznik-4] s. 21/47

22 [ 7 ] Ćwiczenie Pytania do siebie (ludzik) Prowadzący prezentuje plansze z zarysem postaci ludzkiej z wypisanymi pytaniami. [załącznik-5] Zadaniem uczestników jest narysowanie takiej postaci na kartkach papieru i wypełnienie postaci odpowiedziami na zadane pytania. Prowadzący zwraca uwagę, Ŝe moŝe być to (jeden z wielu) sposobów przeprowadzenia autoanalizy słuŝącej do wytyczenia sobie celów w bliŝszej lub dalszej przyszłości. [ 7 ] Ćwiczenie Motyl Prowadzący prezentuje plansze z tekstami (patrz załącznik-6) teksty powinny być przeczytane przez wybranych uczestników. [załącznik-6] Następnie prowadzący rozdaje wcześniej przygotowane materiały (bibuła, kolorowe kartki, sznurek, klej, taśma klejąca itp.) i prosi uczestników, aby wykonali z nich kolorowego motyla. Po wykonaniu motyli uczestnicy dekorują nimi miejsce prowadzenia zajęć. [ 8 ] Zakończenie rundka kończąca zajęcia, podsumowanie zajęć przez prowadzącego, wypełnienie ankiety oceniającej zajęcia. Poszczególne części zajęć są uzupełniane przerywnikami piosenki, pląsy itp., które dobrane zostaną tematycznie do treści zajęć lub poszczególnych ćwiczeń. s. 22/47

23 Załącznik-1 MECHANIZMY/SPOSOBY WSPOMAGANIA ŚWIADOMEGO KSZTAŁTOWANIA WŁASNEGO ROZWOJU W HARCERSTWIE TO: STOPNIOWALNY SYSTEM STOPNI SAMOKSZTAŁCENIE PEŁNIENIE FUNKCJI Załącznik-2 I. POSTANOWIENIA OGÓLNE Uchwała nr 38/XXXV Rady Naczelnej ZHP z dnia 8 marca 2009 r. w sprawie systemu stopni instruktorskich (Schemat) II. ZASADY ZDOBYWANIA STOPNI INSTRUKTORSKICH III. TRYB ZDOBYWANIA STOPNI INSTRUKTORSKICH IV. WYMAGANIA NA STOPNIE PRZEWODNIK - PRZEWODNICZKA Idea stopnia Warunki otwarcia próby Wymagania Warunki zamknięcia próby Oznaka stopnia PODHARCMISTRZ PODHARCMISTRZYNI Idea stopnia Warunki otwarcia próby Wymagania Warunki zamknięcia próby Oznaka stopnia HARCMISTRZ HARCMISTRZYNI Idea stopnia Warunki otwarcia próby Wymagania Warunki zamknięcia próby Oznaka stopnia V. ZOBOWIĄZANIE INSTRUKTORSKIE VI. ZASADY DZIAŁANIA KOMISJI STOPNI INSTRUKTORSKICH s. 23/47

24 Załącznik-3 PRÓBA NA STOPIEŃ INSTRUKTORSKI JEST M.IN. INDYWIDUALNA, ZAWIERA ANALIZĘ MOśLIWOŚCI I POTRZEB, JEST ELASTYCZNA, NIE NARZUCA UKIERUNKOWANIA W JEDNEJ DZIEDZINIE, CZYLI, śe JEST INDYWIDUALNYM PROGRAMEM ROZWOJU HARCERZA/INSTRUKTORA. Załącznik-4 PRZEWODNIK - PRZEWODNICZKA Idea stopnia Poznaje siebie i motywy swojego postępowania. Jest wzorem dla harcerzy. Ma uzdolnienia przywódcze. We współdziałaniu z dziećmi i młodzieŝą znajduje radość, umie być starszym kolegą i przewodnikiem. Świadomie stosuje metodę harcerską do realizacji celów wychowawczych. Ma poczucie odpowiedzialności za pracę i powierzony zespół. Bierze aktywny udział w pracach zespołów instruktorskich w swoim hufcu. PODHARCMISTRZ - PODHARCMISTRZYNI Idea stopnia Określa kierunki swojego rozwoju. Swoją postawą propaguje harcerski system wartości. Rozumie ludzi i otaczającą go rzeczywistość reaguje na ich potrzeby. Potrafi zauwaŝyć sytuacje problemowe i je rozwiązywać. Umie spojrzeć na nie szerzej, niŝ tylko z perspektywy własnego środowiska. Buduje swój autorytet. Doskonali swą wiedzę i umiejętności wychowawcze. Pracuje w zespole instruktorskim - ma własny pogląd na sprawy nurtujące jego środowisko harcerskie. HARCMISTRZ - HARCMISTRZYNI Idea stopnia Konsekwentnie realizuje swoje cele Ŝyciowe. Ma poczucie odpowiedzialności za Ŝycie rodzinne i społeczne. Kreuje rzeczywistość. Jest znaczącą osobowością w zespole instruktorskim, z którym pracuje, i w środowisku swojego działania. Własne doświadczenia Ŝyciowe i wychowawcze potrafi przełoŝyć na trwały dorobek. Ma duŝą wiedzę i umiejętności w zakresie samodzielnego kierowania zespołem. Potrafi inspirować i organizować swoje środowisko do potrzebnego społecznie działania. Wpływa na oblicze harcerstwa. Jest wzorem dla instruktorów. s. 24/47

25 Załącznik-5 Ćwiczenie pytania do siebie Załącznik-6 W JAKI SPOSÓB ZOSTAJE SIĘ MOTYLEM? TAK BARDZO CHCE SIĘ LATAĆ, śe JEST SIĘ GOTOWYM DO PORZUCENIA POSTACI GĄSIENICY. Trina Paulus Hope For the Flowers (nadzieja kwiatów) NIE WIERZ W TO, CO CI MÓWIĄ TWOJE OCZY. POKAZUJĄ CI JEDYNIE OGRANICZENIA. PATRZ STARAJĄC SIĘ ZROZUMIEĆ, POTWIERDŹ, TO CO JUś WIESZ, A WTEDY DOWIESZ SIĘ JAK SIĘ LATA. Richard Bach Jonathan Livingdston Seagull s. 25/47

26 Temat: INSTRUMENTY METODYCZNE (w druŝynie harcerskiej i starszoharcerskiej) prowadzący zajęcia: hm. Piotr Bielicki Cele: Poznanie harcerskich i starszoharcerskich instrumentów metodycznych oraz sposobów ich wykorzystania w pracy z druŝyną. Zamierzenia: Uczestnik po zajęciach będzie: potrafił przeprowadzić próbę harcerski/harcerza umiał wesprzeć budowanie prób na stopnie harcerskie potrafił wykorzystywać instrumenty metodyczne w pracy z druŝyną. Czas realizacji : 2-3 godz. Metody: ćwiczenia, praca grupach, majsterka, rundka, prezentacja. Źródła i pomoce: 9) R. Baden-Powell Skauting dla chłopców 10) Uchwała nr 24/XXXII Rady Naczelnej ZHP z dnia 1 marca 2003 r. w sprawie opisu metodyk poszczególnych grup (z opisem metodyk) 11) Uchwała nr 40/XXXII Rady Naczelnej ZHP z dnia 15 czerwca 2003 r. w sprawie przyjęcia instrumentu metodycznego stopnie harcerskie (z system stopni) 12) Artykuł: hm. GraŜyna Widera Po co opis metodyk?, Czuwaj nr 3/2003 Materiały: szary papier, markery, kartki papieru, sznurek, krzesła itp. PRZEBIEG ZAJĘĆ [ 1 ] Przywitanie i przedstawienie tematu zajęć oraz gra, pląs lub piosenka na rozpoczęcie. [ 2 ] Rundka Prowadzący zadaje pytanie co to są instrumenty metodyczne (narzędzia metodyczne? Uczestnicy kolejno wypowiadają się na ten temat, poczym prowadzący zapisuje wybrane wypowiedzi na tablicy. [ 3 ] Prezentacja Prowadzący prezentuje (pokaz multimedialny lub wcześniej przygotowana plansza) instrumenty metodyczne harcerskie i starszoharcerskiej [załącznik-1] [ 4 ] ćwiczenie w grupach Uczestnicy dobierają się w trójki KaŜda trójka wymyśla sobie harcerza (płeć, wiek, zainteresowania itp.), a następnie układa przykładowy program próby harcerza/harcerski Do dyspozycji uczestników jest opis metodyk i system stopni Po wykonaniu zadania poszczególne trójki wymieniają się swoimi próbami, nanosząc ewentualnie poprawki wg swojego uznania. s. 26/47

27 [ 5 ] Prezentacja Pokaz multimedialny lub wcześniej przygotowane plansze wg załączników 2 i 3 fragmenty systemu stopni i idee poszczególnych stopni [załącznik-2] [załącznik -3] [ 6 ] ćwiczenie słoneczko Uczestnicy zostają podzieleni na 4 zespoły kaŝdy zespół otrzymuje do opracowania przykładowe zadania na wybrany stopień (2 stopnie harcerskie i 2 stopnie starszoharcerskie 2 próby dla dziewcząt i 2 próby dla chłopców) UWAGA kaŝdy biorący udział w ćwiczeniu wymyśla jedno zadanie, które konsultuje z grupą Po wykonaniu zadania, uczestnicy podchodzą do 4 słoneczek z wypisanymi nazwami stopni, które mogą być rozłoŝone na podłodze lub przypięte do tablic [załącznik-4] i układają zadania wypisane na kartkach papieru, tak aby powstały promienie słońca Prowadzący podsumowuje ćwiczenie [ 7 ] Burza mózgów 635 Dlaczego zdobywamy sprawności? KaŜdy z uczestników otrzymuje kartkę podzieloną na 6 głównych części, kaŝda część podzielona jest na 3 mniejsze. Grupę dzielimy na sześcioosobowe zespoły. KaŜda osoba z zespołu ma wypisać 3 pomysły (przeznaczamy na to 5 minut). Po upływie wyznaczonego czasu wszyscy przekazują swój formularz sąsiadowi, i tak co 5 minut, aŝ formularze (kartki) przejdą przez ręce wszystkich członków grupy (nie moŝna powtarzać pomysłów raz napisanych przez siebie lub kolegów). Po zakończeniu sesji następuje prezentacja i weryfikacja pomysłów i wybór najlepszych. [ 8 ] Majsterka Budujemy wielką oceaniczną łódź Prowadzący informuje, Ŝe teraz popłyniemy na 2 wyspy: wyspę zadanie zespołowe i wyspę projekt jednak aby tego dokonać, naleŝy zbudować wielką oceaniczną łódź Uczestnicy wspólnie budują wielką oceaniczną łódź, którą moŝna wykonać z szarego papieru, krzeseł, łóŝek polowych itp. (w tle słychać kasetę z szantami) Prowadzący pozwala, aby poszczególne zadania i prace były wykonywane spontanicznie przez uczestników to oni sami mają się zorganizować do działania, przydzielając sobie zadania wg własnych moŝliwości, uzdolnień itd. Po wykonaniu zadania wszyscy zajmują miejsca w łodzi i płyną w rejs, podczas którego dyskutują nad róŝnicami między zadaniem zespołowym a projektem. RóŜnice zapisywane są na duŝym arkuszu szarego papieru, który po wykonaniu ćwiczenia zostanie zawieszony jako Ŝagiel Prowadzący wykorzystując Ŝagiel oraz opis metodyk podsumowuje ćwiczenie, wskazując na róŝnice pomiędzy tymi dwoma instrumentami metodycznymi. [ 9 ] Zakończenie rundka kończąca zajęcia, podsumowanie zajęć przez prowadzącego, wypełnienie ankiety oceniającej zajęcia. Poszczególne części zajęć są uzupełniane przerywnikami piosenki, pląsy itp., które dobrane zostaną tematycznie do treści zajęć lub poszczególnych ćwiczeń. s. 27/47

28 załącznik-1 METODYKA HARCERSKA Charakterystyczną formą aktywności harcerek i harcerzy jest gra, rozumiana jako działanie zespołowe w zastępach i towarzyszące temu współzawodnictwo. Program działania druŝyny jest tworzony i realizowany przez druŝynowego przy współudziale rady druŝyny. Instrumenty metodyczne Próba harcerki/harcerza Po wstąpieniu do druŝyny harcerskiej kaŝdy realizuje próbę harcerki/harcerza. Jej zakończenie wiąŝe się z dopuszczeniem do Przyrzeczenia Harcerskiego i pozwala na otwarcie próby na stopień harcerski właściwy dla wieku harcerki/ harcerza. Próba harcerki/ harcerza trwa do 6 miesięcy. Próba harcerza/harcerki dla zuchów trzeciej gwiazdki jest krótsza, gdyŝ uwzględnia znajomość organizacji. Stopnie harcerskie Harcerze realizują zadania wynikające z wymagań na stopnie głównie przez aktywny udział w Ŝyciu druŝyny. Stopnie zdobywane przez harcerki i harcerzy w tym wieku opierają się na woli i potrzebie poznania: Stopień I Ochotniczka / Młodzik Stopień II Tropicielka / Wywiadowca Sprawności Sprawności umoŝliwiają przyswajanie wiedzy i takich umiejętności, które uczą przede wszystkim zaradności i samodzielności. Do pobudzania zainteresowań i poznawania technik harcerskich w tym wieku dostosowane są sprawności jedno- i dwugwiazdkowe. Zadania zespołowe Zadanie zespołowe uczy współdziałania w zespole. Członkowie zespołu odpowiadają za poszczególne elementy jego realizacji. METODYKA STARSZOHARCERSKA Charakterystyczną formą aktywności harcerek starszych i harcerzy starszych jest poszukiwanie, polegające na przewartościowywaniu dotychczasowego sposobu patrzenia na świat i autorytety. O programie i działaniach druŝyny decyduje rada druŝyny. Instrumenty metodyczne Próba harcerki/harcerza KaŜdy, niezaleŝnie od momentu wstąpienia do organizacji, zaczyna swą przygodę harcerską od próby harcerki/ harcerza. Jej zakończenie wiąŝe się z dopuszczeniem do Przyrzeczenia Harcerskiego i pozwala na otwarcie próby na stopień harcerski właściwy dla wieku harcerki/ harcerza. Próba harcerki/ harcerza trwa do 6 miesięcy. Stopnie harcerskie Wymagania realizowane są zarówno na zbiórkach, jak i indywidualnie. Realizacja zadań odbywa się pod opieką druŝynowego, przybocznych lub zastępowych starszych stopniem. Stopień III Pionierka / Odkrywca Stopień IV Samarytanka / Ćwik Sprawności Sprawności są zdobywane indywidualnie. Najlepiej odpowiadającym wiekowi starszoharcerskiemu instrumentem metodycznym jest sprawność dwu- i trzygwiazdkowa, przygotowująca do mistrzostwa. Projekt Zadanie podjęte z własnej inicjatywy wykonawców, wspólnie zaplanowane, realizowane i oceniane przez grupę. Punktem wyjścia jest jakieś zamierzenie, podjęcie jakiejś inicjatywy, wytyczenie jakiegoś celu w grupie. W toku realizacji projektu kaŝdy uczestnik wykonuje wynikające z planu zadania indywidualne zgodne ze swoimi moŝliwościami i zainteresowaniami. Projekt rozwija zainteresowania harcerzy starszych, kształci ich odpowiedzialność i umiejętność pracy w zespole. s. 28/47

29 załącznik-2 STOPIEŃ JEST WYZWANIEM, KTÓRE POZWALA ZMIERZYĆ SIĘ Z SAMYM SOBĄ. KOLEJNE STOPNIE WSKAZUJĄ IM POśĄDANE CECHY CHARAKTERU I WYZNACZAJĄ ETAPY OSIĄGNIĘĆ śyciowych. KAśDY STOPIEŃ JEST DLA HARCERKI I HARCERZA TAKśE CELEM, KTÓREGO OSIĄGNIĘCIE JEST DOSTRZEGANE W ŚRODOWISKU. CZAS ZDOBYWANIA STOPNIA NAZYWAMY PRÓBĄ, BO DAJE MOśLIWOŚĆ SPRAWDZENIA SIEBIE, WYKAZANIA SIĘ W KONKRETNYM DZIAŁANIU POSTAWĄ, WIEDZĄ I UMIEJĘTNOŚCIAMI. DLA DRUśYNOWYCH STOPNIE HARCERSKIE SĄ INSTRUMENTEM WYCHOWAWCZYM, CZYLI ŚRODKIEM, ZA POMOCĄ, KTÓREGO REALIZUJĄ PODSTAWOWY PROGRAM HARCERSKIEGO WYCHOWANIA I UWZGLĘDNIAJĄ INDYWIDUALNY ROZWÓJ HARCERKI I HARCERZA. PRZEZ ZDOBYWANIE STOPNI DRUśYNOWI WPROWADZAJĄ HARCERKI I HARCERZY NA DROGĘ SYSTEMATYCZNEJ PRACY NAD SOBĄ, UCZĄ ICH POKONYWANIA KOLEJNYCH PROGÓW I ŁĄCZENIA WŁASNYCH DĄśEŃ Z DZIAŁANIEM W ZESPOLE. Uchwała nr 40/XXXII Rady Naczelnej ZHP z dnia 15 czerwca 2003 r. w sprawie przyjęcia instrumentu metodycznego stopnie harcerskie s. 29/47

30 załącznik-3 IDEA STOPNIA (idee poszczególnych stopni) Idea próby harcerza oraz idee poszczególnych stopni określają postawę, do jakiej harcerka i harcerz powinni dąŝyć, zdobywając dany stopień. Postawa ta jest zawsze zgodna z Przyrzeczeniem i Prawem Harcerskim: Próba harcerki/harcerza Stara się zasłuŝyć na miano harcerki/harcerza. Chce poznać harcerstwo i dostosować się do jego wymagań, określonych w prawie i Przyrzeczeniu Harcerskim. Chce uczestniczyć w Ŝyciu zastępu (patrolu) i druŝyny. Ochotniczka-młodzik Poznaje smak harcerskiej przygody. W swoim postępowaniu kieruje się Prawem Harcerskim. Pamięta o codziennym dobrym uczynku. Chętnie zdobywa nowe wiadomości i umiejętności przydatne w zastępie, druŝynie, domu i szkole. Jest zaradna /zaradny, dzielna / dzielny i pogodna/ pogodny. Tropicielka-wywiadowca: Przestrzega Prawa i Przyrzeczenia Harcerskiego w codziennym Ŝyciu. Zdobywa harcerską wiedzę i doskonali umiejętności z róŝnych dziedzin. Tropi sytuacje, w których moŝe być poŝyteczna/ poŝyteczny. Ćwiczy swoją spostrzegawczość i sprawność. Aktywnie uczestniczy w zadaniach zastępu i druŝyny. Pionierka-odkrywca Ocenia siebie i swoje postępowanie odwołując się do Prawa Harcerskiego. Potrafi radzić sobie w róŝnych sytuacjach. MoŜna na niej/nim polegać. Jest uczynna/ uczynny, odwaŝna/ odwaŝny, samodzielna / samodzielny. Wywiązuje się z obowiązków, wynikających z miejsca w druŝynie. Samarytanka-ćwik Poszukuje wzorów do naśladowania zgodnych z harcerskimi wartościami. Szuka sytuacji, w których moŝe pomóc zgodnie z wyraŝoną w Przyrzeczeniu szczerą wolą. Pracuje nad swoim charakterem. Poszukuje swoich zainteresowań i pasji. Rozwija je zdobywając wiedzę i umiejętności w wybranych dziedzinach. Współtworzy Ŝycie druŝyny. Harcerka orla-harcerz orli Kierując się Prawem Harcerskim buduje swój własny system wartości. Sama/ sam wyznacza swoje cele. Wybiera swoją drogę Ŝyciową. DąŜy do mistrzostwa w wybranych dziedzinach. Podejmuje wyzwania. Znajduje pole stałej słuŝby. Harcerz Rzeczypospolitej-harcerka Rzeczypospolitej Ma własny system wartości wynikający z Prawa Harcerskiego. Kieruje się nim we wszystkich aspektach swojego Ŝycia. Potrafi godzić pełnione przeze siebie role, np. w rodzinie, w szkole, w pracy, w działalności społecznej. Osiąga mistrzostwo w wybranych dziedzinach aktywności. Jest świadomą obywatelką/świadomym obywatelem RP. Swoim Ŝyciem daje świadectwo o harcerstwie. s. 30/47

31 załącznik-4 Słoneczko s. 31/47

32 Temat: FORMY PRACY (w druŝynie harcerskiej i starszoharcerskiej) prowadzący zajęcia: hm. Piotr Bielicki Cele: Wykształcenie umiejętności doboru form pracy do realizacji zadań harcerskich. Zamierzenia: Uczestnicy po zajęciach - 1) umieli adoptować i dostosowywać formy pracy do zaplanowanych zadań, 2) znali podstawowy repertuar form pracy i rządzące nimi zasady. Czas realizacji : 2-3 godz. Metody: ćwiczenia, praca z tekstem, praca grupach, drama (scenki). Źródła i pomoce: 13) R. Baden-Powell Skauting dla chłopców 14) Uchwała nr 24/XXXII Rady Naczelnej ZHP z dnia 1 marca 2003 r. w sprawie opisu metodyk poszczególnych grup 15) Materiały CSI w Załęczu Wielkim, 16) ABC form pracy Propozycje wiosna 98 Materiały: 1) karton (plansza) z wypisanymi formami, lub pojedyncze kartki papieru z listą form pracy 2) tablica lub plansza, kreda, flamastry, aneks 1 dla kaŝdego uczestnika PRZEBIEG ZAJĘĆ [ 1 ] Przywitanie i przedstawienie tematu zajęć oraz gra, pląs lub piosenka na rozpoczęcie. [ 2 ] Burza mózgów Co to jest forma pracy? 1. Odpowiedzi są zapisywane na tablicy. 2. Dyskusja na temat zgłoszonych propozycji. 3. Prowadzący w toku dyskusji powinien zwrócić uwagę na to, Ŝe formy pracy róŝnią się w zaleŝności od pionu wiekowego w jakim są stosowane (wg schematu: zuchy zabawa; harcerze gra; harcerze starsi poszukiwanie; wędrownicy słuŝba, wyczyn) dlatego, Ŝe formy pracy muszą być dostosowywane do psychofizycznego rozwoju zuchów i harcerzy. s. 32/47

33 [ 3 ] Praca w grupach Prowadzący dzieli uczestników na 3 grupy. KaŜda grupa otrzymuje zadanie wybrania z otrzymanych (zaprezentowanych) form pracy 5 najlepiej nadających się do zastosowania: 1 grupa podczas zbiórki druŝyny, 2 grupa podczas obozu druŝyny 3 grupa podczas imprezy plenerowej zorganizowanej dla lokalnej społeczności (lub dla potrzeb innego zaproponowanego przez grupę działania). Po upływie ustalonego czasu grupy kolejno prezentują swoje listy form pracy, krótko uzasadniając ich wybór. [ 4 ] Praca w grupach Prowadzący dzieli uczestników na trzyosobowe grupy (zespoły). KaŜda grupa losuje 2 formy pracy wybrane w poprzednim ćwiczeniu. Zadaniem zespołów jest wykonanie opisu (charakterystyki) wylosowanych przez siebie form pracy, z uwzględnieniem ich przydatności w pracy z druŝyną oraz wskazanie ich walorów wychowawczych. Następnie zespoły przygotowują strategię obrony i reklamy (drama, hasło reklamowe, plakat itp.) swoich form, podkreślając ich walory wychowawcze, moŝliwości dostosowania ich do róŝnych okoliczności, atrakcyjności z punktu widzenia harcerzy oraz przydatności w pracy z druŝyną. Po ustalonym czasie odbywają się prezentacje plakatów, dram (scenki tematyczne) haseł reklamowych itp. Prowadzący podsumowuje prezentacje wykonane przez poszczególne grupy. [ 5 ] Dyskusja Próba ustalenia wspólnej listy zasad, które rządzą dobrym zaplanowaniem, właściwym doborem i skutecznością form pracy. Próba scharakteryzowania najlepszej formy pracy dla danego pionu wiekowego, czyli określonej metodyki (jej cechy wypisane na tablicy). Wymiana informacji nt. innych form, które znają lub stosują uczestnicy zajęć w swoich macierzystych druŝynach. [ 6 ] Zakończenie rundka kończąca zajęcia, podsumowanie zajęć przez prowadzącego, wypełnienie ankiety oceniającej zajęcia. Poszczególne części zajęć są uzupełniane przerywnikami piosenki, pląsy itp., które dobrane zostaną tematycznie do treści zajęć lub poszczególnych ćwiczeń. s. 33/47

34 Załącznik-1 Formy pracy NiŜej podane formy pracy moŝna przed zajęciami uzupełnić ich krótkim opisem oraz zaznaczeniem walorów kaŝdej formy. 1. Zwiad 2. Wycieczka 3. Biwak 4. Rajd 5. Gra terenowa 6. Bieg harcerski 7. Gry i ćwiczenia sportowe 8. Zabawa 9. konkurs 10. Turniej 11. Gry świetlicowe 12. Olimpiada sportowa 13. Audycja 14. Wystawa 15. gazetka, gazeta 16. Inscenizacja i inne formy teatralne 17. Wykład 18. Dyskusja 19. Spotkanie 20. Gawęda 21. sesja 22. Rada komisja 23. Zajęcia techniczne 24. Zwyczaje i obrzędy 25. SłuŜby druŝyny 26. Działalność gospodarcza 27. Ognisko kominek 28. Piosenka, pląs 29. Zlot, złaz 30. Manewry 31. Raport, musztra, defilada 32. Capstrzyk 33. Alarm 34. i inne. Dobór form W doborze form musisz kierować się podstawowymi kryteriami: skuteczności czy ta forma pozwoli osiągnąć cel zbiórki (lub innego działania), czy jest odpowiednia do treści, które ma przekazać, atrakcyjność czy będzie niezapomnianym przeŝyciem, przygodą, czy zaspokoi potrzeby harcerzy, czy jest na miarę ich wieku, czy rozwija ich wiedzę i umiejętności, róŝnorodności i zaradności czy jest inna od juŝ stosowanych, czy uczy czegoś nowego, dostarcza nowych doświadczeń, czy oŝywia zbiórkę, czy przekazuje treści pod róŝnymi postaciami, w róŝnych sytuacjach i utrwala je, realności jakie są moŝliwości zastosowania wybranych form. s. 34/47