Priorytety rozwoju obszarów wiejskich w krajach członkowskich Unii Europejskiej w latach Arkadiusz Sadowski Wawrzyniec Czubak

Transkrypt

1 Priorytety rozwoju obszarów wiejskich w krajach członkowskich Unii Europejskiej w latach Arkadiusz Sadowski Wawrzyniec Czubak Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Katedra Ekonomii i Polityki Gospodarczej w Agrobiznesie

2 Wyzwanie kształtu Wspólnej Polityki Rolnej Wspólna Polityka Rolna 2

3 Wyzwanie kształtu Wspólnej Polityki Rolnej Nowe funkcje rolnictwa i wsi w warunkach bezpieczeństwa żywnościowego Wzrastające znaczenie polityki rozwoju obszarów wiejskich we Wspólnej Polityce Rolnej Unii Europejskiej Duże zróżnicowanie poziomu rozwoju krajów członkowskich i wynikające z tego odmienne priorytety ROW Trudności w kreowaniu założeń wiejskiego komponentu WPR w warunkach zróżnicowanych celów w poszczególnych państwach 3

4 Wyzwanie kształtu Wspólnej Polityki Rolnej Wspólna Polityka Rolna wspólnotowy charakter polityka zaspokojenia złożonych i zróżnicowanych problemów poszczególnych krajów idea zrównoważonego rozwoju osie PROW na lata gospodarcza środowiskowa społeczna 4

5 Zasady opracowania krajowych strategii Przesłanki badań jednoczesne zapewnienie maksymalizacji synergii między osiami i w ramach poszczególnych osi w celu uniknięcia potencjalnych sprzeczności możliwość wyboru działań w ramach poszczególnych osi PROW tak, aby w najlepszy sposób dostosować kształt własnego Programu do swoich potrzeb minimalny udział każdej z osi gospodarcza środowiskowa społeczna 10% 25% 10% Decyzja Rady z dnia 20 lutego 2006 roku w sprawie strategicznych wytycznych Wspólnoty dla rozwoju obszarów wiejskich (okres programowania ) Rozporządzenie Rady (WE) nr 1698 / 2005 z dnia 20 września 2005 roku w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich 5

6 Zasady opracowania krajowych strategii Przesłanki badań jednocześnie zapewnić maksymalizację strategii między osiami i w ramach poszczególnych osi w celu uniknięcia potencjalnych możliwość wyboru działań w ramach poszczególnych osi PROW tak, aby w najlepszy sposób dostosować kształt własnego Programu do swoich potrzeb Poziom finansowania działao w latach nie jest przypadkowy, lecz jest pochodną rzeczywistych potrzeb w krajach członkowskich UE Analiza alokacji wydatków wskaże na podobieostwa i różnice wsparcia rolnictwa i obszarów wiejskich w ujęciu przestrzennym w UE 6

7 Hipoteza Struktura krajowych alokacji środków UE na rozwój obszarów wiejskich poszczególnych krajów wskazuje na ich priorytety, jest pochodną rzeczywistych potrzeb i wynika przede wszystkim z poziomu rozwoju oraz wielkości wsparcia w ramach I filara WPR (swoboda wyboru priorytetów, uzewnętrzniona poprzez alokację wydatków na poszczególne [osie] działania, wskazuje główny kierunek nacisku polityk rolnych i obszarów wiejskich w poszczególnych krajach) 7

8 Metody badawcze etapy analizy Wyznaczenie autorskich priorytetów rozwoju obszarów wiejskich na podstawie poszczególnych działań PROW Priorytet 1. Poprawa kapitału rzeczowego na obszarach wiejskich : Priorytet 6. Poprawa kapitału rzeczowego przetwórstwa rolno-spożywczego

9 Priorytet kierunki alokacji środków Priorytet 1. Poprawa kapitału rzeczowego na obszarach wiejskich Priorytet 2. Poprawa kapitału ludzkiego oraz społecznego na obszarach wiejskich Priorytet 3. Poprawa kapitału rzeczowego wyłącznie lub głównie gospodarstw rolnych Priorytet 4. Poprawa kapitału ludzkiego oraz społecznego wyłącznie lub głównie gospodarstw rolnych Priorytet 5. Wzrost lesistości oraz poprawa stanu środowiska Priorytet 6. Poprawa kapitału rzeczowego przetwórstwa rolnospożywczego 9

10 Metody badawcze etapy analizy Wyznaczenie autorskich priorytetów rozwoju obszarów wiejskich na podstawie poszczególnych działań PROW Priorytet 1. Poprawa kapitału rzeczowego na obszarach wiejskich : Priorytet 6. Poprawa kapitału rzeczowego przetwórstwa rolno-spożywczego Ustalenie procentowego udziału poszczególnych kierunków w sumie płatności w ramach PROW w danym kraju członkowskim Grupowanie - wykonanie analizy skupień metodą k-średnich Skupienie 1 Skupienie 2 Skupienie 3 Skupienie 4 Wyznaczenie zestawu zmiennych opisujących: sytuację ekonomiczną i produkcyjną rolnictwa relacje pomiędzy strukturą rolnictwa i środowiskiem sytuację ekonomiczną obszarów wiejskich oraz kraju sytuację ekonomiczną przemysłu rolno-spożywczego Ustalenie zakresu zróżnicowania wartości badanych zmiennych

11 Metody badawcze kryteria wyznaczania priorytetów Wyznaczenie autorskich priorytetów rozwoju obszarów wiejskich na podstawie poszczególnych działań PROW Priorytet 1. Poprawa kapitału rzeczowego na obszarach wiejskich : Priorytet 6. Poprawa kapitału rzeczowego przetwórstwa rolno-spożywczego Ustalenie procentowego udziału poszczególnych kierunków w sumie płatności w ramach PROW w danym kraju członkowskim Grupowanie - wykonanie analizy skupień metodą k-średnich Skupienie 1 Skupienie 2 Skupienie 3 Skupienie 4 Wyznaczenie zestawu zmiennych opisujących: sytuację ekonomiczną i produkcyjną rolnictwa relacje pomiędzy strukturą rolnictwa i środowiskiem sytuację ekonomiczną obszarów wiejskich oraz kraju sytuację ekonomiczną przemysłu rolno-spożywczego Ustalenie zakresu zróżnicowania wartości badanych zmiennych

12 Metody badawcze kryteria wyznaczania priorytetów Na podstawie wcześniejszych badań własnych (Czubak i Pawlak 2008) przyjęto założenie, że cel danego działania nie zawsze jest zbieżny z osiągniętym efektem, stąd zastosowana w niniejszym artykule alokacja niektórych działań PROW w poszczególnych priorytetach w niektórych przypadkach nie odpowiada ich umiejscowieniu w danej osi. - Przykładem może być ONW Czubak W., Pawlak K. (2008): Rozdysponowanie środków finansowych wynikających z mechanizmów Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej na rozwój modelu rolnictwa industrialnego i zrównoważonego w Polsce [w:] Z badań nad rolnictwem społecznie zrównoważonym; IERiGŻ-PIB Program Wieloletni zeszyt nr 102, Warszawa, str

13 podziału działań - ONW Celem Działania jest zapewnienie ciągłości rolniczego użytkowania ziemi i tym samym utrzymanie żywotności obszarów wiejskich, zachowanie walorów krajobrazowych obszarów wiejskich oraz utrzymanie zrównoważonego sposobu gospodarowania uwzględniającego aspekty ochrony środowiska WNIOSEK: żywotność obszarów wiejskich + zrównoważenie środowiskowe }oś 3 i oś 2 JEDNAK ze względu na charakter środków (forma wnioskowania i wypłata) zbliżony do dopłat bezpośrednich zastosowano podział analogiczny do rozdysponowania dopłat bezpośrednich oś 1 Czubak W. (2008): Rozdysponowanie dopłat bezpośrednich w gospodarstwach rolnych korzystających z funduszy UE w Wielkopolsce; Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, nr 4. s Babuchowska K., Marks-Bielska R. 2010: Płatności bezpośrednie w kontekście inwestycji w gospodarstwach rolnych. Naukowe SERiA, Tom XII, Zeszyt 1, Świnoujście, str Czubak W., Jędrzejak P. (2011): Wykorzystanie dopłat bezpośrednich w gospodarstwach rolnych, Roczniki Naukowe SERiA, Tom XIII, Zeszyt 2, Wrocław, str Czubak W. (2012): Rozwój rolnictwa w Polsce z wykorzystaniem wybranych mechanizmów Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej. Wyd. UP w Poznaniu (w przygotowaniu) 13

14 Udział rozdysponowania dopłat bezpośrednich na poszczególne kierunki ich przeznaczenia 2006 Zakup zwierząt Zakup ziemi Finansowanie inwestycji z funduszy UE Spłata kredytu Niezwiązane z gospodarstwem (5%) Wydatki inwestycyjne Środki ochrony roślin 25% bieżące wydatki 5% 5% Wydatki produkcyjne Wydatki niezwiązane bieżące z działalnością rolniczą Przeznaczenie produkcyjne 95% Źródło: 70% Badania własne, N=176 wydatki inwestycyjne (35%) Modernizacja gospodarstwa Paliwo Pasze Nawozy 2010 Źródło: Badania własne, N=596 14

15 Metody badawcze kryteria wyznaczania priorytetów Odejście od klasyfikacji priorytetów rozwoju obszarów wiejskich według poszczególnych osi PROW na rzecz wyznaczenia własnych autorskich kategorii określających: DOCELOWĄ GRUPĘ BENEFICJENTÓW: mieszkańcy obszarów wiejskich, gospodarstwa rolne i posiadacze lasów, przedsiębiorstwa przemysłu rolno-spożywczego, CEL STOSOWANIA WSPARCIA: poprawa kapitału rzeczowego, poprawa kapitału ludzkiego, poprawa stanu środowiska naturalnego. 15

16 Metody badawcze kryteria wyznaczania priorytetów Wyznaczenie autorskich priorytetów rozwoju obszarów wiejskich na podstawie poszczególnych działań PROW Priorytet 1. Poprawa kapitału rzeczowego na obszarach wiejskich : Priorytet 6. Poprawa kapitału rzeczowego przetwórstwa rolno-spożywczego Ustalenie procentowego udziału poszczególnych priorytetów w sumie płatności w ramach PROW w danym kraju członkowskim Grupowanie - wykonanie analizy skupień metodą k-średnich Skupienie 1 Skupienie 2 Skupienie 3 Skupienie 4 Zagadnienie omówione w części wynikowej Wyznaczenie zestawu zmiennych opisujących: sytuację ekonomiczną i produkcyjną rolnictwa relacje pomiędzy strukturą rolnictwa i środowiskiem sytuację ekonomiczną obszarów wiejskich oraz kraju sytuację ekonomiczną przemysłu rolno-spożywczego Ustalenie zakresu zróżnicowania wartości badanych zmiennych

17 Metody badawcze priorytety rozwoju obszarów wiejskich Priorytet 1. Poprawa kapitału rzeczowego na obszarach wiejskich: Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej (311) Tworzenie i rozwój działalności gospodarczej (312) Zachęcanie do prowadzenia działalności związanej z turystyką (313) Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej (321) Źródło: Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1974/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. ustanawiające szczegółowe zasady 17

18 Metody badawcze priorytety rozwoju obszarów wiejskich Priorytet 2. Poprawa kapitału ludzkiego oraz społecznego na obszarach wiejskich: Odnowa i rozwój wsi (322) Zachowanie i poprawa stanu dziedzictwa obszarów wiejskich (323) Szkolenie i informowanie (331) Nabywanie umiejętności, aktywizacja i wdrażanie lokalnych strategii rozwoju obszarów wiejskich (341) Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju (411; 412; 413) Wdrażanie projektów współpracy (421) Funkcjonowanie lokalnej grupy działania (431) Źródło: Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1974/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. 18

19 Metody badawcze priorytety rozwoju obszarów wiejskich Priorytet 3. Poprawa kapitału rzeczowego wyłącznie lub głównie gospodarstw rolnych: Podejmowanie działalności przez młodych rolników (112) Modernizacja gospodarstw rolnych (121) Infrastruktura związana z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa (125) Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych (126) Rolnictwo niskotowarowe (141) Płatności za utrudnienia wynikające z położenia dla rolników na obszarach górskich (211) Płatności z tytułu naturalnych utrudnień dla rolników na obszarach innych niż górskie (212) Źródło: Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1974/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. 19

20 Metody badawcze priorytety rozwoju obszarów wiejskich Priorytet 4. Poprawa kapitału ludzkiego oraz społecznego wyłącznie lub głównie gospodarstw rolnych: Wcześniejsza emerytura (113) Korzystanie z usług doradczych (114) Tworzenie usług z zakresu zarządzania, pomocy i doradztwa (115) Współpraca na rzecz rozwoju nowych produktów (124) Działania informacyjne i promocyjne (133) Źródło: Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1974/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. 20

21 Metody badawcze priorytety rozwoju obszarów wiejskich Priorytet 5. Wzrost lesistości oraz poprawa stanu środowiska: Podwyższanie wartości gospodarczej lasów (122) Spełnianie norm opartych na prawodawstwie wspólnotowym (131) Płatności dla obszarów Natura 2000 i płatności związane z dyrektywą 2000/60/WE (213) Płatności rolnośrodowiskowe (214) Płatności z tytułu dobrostanu zwierząt (215) Inwestycje nieprodukcyjne (216) Pierwsze zalesianie gruntów rolnych (221) Pierwsze zakładanie systemów rolno-leśnych na gruntach rolnych (222) Pierwsze zalesianie gruntów nierolniczych (223) Płatności dla obszarów Natura 2000 (224) Płatności leśnośrodowiskowe (225) Przywracanie potencjału leśnego oraz wprowadzanie działań zapobiegawczych (226) Źródło: Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1974/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. 21

22 Metody badawcze priorytety rozwoju obszarów wiejskich Priorytet 6. Poprawa kapitału rzeczowego przetwórstwa rolno-spożywczego: Zwiększanie wartości dodanej produktów rolnych i leśnych (123) Źródło: Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1974/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. 22

23 Metody badawcze analiza skupień Wyznaczenie autorskich priorytetów rozwoju obszarów wiejskich na podstawie poszczególnych działań PROW Priorytet 1. Poprawa kapitału rzeczowego na obszarach wiejskich : Priorytet 6. Poprawa kapitału rzeczowego przetwórstwa rolno-spożywczego Ustalenie procentowego udziału poszczególnych kierunków w sumie płatności w ramach PROW w danym kraju członkowskim Grupowanie - wykonanie analizy skupień metodą k-średnich Skupienie 1 Skupienie 2 Skupienie 3 Skupienie 4 Wyznaczenie zestawu zmiennych opisujących: sytuację ekonomiczną i produkcyjną rolnictwa relacje pomiędzy strukturą rolnictwa i środowiskiem sytuację ekonomiczną obszarów wiejskich oraz kraju sytuację ekonomiczną przemysłu rolno-spożywczego Ustalenie zakresu zróżnicowania wartości badanych zmiennych

24 Metody badawcze analiza skupień Metoda k-średnich - polega na grupowaniu obiektów i utworzenie dokładnie k skupień w taki sposób, aby obiekty (państwa członkowskie UE) w danym skupieniu cechowały się największym podobieństwem (parametrów - obranych cech), natomiast możliwie dalece różniły się miedzy skupieniami. Kryteria grupowania państw: procentowe udziały płatności dla poszczególnych priorytetów, udział płatności w ramach PROW w całkowitej kwocie wsparcia z WPR dla danego kraju (z pominięciem interwencjonizmu rynkowego), kwota płatności PROW przypadającą na 1 ha UR 24

25 określenie k skupień -aglomeracyjna metoda grupowania 16 Wykres odległości wiązania względem etapów wiązania Odległ. euklidesowa Odległość wiąz Krok Wiązania Odległ. 25

26 określenie k skupień -aglomeracyjna metoda grupowania 16 Diagram drzewa Metoda Warda Odległ. euklidesowa Odległość wiąz WielkaBrytania Szwecja Irlandia Dania Rumunia Malta Niderlandy Niemcy Polska Litwa Łotwa Bułgaria Słowacja Portugalia Słowenia Cypr Hiszpania Włochy Grecja Austria Estonia Finlandia Węgry RepublikaCzeska Luksemburg Francja Belgia 26

27 Metody badawcze analiza skupień Wyznaczenie autorskich priorytetów rozwoju obszarów wiejskich na podstawie poszczególnych działań PROW Priorytet 1. Poprawa kapitału rzeczowego na obszarach wiejskich : Priorytet 6. Poprawa kapitału rzeczowego przetwórstwa rolno-spożywczego Ustalenie procentowego udziału poszczególnych kierunków w sumie płatności w ramach PROW w danym kraju członkowskim Grupowanie - wykonanie analizy skupień metodą k-średnich Skupienie 1 Skupienie 2 Skupienie 3 Skupienie 4 Wyznaczenie zestawu zmiennych opisujących: sytuację ekonomiczną i produkcyjną rolnictwa relacje pomiędzy strukturą rolnictwa i środowiskiem sytuację ekonomiczną obszarów wiejskich oraz kraju sytuację ekonomiczną przemysłu rolno-spożywczego Ustalenie zakresu zróżnicowania wartości badanych zmiennych

28 Metody badawcze skupienia państw Skupienie 1 Dania Irlandia Szwecja Wielka Brytania

29 Metody badawcze skupienia państw Skupienie 2 Grecja Cypr Łotwa Litwa Portugalia Słowenia Słowacja Bułgaria Polska Rumunia Hiszpania

30 Metody badawcze skupienia państw Skupienie 3 Estonia Belgia Włochy Francja Węgry Luksemburg Niderlandy Finlandia Austria Republika Czeska Niemcy

31 Metody badawcze skupienia państw Skupienie 4 Malta

32 Metody badawcze analiza skupień Wyznaczenie priorytetów rozwoju obszarów wiejskich na podstawie poszczególnych działań PROW Priorytet 1. Poprawa kapitału rzeczowego na obszarach wiejskich : Priorytet 6. Poprawa kapitału rzeczowego przetwórstwa rolno-spożywczego Ustalenie procentowego udziału poszczególnych priorytetów w sumie płatności w ramach PROW w danym kraju członkowskim Grupowanie - wykonanie analizy skupień metodą k-średnich Skupienie 1 Skupienie 2 Skupienie 3 Skupienie 4 Wyznaczenie zestawu zmiennych opisujących: sytuację ekonomiczną i produkcyjną rolnictwa relacje pomiędzy strukturą rolnictwa i środowiskiem sytuację ekonomiczną obszarów wiejskich oraz kraju sytuację ekonomiczną przemysłu rolno-spożywczego Ustalenie zakresu zróżnicowania wartości badanych zmiennych

33 Rozdysponowanie środków UE w ramach programów rozwoju obszarów wiejskich Kraj Sku pienie Rozdysponowanie środków w ramach PROW [%] Poprawa kapitału rzeczowego na obszarach wiejskich Poprawa kapitału ludzkiego oraz społecznego na obszarach wiejskich Poprawa kapitału rzeczowego wyłącznie lub głównie gospodarstw rolnych Poprawa kapitału ludzkiego oraz społeczn ego wyłącznie lub głównie gospodarstw rolnych Poprawa kapitału rzeczowego przetwórst wa rolnospożywczego Wzrost lesistości oraz poprawa stanu środowis ka Udział płatności w ramach planu rozwoju obszarów wiejskich w całkowitym wsparciu z WPR 1 [%] Wsparcie w ramach planu rozwoju obszarów wiejskich w przeliczeniu na 2 ha UAA 1 [ ] Mediana 5 9,7 18,8 6,2 2,5 60,8 17,1 426,2 1 współczynnik zmienności 27,5 6,2 28,2 21,9 54,6 4,3 26,9 36,4 Mediana 10 8,7 39,3 5,3 7,8 26,6 47,9 866,5 2 współczynnik zmienności 41,7 12,9 8,2 32,1 15,1 16,1 10,8 25,1 Mediana 7,8 9,2 36,0 3,2 3,5 33,5 25,6 687,9 współczynnik zmienności ,9 15,8 34,5 24,6 7,3 46,5 32,2 Malta 4 11,8 26,1 37,0 6,6 7,1 11,4 73, Mediana 7,8 9,2 37,6 4,4 5, ,8 687,9 UE 27 współczynnik zmienności 42,5 14,7 14,1 39,7 39,6 16,3 42,1 30,4 1 Bez uwzględnienia wsparcia rynkowego 2 W analizie nie zostały uwzględnione działania: Wsparcie techniczne oraz Uzupełnienie płatności bezpośrednich dla Bułgarii i Rumunii

34 euro Wskaźniki finansowania priorytetów - rozwój obszarów wiejskich ,6 53,5 75, Skupienie Poprawa kapitału rzeczowego na obszarach wiejskich / 1 na osobę zamieszkałą na obszarach wiejskich 44,9 45,3 21,7 Poprawa kapitału ludzkiego oraz społecznego na obszarach wiejskich / 1 osobę zamieszkałą na obszarach wiejskich

35 euro Wskaźniki finansowania priorytetów - gospodarstwa rolne 8000,0 7000,0 6000,0 5000,0 4000,0 3000,0 2000,0 1000,0 0,0 3215,0 974,4 2176,8 7374,4 451,9 350, Skupienie Poprawa kapitału rzeczowego wyłącznie lub głównie gospodarstw rolnych / 1 gospodarstwo rolne Poprawa kapitału ludzkiego oraz społecznego wyłącznie lub głównie gospodarstw rolnych / 1 gospodarstwo rolne

36 euro Wskaźniki finansowania priorytetów - środowisko ,8 168,1 251, Skupienie Wzrost lesistości oraz poprawa stanu środowiska / na 1 ha UR

37 ha UR Wskaźniki sytuacji produkcyjnej i ekonomicznej rolnictwa , , , Skupienie Średnia powierzchnia gospodarstwa

38 Wskaźniki sytuacji produkcyjnej i ekonomicznej rolnictwa ,3 28, ,3 18, , Skupienie 3,9 AWU/ 100 ha UR ha UR / 1 ciągnik

39 tys. euro ,2 23,8 Wskaźniki sytuacji produkcyjnej i ekonomicznej rolnictwa 30,7 19, ,7 5, Skupienie GVA / gospodarstwo GVA / AWU

40 % Wskaźniki agrośrodowiskowe ,5 37,4 56,9 30,9 29,5 52, ,2 2,6 2, Skupienie Trwałe użytki zielone [UR = 100] Zboża [Powierzchnia GO= 100] Uprawy ekologiczne [UR = 100]

41 DJP/100 ha UR Wskaźniki agrośrodowiskowe 120,0 114,0 100,0 80,0 77,0 60,0 57,0 40,0 20,0 0, Skupienie Obsada zwierząt

42 tys. euro Wskaźniki rozwoju kraju ,5 29, , Skupienie PKB / capita

43 % Wskaźniki rozwoju obszarów wiejskich 109,5 85, , Skupienie PKB na terenach głównie wiejskich* [ PKB / capita w UE = 100]

44 % 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 Wskaźniki rozwoju kraju i obszarów wiejskich 81,0 55,6 46,1 31,0 31,6 11, Skupienie Udział terenów głownie wiejskich [Powierzchnia państwa = 100] * Udział ludności z terenów gównie wiejskich [Ludność ogółem = 100] * Liczonych zgodnie z metodyką Rural development , gdzie na poziomie NUTS 2 lub NUTS 3 ponad 50% populacji mieszka na obszarach wiejskich a gęstość zaludnienia jest mniejsza niż 150 osób/km 2. W niniejszym opracowaniu przyjęto odpowiednie wartości dla NUTS

45 Skupienie 1: Podsumowanie Należą wyłącznie kraje UE-15 od dawna korzystające z funduszy UE Kraje zamożne, o najwyższym poziomie PKB/capita Duże znaczenie obszarów wiejskich (znaczny udział powierzchni terenów głównie wiejskich i zamieszkałej tam populacji) Zamożne obszary wiejskie (przeciętna wartość PKB / capita na terenach głównie wiejskich wyższa niż średnia dla UE) Silne rolnictwo, wyposażone w kapitał (przeinwestowane), oparte o duże gospodarstwa rolne, Wysoka obsada zwierząt Znaczny udział dopłat bezpośrednich we wsparciu UE Jednoznaczne ukierunkowanie wsparcia z II filara WPR na cele związane ze wzrostem lesistości oraz poprawą stanu środowiska

46 Podsumowanie Skupienie 2: Należy większość krajów UE-12 oraz trzy państwa UE-15 z południa Europy Kraje najmniej zamożne, o najniższym przeciętnym poziomie PKB / capita Relatywnie duże znaczenie obszarów wiejskich Obszary wiejskie najmniej zamożne (przeciętna wielkość PKB / capita na terenach głównie wiejskich poniżej 45% średniej dla UE) Duże znaczenie rolnictwa w absorpcji siły roboczej (wysoki udział zatrudnionych w I sektorze) Rolnictwo słabe, rozdrobnione, niedokapitalizowane i niskodochodowe Relatywnie niewielki udział dopłat bezpośrednich w całości wsparcia UE (niewielkie możliwości finansowania działań inwestycyjnych) Duże znaczenie środków z II filara WPR (największa wartość w przeliczeniu na 1 ha UR) Przeznaczenie środków z II filara WPR głównie na zwiększenie konkurencyjności sektora rolno-żywnościowego (poprzez poprawę kapitału rzeczowego gospodarstw rolnych i przemysłu rolnospożywczego) oraz poprawę infrastruktury obszarów wiejskich

47 Podsumowanie Skupienie 3: Tworzone głównie przez państwa UE-15 oraz trzy nowe kraje członkowskie Kraje dość zamożne (przeciętna wartość PKB / capita nieco niższa niż w skupieniu 1) Relatywnie niewielkie znaczenie obszarów wiejskich Obszary wiejskie dość zamożne, chociaż poziom PKB / capita niższy niż średnia dla UE Silne, wydokodochodowe rolnictwo oparte o średniej wielkości gospodarstwa Duży udział płatności bezpośrednich we wsparciu UE, przy jednoczesnej relatywnie wysokiej płatności z II filaru (mierzonej wielością alokacji krajowych na 1 ha UR) Przeznaczenie środków z II filara na wiele celów, ze szczególnym uwzględnieniem poprawy kapitału rzeczowego gospodarstw rolnych oraz wzrost lesistości i poprawę stanu środowiska

48 Wnioski końcowe Specyfika krajowych alokacji środków w ramach programów rozwoju obszarów wiejskich odpowiadała poziomowi rozwoju poszczególnych państw członkowskich i wynikających z tego potrzeb agrobiznesu i obszarów wiejskich Ważną rolę w określeniu priorytetów odegrał także czas przystąpienia do Unii Europejskiej i wynikająca z niego potrzeba przeznaczenia środków na działania zmierzające do poprawy konkurencyjności oraz spełnienia norm w zakresie ochrony środowiska i bezpieczeństwa żywnościowego

49 Wnioski końcowe Najważniejszym kryterium wpływającym na kierunek wykorzystania środków z II filara WPR był poziom zamożności społeczeństw, społeczności zamieszkałej na obszarach wiejskich oraz możliwości konkurencyjne sektora rolno żywnościowego: Kraje zamożne: główny priorytet stanowi dbałość o środowisko, rozumiana jako kolejny etap zwiększania dobrostanu społeczeństwa, po zaspokojeniu podstawowych ekonomicznych i społecznych potrzeb Kraje niezamożne: wiele priorytetów, w tym głównie nakierowanych na zaspokojenie pilnych ekonomicznych i społecznych problemów Potrzeba poszerzenia rozumienia zrównoważonego rozwoju: w pierwszym etapie najważniejsze znaczenie mają zagadnienia ekonomiczne, następnie społeczne, a problematyka środowiskowa może uzyskać właściwą rangę dopiero wówczas, gdy cele dwóch pozostałych zostaną osiągnięte chociażby w podstawowym zakresie

50 Priorytety rozwoju obszarów wiejskich w krajach członkowskich UE w latach Dziękujemy za uwagę Arkadiusz Sadowski Wawrzyniec Czubak Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Katedra Ekonomii i Polityki Gospodarczej w Agrobiznesie

51 Priorytety rozwoju obszarów wiejskich w krajach członkowskich UE w latach Arkadiusz Sadowski Wawrzyniec Czubak Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Katedra Ekonomii i Polityki Gospodarczej w Agrobiznesie