ZERCONIDAE (ACARI, MESOSTIGMATA) POLSKI

Transkrypt

1 POLSKA AKADEMIA NAUK ZAKLAD ZOOLOGII SYSTEMATYCZNEJ I DOSWIADCZALNEJ MONOGRAFLE FAUNY POLSKT. TOM 3 CZESLAW BLASZAK ZERCONIDAE (ACARI, MESOSTIGMATA) POLSKI PANSTWOWE WYDAWNICTWO NAUKOWE WARSZAWA 1974 KRAKOW

2 Wst?p 5 Morfologia rodziny Zerconidae 8 Diagnoza i podzial rodziny 39 Klucze do oznaczania 40 Przeglad. gatunk6w 48 Mixozercon HALA KOVA, Parazercon TRAGARDH, Prozercon SELLNICK, Zercon C. L. KOCH, Uwagi zoogeograficzne i ekologiczne 286 Literatura 291 Summary 296 PeaioMe 306

3 WST^P Wigkszosc wolnozyjqcych Mesostigmata nalezy w Poisce do najmniej poznanych grup roztoczy. Wyjatek pod tym wzgl^dem dziejd badaniom W. MICHERDZIN- SKIEGO stanowi tylko rodzina Parasitidae. Z tych wzglgdow zajajem si? szczegolowym opracowaniem rodziny Zerconidae. Stanowisko systematyczne tej rodziny nie jest jeszcze ostatecznie ustalone. BAKER i WHARTON (1952) zaliczajq jq do kohorty Zerconina TRAGARDH, 1944; EVANS (1957) wraz z rodziny Epicriidae BERLESE, 1885 do nadrodziny Epicrioidea. CAMIN i GORIROSSI (1955) zaliczaja. j^ do nadrodziny Zerconoidea TRAGARDH, 1944 w obrepie kohorty Gamasina LEACH, 1815, natomiast.karg (1971) umieszcza rodzin? Zerconidae w nadrodzinie Ascoidea KARG, 1965 w obr^bie kohorty Gamasina LEACH, O gatunkach tej rodziny spotykamy jedynie wzmianki w nielicznych pracach faunistycznych i ekologicznych, dotyczacych innych grup roztoczy. Dotychczas z terenu Polski wymieniano 10 gatunkow, ktore byfy podawane z pojedynczych stanowisk, a o ich rozmieszczeniu w Poisce nic wiadome nie bylo. Z gatunkow tych nie potwierdzilem dwoch, a raianowicie: Zercon abaculus C. L. KOCH (SELLNICK, 1958d) i Zercon andrei SELLNICK (DziUBA, 1968). Poza tym stwierdzitem 25 taksonow nowych dla fauny Polski, w tym 4 opisane niedawno przeze mnie w innych publikacjach: Prozercon rafahkii, Zercon polonicus, Z. occultus i Z. montigenus (BLASZAK, 1970, 1971, 1972). W sumie zbadalem 515 probek zebranych z najrozmaitszych srodowisk takich jak sciotka lesna, kepy traw, mchy, torfowiska, dziuple, gniazda ssakow, ptakow i owadow, zarowno z miejsc suchych, jak i wilgotnych na terenie calego kraju. Z probek tych 329 zawieralo przedstawicieli rodziny Zerconidae. Ze wzgl^du na brak w naszej literaturze kluczy do oznaczania i opisow gatunkow tej rodziny, zamieszczam w pracy oryginalne ich opisy, jak i klucze do oznaczania postaci doroslych. Poza tym, maja-c do dyspozycji stosunkowo bogaty material, sporza_- dzilem klucze do oznaczania deutonimf i protonimf gatunkow wystepujacych na terenie Polski (kluczy do tych stadiow rozwojowych brak bylo dot^d w literaturze). Aby umozliwic korzystanie z kluczy i opisow, zamieszczam rowniez opis morfologiczny, wyjasniajacy uzywane w pracy terminy. W wykazie stanowisk poszczegolnych gatunkow zastosowatem nast^puj^ce skroty nazwisk: (RAF) = leg. J. RAFALSKI, (AD) = leg. A. DZIABASZEWSKI, (ADZ) = leg. A. DZI^CZKOWSKI, (AK) = leg. A. KOWALCZYK, (AP) = leg. A. PIE-

4 Tabela I Gatunek Liczba stanowisk Liczba osobnikow? DN PN 1 Razem +1. Mixozercon sellnicki (SCHWEIZER, 1948) 2. Parazercon radiatus (BERLESE, 19J4) +3. Prozercon carsticus HALASKOVA, Prozercon fimbriatus (C. L. KOCH, 1839) 5. Prozercon kochi SELLNICK, Prozercon kunsti HALASKOVA, Prozercon lutulentus HALA KOVA, Prozercon rafalskii BLASZAK, Prozercon sellnicki HALA^KOVA, Prozercon traegardhi (HALBERT, 1923) Zercon arcliatus TRAGARDH, Zercon athiasi VINCZE, Zercon baloghi SELLNICK, Zercon berlesei SELLNICK, Zercon carpaihicus SELLNICK, Zercon curiosus TRAGARDH, Zercon dampfi SELLNICK, Zercon fageticola HALA KOVA, Zercon hungaricus SELLNICK, Zercon gurensis MIHELCIC, Zercon montigenus BLASZAK, Zercon occultus BLASZAK, Zercon p. peltatoides HALASKOVA, Zercon p. peltatus C. L. KOCH, Zercon pinicola HALA KOVA, Zercon polonicm BLASZAK, Zercon romagniolus SELLNICK, Zercon spatulatus C. L. KOCH, Zercon storkani HALASKOVA, Zercon tuberosus WILLMANN, Zercon triangularis C. L. KOCH, Zercon vacuus C. L. KOCH, Zercon zelawaiensis SELLNICK, _.... : _ l-fll* 1137 _ 1 _ _ * Razem: Gatunki nowe dla fauny Polski. * 1 = larwa. TRZYKOWSKI, (AS) = leg. A. SZEPTYCKI, (BD) = leg. B. DOMINIAK, (BW) = leg. B. WIATR, (CB) = leg. Cz. BLASZAK, (HC) = leg. H. CYBULSKA, (HD) = leg. H. DASTYCH, (JK) = leg. J. KOLASA, (JR) = leg. J. ROHLOFF, (KB) = leg. K. BART- KOWSKA, (KP) = leg. K. PATAN, (KW) = leg. K. WIKTOROWICZ, (LC) = leg. L. CATS, (MJ) = leg. M. JACKIEWICZ, (MS) = leg. M. STRENK, (PL) = leg. P. LEi, (WF) = leg. W. FRYC, (WK) = leg. W. KRACZK.IEWICZ, (WN1 = leg.

5 Rys. 1. Rozmieszczenie badanych stanowisk w Polsce: a stanowiska bez Zerconidae; b 1 stanowisko z Zerconidae; c 5 stanowisk z Zerconidae; d -10 stanowisk z Zerconidae Fig. 1. Distribution of research localities in Poland: a without of Zerconidae; b with 1 locality of Zerconidae; c with 5 localities of Zerconidae; d with 10 localities of Zerconidae W. NIEDBALA, (WS) = leg. W. SKURATOWICZ, (ZC) = leg. Z. CZARNECKI, (ZMZ) = = leg. Wycieczka Zakiadu Morfologii Zwierza_t UAM, (ZP) = leg. Z. PNIEWSKI. Inne zastosowane skroty to: DN= deutonimfa, PN= protonimfa. Mojemu Nauczycielowi Panu prof, drowi J. RAFALSKIEMU za udoste.pnienie mi bogatego materialu akarologicznego z terenu Polski, za cenne rady i wskazowki w czasie wykonywania niniejszej pracy oraz za pomoc przy opracowaniu tego tematu skladam serdeczne podziejcowanie. Pragn? rowniez podzi?kowac Panom doc. drowi hab. W. MICHERDZINSKIEMU i doc. drowi hab. A. RAJSKIEMU za udostepnienie literatury i cenne uwagi dotyczace wykonywanej pracy, a mojemu przyjacielowi doc. drov/i hab. J. PAWLOWSKIEMU za gruntowne przejrzenie maszynopisu, krytyczne uwagi i pomoc w przygotowaniu pracy do druku.

6 MORFOLOGIA RODZINY ZERCONIDAE Nalezace tutaj roztocze sa. marych b^dz srednich rozmiarow od ^ra, koloru zoltawo-brazowego. Cialo jest splaszczone grzbietobrzusznie, na kraw?dziach z^bkowane, a od strony grzbietowej podzielone wyrazn^ bruzda^ na cz?sc przednia^ podonotum lub notocephale i cz?sc tying, opistonotum lub notogaster (Rys. 2), W tylnej cz?sci ciafa po stronie grzbietowej znajduj^ si? cztery jamki grzbietowe, ktore u protonimfy, deutonimfy i postaci dorosfej lezq. w jednym rz?dzie (Rys. 2), natomiast u larw znajdujq si? w dwoch rz?dach w kazdym po dwie (Rys. 7). Najmniejsze gatunki wyst?puja. w rodzaju Prozercon SELLNICK, gdzie np. samica P. sellnicki HALASKOVA mierzy 300 ;j.m dlugosci, a samiec P. lutulentus HALASKOVA 270 fxm. Sposrod rodzaju Zercon C. L. KOCH najmniejszym gatunkiem jest Z. romagniolus SELLNICK, ktory mierzy: samica 390 [im, samiec 290 [xm, najwi?kszym natomiast jest Z. arcuatus TRAGARDH o wymiarach: samica 690 ^m, samiec 500 [j.m. Podobnie jak u wszystkich roztoczy z podrz^du Parasitiformes cialo przedstawicieli rodziny Zerconidae sklada si? z dwoch cz^sci: przedniej gnathosomy z otworem g?bowym i pizydatkami g?bowymi (pedipalpi i chelicerae) i tylnej idiosomy. Gnathosom? po stronie grzbietowej przykrywa tectum. Przedni brzeg tectum jest zabkowany, przy czym najcz^sciej wyst?puj^ 1 4 z^bkowane wyiostki, ktore mog^ bye mniej Jub bardziej rozwidlone lub nierozwidlone (Rys. 4a, f). W rodzinie Zerconidae ksztalt i wielko^c tectum s^ bardzo zmienne, nie tylko w obrebie rodzaju i gatunku, ale nawet w obr^bie jednej populacji. Podobnie rozny ksztalt tectum wyst^puje w rozwoju ontogenetycznym (Rys. 4a, f}. Po brzusznej stronie gnathosomy znajduje si? rowek hypostomalny z wyraznie zaznaczonymi podluznymi liniami, ktore sa_ cechq. charakterystyczn^ dla rodziny Zerconidae. Chelicery skladaja, si? z trzech czlonow, czlonu podstawowego. palca ruchomego i nieruchomego. Palec nieruchomy (digitus fixus) zaopatrzony jest w 5 duzych zakrzywionych z?bow i jeden maly przezroczysty wyrostek (pilus dentilis) lez^cy pomi?dzy pierwszym a drugim z?bem. Na grzbietowej stronie palca znajduje si? szczecina (d. s.) i 2 szczeliny liroksztaltne (fissurae lyriformes) z ktorych jedna polozona jest na grzbietowej stronie z przodu szczeliny (dlf), druga pojozona jest na zewn^trznej stronie palca ponizej szczeliny (llf). Palec ruchomy (digitus mobilis) ma poza zebem koricowym tylko trzy ostro zakoriczone z?by (Rys. 4g). Chelicery samca nie roznia, si? od chelicer samic, poniewaz ruchomy palec samca pozbawiony jest spermatodactylu w odroznieniu od innych rodzin Mesostigmata u ktorych spelnia rol? narzaclu kopulacyjnego. Chelicery we wszystkich stadiach rozwojowych sa. dobrze wyksztalcone. Ksztalt chelicer i ich ostre z?by sugeruj^, ze Zerconidae sa_ drapiezne (KARG, 1961), natomiast J. A. WALLWORK (1971) podaje, ze przedstawiciele tej rodziny zywi^ si? detritusem, drewnem, grzybami i glonami, a drapieznictwo uwaza za niepotwierdzone. Nogoglaszczki (pedipalpi) s^ 6-cz!onowe. Czlony zaopatrzone s^ w poszczegolnych stadiach rozwojowych w stala^ liczb? szczecin (EVANS, 1963a); u larw , u protonimf , u deutonimf i postaci dorosjych

7 5 R6 R7 16 Z5 Rys. 2. Chetotaksja strony grzbietowej $, $ i deutonimfy rodzaju Zercon C. L. KOCH (wg SELLNICKA) schemat Fig. 2. Chefotaxy of dorsum 9, $ and deutonymph of the genus Zercon C. L. KOCH (after SELLNICK) scheme

8 Na zewnetrznej stronie stopy pedipalp znajduje si? wyrazna widelkowata szczecina, majaca znaczenie taxonomiczne (EVANS, 1958). Grzbietowa cze.sc idiosomy podzielona jest na dwie prawie jednakowych rozmiarow cz?sci: przedni^ (podonotum albo notocephale) i tylna^ (opistonotum lub notogaster). Idiosoma u poszczegolnych rodzajow i w poszczegolnych stadiach rozwojowych zaopatrzona jest w stat^ liczb? szczecin i porow, kt6rych ksztalt i polozenie maja_ duze znaczenie taksonomiczne. Oznaczenie porow i szczecin przyjmuje. za SELLNICKIEM (1944), ktory podzielit szczeciny grzbietowe na trzy pary podluznych rze_dow i oznaczyt je: /, / (Innen-), z, Z (Zwischen-), s, S (Seiten-) i r, R (Randborstenreihe). Matych liter uzywa on do oznaczania szczecin na podonotum, a duzych na opistonotum. Numeracja szczecin na obu tarczkach jest jednakowa (Rys. 2). HIRSCHMANN (1957) uzywa nieco innych oznaczeri, ktore podaje. tutaj tylko w celach porownawczych (Rys. 5). Koncepcj? HIRSCHMANNA i jej krytyk? dokonan^ przez VAN DER HAMMENA (1964), LINDQUISTA i EVANSA (1965) omawia blizej HALASKOVA (1969a), utrzymujac nomenklatura podana. przez SELLNICKA (1944). Roztocze tej rodziny przechodzij. przez nast?pujace stadia rozwojowe: jajo, larwa, protonimfa, deutonimfa i postac dorosta. W toku ontogenetycznego rozwoju delikatny oskorek ulega stopniowej sklerotyzacji. U larw prytka podonotalna jest stosunkowo dobrze rozwini?ta, pokrywa prawie cal^ okolic^ podosomy. Sklerotyzacja opistonotum u larw nast^puje w zaleznosci od rodzaju. U larw z rodzaju Zercon C, L. KOCH na opistonotum znajduje si 5 6 par szczecin (szczecina 13 moze niekiedy lezec nieco powyzej przedniej kraw^dzi ptytki opistonotalnej). Pomi^dzy opistonotum a podonotum na delikatnym oskorku znajduj^ si? 3 pary szczecin (Rys. 7). U larw z rodzaju Prozercon SELLNICK pfytka opistonotalna rozrasta si? jeszcze bardziej, dochodzac do szczeciny 12 (Rys. 11). Z powodu braku w moim materiale larwy z rodzaju Parazercon TRAGARDH, dane o sklerotyzacji przytaczam z pracy HALASKOVEJ (1969a). Wedlug tej autorki u larw rodzaju Parazercon TRAGARDH opistonotum pokrywa cafkowicie tyln$ potow? idiosomy i posiada 8 par szczecin (Rys. 68). U protonimf podonotum i opistonotum pokrywa prawie cal^ idiosom?, tylko boki w srodkowej cz^sci pozostajq. wolne i na nich w rodzaju Prozercon SELLNICK znajdujq. si? dwie pary szczecin kraw^dziowych r5 i r6 (Rys. 47), a w rodzaju Zercon C. L. KOCH trzy pary r5, r6 i R2 (Rys. 6). Liczby szczecin na podonotum i opistonotum w poszczegolnych stadiach rozwojowych przedstawia tabela II. SELLNICK opisuje w rodzaju Zercon C, L. KOCH 3 okrqgle pory na podonotum i 4 na opistonotum, oznaczaj^c je odpowiednio jako po, Po. Pory te wystejpuja^ u wszystkich rodzajow rodziny Zerconidae. Poiozenie porow na podonotum jest prawie stale, a nieznaczne odchylenia wyst?pujq przy porach po2 i po3. W rodzajach Zercon C. L. KOCH, Prozercon SELLNICK i Parazercon TRAGARDH por pol lezy w tyle za podstawa, szczeciny si (Rys. 2, 8, 10), natomiast w rodzaju Mixozercon HALASKOVA polozenie tego poru jest rozne; moze on wystejpowac w przodzie przed szczeciny,s7 (Rys, 28). Por po2 polozony jest u wszystkich rodzajow na linii }a.czacej szczeciny 14 \, lub w tyle poza niq. Por po3 w rodzaju Zercon C. L, KOCH

9 100 Rys. 3, Samiec z rodzaju Zercon C. L. KOCH strona brzuszna, schema! Fig. 3. Male of the genus Zercon C. L. KOCH ventral view, scheme

10 LQ

11 Rys. 5. Schemat chetotaksji strony grzbietowej 9, cj i deutonimfy rodzaju Zercon C. L. KOCH (wg HIRSCH- MANNA) Fig. 5. Scheme of chetotaxy of dorsum $, ^ and deutonymph of the genus Zercon C. L. KOCH (after HIRSCHMANN) Rys. 4, a f. Tectum samic niektorych Zerconidae: a Zercon triangularis C. L. KOCH; b Parazercon radiatm (BERLESE); Prozercon kochi SELLNICK; d, e, f Zercon gurensis MIHELCIC, niektore osobniki popuiacji z Gtucholaz; g Zercon triangularis C. L. KOCH $ chelicera od strony wewnetrznej (df digitus fixus palec nieruchomy; dm digitus mobilis palec ruchomy; dlf grzbietowa szczelina liroksztattna; ds szczecina grzbietowa; /// boczna szczelina liroksztaftna; pd pilus dentilis) Fig. 4, a f. Tectum of females of some Zerconidae: a Zercon triangularis C. L. KOCH ; b Parazercon radiatus (BERLESE); c Prozercon kochi SELLNICK; d, e, f Zercon gurensis MIHELCIC, some specimens of population from Glucholazy; g Z. triangularis C. L. KOCH $ chelicera from the inner side (df fixed finger; dm movable digit; dlf dorsal lyriform pore; ds dorsal seta; /// lateral lyriform pore; pd pilus dentilis)

12 Rys. 6. Chetotaksja strony grzbietowej protonimfy rodzaju Zercon C. L. KOCH schemat Fig. 6. Chetotaxy of dorsum of the protonymph of the genus Zercon C. L. KOCH scheme Rys. 7. Chetotaksja strony grzbietowej larwy rodzaju Zercon C. L. KOCH schemat Fig. 7. Chetotaxy of dorsum of the larva of the genus Zercon C. L. KOCH scheme

13

14 53 R6 R7 Rys. 8. Chetotaksja strony grzbietowej 9, <? i deutonimfy rodzaju Parazercon TRAGARDH schemat Fig. 8. Chetotaxy of dorsum $, <$ and deutonymph of the genus Parazercon TRAGARDH scheme

15 f 1 ^ 1 7 / < r }? r fr r ih ^s> 31 ^]2 ^^^T s5 05- i 56 &- \6 o zl Z2T I 51 Rys. 9. Chetotaksja strony grzbietowej protonimfy rodzaju Parazercon TRAGARDH schemat Fig. 9. Chetotaxy of dorsum of the protenymph of the genus Parazercon TRAGARDH scheme 2 Blaszak, Zerconidae

16 Rys. 10. Chetotaksja strony grzbietowej?, < i deutonimfy rodzaju Prozercon SELLNICK schemat Fig. 10, Chetotaxy of dorsum $, (J and deutonymph of the genus Prozercon SELLNICK scheme

17 2» Rys. 11. Chetotaksja strony grzbietowej larwy rodzaju Prozercon SELLNICK schemat Fig. 11. Chetcftaxy of dorsum of the larva of the genus Prozercon SELLNICK scheme

18 Rys. 12. Samica z rodzaju Zercon C. L. KOCH strona brzuszna, schemat Fig. 12. Female of (he genus Zercon C. L. KOCH ventral view, scheme Z

19 400 Rys.!3. Deutonimfa z rodzaju Zercon C. L. KOCH strona brzuszna, schema! Fig. 13. Deutonymph of the genus Zercon C. L. KOCH ventral view, sch.me

20 25 Rys. 14. Protonimfa rodzaju Zercon C. L. KOCH strona brzuszna, schemat Fig. 14. Protonymph of the genus Zercon C. L. KOCH ventral view, scheme

21 Rys. 15. Larwa rodzaju Prozercon SELLNICK strona brzuszna, schemat Fig. 15. Larva of the genus Prozercon SELLNICK ventral view, scheme

22 24 lezy w tyle za liniq laczaca^ szczeciny zl i s5, w rodzajach Prozercon SELLNICK i Mixozercon HALASKOVA lezy on na linii la_czacej s4 i 55, a w rodzaju Parazercon TRAGARDH na zewna.trz od tej linii. For Pol jest polozony w rodzaju Zercon C. L, KOCH i Mixozercon HALA KOVA w przodzie przed liniq. laczacq szczeciny 5*7 i Z7, a w rodzaju Parazercon TRAGARDH przysrodkowo w stosunku do szczeciny ZL W rodzaju Prozercon SELLNICK por ten zmienia swoje polozenie, ale znajduje si? zawsze w okolicach podstawy szczeciny Z7, ba.dz przysrodkowo, bqdz odsrodkowo. Pozycja poru Po2 i Po3 jest zmienna u poszczegolnych gatunkow, przy czym polozenie poru Po3 ma szczegolne znaczenie taksonomiczne. Por Po4 u wszystkich rodzajow znajduje si? w okolicy szczeciny S4, Poza porami okrajlymi znajduje si? na podonotum 10 par utworow szczelinowatych, ktore zostary oznaczone przez HALASKOVA (1969a) jako F i w zaleznosci od poiozenia jako Fd (dorsalne), Fm (medialne) i Fl (lateralne) (Rys. 2). Tabela II Larwa Protonimfa Deutonimfa i postac dorosla podonotum opistonotum podonotum opistonotum podonotum opistonotum Mixozercon \ Parazercon Prozercon Zercon * * Larwa dotychczas nie znana. Po stronie brzusznej w czgsci podonotalnej znajduj^ si nast pujq.ce tarczki: tarczka sternalna (50, metasternalna (MS), genitalna (G), u samcow i nimf wystejmje potq,czona tarczka sternogenitalna (SG) (Rys. 3 i 13), tarczka peritremalna (Pe), endopodalna (En) i parapodalna (Par) oraz dwie male tarczki nazwane przez HALASKOVA (1969a) adgenitalnymi (Ag) (Rys. 12). W cz?sci opistonotalnej znajduje si? wielka tarczka ventro-analna (V) pokrywajaca prawie caikowicie brzuszn^ stron?. Tritosternum (Rys. 12) ma szerok^ podstaw?, z ktorej wyrastaj^ dwie na koncach rozwidlone i owlosione szczeciny. Tarczka sternalna u samicy ma 3 pary szczecin 57, S2, S3 i 3 4 par porow. Tarczka metasternalna slabo sklerotyzowana. Tarczka genitalna u samicy jest zaokrqglona w swojej przedniej czgsci, gdzie po-

23 lozona jest poprzecznie szczelina pkiowa. Na tarczce genitalnej znajduje si? jedna para szczecin. Po bokach przy tarczce genitalnej pofozona jest para tarczek adgenitalnych, zaopatrzonych w 3 4 pory (Rys. 12). Tarczka ta jest bardzo wyrazna u gatunkow z rodzaju Zercon C. L. KOCH, mniej wyrazna w rodzaju Parazercon TRAGARDH. Natomiast w rodzajach Prozercon SELLNICK i Mixozercon HALASKOVA tarczek tych brak i tylko u ostatniego zamiast nich nioga. wyst?powac pory. Tarczki parapodalne zrastajsj si? z tarczka. peritremaln^, ktora ma charakterystyczny ksztalt u poszczegolnych rodzajow. Na tarczce tej znajdujq si? 2 3 szczeciny oraz stigma z peritrem^ powyzej ktoiej znajduje si? duzy, bardzo wyrazny por (Rys. 27). Stigm? otacza silny, sklerotyzowany wal, od ktorego do przodu odchodzi peritrema, u protonimf bardzp krotka (Rys. 14), u deutonimf dhiga, dochodzaca ponad biodro pierwszej pary nog (Rys. 13). U form doroslych peritrema zwykle si? skraca i jest mniej lub bardziej wygi?ta, niekiedy z wyrostkiem po wewn?trznej stronie tuz za otworem stigmy (Rys. 12). Tylna kraw?dz tarczki peritremalnej (Rys. 27) w rodzajach Zercon C. L. KOCH i Mixozercon HALA KOVA jest sci?ta poza czwart^ parq. bioder, natomiast w rodzajach Parazercon TRAGARDH i Prozercon SELLNICK jest przedluzona w ostry wierzcholek. U samcow tarczka sternalna zrasta si? z metasternalna. i genitalna,, dajae tarczk? sternogenitalnq. zaopatrzon^ w 5 par szczecin (Rys. 3). Pomi?dzy tarczk^ sterno-genitaln^ a ventro-analna, znajduj^ si? niekiedy 1 lub 2 male skleryty. Tarczka ventro-analna u obu plci jest podobna pod wzgl?dem ksztaltu i wielkosci. Na tarczce tej znajduje si? w rodzajach Prozercon SELLNICK i Parazercon TRAGARDH zawsze 7 par szczecin, w rodzaju Mixozercon HALASKOVA zawsze 8 par, a w rodzaju Zercon C. L. KOCH 7 lub 8 par szczecin. Poza tymi szczecinami znajduje si? 1 para szczecin przyanalnych i 1 nieparzysta szczecina postanalna. Szczeciny na tarczce ventro-analnej polozone 54 w trzech pionowych rz?dach nazwanych ventro-mediale (Km), ventro-internale (Vi) i ventro-laterale (VI). W rodzajach Prozercon SELLNICK, Parazercon TRAGARDH i u niektorych gatunkow rodzaju Zercon C. L. KOCH brakuj^ca para szczecin na przedniej kraw?dzi tarczki ventro-analnej to szczeciny Vil (Rys. 12). Pomi?dzy szczecinami Ad i V12 znajduje si? wyrazny por. Po bokach tarczki ventro-analnej wyst?puje 6 par liroksztahnych organow zmyslowych (HALASKOVA, 1969a). Otwor odbytowy pokryty jest para, malych sklerytow zaopatrzonych w par? szczecinek analnych. Liczba i uklad szczecin na brzusznej stronie ciala sa_ rozne w zaleznosci od poszczegolnych stadiow rozwojowych. Larwa ma dobrze wyksztalcone tritosternum i tarczk? analn^, natomiast tarczka sternalna i ventralna s^ niewidoczne (Rys. 15). Brak u larw stigmy i peritremy. Tarczk? sternalnq. u larw zaznaczaja, 3 pary szczecin sternalnych SI S3. Poza nimi wyst?puje 1 para szczecin metasternalnych (ms) i 4 pary szczecin ventralnych Vm2, Vm3, Vll i Vi3 oraz 1 para szczecin przyanalnych i 1 nieparzysta postanalna. Dodatkowo po stronie brzusznej znajdujq, si? dwie szczeciny grzbietowe S4 i Z5. U protonimfy wyst?puje silniejsza sklerotyzacja tarczki sternalnej i przedniej kraw?dzi tarczki ventro-analnej. Larwalne szczeciny S4 i Z5 przesuwaj^ si? na stron? grzbietow^ lub na kraw?dz ciala. U protonimfy wyst?puje juz stigma z 25

24

25 Rys. 17. Zercon gurensis MIHELCIC, 2 odn6ze II, strona grzbietowa Fig. 17. Z. gurensis MIHELCIC, 2 leg II, dorsal view Rys. 16. Zercon gurensis MmELCifi, $ odn6ze I, strona grzbietowa Fig. 16. Z. gurensis MIHELCI, 2 leg I, dorsal view

26 Rys. 18. Zercon gurensis MIHELCIC, 9 odnoze III, strona grzbietowa Fig. 18. Z. gurensis MIHELCIC, 2 leg III, dorsal view

27 Rys. 19. Zercon gurensis MIHEL I,? odnoze IV, strona grzbietowa Fig. 19. Z. gwensis MIHELCIC:, $ leg IV, dorsal view

28 Rys. 20. Zercon gurensis MZHEL I, protonimfa odnoze J, strona grzbietowa Fig. 20. Z. gurensis MIHEL&C, protonymph leg I, dorsal view

29 Rys. 21. Zercon gurensis MraELfiiC, protonimfa odn6ze II, strona grzbietowa Fig. 21. Z. gurensis MiHELchc, protonymph leg II, dorsal view

30 Rys. 22. Zercon gurensis MiHELCiC, protonimfa odnoie III, strona grzbietowa Fig. 22. Z. gurensis MIHELCI, protonymph leg III, dorsal view L-

31 Rys. 23. Zercon gurensis MIHEL ic, protonimfa - odn6ze IV, strona grzbietowa Fig. 23. Z. gurensis MIHELCIC, protonymph leg IV, dorsal view

32 Rys. 24. Prozercon kochi SELLNICK, larwa odnfize I, strona brzuszna Fig. 24. P. kochi SELLNICK, larva leg I, ventral view

33 Rys. 25. Prozercon kochi SELLNICK, larwa odn6ze II, strona brzuszna Fig. 25. P. kochi SELLNICK, larva leg II, ventral- view

34 Rys. 26. Prozercon kochi SELLNICK, larwa odn6ze III, strona brzuszna Fig. 26. P. kochi SELLNICK, larva leg III, Ventral view

35 peritrem^ (Rys. 14). U deutonimf tarczka ventro-analna jest juz podobna wielkosciq, do tarczki postaci doroslych z tym, ze w przednio-bocznej cze_sci tej tarczki znajdujg. si? 2 male oddzielnie ulozone plytki, ktore zlewajg, si? z tarczka^ ventro-analna_ u postaci doroslych (Rys. 13). U deutonimf z rodzaju Zercon C. L. KOCH i Parazercon TRAGARDH wyst?puje juz tarczka adgenitalna. Peritremy na waskich tarczkach peritremalnych dochodzq. do pierwszej pary nog. Odnoza s^ 6-czkmowe, tarsus zakoriczony 2 pazurkami. Chetotaksje nog Zerconidae opisal EVANS (1963a), ktory ustalil wzor dla wszystkich Mesostigmata: 37, dorsals al pi ventrals gdzie al = anterior, pi = posterior. Pozniejsze badania (HALASKOVA, 1969a) potwierdzily tez? EVANSA (1963a) z kilkoma wyj^tkami. Moje ustalenia materiatu z terenu Polski przedstawia tabela III. Badania nad chetotaksj^ nog u larw przeprowadzilem na gatunku Prozerccn kochi SELLN. i na larwie z rodzaju Zercon C. L. KOCH uwzgl^dniaj^c tarsus I pary nog pomini?ty przez poprzednich badaczy. Roznice w liczbie szczecin wyst^pujqcych na czlonach nog w kazdym stadium rozwojowym podaj? w tabeli IV. Dla oznaczenia chetotaksji reszty ciala przyjatem wzor HIRSCHMANNA (1957): dorsal podonotum podonotum opistonotum opistonotum ventral Wzor szczecin dla postaci doroslych i deutonimf: C+D+E B F+G Wzor szczecin dla protonimf: A'+A" C+D B'+B" F'+F"+G

36 38 Tab el a III 5 f*1 Odn6za Czfony I para II para III para IV para rf 1 1 "?? w u si ft- S T a i- 10 ^>. CN M ^ ^ femur genu tibia tarsus femur genu tibia tarsus femur genu tibia tarsus 2 1 * 2 2 ** 2 2 ^I l ** 2 I 1*1 *2 l 1 I 3^ W *~2 * H3 Ifl i i4n *** i * HALASKOVA (1969a) podaje taka. sam^ formui?, natomiast EVANS (1963a) podaje 2 2. ** Tarsus I pary n6g ze wzgl?du na funkcje zmyslowe ma bardzo duz liczb? szczecin, oprocz bowiem szczecin zwykfych znajduj^ si^ solenidia (ponad 8) oraz dwie pary silnych dlugich szczecin dotykowych, kt6re znajduj^ si? na koricu czionu po stronie grzbietowej i brzuszno-bocznej. *** Moje wyniki potwierdzajg badania HALA KOVET (1969a), chociaz u niektorych okazow nastapilo przesuniecie szczeciny pll na strong grzbietowa. i wtedy formula jest identyczna z podang przez EVANSA (1963a) 1-f-l. Wzor szczecin dla larw: N A s+i C+D F+G+ff ifo If IfO r Hi 3] 3 Objasnienia oznaczeri: A szczeciny podonotum strony grzbietowej A' szczeciny na tarczce podonotalnej A" szczeciny na pleurach podonotum B szczeciny opistonotum strony grzbietowej B' szczeciny na tarczce opistonotalnej B" szczeciny na pleurach opistonotum C szczeciny sternalne i metasternalne D szczeciny genitalne E szczeciny tarczki peritremalnej F szczeciny tarczki ventro-analnej z wyja_tkiem adanalnych i postanalnej F' szczeciny rz?du Vm na tarczce ventro-analnej F" szczeciny rz?du Vi na tarczce ventro-analnej 6" szczeciny przyanalne i postanalna (Pa) H szczeciny S-4 i Z-5 wyste.puja.ee u larw po stronie brzusznej / szczeciny pomi?dzy tarczka, opistonotalna, i podonotaln^ (tylko u larw).

37 39 Tabela IV ^s. Stadium Cztony ^^ Postac dorosla i deutonimfa Protonimfa Larwa femur genu tibia tarsus femur genu - tibia tarsus femur genu tibia tarsus femur genu tibia tarsus DIAGNOZA I PODZIAL RODZINY Zerconidae CANESTRINI, 1891: 722; BERLESE, 1892: 74; OUDEMANS, 1936: 366; TRAGARDH, 1943: 91; SELLNICK, 1944: 40; THAGARDH, 1946: 33, 102; BAKER & WHARTON, 1952:117;;EvANS, 1955: 295; CAMIN &GORIROSSI, 1955: 34; EVANS, 1958: 236; SELLNICK, 1958d: 317; SCHWEIZER, 1961: 158; KARG, 1965: 218; HALASKOVA, 1969a: 175; KARG, 1971:302. Zerconiidae SCHWEIZER, 1957: 70. Zerconidae TRAGARDH, 1910: 440. Diagnoza: Roztocze drobne od i^m, ktorych grzbietowa strona ciala podzielona jest na podo- i opistonotum. Krawe.dzie ciala zabkowane zaopatrzone w szczeciny. Na opistonotum znajduja, si? mniej lub bardziej wyrazne jamki grzbietowe, ktore u postaci doroslych, deutonimf i protonimf ulozone sa. w jednym szeregu, natomiast u larw w dwoch szeregach. Na podonotum u postaci doroslych wystepuje od par szczecin, na opistonotum od Peritremy dochodza, u postaci doroslych do trzeciej, a najwyzej do bioder drugiej pary nog. Tarczka ventro-analna polaczona we wszystkich stadiach rozwojowych. Dymorfizm plciowy: u samca tarczka sternalna, metasternalna i genitalna zlana w tarczk? sternogenitaln^ z otworem plciowym na poziomie drugiej pary nog. Deutonimfy podobne do postaci doroslych z tym, ze wystepuje dose slabo zaznaczona tarczka sternogenitalna i peritremy dochodza, poza biodra pierwszej pary nog. Protonimfy z bardzo krotka, peritremy i silna, redukcjq liczby szczecin kraw^dziowych od 1 4. Do ro-

38 40 dziny Zerconidae naleza^ nastepujaee rodzaje: Mixozercon HALASKOVA, 1963, Parazercon TRAGARDH, 1931, Prozercon SELLNICK, 1943, Zercon C. L. KOCH, 1836 i Amerozercon HALASKOVA, 1969b. W Polsce wyst puja, cztery pierwsze rodzaje, natomiast ostatni znany z Ameryki Pofnocnej. KLUCZE DO OZNACZANIA Klucz do oznaczania stadiow rozwojowych 1. Trzy pary nog. Jamki grzbietowe w dwoch rze_dach (Rys. 7, 15)... larwy.. Cztery pary nog.- Jamki grzbietowe w jednym rz?dzie (Rys. 2) Na podonotum w rz^dzie r wyst^puje od 6 7 szczecin, na opistonotum w rz?dzie R 1 8 szczecin (Rys. 2, 10) 3.. Na podonotum w rz^dzie r wystgpuja, najwyzej trzy szczeciny: r3, r5 i r6, na opistonotum w rz?dzie R brak szczecin lub wystepuje tylko szczecina R2 (szczeciny r5, r6 i R2 leza. na pleurach z boku tarczek, rys. 6, 9, 14)... protonimfy, str Po stronie brzusznej u samic wystepuje dobrze wyksztalcona oddzielna tarczka sternalna z 3 parami szczecin i oddzielna tarczka genitalna z 1 para_ szczecin, u samcow jedna tarczka sterno-genitalna z 5 parami szczecin, a na poziomie drugiej pary nog znajduje sie. owalny otwor plciowy (Rys. 3, 12) posfacie doroslc, str Po stronie brzusznej u samic wystepuje jedna tarczka sterno-genitalna z 4 5 parami szczecin podobnie jak u samcow, brak jednak otworu plciowego i tarczka jest slabiej sklerotyzowana (Rys. 13).,.. deutonimfy, str. 44. Klucz do oznaczania postaci doroslych 1. Z boku tarczki genitalnej wyst^puja. mniej lub bardziej wyrazne tarczki adgenitalne z 1 4 porami (Rys. 12) 2., Brak tarczek adgenitalnych Tarczki adgenitalne sa.'bardzo wyrazne, tarczka peritremalna ma 2 szczeciny: jedna kr6tka i gladka, druga dluga i silnie owlosiona (Rys. 27d) (Zercon C. L. KOCH) 4.. Tarczki adgenitalne sa_ slabo widoczne, tak ze zaznaczaja_ si? tylko pory znajdujace si na tych tarczkach; tarczka peritremalna ma 3 szczeciny: dwie krotkie i gladkie, jedna dluga i pierzasta (Rys. 27 b) Parazercon radiatus (BERLESE, 1914). 3. Na przedniej kraw^dzi tarczki ventro-analnej 2 pary szczecin Vml i Vil. Na opistonotum 7 szczecin kraw^dziowych. Tarczka peritremalna z dwoma szcze- Rys- 27. Tarczki peritremalne rodzaj6w: a Mixozercon HALA^KOVA; b Parazercon TRAGARDH; c Prozercon SELLNICK; d Zercon C. L. KOCH Fig. 27. Peritremal shield of the genus: a Mixozercon HALA KOVA; b Parazercon TRAGARDH; c Prozercon SELLNICK; d Zercon C. L. KOCH

39 ~0

40 13. Szczeciny S3 z hyalinowa^ otoczka. na koricach (Rys. 135) Zercon pinicola HALA KOVA, Szczeciny S3 bez hyalinowej otoczki na koricach Szczecina S2 si^ga do bocznej krawe.dzi opistonotum lub poza nia. (Rys. 82) Zercon berlesei SELLNICK, Szczecina S2 nie sie_ga do bocznej krawe.dzi opistonotum (Rys. 88, 148 i 151) Szczecina S3 nie sie_ga poza boczna, krawe.dz opistonotum (Rys. 88)... Zercon carpathicus SELLNICK, Szczecina S3 sie_ga poza boczna, kraw^dz opistonotum (Rys. 148, 151) SzczecinaZ3 si$ga aajwyzej do polowy odleglosciz3 Z4; opistonotum w cze^sci srodkowej pokryte wzgorkami (Rys. 148) Zercon spatulatus C. L. KOCH, Szczecina Z3 si?ga do podstawy szczeciny Z4\m pozbawione wzgorkow (Rys. 151) Zercon storkani HALASKOVA, Sposrod szczecin II 15 tylko 75 dluga, pozostaie szczeciny krotkie (Rys. 139) Zercon polonicus BLASZAK, Sposrod szczecin II /5 przynajmniej dwie szczeciny dlugie Zewn^trzne jamki grzbietowe polozone ukosnie wzgl^dem osi data; dlugie szczeciny opistonotum bulawkowate (Rys. 75).. Zercon athiasi VINCZE, Zewn^trzne jamki grzbietowe ulozone wzgl^dem osi ciala podobnie jak jamki wewne_trzne; dlugie szczeciny opistonotum nigdy nie bulawkowate Szczeciny 13 sa, wyjatkowo dlugie i sie_gajq. polowa, swojej dlugosci poza podstawe. szczecin 14 (Rys. 77 i 155) 20.. Szczeciny 13 krotsze, si^gaja. co najwyzej do podstawy szczecin 14 (Rys. 125 i 130) Szczecina Z3 krotka, si?ga najwyzej do podstawy szczeciny Z4 (Rys. 77).. Zercon baloghi SELLNICK, Szczecina Z3 dluga, sieja wyraznie poza podstaw? szczeciny Z4 (Rys. 121 i 155) Szczecina S2 wystaje polow^ swojej dlugosci poza boczn% kraw^dz i jest 3 razy dluzsza od SI; szczeciny S2 S4, Z4,16 zakoriczone hyalinow^ otoczk^ (Rys. 121 i 164a) Zercon montigenus BLASZAK, Szczecina S2 nie wystaje poza boczn^ kraw^dz i jest najwyzej 2 razy dluzsza od szczeciny SI; zadna szczecina na opistonotum nie jest zakoriczona hyalinowa, otoczk^. (Rys. 155) Zercon triangularis C. L. KOCH, Szczecina S3 nalezy do szczecin dlugich opistonotum ale jest od nich wyraznie krotsza (38 44 (xm); szczecina 13 sieja tylko do polowy odleglosci (Rys. 130). [Uwaga! u form posrednich szczecina 13 moze dochodzic do podstawy 14 (Rys. 129)]... Zercon peltatus peltatoides HALA KOVA, Szczecina S3 dluga (50 58 [j.m), nie rozni sie, od innych szczecin opistonotum; szczecina 13 dochodzi do podstawy 14 (Rys. 125) Zercon peltatus peltatus C. L. KOCH, Szczecina Z3 gladka (Rys. 116)

41 44. Szczecina Z3 w koncowej cz?sci pierzasta (Rys. Ill) Szczecina 13 bardzo krotka, si?ga do polowy odleglosci (rys. 116). Zercon hungaricus SELLNICK, Szczecina 13 si$ga do podstawy szczeciny 14 (Rys. 165) Zercon vacuus C. L. KOCH, Krawgdzie opistonotum wyraznie haczykowate (Rys i 120d)... Zercon gurensis MiHELciC, Krawedzie opistonotum normalnie wyksztatcone, nigdy nie haczykowate (Rys, 103 i 104) Zercon fageticola HALA KOVA, Na podonotum szczeciny zl, i3, i4, i6 gladkie (Rys. 49) 27.. Na podonotum szczeciny zl, 13, i4, i6 pierzaste (Rys. 64) Szczecina S3 krotk'a i gladka (Rys. 49).. Prozercon kochi SELLNICK, Szczecina S3 dtuga, pierzasta (Rys. 44) Szczecina S2 gladka (Rys. 38)... Prozercon carsticus HALASKOVA, Szczecina S2 pierzasta (Rys. 57) Szczecina Rl pierzasta (Rys. 57).. Prozercon lutulentus HALASKOVA, Szczecina Rl gladka Szczecina SI gladka, szczecina // si?ga do podstawy szczeciny 12 (Rys. 44) Prozercon fimbriatus (C. L. KOCH, 1839).. Szczecina SI owlosiona (Rys. 431), szczecina II sie.ga do polowy odlegtosci /; 12 (Rys. 59) Pwzercon rafalskii BLASZAK, Szczecina Rl pierzasta (Rys. 55)... Prozercon kunsti HALASKOVA, Szczecina Rl gladka Wszystkie jamki grzbietowe jednakowej wielkosci; szczecina r3 dwa razy mniejsza od kazdej naste_pnej szczeciny tego rzedu (Rys. 65) Prozercon traegardhi (HALBERT, 1923).. Zewnetrzne jamki grzbietowe dwukrotnie wieksze od jamek wewn?trznych, szczecina r3 tej samej dlugosci co r4 r7 (Rys. 61) Prozercon sellnicki HALASKOVA, 1963 KIucz do oznaczania deutonimf 1. Na opistonotum w rze,dzie R wyst^puje 8 szczecin (Rys. 10, 40) (Prozercon SELLNICK) 24.. Na opistonotum w rzedzie R wyst^puje 7 szczecin Wszystkie szczeciny rzedu R s^ dlugie i pierzaste (Rys. 34) Parazercon radiatus (BERLESE, 1914).. Wszystkie szczeciny rze.du R krotkie i gladkie Wszystkie szczeciny rz^du S sq podobnej dlugosci i zawsze pierzaste (Rys. 29), podobne do dlugich szczecin rodzaju Prozercon SELLNICK (Rys. 43 a, c)., Mixozercon sellnicki (ScHWEiZER, 1948).

42 . Szczeciny rz du S z reguty nie sa. rownej dlugosci i nigdy nie tak pierzaste jak dtugie szczeciny rodzaju Prozercon SELLNICK. Szczeciny rz^du 5* moga. bye gladkie albo owlosione lub pierzaste ale tylko na koricach (Rys. np. 86b, 96, 107, 120b) (Zercon C. L. KOCH) Na przedniej kraw^dzi tarczki ventro-analnej znajduja. si? dwie pary szczecin: Vml i Vil 5.. Na przedniej krawe.dzi tarczki ventro-analnej jedna para szczecin: Vml Szczecina Z3 krotka, gladka, rowna szczecinie Z2 lub nieznacznie dluzsza od niej (Rys. 76 i 172) 6.. Szczecina Z3 dluga, owlosiona lub pierzasta, zawsze kilka razy dluzsza od szczeciny Z2 (Rys. *27) For Po3 znajduje si? na linii la.czacej szczeciny Z3 i Z4 (Rys. 172)... Zercon zelawaiensis SELLNICK, For Po3 polozony jest inaczej Szczecina SI gladka, krotka, rowna szczecinie Zl lub minimalnie dluzsza (Rys. 79, 96 i 100) 8.. Szczecina SI na koricu pierzasta, kilkakrotnie dluzsza od szczeciny Zl (Rys. 76) Zercon athiasi VINCZE, Szczecina S2 na koricu pierzasta, cztery razy dluzsza od SI (Rys. 79)... Zercon baloghi SELLNICK, Szczecina S2 gladka, krotka, rowna szczecinie SI (Rys. 96, 100) Szczecina S3 co najmniej dwukrotnie dtuzsza od SI (Rys. 96) Zercon curiosus TRAGARDH, Szczecina S3 rowna szczecinie SI (Rys. 100) Zercon dampfi SELLNICK, For Po3 jest polozony pomiedzy rzedami szczecin S, Z (Rys. 72) Zercon arcuatus TRAGARDH, For Po3 polozony jest inaczej Szczeciny S3, S4, Z4 i 16 dlugie, owlosione i zakoriczone hyalinowa. otoczka^ (Rys. 137) 12.. Szczeciny S3, S4, Z4 i.i6 dlugie, pierzaste, zawsze bez hyalinowej otoczki na koricu Szczeciny II 75 krotkie, rownej dtugosci 13.. Szczeciny 13, 14, 15 zawsze kilkakrotnie dluzsze od szczecin II i 12 (Rys. 123) Zercon montigenus BLASZAK, For Po3 lezy na linii!acza_cej szczeciny Z4, 14; szczecina SI owlosiona, S2 z hyalinowa. otoczka. na koricu (Rys. 137) Zercon pinicola HALA^KOVA, For Po3 lezy na linii la.czacej szczeciny Z4, 15; szczecina SI gladka, S2 bez hyalinowej otoczki na koricu (Rys. 150) Zercon spatulatus C. L. KOCH, Szczecina SI gladka, rowna lub nieznacznie dtuzsza od Zl lub II {Rys. 84, 127, 141, 153)

43 46. Szczecina SI owlosiona, zawsze wyraznie dhizsza od Zl lub II (Rys. 146 i 158) Szczecina S2 prawie dwukrotnie dhizsza od SI (Rys. 84, 141, 153) Szczecina S2 rowna szczecinie SI (Rys. 127) For Po3 lezy na linii lacz^cej szczeciny Z4 i For Po3 lezy w tyle poza linia. Ia.cza.c3. szczeciny Z4 i 75 (Rys. 141)... Zercon potonicus BLASZAK, Szczecina Z3 nie si ga do podstawy szczeciny Z4; szczecina S2 gladka, szczeciny Z3, Z4, 16, S3 i S4 paleczkowate, owlosione (Rys. 84) Zercon berlesei SELLNICK, Szczecina Z3 sigga poza podstaw? szczeciny Z4, szczecina 52 owlosiona; szczeciny Z3, Z4, 16, S3 i S4 normalnie zwezaja.ce si? i pierzaste na koricach (Rys. 153) Zercon storkani HALASKOVA, 1% Szczecina S3 mierzy co najmniej 54 \im, szczeciny 14, 15 przeszlo dwa razy diuzsze od 13 (Rys )... Zercon peltatus peltatus C, L. KOCH, Szczecina S3 mierzy co najwyzej 41 ^m, 14, IS mniej niz dwa razy diuzsze od 13 ' Szczecina S3 (28 41 (Am) si^ga poza boczna. kraw^dz opistonotum; szczeciny 14, 15 sa. diuzsze od (Rys. 132) Zercon peltatus peltatoides HALA KOVA, Szczecina S3 mierzy co najwyzej 20 [im i nie sie.ga poza boczna. krawedz opistonotum, szczeciny rownej dlugosci (Rys. 89) Zercon carpathicus SELLNICK, Szczeciny krotkie, gladkie, nie diuzsze od II 12; szczecina Z5 lezy bardzo blisko szczeciny 16 (Rys. 146).. Zercon romagniolus SELLNICK, Szczeciny dlugie, pierzaste, kilkakrotnie diuzsze od II 72; szczecina Z5 nigdy nie lezy blisko szczeciny 16 (Rys. 158) Zercon triangularis C. L. KOCH, Szczecina Z3 gladka lub bardzo delikatnie owlosiona, si^ga co najwyzej do podstawy szczeciny Z4 (Rys. 118) 22.. Szczecina Z3 pierzasta, si?ga zawsze poza podstaw? szczeciny Z4 (Rys. 106) Szczecina 13 si^ga co najwyzej do polowy odleglosci (Rys. 118)... Zercon hungaricus SELLNICK, Szczecina 13 sieja do podstawy szczeciny 14 lub poza ni% (Rys. 167)... Zercon vacuus C. L. KOCH, Szczecina SI gladka lub lekko owlosiona, szczecina i6 owlosiona (Rys. 106 i 107) Zercon fageticola HALA KOvA, Szczeciny 57 oraz 16 gladkie (Rys. 114).. Zercon gurensis MIHELCIC, Wszystkie jamki grzbietowe rownej wielkosci.25.. Zewnetrzne jamki grzbietowe dwukrotnie wieksze od jamek wewn^trznych (Rys. 62) Prozercon seunicki HALASKOVA, Szczeciny i4, 16 owlosione lub pierzaste (Rys. 56, 66) 26.

44 . Szczeciny i4, i6 gladkie Szczecina 77 dtuga, pierzasta sie.ga do podstawy szczeciny 12 (Rys. 66)... Prozercon traegardhi (HALBERT, 1923).. Szczecina II bardzo krotka, owlosiona si?ga co najwyzej 1/4 odleglosci od 12 (Rys. 56) Prozercon kunsti HALASKOVA, Szczeciny II 15 dlugie, owlosione. Pomi?dzy szczecinami rz?du / na linii laczacej szczeciny 14 moze znajdowac sie. dodatkowa szczecina (Rys. 46).. Prozercon fimbriatus (C. L. KOCH, 1839).. Szczeciny II 75 krotkie, gladkie Szczecina SI pierzasta, dwa razy dtuzsza od Zl (Rys. 51) / Prozercon kochi SELLNICK, Szczecina SI gtadka, rowna szczecinie Zl (Rys. 40) Prozercon carsticus HALA KOVA, Klucz do oznaczania protonimf 1. Ws"r6d szczecin krawe.dziowych podonotum brak szczecin r5, r6 (Rys. 35). Parazercon radiatus (BERLESE, 1914).. Ws"r6d szczecin krawe^dziowych podonotum wyste.puja. szczeciny r5 i r Na opistonotum brak szczeciny R2 (Rys. 52).. (Prozercon SELLNICK) 17.. Na opistonotum wyst^puje szczecina R2 (Rys. 159) Wszystkie szczeciny rz?du S podobnej dlugosci i silnie pierzaste, podobnie jak dlugie szczeciny rodzaju Prozercon SELLNICK (Rys. 30, 43 a, c) Mixozercon settnicki (SCHWEIZER, 1948).. Szczeciny rz^du S z regury nie rownej dhigos"ci, nie sa. pierzaste, lecz co najwyzej silnie owlosione na koncach (Rys. 86b, 115, 120b, 128) (Zercon C. L. KOCH) Szczecina Z3 krotka i rowna szczecinom Zl i Z2 (Rys. 80, 101) Szczecina Z3 dluzsza od szczecin Zl i Z Szczecina 52 rowna szczecinie SI (Rys. 101).. Zercon dampfi SELLNICK, Szczecina 52 przeszlo 4 razy dluzsza od 57 (Rys. 80) Zercon baloghi SELLNICK, Szczecina SI rowna szczecinie Zl lub mniej niz 1,6 raza od niej dluzsza (Rys. 73, 90) 7.. Szczecina 57 dwa lub wi?cej razy dluzsza od Zl For Po3 lezy pomiedzy rze.dami 5 Z (Rys. 73) Zercon arcuatus TRAGARDH, For Po3 polozony jest pomiedzy rz^dami Z / (Rys. 90) Zercon carpathicus SELLNICK, Szczecina Z3 nigdy nie si^ga swoim koncem do podstawy szczeciny Z4 (Rys. 119) Zercon hungaricus SELLNICK, Szczecina Z3 sie.ga do podstawy szczeciny Z4 lub wyraznie poza podstaw? Szczeciny rownej dlugosci (Rys. 128, 133) 10.. Szczeciny rozni^ si? dlugoscia. (Rys. 108 i 115)

45 Szczeciny 16, Z3, Z4, S3 i S4 z hyalinow^ otoczkq na koricu (Rys. 138).. Zercon pinicola HALASKOVA, Szczeciny 16, Z3, Z4, S3 i S4 bez hyalinowej otoczki na koricu (Rys. 85, 128, 133, 142, 159) Szczecina SI jest zawsze wyraznie krotsza od odleglosci 57 S2 (Rys. 85, 128, 133) 12.. Szczecina SI jest rowna lub dluzs/a od odleglosci SJ S2 (Rys. 142,159) Szczeciny 52, 5*5, S4, Z3, Z4 \ paleczkowate, owlosione (Rys. 85)... Zercon berlesei SELLNICK, Szczeciny 57, S3, S4, Z3, Z4 i 16 normalnie zw^zajace si i pierzaste na koricach Szczecina S2 + diugosci ^tm, S3 (35 38 ^m); (Rys. 133) Zercon peltatus peltatoides HALASKOVA, Szczecina 52 dlugosci nm, 55(43 47 ^m); (Rys. 128) Zercon peltatus peltatus C. L. KOCH, Szczeciny SI i Z3 gladkie (Rys. 142)... Zercon polonicus BLASZAK, Szczeciny SI i Z3 pierzaste (Rys. 159, 168) Szczeciny podonotum wyraznie owlosione, szczecina S2 o dlugosci (zm (Rys. 168) Zercon vacuus C. L. KOCH, Szczeciny podonotum i3 16 gladkie, szczecina 57 o dlugosci [xm (Rys. 159) Zercon triangularis C. L. KOCH, Szczecina Z3 mierzy \im, lezy na linii laczacej Szczeciny S2 i sigga prawie pofowij swojej dlugosci poza podstawe. Szczeciny Z4 (Rys. 108)... Zercon fageticola HALA KOVA, Szczecina %3 mierzy ^m, lezy w tyle za lini^ laczaca. szczeciny 5*2 i si ga tylko niewiele poza podstaw? szczeciny Z4 (Rys. 115). Zercon gurensis MIHELCIC, Szczecina Zl gladka 18.. Szczecina Zl pierzasta (Rys. 67).. Prozercon traeg&rdhi (HALBERT, 1923). 18. Szczecina Z2 pierzasta (Rys. 47). Prozercon fimbriatus (C. L. KOCH, 1839).. Szczecina Z2 gtadka Szczecina s5 krotka,-gladka (Rys. 41) Prozercon carsticus HALASKOVA, Szczecina s5 dtuga i pierzasta (Rys. 52).. Prozercon kochi SELLNICK, 1943, PRZEGLAD GATUNKdW Rodzaj Mixozercon HALA KOVA, 1963 Mixozercon HALA KOV^, 1963: 203; 1969: 343. Parazercon (partim) SCHWEIZER, 1948: 23. Zercon (partim) SELLNICK, 1958d; 337. Zercon (Mixozercon): K.ARG, 1971: 309. Typus generis: Parazercon sellnicki SCHWEIZER, Diagnoza: Brak tarczek adgenitalnych z porami. Tarczka peritremalna z dwoma szczecinami przylega prawie zupelnie do kraw^dzi podonotum, jej tylna krawe.dz

46 rowna, bez wyrostka, Na przedniej kraw^dzi tarczki ventro-analnej 4 szczeciny. U protonimf na pleurze z boku tarczek grzbietowych 3 szczeciny. Formuly szczecin: 49 protonimfa (2+Pa) = 76 szczecin + Pa deutonimfa i postac doroste (2+ Pa) = 116 szczecin + Pa Mixoz&con settnicki (SCHWEIZER, 1948) Parazercon sellnicki SCHWEIZER, 1948: 23. Zercon sellnicki: SELLNICK, 1958d: 337. Mixozercon sellnicki: HALASKOVA, 1963: 203; 1969: 343. Zercon (Mixozercon) sellnicki: KARG, 1971: 309. Stanowiska (Rys. 31): Woj. bialostockie Bialowieski Park Narodowy: Oddziat 284, Pineto-vaccinetum uliginosi, 16X1970, 3 2$, 1 PN ze sciolki (MS); Oddzial 320, Querco-carpinetum, 17 X 1970, 2 <$ ze sci61ki (MS). Woj. krakowskie TatrzaAski Park Narodowy: Tatry Zachodnie, Szczerba pod Giewontem, 1850m n.p.m., 26 VIII 1968, 3 $9 z traw (WN). Samica: dlugosc [Am, szerokosc [xm. Szczeciny: Na podonotum (Rys. 28) w rze,dzie r wszystkie szczeciny pierzaste, najdluzsza r3 mierzy 28 (im. Szczecina il dluga i pierzasta, il krotsza i owjosiona, pozostate szczeciny tego rz^du sa_ krotkie i gladkie podobnie jak szczeciny rze_du z. W rz^dzie s, szczecina s3 dluga i pierzasta, pozostale krotkie i gladkie. Na opistonotum w rz?dzie / tylko szczeciny II i 12 krotkie i gladkie, pozostale pierzaste, przy czym 15 lezy pomiedzy zewn?trznymi a wewnetrznymi jamkami grzbietowymi. Szczeciny 16 leza. w odieglosci firn od siebie. Szczecina Zl krotka i gladka, pozostale szczeciny tego rz?du pierzaste. Z5 lez% w odieglosci 26 fim od 16. W rzejizie S wszystkie szczeciny pierzaste. Rl pierzasta,' dwa razy dluzsza od pozostalych szezecin tego rz^du, ktore s^ gladkie i kolcowate. Dlugosc szczecin opistonotum i odieglosci mi?dzy nimi 34 nastej>ujace (dlugosc szczecin i odieglosci podaje w (xm): 4 Blaszak, zerconidae SI S S S Zl Z Z Z Z /; j IS

47 400 Rys. 28. Mixozercott sellnicki (SCHWEIZER), $ z Tatrzatfskiego Parku Narodowego strona grzbtetow Fig- 28. M. sellnicki {SCHWEIZER),? from TatrzaAski National Park dorsum

48 f f '"'? «* f *t rt I. -0% ~ * «f 9 ' I 9 >) ^ T ">«' T e ^*» Rys. 29. Mixozercon sellnicki (SCHWEIZER), deutonimfa strona grzbietowa (wg HALA KOVEJ, 1963) Fig. 29. M. sellnicki (SCHWEIZER), deutonymph dorsum (after HALA$KOVA, 1963)

49

50 54 Na podonotum brak urzezbieoia. Opistonotum ma bardzo slabe urzezbienie pomie_dzy rze.dami szczecin / i Z. Na obu tarczkach brak porow. Jamki grzbietowe wyrazne z przedni^ prosta^ Rys. 31. Rozmieszczenie w Polsce: a Mixozercon sellnicki (SCHWEIZER), b Prozercon kunsti HA- LA KOVA Fig. 31. Distribution in Poland: a M. sellnicki (SCHWEIZER), b ~P. kunsti HALASKOVA Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: gatunek znany ze Szwecji, Szwajcarii, Czechosfowacji i Polski. W Polsce znaleziony w Tatrach i Bialowiezy, co potwierdza przypuszczenie HALA KOVEJ (1969), ze ma on charakter borealno-g6rski, aczkolwiek w Bialowiezy zostal zebrany zarowno w Pineto-vaccinetum uliginosi jak i w Quercocarpinetum. W Tatrach Polskich, podobnie jak w Tatrach Slowackich i Alpach znaleziony zostal w ke.pach traw> na wysokosci 1850m n.p.m.

51 55 Rodzaj Parazercon TRAGARDH, 1931 Parazercon: WILLMANN, 1943: 211; SELLNICK, 1944: 40; SELLNTCK, 1958d: 313; EVANS, 1958: 237; KARG, 1965: 294; HALASKOVA, I969a: 334; KARG, 1971: 304. Zercon (Parazercon) TRAGARDH, 1931: 18. Zercon (Parazercon): HAARL0V, 1942: 17. Trizerconoides JACOT, 1938: 56. Typus generis: Parazercon sarekensis WILLMANN, Diagnoza: Tarczka adgenitalna slabo zaznaczona, albo wyst?puj^ tylko pory swiadcz^ce o obecnosci tarczki. Tarczka peritremalna z trzema szczecinami: dwie krotkie i gfadkie, a jedna dluga i pierzasta. Tarczka peritremalna poza biodrami czwartej pary nog z dtugim ostrym wyrostkiem dochodza_cym do szczeciny R4. Wszystkie szczeciny na podonotum i opistonotum pierzaste. Jamki grzbietowe owalne, slabo widoczne. Na opistonotum brak szczeciny 75. Na przedniej kraw^dzi tarczki ventro-analnej znajduja. sie. dwie szczeciny. Formuly szczecin: protonimfa deutonimfa _j i postac dorosla (2+Pa) 42 = 68 szczecin + Pa = 112 szczecin + Pa Parazercon radiatus (BERLESE, 1914) Zercon radiatus BERLESE, 1914: 136. Parazercon sarekensis WILLMANN, 1939: 436. Parazercon sarekensis: SELLNICK, 1958d: 360; HALASKOVA, 1969a: 335; KARG, 1971: 304. Zercon ornatus TRAGARDH, 1910: 443, nee BERLESE, Zercon radiatus: KIELCZEWSKI, 1957: 23.,- Pomimo krotkiej diagnozy BERLESEGO (1914) wszystkie istotne cechy obu gatunkow s^ identyczne, tak ze nie ulega watpliwos~ci, ze Parazercon sarekensis WILLMANN jest synonimem Zercon radiatus BERLESE, 1914, co przypuszczaljuz SELLNICK (1958d). Stanowiska (Rys. 37): Woj. bialostockie Bialowieski Park Narodowy: Oddziat 370, Querco-carpinetum, 17 X 1970, 32 $9, 1 DN ze sci61ki (MS); Oddzial 284, Pineto-vaccinetum uliginosi, 16 X 1970, 3 $S ze &i6*ki (MS); Oddziat 369, 8 VIII 1970,2 $$ ze s"ci61ki przy starym debie (MS). Pow. August6w: August6w, olszyna na wschodnim brzegu jez. Necko, 5 VII 1969, 12 $$ ze sci61ki (WN i AP). Pow. Olecko: pomiedzy Starym Folwarkiem a Krzywem, wilgotny fa6r Swierkowy z podszytem d?bowym, 14 IX 1969, 184?<j>, 48 DN, 1 PN z pr6chna pnia ^wierkowego (ZMZ); tamze, 141X1969, 9 $? ze ^ci61ki (ZMZ). Pow. Suwalki: Poddubowek, las mieszany, 17 IX 1969, 6 $$ ze sci6iki (ZMZ); tamze, 17 IX 1969, 4?? z pr6chna pnia swierkowego (ZMZ); tamze, olszyna w borze Swierkowym, 171X1969, 3?$ ze s"ci61ki (ZMZ); nad Jez. Hancza, olszyna, 16 IX 1969, 1 $ z prochna pnia olchy (ZMZ).

52 56 Woj. gdanskie Pow. Lebork: 7 km na pohidnie od Lfborka, las mieszany, partia z przewaga. drzew iglastych, 10 X 1962, 3 22 ze scidlki (MJ i AD); tamze, partia z przewaga. drzew lisciastych, 10 X 1962, 1 $ ze sci6tki (MJ i AD). Pow. Puck: p6fnocny kraniec wrzosowiska bielawskiego na pohidnie od Ostrowa, sucho, 30 VII 1964, 7 (J(J z detritusu pod krzewinkami (RAF). Woj. katowickie Pow. Cieszyn: Beskid Slaski, bor swierkowy na wsch. zboczu Stozka, 900 m n.p.m., 5 VI 1970, 2 22 ze sci6tki (WN i AP); tamze, b6r Swierkowy pod Kozincem, 5 VI1970, 5 22 ze s"ci61ki (WN i AP); tamze, las bukowy pod Cieslorzem, 860m n.p.m., 5 VI 1970, 4 2$ ze sci61ki (WN i AP); tamze, nad Czarna. Wisetka, powyzej Czaraego, 6 VI 1970, 1 $ z omszonych glazow (WN i AP). j Woj. kieleckie Pow. Kielce: Swinia G6ra, Nadl. Blizyn, las mieszany zblizony do Fagetum carpaticum z liczna. jodla,, 18 VIII 1961, 3 $ ze s"ci61ki (ADZ). Pow. Wloszczowa: rezerwat Bukowa Gora pod Raczkami koto Przedborza, las bukowy z domieszka, klonu, 20 VIII1969, 1 $ ze sci6iki (ZMZ). Woj. koszalinskie Sfowiriski Park Narodowy: b6r sosnowy nad Jez. Lebskim, 18 IX 1968, 2 DN, 1 PN spod Empetrum nigrum L. (CB); Czolpino, b6r sosnowy, 18 IX 1968, 21 29, 6 DN spod wrzosu z domieszk^ Empetrum nigrum L. (CB); bor sosnowy przy ruchomych wydmach, 18 IX 1968, 6 22 spod Empetrum nigrum L. (CB). Woj. krakowskie Babiog6rski Park Narodowy: b6r Swierkowy ponizej przeleczy Brona, 1200m n.p.m., 12 VI1970, 2 22, 1 PN ze sciolki, zmurszalych pni i mchu (WN i AP); Perc Akademicka, 1300 m n.p.m., 12 VI 1970, 4??, 1 DN ze sci6hd w borze Swierkowym (WN i AP); bor Swierkowy przy zottym szlaku, 1200m n.p.m., 12 VI 1970, 2 2? ze ci61ki i mchu (WN i AP); pohidniowe zbocze Diablaka, 1700 m n.p.m., 12 VI $ z traw i mchu (WN i AP). Ojcowski Park Narodowy: Wa.w6z Jamki, mech na zacienionej skale, 14 X 1967, 9 22 z mchu (AS). Tatrzanski Park Narodowy: kosodrzewina nad Czarnym Stawem, 31 VIII 1968, 16 $? z igliwia i detritusu (ZMZ); Czerwony Potok, omszone glazy, 16 VIII 1970, 1 $ z mchu (HD); Lysa Skalka, trawiaste zbocze wsch. w partii szczytowej, rzadko rosnace swierk i sosna, 1100m n.p.m., 31 VIII 1968, 3 2$ z gniazda ssaka w prochniejacym pniu (RAF); wschodnia strona Szczerby pod Giewontem, 1850.m n.p.m., 26 VIII1968, 3 22 z traw (WN); Dolina Pieciu Staw6w, kosodrzewina na zboczu Kopy, 1700 m n.p.m., 18 IX 1964, 2 $$ ze sci&ki (JR); Dolina Staw6w G^sienicowych, swierki nad potokiem, 1490m n.p.m., 21 VII 1968, 5 $$ ze sci6tki (WN); Sucha Kondracka, b6r Swierkowy, wys m n.p.m., 25 VI 1968, 3 2$ ze sci61ki (WN); Hala Kalat6wki, bor swierkowy, 26 VII 1968, 1 $ ze scidhci (WN); bdr swierkowy ponizej Morskiego Oka, 31 VIII 1968, 1? z mch6w 1 butwiny (ZMZ); Dolina Panszczycy, 1550 m n.p.m., 22 VII 1968, 1 $ spod swierk6w (WN); Wantule, b6r Swierkowy, 1 VII 1970, 4 $2 ze sciotki (HD); Dolina Pieciu Staw6w, Dolinka Buczynowa, kosodrzewina, 11 VII 1970, 1 S, 1 PN ze sciolki (HD); polnocne, trawiaste zbocza Beskidu, 2000 m n.p.m., 30 VIII 1968, z darni (ZMZ); bdr swierkowy przy szlaku od Roztoki do Morskiego Oka, 8 VI1969, 2 $$ ze sciolki (WN). Pow. Zywiec: Beskid Zywiecki, Przysiopa Wielka, las swierkowo-bukowy, 8 VI 1970, 1 DN, 1 PN ze scidlki (WN i AP); tamze, Bania, stary b6r swierkowy, 1100 m n.p.m., 9 VI1970, 1 $ ze sci61ki (WN i AP); tamze, pofudniowe zbocze Suchej G6ry, buczyna, 9 VI 1970, 6 $2 ze sciolki (WN i AP); tamze, Magura, buczyna, 1000 m n.p.m., 8 VI 1970, 6 2? ze sci6!ki (WN i AP); tamze, Mate, Racza, poludniowe stoki porosnie.te karfowatymi bukami, 1100 m n.p.m., 9 VI 1970, 1 $ ze Scidlki (WN i AP); tamze, trawiasty stok Rycerki-Kolonii rzadko porosnie/ty starymi swierkami, 9 VI 1970, 3 2? ze sciolki (WN i AP).

53 Rys. 32. Parazercon radiatus (BERLESE), $ z Tatrzaiiskiego Parku Narodowego strona grzbietowa Fig. 32. /*. radiatus (BERLESE), $ from Tatrzafiski National Park dorsum &?

54 400 Rys. 33. Parazercon radiatus (BERLESE), < ze Szklarskiej Por?by strona grzbiecowa Fig. 33. P. radiatus (BERLESE), J from Szklarska Por ba dorsum

55 Woj. poznanskie Pow. Jarocin: WolicaKozia, las lisciasty, 5 V 1970, 2$$ze sciolki (RAF). Pow. Trzcianka: Radolin, las mieszany, 15 VII 1968, 4 99 ze sci6tki (CB). Woj. rzeszowskie Pow. Gorlice: Wysowa G6ra, las bukowy z domieszka. jodty, 710m n.p.m., 1 VII 1958, 2 $2 ze Scioiki (ZP). Pow. Mielec: Czajkowa, wyreb po 80-letnim borze sosnowym, 28 VIII 1970, 26?$ ze sciolki (MS). Woj. szczecinskie Wolihski Park Narodowy:bor sosnowy nazach.odgrodna, 24IV 1968,622 zmchuibutwiny (RAF). Woj. warszawskie Kampinoski Park Narodowy: Oddzial 84, bor sosnowy, 10 V 1970, 6 99 ze sci6tki (WN i CB); Oddziat 161, b6r sosnowy, 10 V 1970, 8 2 ze Sci61ki (WN i CB). Woj. wroclawskie Pow. Bystrzyca Klodzka: Mi dzyg6rze, zimowe gniazdo Microtus sp. na wyre>ie, 18 V 1963, 1? (LC). Pow. Jelenia G6ra: Szklarska Por?ba, brzeg Kamienczyka, las Swierkowo-bukowy, 11 VI 1960, 13 $? z mchu i lisci (WK); tamze, las mieszany ponizej,,zakr$tu Smierci", 19 XI I960, 14 22, 1 <$ (WK); Sokole Gory kolo Trzcinska, b6r Swierkowy, mech z kamienia, 21 V 1970, 4?? (HD). Pow. Lwowek Sla.ski: Swierad6w Zdr6j, las bukowy nad Kwis^, 13 XI 1960, 1 DN ze sciolki (WK). Pow. Wroclaw: Sleza, partia bukowa przy szczycie, 21 V 1970, 6 $$ ze scidlki (ZMZ). Woj. zielonogorskie Pow. Gorz6w: las HSciasty przy skrzyzowaniu Klodawa-Osiedle, pania wok6l bagienka, 10VI1969, 2 $2 ze scioiki (RAF). Samica: dlugo^c ^m, szerokosc [Am. Szczeciny. Na podonotum (Rys. 32) brak dwoch szczecin: rl i z2. Charakterystyczne jest polozenie szczeciny ^3, ktora lezy na kraw^dzi; podobnie jak szczeciny rz?du r\e szczeciny na podonotum s^ silnie pierzaste. Najkrotsz^ jest szczecina ^7 (12 fj.ni), najdluzszymi szczeciny rz?du r i szczecina s3 (32 [xm). Na opistonotum brak szczecin /5, pozostale szczeciny tej tarczki silnie pierzaste (Rys. 43 a). Szczeciny II 14 polozone sa_ w ten sposob, ze swymi koncami dosi^gaj^ podstaw szczecin nastepnych. Szczecina SI znajduje si? pomie^dzy szczecinami Zl i 22. W rz^dzie S szczeciny SI S3 rownej dlugosci, S4 prawie dwukrotnie diuzsza od nich. Odleglosc mi^dzy szczecinami 16 wynosi srednio 53 y.m. Dlugosc szczecin opistonotum i odleglosci mi^dzy nimi sa. nast?pujq.ce: 59 SI S S Zl Z2 20 Z Z Z

56 ,., ^ [\ P7 Q7 /\* ^1 Vv 1 ^? 1 f f *Jl f f f t f xir 100 Rys. 34. Parazercon radiatus (BERLESE), deutonimfa z Babiog6rskiego Parku Narodowego strona grzbietowa Fig. 34. P, radiatus (BERLESE), deutonymph from Babiog6rski National Park dorsum

57 Rys. 35. Parazercon radiatus (BERLESE), protonimfa z Tatrzanskiego Parku Narodowego strona grzbietowa Fig. 35. P. radiatus (BERLESE), protonymph from Tatrzanski National Park dorsum

58 Rys. 36. Parazercon radiatus {BERLESE), larwa strona grzbietowa (wg HALA KOVEJ, 1969a) Fig. 36. P. radiatus (BERLESE), larva dorsum (after HALA KOVA, 1969a) Pory: na podonotum pofozenie porow pol i po2 typo we, natomiast po3 lezy pomi?dzy liniq. laczac^ szczeciny s5 i s6 a krawe.dzia, ciata. Na opistonotum por lezy pomie,dzy rz^dami szczecin Z /. PoruPo2 brak, Po3 lezy nieco w tyle za fa.czacq szczeciny Z3 i Z4. Por Po4 lezy przy tylnej krawe.dzi poza szczeciny S4. Urzezbienie: Podonotum w cajosci pokrywa siatkowaty rysunek o falistych liniach. Ponizej szczeciny zl lezy oskorkowy utwor w ksztatcie polksi^zyca. Opistonotum w calosci gladkie. Jamki grzbietowe bardzo slabo zaznaczone, ksztaltu kulistego. Tarczka peritremalna z wyrostkiem dochodzqcym do poziomu szczeciny R4. Na tarczce peritremalnej znajduj^ si trzy szczeciny z czego pi i p3 sa_ krotkie i gladkie, p2 dluga i pierzasta. Wedlug HALA KOVEJ (1969a) Parazercon

59 radiatus (BERLESE) ma na tarczce peritremalnej jeszcze jedng, gladka^ szczecin? px tuz za podstawg. szczeciny (7, jednak przy kluczu do rodzajow pisze, ze na tarczce peritremalnej znajdujq. si? tylko trzy szczeciny pi p3. Uwazam ze szczecina px znajduje si? poza tarczkg, peritremalng, i przyjmuj?, ze na tarczce peritremalnej znajdujij si? trzy szczeciny. Na tarczce ventro-analnej znajduje si? siedem par szczecin plus para szczecin przyanalnych i nieparzysta postanalna (brak szczeciny ViT). Po obu stronach anusa na linii Ad V12 znajduj^ si? wyrazne pory. Samiec: dlugosc ^m, szerokosc ^m. Gatunek ten rozmnaza si? prawdopodobnie partenogenetycznie, gdyz HALA KOVA (1969a) na 909 samic nie znalazla zadnego samca, SELLNICK (1958 d) w swoim materiale mial 1 okaz samca. W badanym przeze mnie materiale z terenu Polski na 486 samic, 60 deutonimf i 5 protonimf znalazfem 8 samcow (Rys. 33). Szczeciny, pory i urzezbienie podobne jak u samicy z wyjatkiem poru Po3, ktory u samca znajduje si? przy szczecinie Z4 oddalony od niej o swoja. srednic?. Odleglosc mi?dzy szczecinami 16 wynosi 44 [im. DlugoSc szczecin opistonotum i odleglosci mi?dzy nimi sg. naste_- puj^ce: si 16 zi 16 // is S3 28 S Z2 14 Z3 22 Z4 36-^13 Z Deutonimfa: (Rys. 34) dlugosc f*m, szerokosc [xm. U deutonimf podobnie jak u postaci dorostych brak jest szczecin rl, z2 i 75. Na podonotum szczeciny si, i5 i 16 gladkie i krotkie. Szczeciny i3, zl, s4 s6 dtuzsze i pierzaste. Wszystkie pozostale szczeciny podonotum dlugie i pierzaste. Na opistonotum tylko szczeciny 13 i 14 krotkie i gladkie, pozostate s$ pierzaste, przy czym II, 12 i Z1 Z4 s$ krotsze od pozostalych. Najdluzszymi szczecinami s^ S4 i 16. Szczeciny kraw?dziowe podonotum i opistonotum dlugie i silnie pierzaste (Rys. 43 b) o dlugosci ok. 25 jim. Odleglosc mie_dzy szczecinami 16 wynosi 58 [xm. Dlugosci szczecin opistonotum i odleglosci mi?dzy nimi s^ nast?puj^ce: si is zi 16 // Z Z3 12 B Z ^12 41^*5 Z Urzezbienie podonotum tylko w cze_sci przedniej, w postaci falistych linii tworz^cych siatk?. Pory podobnie rozmieszczone jak u postaci dorostych

60 64 Protonimfa: dlugosc , szerokosc ^m (Rys. 35). Na podonotum tylko szczeciny /5, 16 i zl krotkie i gladkie, szczecina i3 krotka i pierzasta. Pozostaie szczeciny dlugie i wyraznie pierzaste. Na opistonotum 13, 14 i Z4 krotkie i gladkie, II, 12, Zl Z3 krotkie i delikatnie pierzaste. Pozostaie szczeciny dfugie, wyraznie pierzaste. Dlugosc szczecin opistonotum odleglosci mi^dzy nimi sq. nast^pujace: SI 22 S2 26 S3 25 S Zl 23 Z2 22 Z3 20 Z4 26 Z Odleglosc miedzy szczecinami 16 wynosi 51 fxm. Na podonotum tylko w cz?sci przedniej znajduje sie_ niewyraine siateczkowate urzezbienie. Jamki grzbietowe podobnie jak u postaci doroslych i deutonimfy slabo zaznaczone, kuliste. Rys. 37. Rozmieszczenie Parazercon radiatus (BERLESE) w Polsce: a 1 stanowisko, b 5 stanowisk Fig. 37. Distribution of P. radiatus (BERLESE) in Poland: a 1 locality, b 5 localities

61 Larwa: opis larwy podaj? wedlug HALASKOVEJ (1969a) (Rys. 36). Dhigosc 186 jxm, szerokosc 148 fim. Na podonotum szczeciny il, i4, s2, s4 35 (xm i s5 40 y.m sq. pierzaste, pozostale tzn. i3, i5, 16 i zl sq gladkie. Na opistonotum szczeciny 12 14, Z2 i 52 krotkie i gladkie, J6, S3 i Z4 dtugie 30 ^m i pierzaste. Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: pospolity gatunek znany z Grenlandii i calej niemal Europy, przy czym stanowiska jego liczniejsze 53 na terenach gorskich, u nas w cafym kraju. Jest to gatunek mniej lub bardziej eurytopowy wystejnyacy w sciolkach lasow i borow pod kosodrzewin^, w darniach traw, menu i dziuplach. Dotych'czas z terenu Polski podany jako Parazercon sarekensis WILLMANN z masywu Snieznika Klodzkiego (Willmann, 1939) i jako Zercon radiatus BERLESE w borze sosnowym nadle nictwa Warcino, pow. Szczecinek (KIELCZEWSKI, 1957). 65 Rod/aj Prozercon SELLNICK, 1943 Prozercon SELLNICK, 1943: 211. Prozercon: SELLNICK, 1958d: 362; HALA KOVA, 1963: 145; KARG, 1965: 294; HALASKOVA, 1969a: 344; KARG, 1971: 303. Typus generis: Zercon fimbriatus C. L. KOCH, Diagnoza: Brak tarczki adgenitalnej. Tarczka peritremalna z 2 gladkimi, krotkimi szczecinami, poza czwartq, par? nog wydhiza si? w szeroki wyrostek dochodz^cy az do szczeciny R5. Na przedniej kraw?dzi tarczki ventro-analnej znajduj^ si? dwie szczeciny. Na podonotum wystejwje 7 szczecin kraw?dziowych, a na opistonotum 8 szczecin. Formuly szczecin: larwa protonimfa deutonimfa i postac dorosla ' (2+/»o) (2+Po) = 58 szczecin + Pa = 74 szczeciny + Pa = 116 szczecin + Pa Prozercon carsticus HALA KOVA, 1963 Prozercon carsticus HALA KOVA\: 150. Prozercon carsticus: VINCZE, 1965: 244; KARG, 1971: 305. Stanowiska (Rys. 42): Woj. krakowskie Pow. Nowy Targ: Zielone Sk'aHci, naprzeciw zamku Czorsztyn, g^ste krzewy leszczyny pod szczytem 7 IX 1968, 1 $ z detritusu i lisci (RAF). Pow. Nowy S$cz; Beskid S^decki, rezerwat lipowy pod Muszynq, 6 VI 1968, 4 $? ze sciolki (WN). 5 Bfaszak, Zerconidae

62 400 Rys. 38. Prozercon carsficus HALA$KOVA, $ z Orlich G6r strona grzbietowa Fig. 38. P. carsticus HALA KOVA,? from Orle Mountains dorsum

63 100 Rys. 39. Prozercon carsticus HALA KOVA, c? z Oriich Gor strona grzbietowa Fig. 39. P. carsticus HALA$KOVA, $ from Orle Mountains dorsum

64 400 Rys. 40. Prozercon carsticus HAI,A KOVA, deutonimfa z Cergowej Gory strona grzbietowa Fig. 40. P. carsticus HALA KOvA, deutonymph from Cergowa Mountain dorsum

65 Rys. 41. Prozercon carsticus HALASKOVA, protonimfa z Orlich G6r strona grzbietowa Fig. 41. P. carsticus HALA KOVA, protonymph from Orle Mountains dorsum

66 70 Woj. rzeszowskie Pow. bieszczadzki: Bieszczady Zachodnie, przelom potoku Wolosatego ponizej Berezek, mlody las lisciasty z przewaga, graba i leszczyny, 18 IX 1954, 1 <f? z lisci i detritusu (RAF i MJ). Pow. Gorlice: Gorlice, g6ra 636 m n.p.m. nad Ropa., 1 km na pohidnie od ujscia Gorliczki, stary las bukowo-jodtowy pod szczytem, 16 VII 1958, 16 $?, 2 <$<$ ze fciolki (ZP); wschodnie zbocza g6ry Chelm nad Ropa,, las bukowo-jodlowy z pojedynczymi jaworami, 240 m n.p.m., wilgotno, 14IV 1959, 24 $$, 16 $$ ze gciolki (ZP). Pow. Jaslo: Krempna, przelom Krempny, las mieszany na zachodnich zboczach,,niedzwiedzia", 24 VIII 1961, 1 cj ze Sciolki (RAF); Zmigrdd Nowy, las mieszany na pomocno-zachodnich zboczach nad Wisioka,, 300 m n.p.m., 5 VI 1955, 5 $?, 4 ze ScioHci (ZP); Podlai kolo Jasla, las li&iasty nad potoczkiem, 18 VI1955, 1 <$ ze Sciolki (ZP). Pow. Krosno: Cergowa G6ra pod Dukla., stary las lisciasty na p6mocnym zboczu, 450 m n.p.m., 4 IX 1960, 46?$, 10 <J,J, 2 DN ze fciolki (RAF); Tylawa, zaros"la grabowo-leszczynowe, 14IX 1961, 101??, 22 6*(, 1 DN (AS); stare buki w lesie mieszanym w poblizu pustelni Bt. Jana z Dgkli, 8 IX 1960,4??, 2 <? ze sciolki (RAF). Pow. Sanok: Orie G6ry pod Sanokiem na polnocny zach6d od Bialej G6ry, las o charakterze Querco-carpinetum, 376m n.p.m., 8 VI 1960, 16?9, 5 cj^, 1 PN ze sciolki (RAF); Orle G6ry, zadrzewiony stok na prawym brzegu Sanu z dominacjq d bu i lipy, 29 V 1958, 50 $?, 1 6*. 1 />^ (RAF i MJ); tamze, zesp6t przejfciowy pomiedzy Fagetum carpaticum a Querco-carpinetum, 430 m n.p.m., 25 V 1958, 27??, 8 (J<J (RAF i MJ). Samica: dlugo [im, szerokosd [jon. Szczeciny. Na podonotum (Rys. 38) w rz?dzie / tylko szczecina il dluzsza (24 [xm) i pierzasta, pozostale szczeciny tego rz^du krotkie i gladkie. W rz^dzie z szczeciny zl i z2 gladkie, przy czym z2 jest wyraznie dhizsza (20 [Am) i wystaje poza tyln^ kraw^dz podonotum. W rz?dzie s wszystkie szczeciny krotkie i gladlae. Ze szczecin krawe_dziowych r tylko r2 krotka i gtadka, podobna do szczecin rz^du R. Pozostale szczeciny kraw^dziowe podonotum (^ugie i pierzaste, z ktorych naj(uuzszymi 54 rl i r4 (32 (im). Na opistonotum szczeciny 77, 12 dlugie i delikatnie owlosione (Rys. 43e), przy czym pierwsza si?ga niewiele poza polow? odleglo^ci II od 12, a druga dochodzi do podstawy 13. Szczeciny (Rys. 43d) dlugie i delikatnie pierzaste. Szczeciny 16 dlugie, pierzaste leza^ w odleglosci 58 [im od siebie. Szczeciny Zl i Z2 podobne do 77 i 72, delikatnie owlosione; szczeciny Z3 Z5 pierzaste (Rys. 43 c). W rz^dzie S dwie pierwsze szczeciny sq. gladkie, przy czym S2 jest dwukrotnie dluzsza od SI i si?ga poza boczn^ kraw^dz opistonotum. Szczeciny S3 i S4 dlugie i pierzaste. Szczeciny kraw?dziowe 7? krotkie, kolcowate, gladkie. Dlugosc szczecin opistonotum i odleglos"ci mi?dzy nimi s^ nastepujace: SI S S Zl Z2 22 Z Z // n Pory: polozenie porow na podonotum typowe dla rodzaju Prozercon SELLNICK. Na opistonotum por 7*07 lezy pomiedzy rze_dami Z, I. For Po2 lezy pomiedzy 57 i Z2 blizej pierwszej. Por Po3 lezy pomiedzy szczecinami 55 i Z4, blizej drugiej.

67 Urzezbienie: Podonotum pokryte calkowicie rysunkiem w formic wyraznej siatki, ktora w przedniej cze^ci tarczki tworzy regularne oczka, natomiast w cze^ci tylnej oczka te stajq. si nieregularne. Opistonotum urzezbione jest nieregularnie pomiedzy rz?dami / na wysokosci II i 12 oprocz slabo zaznaczonych oczek siatki, wyste.puja, nieregularnie rozmieszczone wzgorki. Mie.dzy rz^dami 7 i Z wyste,puja_ trzy wyrazne gladkie pola. W cze.sci przednio-bocznej tarczki podobne urzezbienie jak w tylnej cze.sci podonotum. Jamki grzbietowe typowe, dobrze sklerotyzowane. Samiec: dhigosc fim, szerokosc (im (Rys. 39). Ksztah, polozenie porow i urzezbienie podobne jak u samicy. DlugoSc" szczecin opistonotum i odleglos"c mi?dzy nimi sa, nast$puja,ce: 71 SI S Zl Z2 20 Z3 16 Z Z Deutonimfa: dlugosc [im, szeroko a pm (Rys. 40). Na podonotum szczeciny il, i3 diugie i pierzaste, pozostale szczeciny tego rz?du sa. krotkie i gladkie. Szczeciny rz^dow s, z krotkie i gladkie. Sposrod szczecin kraw?dziowych r2 i r5 krotkie, ^adkie, kolcowate, pozostale szczeciny tego rz^du s$ dlugie i pierzaste, przy czym dlugosc tych szczecin jest zroznicowana (r3 i r6 s^ krotsze: 16 i 20 (j.m; szczeciny rl, r4 i r7 sa, dlugie okolo 30 fim). Na opistonotum szczeciny krotkie i gladkie. Szczeciny 75 leza, pomiedzy jamkami grzbietowymi tuz przy jamkach wewn^trznych. Szczeciny 16 sa, dlugie i pierzaste i lez w odle^osci 56 [im od siebie. Szczeciny Zl i Z2 krotkie i gladkie, pozostale szczeciny tego rz^du dlugie. i pierzaste. Szczecina 57 krotka i gladka, pozostale szczeciny tego rze.du dlugie i pierzaste. Szczeciny krawe.dziowe R krotkie, ^adkie, kolcowate. Dlugos"6 szczecin opistonotum i odleglos~ci mi^dzy nimi s^ nast^puj^ce: S S S Zl ' Z2 24 Z3 22 Z Z U

68 72 Polozenie porow podobne jak u postaci doroslych. Urzezbienie podonotum w postaci nieregularnej siatki o falistych kraw^dziach. Na opistonotum mi$dzy rz^dami szczecin / wystepuja. tylko nieregularnie ulozone wzgorki. Pomi?dzy szczecinami /i 7, wystepuja. trzy gladkie wyrazne pola, podobnie jak u samicy, natomiast krawe.dz boczna opistonotum pokryta jest nieregularnie roznej wielkosci wzgorkami. Jamki grzbietowe z falistymi przednimi kraw^dziami. Rys- 42. Rozmieszczenie w Polsce: a Prozercon carsticus HALASKOVA, b Prozercon luiulentus LASKOVA Fig. 42. Distribution in Poland: a P. carsticus HALASKOVA, b P. iutulentus HALASKOVA Protonimfa: stadium to nie bylo dotad znane. Dlugosc 220 ^m, szerokosc 168 fim (Rys. 41). Na podonotum szczeciny U, i3, s4 i r3 dlugie i pierzaste i mierzq, odpowiednio 18, 20, 27 i 36 fim. Pozostale szczeciny podonotum gladkie i krotkie o sredniej dlugosci 5 [xm, przy czym szczeciny r5 i r6 sa_ najkrotsze i mierz^ 4 ^m. Na opistonotum szczeciny II 15, Z7, Z2 i Z5 s% krotkie i ^adkie, pozostale

69 szczeciny tarczki dlugie i pierzaste (Rys. 43 f)- Szczeciny 16 leza, w odleglosci 62 [Am od siebie, Dlugosc szczecin opistonotum i odleglosci miedzy nimi sa. naste.pujace: s/ 26 S2 26 S3 34 S4 -* Zl 18 Z2 27 Z3 19 Z4 25 Z n 25 / W 12 / Na opistonotum por Pol lezy pomie_dzy szczecinami SI i Zl. For _Po2 lezy Zl i Z2, a Po3 posrodku linii l^czaeej szczeciny Z3 i Z4. Urzezbienie na podonotum bardzo slabe, jedynie w okolicy i6 i zl bardzo slabo widoczne linie. Opistonotum pomie.dzy rz^dami szczecin / i Z posiada trzy gladkie wyrazne pola, pozostala czesc tarczki pokryta nieregularnie ulozonymi wzgorkami. Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: gatunek wschodniokarpacki, znany dot^d z terenow krasowych poludniowej Stowacji sk^d zostal opisany (HALASKOVA, 1963) oraz z W^gier (VINCZE, 1965). Na terenie Polski stwierdzilem go na kilkunastu stanowiskach w Karpatach i na ich pogorzu, przy czym najdalej polozone na potnoc stanowiska znajduj^ si w okolicy Jasla i Krosna; nie znalazlem go w Tatrach. Gatunek ten wyst^puje zarowno w Czechoslowacji, jak i w Polsce, w sciolce gr^dow lub zespolow podobnych, wydaje si? wi^c, ze wymaga srodowisk stosunkowo cieplych Prozercon fimbriatus (C. L. KOCH, 1839) Zercon fimbriatus C. L. KOCH, 1839: 7. Zercon trigonus BERLBSE, 1904: 268. Zercon trigonus: HALBERT, 1915: 80. Prozercon fimbriatus: SELLWCK, 1943: 211; HALASKovA, 1963: 153; KARG, 1971: 304. Stanowiska (Rys. 48): Woj. gdanskie Pow. Kartuzy: rezerwat nad jeziorem Ostrzyckim, partia bukowa z domieszka. sosny, 3 IX 1967, 1 <J ze sciolki (RAF). Woj. kieleckie Swi?tokrzyski Park Narodowy: Lysica, stary las jodlowy z domieszk^ buka, 450m n.p.m., 24 VIII 1958, 4 $? ze sci6lki (RAF). Pow. Kielce: Swinia Gora, Nadl. Blizyn, las mieszany zblizony do Fagetum carpaticum, 18 VIII 1961, 15 52, 2 <$$ ze Sciolki (ADZ); G6ra Zelejowa kolo Checin, zaro^la, 14 V 1971, 10 $$, 2 ^ 1 DN ze sci6tki (WN). Pow. Wtoszczowa: rezerwat Bukowa Gora pod Rqczkami kolo Przedborza, 20 VIII 1969, 2 5$, 2 <J<y, 1 DN z detritusu (ZMZ).

70 i»ih\ b Q g I k I m P r

71 Woj. krakowskie Ojcowski Park Narodowy: gniazdo Troglodytes troglodytes (L.), 29 VI1967, 1 $ (BW); Waw6z Jamki, kozuchy mchu na zacienionej skale, 14 X 1967, 10$$ (AS); skaly nad Waxvozem Jamki, murawa kserotermiczna, 14 X 1967, 1? (AS); Chetmowa G6ra, las bukowo-jodtowy, 3 VI1969, 4?$ ze s~ci61ki (WN); zbocza wawozu na wsch6d od Woli Kalinowskiej, 4 VI 1969, 3-$? ze Sciolki (WN); Zamek Werszyhory, zaro&a, 4 VI 1969, 3 $$ ze Sciolki (WN); Fagetum carpaticum na Chebnowej G6rze w poblizu Wa.\vozu Jamki, 3 VI 1969, 4 $$ ze sci6lki (WN); zarosla na slonecznym zboczu za grota. Koziarnia, 4 VI 1969, 13 9$, 2 c?<j z detritusu w szczelinach skalnych (WN). Pieninski Park Narodowy: poludniowy stok Marcelaka, skaliste zbocze, 2 VI1968, 1 $, 1 <$ z traw (WN); stok pod zamkiem w Czorsztynie, 2 VI 1968, 1 $ ze s"ci61ki (WN). Tatrzanski Park Narodowy: Dolina Strazyska, buczyna pod Sankowa. Czub^, 1 VII1970, 19 $$, 2 <?, 4 DN ze Sciolki miedzy kamieniami (HD). Pow. Limanowa: Beskid Wyspowy, Limanowa, las lisciasty na zachod od miasta, 6 VII1970, 5 $?, 2 dfc? ze sci6lki (ZP). Pow. Nowy Sacz: Beskjd Sadecki, rezerwat Hpowy pod Muszyna, 6 VI1968, 20 $$, 1 $, 1 DN ze sciolki (WN). Pow. Olkusz: Dolina Kluczwody, zarosia grabu z leszczyna, nad potokiem, 20 VIII 1971, 6 $$, 8 DN, 3 PN is sciolki (RAF). Pow. Tarn6w: Ciezkowice, rezerwat,,skamieniate miasto", las mieszany z przewaga. brzozy, 13 VIII 1968, 31 $$, 1 DN ze sciolki (CB). Woj. I6dzkie Pow. Radomsko: G6ra Chelmo, las grabowo-bukowy, 20 VIII 1969, 1 $ ze sci6lki (ZMZ). Woj. opolskie Pow. Strzelce Opolskie: las mieszany nad Mala. Panwia. na zachod od miasta Zawadzkie, 28V1970, I? ze sci6lki (ZMZ). Woj. poznanskie Wielkopolski Park Narodowy: las mieszany na pohidniowym brzegu Jeziora Jaroslawteckiego, 4 V 1968, 2 <$<$ ze sciolki (CB). Pow. Jarocin: Wolica Kozia, las li^ciasty, 5 V 1970, 2 $$ z detritusu spod wiazu polnego (RAF). Pow. K?pno: Nadle^nictwo Laski, oddz. 88, uroczysko Siemianice, las lisciasty, 17 Vl 1969, 1 $ ze Sciolki (ZMZ). Pow. Pleszew: stok nad rzeka. Lutyniq, las mieszany, 17IV 1968, 6 $?, 4,36* ze Sciolki (ZMZ). Pow. Wolsztyn: Wolsztyn, park palacowy, 12 IV 1969, 3 $$, 1 <$ ze sciotki (ZMZ). Woj. rzeszowskie Pow. bieszczadzki: Ustrzyki Gome, gniazdo Arvicola terrestris L., 13 X 1964, 1 $ (LC); Bieszczady Zachodnie, przelom potoku Wolosatego ponizej Berezek, mlody las lisciasty z przewaga. grabu i leszczyny, 18IX 1954, 1 $ z ligci i detritusu (RAF i MJ). Pow. Jaslo: przelom potoku Krempna, las mieszany na poludm'e od Krempnej, zachodnie zbocza,,niedzwiedzia", 24 VIII 1961, 55?$, 12 cjtj ze sci6lki (RAF); pdmocno-zachodnie zbocza nad Wislokq, 300m n.p.m., las mieszany, 17 VI 1959, 30$$, 5 <$$ 75 Rys. 43. Szczeciny iperitremyniekt6rychzerconwtie: a, b Parazercon radiatus (BERLESE) szczecina 16 samicy (a) i deutonimfy (b); c f Prozercon carsticus HALA KOVA szczeciny: S3 $ (c), 13 $ (d), II 9 (e), 16 protonimfy (f); g i Prozercon fimbriatus (C. L. KOCH) szczeciny: 12 deutonimfy (g), r3 deutonimfy (h), II $ (i); Prozercon kochi SELLNICK szczecina S4 larwy; 1 m Prozercon rafalskii BLASZAK szczeciny samicy: 57 0), r2 (m); n Zercon arcuatus TRXoARDH peritrema samicy; o r Zercon athiasi VINCZE samica: peritrema (o), szczecina 16 (p), szczecina Rl (r) Fig. 43. Setae and peritremes of some Zerconidae: a, b P. radiatus (BERLESE) seta 16 of female (a) and deutonymph (b); c f P. carsticus HALA$KOVA setae S3 (c), 13 (d), // (e) of female and 16 of protonymph (f); g i P- fimbriatus (C. L. KOCH) setae: 12 of deutonymph (g), r3 of deutonymph (h), II of female (i); k P. kochi SELLNICK seia S4 of larva; 1 m P. rafalskii BLASZAK setae of female: SI 0), r2 (m); Z. arcuatus TRAGARDH peritreme of female; o r Z. athiasi VINCZE female: peritreme (o), seta 16 (p), seta Rl (r)

72 76 ze sci6hd (ZP); las lisciasty na wsch6d od Podlaz, 18 VI 1955, 2?? ze sci&ki (ZP). Pow. Krosno: Cergowa Gora pod Dukla,, las lisciasty na phi. zboczu, 450 m n.p.m., 4 IX 1960, 2 $$ ze sciotki (RAF); stare buki w lesie mieszanym w poblizu pustelni Bl. Jana z Dukli, 8 IX 1960, 3 $$, 1 DN, 1 PN ze sciotki (RAF); rezerwat modrzewia polskiego w Barwinku, II IX 1961, 5 $$ ze Sciotki i prochna pniakdw (AS). Pow. Rzeszow: okolice Grzegorz6wki, buczyna na stoku pta.-zach., 21 VI1960, 1 9 ze sci61ki (AS). Pow. Strzyzow: las mieszany na przedmie&iu Czudeckim, 19 VI1960, I J ze sci6iki (AS). Woj. szczeciriskie Pow. Choszczno: rezerwat Radecin, las bukowo-debowy nad Drawa, 11 VII 1968, 3 $? ze sprochniatego buka (ZMZ). Woj. wroctawskie Pow. Dzierzoni6w: Radunia, 573m n.p.m., p61nocne zbocze pod szczytem, nieduze sosny i deby, 27 VII 1963, 1?, 2 <$<$ z ^raw i detritusu (RAF i MJ); tamze, las de>owy na poludniowym zboczu pod szczytem, 27 VII 1963, 3 2$ ze scioiki (RAF i MJ). Pow. Jelenia G6ra: brzeg Kamieiiczyka, na poludnie od Szklarskiej Poreby, las mieszany, 11 VI 1960, 8 $?, 4 $$ ze sci61ki i mchu (WK); Szklarska Por^ba, las mieszany ponizej zakretu smierci, 12 VI 1960, 32 $$ ze sci61ki (WK); Sokole G6ry pod Trzciliskiem, las brzozowo-bukowy, 4V 1970, 2$$ z wyprochniatego pnia (HD). Pow. Lwowek Slaski: Swierad6w Zdroj, stare buki nad Kwis4, 13 XI 1960, 1 $, 4 $<$ ze sci61ki (WK); tamze na serpentynach, wilgolny las mieszany, 13 XT 1960, 1 $ ze sciotki (WK); Lw6wek Slaski, rezerwat skalny, las mieszany na p61nocnym stoku, 14 XI 1960, 2 3$, 2 gg ze sciolki (WK); Zerkowice, las mieszany na piaskowcu, 8 X 1961, 9 $$, 4 <?<? ze Sciolki (WK). Pow. Wroclaw: Sl?za, stary las jaworowy pod szczytem, detritus i prochno w wyprochniarym jaworze, 28 VI 1963, 1 <J (RAF i MJ); tamze, las lisciasty pod szczytem, 28 VI 1963, 1?, 1 <$ ze sci6iki (RAF i MJ). Woj. zielonog6rskie Pow. Krosno Odrzaiiskie: G^bice, cienisty park, 31 V 1967, 7 $$ ze Sciotki (RAF). Samica: dtugosc [xm, szerokosc pan (Rys. 44). Szczeciny: na(podonotum w rz^dzie i tytko szczecina il dluzsza i pierzasta, pozostale krotkie i gladkie. W rz^dach s, z tylko szczeciny ^5 i z2 dfuzsze i delikatnie owlosione, pozostate szczeciny tych rz^dow krotkie i gladkie. W rz?dzie szczecin kraw^dziowych tylko szczecina r2 krotka, kolcowata i gtadka, pozostale dlugie i pierzaste, przy czym rl jest szczeciny najdluzsz^ i ma 36 jim. Na opistonotum wszystkie szczeciny kraw?dziowe s^ krotkie, kolczaste i gladkie, z pozostafych ty]ko szczecina SI jest krotka i gjadka i lezy na tym samym poziomie co szczecina Zl. Pozostale szczeciny opistonotum pierzaste; przy czym szczeciny S2 S4 i 16 sq wyraznie pierzaste, pozostale lekko pierzaste (Rys. 43 i). Szczeciny II dochodza, do podstaw szczecin 12. Odleglosc mi^dzy szczecinami 16 wynosi 70 \im. Dlugosc szczecin opistonotum i odleglosci mi?dzy SI S ^2 S S Zl Z2 25 Z3 25 Z Z5 nimi sa.. nast?pujqce: n /J ^1

73 400 Rys. 44. Prozercon fimbriatus (C. L. KOCH), $ z Wielkopolskiego Parku Narodowego strona grzbietowa Fig. 44. P. fimbriatus (C. L. KOCH), 2 from Wielkopolski National Park dorsum

74 400 Rys. 45. Prozercon fimbriatus (C. L. KOCH), cj z Lw6wka Slqskiego strona grzbietowa FJg. 45. P. fimbriatus (C. L, KOCH), from Lw6wek Slaski dorsum

75 Pory: na podonotum polozenie porow typo we dla rodzaju Prozercon SELLNICK. Na opistonotum por Pol lezy pomie.dzy rze.dami Z, /, por Po2 na linii la.cza.cej SI i Z2, por Po3 lezy pomie.dzy rze.dami szczecin S, Z. Urzezbienie: podonotum pokryte do 6 regularnq. siatka., tylko w kilku miejscach znajduj^ sie. wieksze jasniejsze pola, z ktorych najwieksze znajduje sie. mie^dzy szczecinami f5 i s3. Urzezbienie opistonotum bardzo zroznicowane, mie_dzy rze.dami szczecin / znajduja. si? duze wzgorki dochodzace az do wewnetrznych jamek grzbietowych. Przestrzen mie.dzy rzedami / i Z jest gladka i tylko w cze.sci gornej znajdujq. si? trzy duze ^adkie pola. W cze.sci bocznej opistonotum znajduj^ si linie faliste, biegn^ce wzdluz tarczki oraz nieliczne wzgorki. Jamki grzbietowe typowe, dobrze sklerotyzowane. Samiec: dlugosc tim, szerokosc urn (Rys. 45). Szczeciny i pory podobne jak u samicy. Dlugo 6 szczecin opistonotum i odleglo ci mi^dzy nimi s^ nast^puj^ce: 79 5^ S S Zl Z2 20 Z3 24 Z Z U / Deutonimfa: dhigos [im, szerokosc [xm (Rys. 46). U tego gatunku mog^ wyste.powac dwa rodzaje deutonimf, a mianowicie z typow^ chetotaksj^ oraz z dodatkow^ szczeciny na opistonotum mi^dzy rzedami szczecin /. Opis i dtugosci szczecin podaj? dla deutonimf z dodatkowa szczeciny. Na podonotum szczeciny H9 i3 dlugie i pierzaste, pozostale szczeciny tego rz^du krotkie i gladkie. Szczeciny rz^dow 5, z krotkie i gladkie. W rzedzie szczecin kraw^dziowych r2 i r5 krotkie, kolcowate i gladkie, r3 niewiele dhizsza i owlosiona (Rys. 43 h), pozostate szczeciny tego rz?du dhigie i pierzaste (najdluzsz^ jest rl mierzaca 34 \an). Na opistonotum szczeciny II 75 dhigie i charakterystycznie bardzo szeroko owiosione (Rys. 43g). Szczeciny 16 dlugie i pierzaste. Na linii laczacej obie szczeciny 14 znajduje sie, szczecina dodatkowa. Szczeciny II /5 polozone s$ w ten sposob, ze koiice szczecin dochodza, do podstaw szczecin nast^pnych. Szczeciny Zl i Z2 s^ wyraznie krotsze od pozostatych szczecin tego rze,du i lekko pierzaste. Szczecina Z2 dochodzi do podstawy szczeciny Z3. Szczeciny Z3 i Z4 to szczeciny dlugie i pierzaste. W rz^dzie S wszystkie szczeciny s^ pierzaste i dlugie, przy czym szczecina SI jest wyraznie kr6tsza od pozostalych i lezy na tym samym poziomie lub nieco ponizej szczeciny Zl. Wszystkie szczeciny krawe^dziowe R s$ krotkie, gtadkie

76 400 Rys. 46. Prozercon fimbriatus (C. L. KOCH), deutonimfa z TatrzaAskiego Parku Narodowego strona grzbietowa Fig- 46. P. fimbriatus (C. L. KOCH), deutonymph from Tatrzariski National Park dorsum

77 S'l> '?'* l\ /" t >" it VI '". HO _l ft r1' v 4 Ras. 47. Prozercon fimbriatus (C. L. KOCH), protonimfa z Doliny Kluczwody strona grzbietowa Fig. 47. P. fimbriatus (C. L. KOCH), protonymph from valey of Kluczwoda dorsum 6 Btaszak, Zerconidae

78 82 i kolcowate. Odlegtosc miedzy szczecinami 16 wynosi 46 fim. Dlugosc szczecin opistonotum i odleglos"ci mie.dzy nimi sa, nast puja_ce: S S Zl 24 Z2 24 Z Z Z U Na podonotum i opistonotum pory polozone jak u postaci doroslych. Jamki grzbietowe bardziej okrqgle niz u postaci dorostych, z wyrazna. podwojn$ krawe.dzia_. Urzezbienie podonotum nieregularne, bardziej wyrazne w cze.s"ci przedniej. Na opistonotum pomi?dzy szczecinami rz?du / wyrazne duze wzgorki, ktore blizej bokow staj$ si? mniejsze. Pomi?dzy rze.dami /, Z znajduj^ sie. trzy jasne, gladkie pola. Protonimfa: dtugosc ^m, szerokosc (Am (Rys. 47). Podobnie jak u deutonimf rowniez tutaj wyst^puja, dwie formy, jedna z normalna, chetotaksja,, a druga ze szczecin^ dodatkowa.. W badanym materiale nie znalazlem protonimfy bez szczeciny dodatkowej. Na podonotum szczeciny il, i3, s4, s5 i r3 dlugie i pierzaste, z ktorych najdluzsza, jest r3 (36 [im), pozostale szczeciny podonotum sa_ krotkie i gladkie. Na opistonotum szczeciny podobnej dtugosci z tym, ze 77, 72 lekko owlosione, pozostale krotkie i gladkie. Pomie.dzy szczecinami 14 znajduje si? szczecina dodatkowa. Szczecina Zl krotka i gladka, Z2 dluzsza i owlosiona, dochodzi do podstawy Z3. Szczeciny Z5, Z4 dlugie i pierzaste. W rz?- dzie S wszystkie szczeciny dlugie i pierzaste. Odleglos'c mi?dzy szczecinami 16 wynosi 63 ^m. Dlugosc szczecin opistonotum i odleglosci mi^dzy nimi sa, nast?- puj^ce: SI S S S Zl 25 Z2 18 Z Z U / # / Na opistonotum por Po2 pomie,dzy rz^dami Z, 7. znajduje sie pomigdzy szczecinami 57 i Z2, por Po3 lezy

79 83 Rys. 48. Rozmieszczenie Prozercon fimbriatus (C. L. KOCH) w Polsce: a 1 stanowisko, b 5 stanowisk Fig. 48. Distribution of P. fimbriatus (C. L. KOCH) in Poland: a 1 locality, b 5 localities Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: gatunek subatlantycki, znany z Wfoch, W^gier, Czechoslowacji, Szwajcarii, Austrii, Niemiec, Belgii, Hiszpanii, Algierii i Polskj. W Polsce stanowiska jego skupiaj^ si rowniez w poludniowej i poludniowozachodniej cz^sci kraju, natomiast nie znaleziono go w cz?sci polnocno-wschodniej. Wystepuje w lasach roznego typu, w sciolce i prochnie, znany rowniez ze suchych muraw naskalnych, z gniazd ptakow i ssakow. Nie stwierdzilem tego gatunku w sciolce borow swierkowych. Prozercon kochi SELLNICK, 1943 Prozercon kochi SELLNICK, 1943: 211. Prozercon kochi: SELLNICK, 1958d: 336; HALAgKOvA, 1963: 148; 1969a: 346;KARG, 1971: 304. Zercon ornatus BESLESE, 1904m WILLMANN (1956): 211 mylnie oznaczony. Stanowiska (Rys. 54):

80 84 Woj. biatostockie Bialowieski Park Narodowy: Oddzia* 340, Alnetum, 16 X 1970, 6$$, 2 <?<? ze s"ci6lki (MS); Oddzial 284, Pineto-vaccinetum uliginosi, 16 X 1970, 13 02, 2 <JcJ, 2 DN ze sciolki (MS); Oddzial 370, Quercocarpinetum, 17 X 1970, 31?2, 4 <3c?, 1 DN ze sci6lki (MS); Oddzial 320, Querco-carpinetum, 17 X 1970, 7 02, 2 6*c? ze sci61ki (MS); Oddzial 369, sci61ka przy korzeniach starych d?bow, wilgotno, 8 Vin 1970, 21 22, 3 c?c?, 1 DN ze sci61ki (MS). Pow. August6w: Jez. Necko, podmokle zarosla olchowe z pohiocnej strony jeziora, 5 VII 1969, 13 $2 ze sci6lki (WN i AP); Jezioro Necko, las mieszany na polnocnym brzegu, 5 VII 1969, 3 $9 ze sciotki (WN i AP); tamze, olszyna na wschodnim brzegu, 5 VII 1969, 13 22, 7 <J(J ze sci61ki (WN i AP). Pow. Olecko: miedzy Starym Folwarkiem a Krzywem, bor Swierkowy, 14 IX 1969, 36 9$, 39 <J<J, 6 DN z pr6chna pnia swierkowego i ze sci61ki (ZMZ); rezerwat cisow na p61noc od Guz, 13 IX 1969, 4 $2 ze sciolki (ZMZ); las mieszany na p61noc od Guz, 13 IX 1969, 2?2 ze sciolki (ZMZ). Pow. Suwalki: Jez. Hancza, olszyna nad Czarna. Hancza., 16 IX 1969, 3 $? z prochna pnia olchy ze sci61ki i menu (ZMZ); Poddub6wek, las mieszany, 17 IX 1969, 6 $2, 2 <?<? ze sci61ki (ZMZ); Poddub6wek, olszyna w borze swierkowym, 17 IX 1969, 5 2$, 1 $ ze sci61ki (ZMZ). Woj. gdanskie Pow. Kartuzy: lasy na poludniowy wschod od jez. Cichego pod Kartuzami, brzeg zatorfionego zaglebienia terenu, 6IX 1967, 5 2$, 3 $6* ze sciolki (RAF). Pow. Le.bork: las mieszany na pohidnie od L?- borka, partia z przewaga. drzew iglastych, 10 X 1962, 4 22, 1 <J ze sci6hd (MJ i AD); tamze, partia z przewagq drzew lisciastych, 10 X 1962, 21 $2 ze sciolki (MJ i AD). Woj. katowickie Pow. Cieszyn: Beskid Slaski, b6r swierkowy nad Czarn^ Wiselkq powyzej Czarnego, 6 VI 1970, 2 2? ze sciolki i mchu rosnacego na glazach (WN i AP); tamze, b6r swierkowy na wschodniej stronie Stozka, 900 m n.p.m., 5 VI 1970, 1?, 1 3 ze sci6*ki (WN i AP). Woj. kieleckie Swi^tokrzyski Park Narodowy: Lysica, las jodlowy z domieszk^ buka, m n.p.m., 9 22, 1 (? ze sci61ki (RAF); Sw. Mikolaj, las bukowy, 19 V 1971, 6 $2 ze sci61ki (WN). Pow. Kielce: Swinia Gora, Nadl. Blizyn, las mieszany zblizony do Fagetum carpaticum z liczn^ jodlg, 18 VIII 1961, 69 22, 31 <$ (ADZ). Pow. Wloszczowa: rezerwat Bukowa G6ra pod R^czkami kolo Przedborza, las bukowy z domieszka. klonu, 20 VIII 1969, 2 2? ze sci6hd (ZMZ). Pow. Opoczno: Spala, rezerwat lasu mieszanego z jodla.»oberki-zwierzyniec", 8 V 1968, 5 22, 5 <3<$ ze sciolki (ZMZ). Pow. Pinczow: rezerwat grabowo-debowy kolo Bogucic, 18 VI 1958, 41 $Q, 13 <$<$, 6 DN ze sci61ki (RAF). Woj. koszalinskie Slowinski Park Narodowy: Czolpino, b6r sosnowy w kierunku jeziora Dolgie Wielkie, 18 IX $ sped wrzosu z domieszka. Empetrum nigrum L. (CB). Pow. Zlot6w: wielogatunkowy park nad jeziorem Ztotowskim, 19 IX 1967, 2 22, 1 <$ ze sci6tki (ZMZ). Woj. krakowskie Pieninski Park Narodowy: stary las jodlowy na trasie Trzy Korony Kroscienko, 2 VI 1968, 222, 2 <J^ ze sciblki (WN). Tatrzariski Park Narodowy: Lysa Skalka, trawiaste zbocza wschodnie w partii szczytowej, rzadko rosnqce swierki i sosny, 1100m n.p.m., 31 VIII 1968, 1 $ z gni.-zda ssaka w prochniej^cym pniu (RAF); Dolina Str^zyska, buczyna pod Sankow^ Czub^, 1 VII 1970 i 17 VI 1971, 4 $2, ze sciolki (HD). Pow. Bochnia: Karnionna, 805 m n.p.m., las mieszany ponizej szczytu, 11 VI 1970, 1 2, 1 (J ze sciolki (PL i CB). Pow. Limanowa: Limanowa, las lisciasty na poludniowy zach6d od miasta 8 VII 1970, 252 z wilgotnej sciolki (ZP). Pow. Nowy Targ: Czorsztyn, Zielone Skalki, zarosla leszczyny pod szczytem, 3 IX 1968, 2?$, 1 cj ze scidlki (RAF). Pow. Tarnow: Ciezkowice, rezerwat,,skamienial2 miasto", karlowate sosny na wzg6rzu Skala, 367 m n.p.m., 12 VIII 1968, 1 2 ze sci6lki (CB); lasy wierzchostawickie, b6r sosnowy za gajowkq Szujec, 15 VIII1968, 2 22 ze scidtki (CB); Gora Trzemeska kolo Zalasowej, las mieszany, 14 VIII 1968, 5 22, 4 $<$ ze sciblki (CB). Pow. Zywiec: Beskid 2ywiecki,

81 100 Rys. 49. Prozercon kochi SELLNICK, 5 z Wielkopolskiego Parku Narodowego strona grzbietowa Fig. 49. P. kochi SELLNICK, from Wielkopolski National Park dorsum

82 too Rys. 50. Prozercon kochi SELLNICK, c? z Wielkopolskiego Parku Narodowego slrona grzbietowa Fig. 50. P. kochi SELLNICK, <$ from Wielkopolski National Park dorsum

83 poludniowe zbocze Suchej Gory, stara buczyna, 9 VI 1970, 8 $$, 2 <J< ze Sciolki (WN i AP); tamze, partia buczyny na Magurze, 1000 m n.p.m., 8 VI1970, 4?$, 2 Jrf ze Sciolki (WN i AP); tamze, Rycerka- Kolonia, stok porosnie.ty starymi Swierkami, 9 VI 1970, 1 2 ze s'cidlki (WN i AP). Woj. 16dzkie Pow. Paj^czno: wilgotny las mieszany pod Pajecznem, 19 VIII 1969, 3 $$ ze Sciolki (ZMZ). Pow. Piotrk6w Trybunalski: Meszcze, wilgotny las lisciasty ze starymi debami, 8 V 1968, 12 $$, 1 $ ze Sciotki (ZMZ). Pow. Radomsko: G6ra Chelmo, las grabowo-bukowy, 20 VIU 1969, 15 $$, 5 <3<$, 2 ZWze Scioiki (ZMZ). Pow. Wieluri: Dietrzniki, b6r sosnowy, 15 V 1969, 1 $ ze sci6tki, mchu i detritusu (ZMZ). Woj. olsztynskie ^ Pow. Gizycko: jez. Wydmiriskie, sosny na wyspie, 8 VIII 1969, 3$$, (WN i AP); tamzs, Jas brzozowy na polnocno-wschodnim brzegu jeziora, 9 VIII 1969, 1 2 ze Sciotki (WN i AP); tamze, zarosla osiki i leszczyny na wyspie, 8 VIII 1969, 2?$ ze sciolki (WN i AP). Pow. Paste,k: Mlynary, las lisciasty w dolinie potoku, 10 VI 1959, 38??, 21 <? (BD). Woj. opolskie Pow. Brzeg: Lubsza pod Brzegiem, las mieszany, 30 VII 1970, 3 DN, I larwa (ZMZ). Pow. Racib6rz: Babice, stary las debowy, 26 IX 1960, 4??, 46 S3 ze sci61ki (ZP). Woj. poznanskie Wielkopolski Park Narodowy: las mieszany na pohidniowym brzegu jez. Jaroslawieckiego, 4 V 1968, 11 $?, 5 <3<S ze Sci6tki (CB). Pow. Jarocin: Wolica Kozia, wielogatunkowy las lisciasty, 5 V 1970, 14 $2, 3 ( (? ze sciolki (ZMZ). Pow. Nowy Tomysl: lasy na pohidniowy wschod od Opalenicy, 28 IX 1964, 3??, 1 c? ze Sciotki spod starego d bu (RAF). Pow. Pleszew: stok nad rzeka. Lutynia., wilgotny las mieszany, 17 IV 1968, 2 $9, 1 c? (2MZ). Pow- Poznan: Promno, partia przejsciowa mi dzy olesem alasem mieszanym na brzegu jez. Debieckiego, 20V 1960, 1? (RAF). Pow. Rawicz; Legnictwo Kawcze, gniazdo borsuka pod 20-letnia. sosn^, 21 III 1962, 1?, 1 <J z gniazda (AK). Pow. Srem: K6rnik, stara cz?sc arboretum, 10 VI 1968, 5?? (CB). Pow. Trzcianka: Radolin, las mieszany, 15 VII1968, 36 $$, 6 (JtJ ze Sci6lki (CB). Pow. Wqgrowiec: Wa^rowiec, las d^bowo-grabowy, gniazdo Clethrionomys glareolus (ScHR.), 19 X 1964, 1 <$ z gniazda (KB). Woj. rzeszowskie Pow. bieszczadzki: Ustrzyki G6rne, gniazdo Microtus arvalis PALLAS, 14 X 1964, 1?, 1 (LC); Bieszczady Zachodnie, przelom potoku Wolosatego poniiej Berezek, las lisciasty z przewagq grabu i leszczyny, 18 IX 1954, 8??, 4 S<$, 1 DN ze Sci61ki (RAF i M-D- Pow. D?bica: Czarna, b6r sosnowy, nad rzek^ Czarnq, 15 VIII 1968, 1 $ ze Sciolki (CB); Podgrodzie, las mieszany na wzg6rzu, 300 m n.p.m. 17 VIII 1968, 2 $2 ze Sciolki (CB). Pow. Gorlice: Wysowa, g6ra 710 m n.p.m. na wsch6d od miejscowos"ci, stary las bukowy z domieszk^ jodly, 1 VII 1958, 4 $$ ze sciolki i butwiejacych pniakdw (ZP); Gora Chehn nad Rop?, wilgotny las bukowo-jodlowy na wys. 240 m n.p.m., 14 IV 1959, 9 $$ ze sci61ki (ZP); Wapienne, stare wyprochniale buki w mlodniku bukowym z domieszka. graba, 21 VIII 1961, 1 $ ze sci6tki i prochna (RAF). Pow. Jaslo: Krempna, przelom Krempny, las mieszany na zachodnich zboczach,,niedzwiedzia", 24 VIII 1961, 19?$, 3 <$<$ ze sciolki (RAF); 2migrod Nowy, lasy mieszane na p6mocno-zachodnich zboczach nad Wislokq, 300 m n.p.m., 4 $$ ze Sciolki (ZP); Podlaz, las lisciasty z przewaga. graba i olchy, 18 VI 1955, 8 95, I $ ze s"ci6!ki (ZP). Pow. Krosno: Beskid Niski, Dziurcz, dziupla w buku, 12IX 1961, 1? z prochna (AS i BD); Tylawa, zarosla grabowo-leszczynowe, 14IX 1961, 23 $2, 9 <?<? ze sciolki (AS); stare buki w poblizu pustelni Bl. Jana z Dukli, 8 IX 1960, 6 $$, 2 <Jc? ze sciolki (RAF); Barwinek, rezerwat modrzewia polskiego, 11 IX 1961, 8 9$, 7 $<$ ze sciolki i prochna pniak6w 87

84 (AS). Pow. Mielec: Czajkowa, oddzial 29, las debowy z domieszkq sosny, wilgotno, 28 VIII1970, 3 $9, 1 cj ze Sci6tki (MS); Czajkowa, oddzial 31, las mieszany, 28 VIII 1970, 8 99, 2 <J<J ze scibtki (MS); Czajkowa, wyreb po 80-letnim lesie, 28 VIII 1970, 11 9?, 3 DN ze sci6iki (MS). Pow. Sanok: przelom Sanu pod Mi^dzybrodziem, wielogatunkowe zarosla z przewag^ leszczyny, 21 X 1954, 1 $ ze sci61ki (RAFiMJ); Orle Gory pod Sanokiem, na pomocny zachod od Biatej G6ry, u st6p wzg6rza, 376 mn.p.m., las o charakterze Querco-carpinetum, 8 VI 1960, 1 ze Sciolki (RAF); Orle G6ry pod Sanokiem, las lisciasty nad potokiem na zachodnim zboczu, 430m n.p.m., 25 V 1958, 19 99, 6 <$,$, 1 DN, 1 PN ze sciolki (RAF i MJ). Pow. Strzyz6w: las bukowy Pyrdwek pod Czudcem, nad strumykiem, 19 VI 1960, 1 2 ze sciolki (AS); Przedmiescie Czudeckie, las mieszany, 19 VI 1960, 5 9$, 3 <J(J ze sci6tki (AS); Kobyle koto Frysztaka, las mieszany na zboczach parowu, 18 VI1960,1 c? ze sciolki (AS). Pow. Rzesz6w: okolice Grzegorz6wki, buczyna, 21 VI 1960, 1 5 ze scibtki (AS). s Woj. szczeciriskie Wplinski Park Narodowy: b6r sosnowy na zach6d od Grodna, 24 IV 1968, 25?9, 13 c?c? z mchu i butwiny (RAF). Pow. Choszczno: Rad^cin, stary las bukowo-debowy, 11 VI 1968, <J ze sci6iki (ZMZ). Pow. Swinoujscie: Wyspa Uznam, wilgotna olszyna na poludniowy wschbd od Swinoujscia, 6 VI 1958, 1 2 ze sciolki (ZP); tamze, las lisciasty, 5 VI 1958, 2 9$ ze sci61ki i prochna starego buka (ZP). Miasto Warszawa Bielany, las te.gowy, 14 X 1960, 7 9$, 2 <J ze Sciolki (RAF). Woj. wroclawskie Karkonoski Park Narodowy: zaioila.salixlapponuml^. niedaleko Wielkiego Stawu, 1250 mn.p.m., 3 VII 1947, 8$?, 2 c?( zlisci, traw, mchu (RAF). Pow. Bystrzyca Klodzka: Miedzyg6rze, las, gniazdo Clethrionomys glareolas (SCHR). + Microtus agrestis L. pod klod?, 18 V 1965, 1 $, 1 <J (WS); tamze, zimowe gniazdo Microtus sp. na wyre.bie, 18 V 1963, 1 $ z gniazda (LC). Pow. Dzierzoni6w: Radunia, 573 m n.p.m., pomocne zbocze pod szczytem, nieduze sosny i d?by, 27 VI 1963, 1 $ z traw i detritusu (RAF i MJ); tamze, partia lisciasta pod szczytem, 22 V 1970, 3 2$ ze sciolki (ZMZ). Pow. Jelenia G6ra: Szklarska Pore.ba, brzeg Kamienczyka, las swierkowo-bukowy, 11 VI 1960, 2?? z mchu i lis*ci (WK); tamze, las mieszany ponizej,,zakr tu smierci", 12V 1960, 3 $$ ze Sciolki (WK); Sokole G6ry koto Trzcinska, bor Swierkowy, 5 V 1970, 3?? ze sci61ki i mchu (HD i JK). Pow. Lw6wek glaski: Swierad6w Zdr6j, las bukowy nad Kwisa, 13 XI 1960, 2 2$, 2 (? ze sciolki (RAF); Lw6wek Slaski, las mieszany, 14X1 I960, 13?? ze sci61ki (WK); tamze, rezerwat skalny, las mieszany, 14X1 1960, 7?, 4 (J^ ze sci6tki (WK); Ploczki Dolne, las HSciasty, 2 XI 1960, 1 $ ze sciolki (WK); Zerkowice, las mieszany na skalnym zboczu, 8X 1961, 38$$, 5 <J<J ze sciolki (WK). Pow. Olawa: rezerwat debowo-grabowy,,zwierzyniec", partia ze starymi d?bami, 22V 1970, 10 $$, 3 (JtJ ze sci6tki (ZMZ); tamze, mlodsza partia z przewaga. grabu, 22 V 1970, 19 9$, 2 ^<J ze Sciolki (ZMZ); Kanig6ra pod Bystrzyca., rezerwat debowo-grabowy z lipa, 22 V 1970, 6 $$, 1 5 ze sciolki (ZMZ). Pow. Wroclaw: Sleza, stok pdmocnowschodni, partia bukowa pod szczytem, 21 V 1970, 10 $$ ze sciolki (ZMZ); tamze, b6r Swierkowy, 21 V 1970, 2 $$ ze sciolki (ZMZ). Woj. zielonogdrskie Pow. Gtog6w: Jakubowo, stary las lisciasty, 27 IX 1960, 1 Q, 4 6*<? ze sciotki (ZP). Pow. Krosno Odrzansfcie: G?bice, stary park, 31 V 1967, 4 $9 ze sciotki (RAF). Pow. Swiebodzin: Lag6w, torfowisko mszarne wsr6d lasu mieszanego, 4 IX 1959, 11?$, 2 t?<j, 1 DN (RAF); tamze, wschodni brzeg Jez. Trzesniawskiego, las mieszany, 28 VI1970, 2 $2, 3 cj<? ze sciolki (PL). Pow. Zielona Gora: Nowogrod Bobrzanski, zbocze porosnifte grabami nad Bobrem, 30 V 1967, 1 2 ze sci61ki (WN). Pow. Zagan: b6r sosnowy przy szosie Gozupia Nowogr6d Bobrzanski, 31 V 1967, 8 $2 ze sci6tki (WN).

85 I Sfl 1 Rys. 51. Prozercon kochi SELLNICK, deutonimfa z Orlich G6r strona grzbietowa Fig. 51. P. kochi SELLNICK, deutonymph from Orle Mountains dorsum

86 100 Rys. 52. Prozercon kochi SELLNICK, protonimfa z Orlich G6r strona grzbietowa Fig. 52. P. kochi SELLNICK, protonymph from Orle Mountains dorsum

87 Samica: dlugos"c [xm, szerokosc (xm (Rys. 49). Szczeciny: na podonotum w rz?dzie i tylko szczecina il dluga i pierzasta (22 [Am), pozostate szczeciny tego rze.du krotkie i gladkie. W rz?dach z, s wszystkie szczeciny krotkie i gladkie. W rz?dzie r szczecina r2 krotka i gladka, pozostaie dlugie i pierzaste. Na opistonotum II i 12 krotkie i gladkie, nieco dluzsze i owtosione; 16 dlugie i pierzaste leza. w odleglosci 80 y.m od siebie. Szczeciny 12 si?gaja_ do polowy odleglosci 12 13; szczeciny 13 i 14 swymi koncami si?gaja_ do podstaw szczecin naste.pnych. Zl i Z2 krotkie i gladkie, Z3, Z4 dluzsze i owtosione podobne do szczecin Szczecina Z5 lekko pierzasta, lezy w odleglosci 22 [xm od 16. Szczeciny SI S3 krotkie i gladkie, przy czym szczecina SI si?ga do polowy odleglosci od kraw?dzi opistonotum, natomiast szczeciny S2 i S3 dochodza. do samej kraw?dzi. Szczecina S4 dlugst i pierzasta. Wszystkie szczeciny kraw?dziowe opistonotum krotkie, gladkie, kolcowate. Dtugosc" szczecin opistonotum i odleglosci miedzy nimi sa, nast?pujace: 91 SI 24 S S3 36-^2 S Zl Z Z Z ZS ^ Pory: polozenie porow na podonotum typowe dla rodzaju Prozercon SELLNICK. Na opistonotum por Pol lezy pomi?dzy rz^dami 2, 7, por Po2 lezy w tyle za szczecina, 57 oddalony od niej o swoja, srednice., por Po3 lezy na linii laczacej szczeciny Z4 i S3 (blizej Z4). Por Po4 lezy w przodzie przed szczecina. S4. Urzezbienie: cale podonotum z rysunkiem w formie siatki o dose regularnych opzkach. Pomie.dzy szczecinami /5 i s4 i z tylu za zl znajduja, si? jasniejsze pola o wyraznie zaznaczonych kraw^dziach. Na opistonotum pomie_dzy rz^dami / znajduj^ si? nieregularnie ulozone wzgorki dochodz^ce do jamek grzbietowych. Pomi?dzy rz^dami 7, Z znajduja, si? trzy wyrozniajace si? pola o wyraznych kraw?dziach. Pozostala cz?sc tarczki pokryta nieregularnie ulozonymi liniami. W cz?sci bocznej oprocz linii znajdujq si? nieliczne wzgorki. Jamki grzbietowe normalne, dobrze sklerotyzowane. Samiec: dlugosc \ira, szerokosc ^m (Rys. 50). Urzezbienie, szczeciny i pory podobne jak u samicy. Odleglo^c mi?dzy szczecinami 16 wynosi 48 im. Dtugos"c szczecin opistonotum i odleglosci mi?dzy nimi s^ nast?puj4ce; si 6 zi 10 // Z Z

88 Rys. 53. Prozercon kochi SELLNICK, larwa z Lubszy pod Brzegiem strona grzbietow Fig. 53. P, kochi SELLNICK, larva from Lubsza near Brzeg dorsura

89 S Z Z /6 _ Deutonimfa: dlugosc [im, szerokosc ^m (Rys. 51). Na podonotum szczeciny il, 13, rl, r4 i r7 dlugie, pierzaste; szczecina r3 pierzasta, ale dwukrotnie krotsza od r4\a r6 pierzasta, dluzsza od r3. Pozostale szczeciny podonotum krotkie i gladkie. Na opistonotum szczeciny krotkie i gladkie, przy czym szczecina 75 jest zwykle dtuzsza od szczecin Szczeciny 16 dlugie, pierzaste, leza. w odlegtosci 48 [j.m od siebie. Szczeciny Z7 i Z2 krotkie i gladkie, Z3 dtu&sza i pierzasta, si ga do podstawy szczeciny Z4, ktora jest bardzo dluga i pierzasta. Szczecina SI podobnej dlugosci jak Z3 i lekko pierzasta. Szczeciny S2 S4 dlugie i pierzaste. Wszystkie szczeciny kraw^dziowe R krotkie, gladkie i kolcowate. Na opistonotum por Pol i Po2 podobnie polozone jak u postaci dorostych, por Po3 lezy pomi?dzy rz^dami Z, 7. Dlugosc szczecin opistonotum i odleglosci mie^dzy nimi s$ naste.pujace: SI ~ 17 S S3 ~ S Zl ~ 22 Z2 16 Z3 16 Z4 ~ Z ~ Urzezbienie podonotum w cze^sci przedniej siatkowate o duzych nieregularnych oczkach. W pze.sci srodkowej i tylnej znajduja. sie. jasne pola o niezbyt wyraznych kraw^dziach. Na opistonotum mi^dzy szczecinami / znajduja, si? rzadko umieszczone wzgorki, Pomi^dzy rz^dami szczecin Z i / znajduja sie. trzy duze jasne pola otoczone wyrazna, kraw?dzi^. Pozostala cz^sc opistonotum gladka. Protonimfa: dlugos"c 240 [zm, szerokosc 160 fjim (Rys. 52). Na podonotum szczeciny //, r'3, r3, s4 i s5 dtugie i pierzaste, szczecina 14 krotka, lekko owlosiona, pozostale szczeciny podonotum krotkie i gladkie. Na opistonotum szczeciny II 75 krotkie i gladkie, 16 dlugie i pierzaste, lez% w odleglosci 46 ^m od siebie. Szczeciny Z7, 2.2 i Z5 krotkie i gladkie. Szczecina 7.3 dluga, pierzasta, si?ga do podstawy Z4, ktora jest bardzo dtuga i pierzasta. Wszystkie szczeciny rz?du S bardzo dtugie i pierzaste, Dlugosc szczecin opistonotum i odleglosci mi?dzy nimi sa, nast^puj^ce: S Zl 24 Z2 17 Z

90 94 S4 30 Z Na opistonotum por Pctf znajduje sie. pomiedzy szczecinami Z? i Z4. Podonotum tylko w przedniej cze.sci ze slabo zaznaczonymi liniami, pozostala czesc tarczki gladka. Na opistonotum miedzy szczecinami rzedu /znajduja. sie nieliczne wzgorki, a pomiedzy rzedami szczecin 7, Z wystepuja, niezbyt duze, jasne pola, pozostala cze.s'c' tarczki gladka. Jamki grzbietowe nieduze, w^skie z ^adkim przednim brzegiem. Rys. 54. Rozmieszczenie Prozercon kochi SELLNICK w Polsce: a 1 stanowisko, b 5 stanowisk Fig. 54. Distribution of P. kochi SELLNICK in Poland: a 1 locality, b -5 localities Larwa: dlugosc 182 f-im, szerokosd 130 p.m (Rys. 53). Na podonotum szczeciny 13 (19 ptm)^ s4 (32 fxm), s5 (40 ^m) lekko owlosione (Rys. 43b). Pozostale szczeciny tarczki gladkie i krotkie, z wyjqtkiem ilt ktora jest wyraznie dluzsza. Na opistonotum szczeciny Z3 (29 fjun), Z4 (32 (im) i 16 (34 ^m) (Uugie i wyraznie szeroko pierzaste. Pozostale szczeciny krotkie i gladkie. Podonotum pozbawione urzezbienia za wyjatkiem kilku falistych linii. Na opistonotum wystepuja. nieregu-

91 larnie rozlozone wzgorki. Jamki grzbietowe utozone w dwoch szeregach, przy czym jamki przednie sa_ wie_ksze i wyrazniej zaznaczone. Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: pospolity i licznie wyst?puja,cy gatunek europejski znany z Niemiec, Austrii, Czechoslowacji, ZSRR, Szwecji licznie z Laponia, i Polski. W Polsce spotykany we wszystkich cz?sciach kraju. Gatunek ten wyste_puje cz^sciej w miejscach o wie.kszej wilgotnosci, przede wszystkim w Sciolce lasow lisciastych jak rowniez na la_kach i torfowiskach. Nie mniej spotyka sie. go rowniez w sciolce borow sosnowych i Swierkowych, cz^sty jest rowniez w prochnie. Z Polski dotychczas podany tylko z masywu Snieznika Klodzkiego (WILLMANN, 1939) jako Zercon ornatus BERLESE, co sprostowala HALASKOVA (1964). 95 Prozercon kunsti HALA KOVA, 1963 Prozercon kunsti HALA KOVA, 1963: 164. Prozercon kunsti: KARG, 1971: 305. Stanowiska (Rys. 31): Woj. krakowskie Babiogorski Park Narodowy: b6r Swierkowy, 1200m n.p.m., 12 VI 1970, 1 ze zmurszatych pniak6w i mchu (WN i AP). Samica: dlugosc 350 [im, szerokosc 245 ^m (Rys. 55). Dotychczas zostaio znalezionych 6 okazow, wszystkie z terenu Czechoslowacji (HALA KOVA, 1963). W badanym przeze mnie materiale znalaztem tylko 1 samic?, ktorej oryginalny opispodaj?. Szczeciny: na podonotumtylko szczecinai"5 krotka i gtadka, wszystkie pozostale pierzaste o sredniej dlugosci od 16 do 20 \an. Szczeciny r2 i r3 krotsze od pozostalych szczecin tego rz^du, przy czym szczecina rl jest najdluzsza i mierzy 32 ^m. Na opistonotum szczeciny II 75 delikatnie pierzaste, szczeciny 16 wyraznie dluzsze i pierzaste lez$ w odleglosci 50 txm od siebie. Polozenie szczecin rz?du 7 bardzo charakterystyczne, gdyz odleglosc mi^dzy jest trzy razy \vi?ksza od odleglosci Szczeciny lez% bardzo blisko siebie w ukosnym do osi ciala rze_dzie, przy czym 12 leza, najblizej siebie, natomiast szczeciny /5 lezq pomi^dzy zewn^trznymi a wewn^trznymi jamkami grzbietowymi. W rz^dzie Z wszystkie szczeciny podobne do 77 75, przy czym pomie.dzy Zl, Z2 znajduje si? podobna do nich szczecina 57. Szczeciny S2 S4 dlugie, pierzaste, podobne sa, do 16. Ze szczecin kraw?dziowych tylko Rl nieco dluzsza i pierzasta, pozostale szczeciny tego rz^du krotkie i gladkie. Dlugosc szczecin opistonotum i odleglosci mi^dzy nimi sa, nast^puj^ce: SI S Zl 52 Z /;

92 Rys. 55. Prozercon kunsti HALA KOVA, $ z Babiogorskiego Parku Narodowego strona grzbietowa Fig. 55. P. kunsti HALA KOVA, $ from Babiog6rski National Park dorsum

93 Rys. 56. Prozercon kunsti HALA KOVA, deulonimfa strona grzbietowa (wg HALA KOVEJ, 1963) Fig. 56. P. kunsti HALA KOVA, deutonymph dorsum (after HALASKOVA, 1963) 1 Blaszak, Zerconidae

94 98 S3 31 Z S4 ~ Z4 44 Z Pory: na podonotum por pol znajduje si pomi^dzy szczecinami si i3. Por po2 lezy na linii la.cza.cej szczeciny s3 i 14. Por po3 lezy na linii taczacej szczeciny s4 s5, blizej tej ostatniej. Na opistonotum por Pol lezy w przodzie przed linia. laczacq. szczeciny Zl II. Por Po2 lezy pomie.dzy liniq. Ia,czac3. szczeciny SI Z2 a rzedem /. Por Po3 lezy pomied^y szczeciny Z3 a kraweteiq. ciala oddalony od Z3 o swojq. srednic. Urzezbienie: podonotum z rysunkiem siatki 6 dos6 nieregularnych oczkach, szczegolnie w cze.sci tylnej. Na opistonotum cze^c przednio-srodkowa az do szczeciny 14 pokryta jest nieregularnie ulozonymi wzgorkami, wiekszymi mie.dzy rzedami szczecin /. Pomi^dzy rz^dami 7 Z znajduje sie. pi c pol o wyraznych falistych krawe,dziach. Cze.sc boczna opistonotum prawie gladka, z niewyraznymi liniami. Jamki grzbietowe prawie owalne o silnie falistej przedniej krawedzi (Rys. 56). Deutonimfa: opis tego stadium podaj? za HALA KOV^ (1963): Urzezbienie podonotum nie tak wyrazne jak u samicy. Szczeciny sa. krotsze niz u postaci doroslych. Wyjatkowo krotka szczecina r5. Urzezbienie opistonotum niewiele rozni si? od urzezbienia postaci dorostych. Podobn^ budow? i ulozenie maj^ szczeciny rz?d6w S i Z. Szczeciny rzedu 7 s^ nieco inne, s^ one wyraznie krotsze niz u postaci doroslych i bardzo delikatnie pierzaste. 13 s$ szczecinami najblizej lezqcymi siebie w odroznieniu od postaci doroslych, u ktorych najblizej siebie leza. 72. Szczecina Rl jest bardzo delikatnie pierzasta i krotsza niz u postaci doroslych. Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: bardzo rzadki gatunek, znany dotad zaledwie z kilku stanowisk z Wysokich Tatr slowackich, a w Polsce z Babiej Gory, Wszystkie stanowiska tatrzanskie lezq. w granicach od 1100 do 1600m n.p.m., a na Babiej Gorze znaleziony zostal na wysokosci 1200m n.p.m. Dane te zdaj$ si? wskazywac, ze jest to.gatunek gorski z grupy mezoalpejskich. Wyst^puje on w sciolce pod swierkami i kosodrzewin^, w darniach mchu i zbutwialych pniach Prozercon lutulentus HALA KOVA, 1963 Prozercon lutulentus HALA KOVA, 1963: 157. Prozercon lutulentus; KARG, 1971: 304. Stanowiska (Rys. 42): Miasto Pqznai Dolina Cybiny migdzy Maltq a Kobylempolem, gniazdo kreta, 18 III 1961, 1 $ z gniazda (RAF i MJ) h Rys. 57. Prozercon lutulentus HALA KOVA, $ z Poznania strona grzbietowa Fig. 57. P. lutulentus HALA KOVA,? from Poznafi dorsum

95

96 100 Rys. 58. Prozercon lutulentus HALA KOVA, <J z Kdrnika strona grzbietowa Fig. 58. P. lutulentus HALA KOVA, c? from K6rnik dorsum

97 Woj. poznanskie Pow. Rawicz: Lesnictwo Kawcze, gniazdo borsuka pod 20-letnia, sosna., przy lesniczowce, 21 HI 1962, 1 2 z gniazda (AK). Pow. Srem: Kornik, stare Arboretum, gniazdo kreta, 7 IV 1963, 1 $ z gniazda (RAF); Rogalin, park przechodzacy w las, 4 VI 1955, 1 $, 1 c? z lis"ci i detritusu (RAF); K6rnik, stare Arboretum, 10 VI 1968, 20 $?, 1 <J ze Sciolki (CB). Woj. szczeciriskie Pow. D?bno: Moryri, park nad jeziorem, 19 VI 1967, 1 2 ze sci61ki (ZMZ). Woj. wroclawskie Pow. Lw6wek la.ski: Lwowek Slaski, las mieszany: swierk, buk, 14X1 1960, 1 <3 ze sci6tki (WK). vf Samica: dtugosc ^m, szerokosc j^m (Rys. 57). Gatunek ten opisany zostal przez HALASKOV^ (1963) na podstawie 1 okazu i dotychczas nigdzie nie potwierdzony. W badanym materiale z terenu Polski znalazlem 26 $$ i 2 $$. Szczeciny: na podonotum w rzedzie i szczeciny il i il pierzaste, przy czym pierwsza trzy razy dluzsza od drugiej, pozostate szczeciny tego rze^du krotkie i gladkie. Szczeciny rz dow s, z krotkie i gladkie. Wszystkie szczeciny rz?du r pierzaste, przy czym r2, r3, r5 krotsze od pozostarych. Na opistonotum w rz^dzie 7 szczeciny II 75 lekko pierzaste. Szczeciny 12 siejaja. do polowy odleglosci 12 od 13. Najblizej siebie polozone s^ szczeciny 13. Szczeciny 16 dlugie i pierzaste lez^ w odleglosci 54 \im od siebie. W rz^dzie Z wszystkie szczeciny lekko pierzaste, podobne do szczecin 77 75, przy czym odleglosc mi?dzy szczecinami Z2 i Z3 jest trzy razy wi^ksza od odleglosci Z3 Z4. Szczecina Z3 si?ga prawie do podstawy Z4. Szczecina Z5 w odleglosci 30 [xm od 16. Szczecina SI gladka o dlugosci zblizonej do szczecin rz?du Z. Pozostate szczeciny rz?du S dlugie, pierzaste. Odleglosci pomi^dzy szczecinami S2 S3 i S3 S4 s^ sobie rowne. W rz^dzie szczecin kraw?dziowych tylko Rl nieco dluzsza od pozostalych i pierzasta, pozostale krotkie, gladkie i kolcowate. Dlugosci szczecin opistonotum i odleglosci mi$dzy nimi s^ nast?puja_ce: 57 32^ S S Zl Z Z3 13 Z Z Pory: por pol lezy z tylu za szczeciny si, por po2 na linii lacza^cej szczeciny s3 i i4> oddalony od s3 o swoja_ srednic?. Por po3 lezy na linii la_czacej szczeciny s4 i s5t blizej s4. Na opistonotum por Pol lezy z przodu przed linia^ l^czaea^ szczeciny SI i Zl. Por Po2 lezy pomi^dzy liniq, l^czq,c^ szczeciny 5*7 S2 a kraw^dzig. ciala, blizej 57. Po3 znajduje si? pomi^dzy lini^ l^cz^c^ szczeciny Z3 i Z4 a rz?dem S. Por Po4 lezy z przodu przed podstawy szczeciny S4..Urzezbienie: podonotum 101

98 \D I 21

99 z dose regularnie utozona. siateczka,, ktora w tylnej cze.sci tarczki ulega zanikowi. Opistonotum slabo urzezbione, pomie.dzy szczecinami rze.du / znajduja, sie. nieregularnie ulozone wzgorki, dochodza.ce do jamek grzbietowych. W cze.sci przedniej i przednio-bocznej znajduja, si? niewyrazne dachowkowato zachodz^ce tarczki. Pozostala cze>c opistonotum gladka. Jamki grzbietowe z wyraznie falistq. przednia, krawe.dzia.. Samiec: dlugosc" ^m, szerokosc y.m (Rys. 58). Szczeciny, pory oraz urzezbienie podobne jak u samicy. DlugoSc szczecin opistonotum i odleglosci mie.dzy nimi sa, naste.pujqce: SI 28-^ S S Zl Z4 28 Z // 28 n Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: do niedawna znany by! tylko jeden okaz tego gatunku, znaleziony w lesie z Quercus pubescens (Willd.) na Sredniogorzu Czeskim (HALA KOVA, 1963). W Polsce stanowiska jego leza, w cze. ci zachodniej kraju: Sla>k, Wielkopolska i poludniowo-zachodnie Pomorze. O jego wymaganiach ekologicznych niewiele mozna powiedziec; w Polsce zostal znaleziony w sciolce w parku miejskim, a takze w norach kreta i borsuka Prozercon rafalskii BLASZAK, 1971 Prozercon rafalskii BLASZAK, 1971: 61. Stanowiska (Rys. 60): Woj. rzeszowskie Pow. Oorlice: G6ra Cheim nad Rop^, las bukowo-jodjowy u st6p wschodniego zbocza, 240 m n.p.m., 14IV 1959, 4?? ze Scidlki (2P). Pow. Krosno: Cergowa G6ra pod Dukl^, las lisciasty na zboczu potnocnym, 450 m n.p.m., 4IX 1960, 5 9$ ze sci&ki (RAF); Stare buki w poblizu pustelni Bt. Jana z Dukli, SIX 1960, 3 9? ze sci6*ki (RAF). Pow. Sanok: Orle G6ry pod Sanokiem, na p6tnocny zachod od Bialej G6ry u st6p wzg6rza, 376 m n.p.m., las Querco-carpinetum, 8 VI 1960, 10 $? ze sci61ki (RAF); Orle G6ry, las lisciasty na zachodnim zboczu, 430 m n.p.m., 25 V 1958, 15?? ze sci6tki (RAF i MJ). Dokladna morfologia zostala podana przy opisie tego gatunku (BLASZAK, 1971). Samica: dlugosc n-m, szerokosc (xm (Rys. 59). Szczeciny: na podonotum szczecina il pierzasta i dluga (22 (Am), z2 lekko owlosiona, pozostale szczeciny tarczki krotkie i gtadkie, przy czym s5 jest nieco dluzsza od pozostatych.» ^ ^ -^- Rys. 59. Prozercon rafalskii BLASZAK,? z Orlich G6r strona grzbietowa Fig. 59. P. rafalskii BLASZAK,? from Orle Mountains dorsum

100 104 Ze szczecin kraw^dziowych podonotum poza r2 (Rys. 43m), ktora jest owlosiona, wszystkie s^ pierzaste, a szczeciny r2, r3 i r5 sq krotsze od pozostalych. Na opistonotum szczeciny II 15 owlosione, przy czym II si^ga do polowy odleglosci II 12, Szczeciny 16 dtugie i pierzaste leza, od siebie w odleglosci 68 fim. Szczeciny Zl Z3 owlosione, przy czym odleglosci Z2 Z3 s^ dwa razy wieksze od Zl Z2. Szczecina Z4 pierzasta. Szczecina SI lezy dwa razy blizej przedniej kraw^dzi opistonotum niz Zl i jest silnie owlosiona (Rys. 43 i) w odroznieniu od analogicznej szczeciny u Prozercon fimbriatus (C. L. KOCH), ktora jest gladka. Pozostale szczeciny rz?du 5" s dlugie i pierzaste. Szczeciny kraw^dziowe s% krotkie, gladkie i kolcowate. Dlugosci szczecin opistonotum i odleglosci mi^dzy nimi s^ nastejwjace: SI -T S S ' S Zl Z Z Z Z H ~ Pory: polozenie porow na podonotum typowe dla rodzaju Prozercon SELLNICK.. Na opistonotum por Pol lezy pomi^dzy szczeciny Zl a krawgdzi^ ciala, por Po2 lezy na linii lacz^cej szczeciny Si, S2, oddalony od SI o swoja, srednic. Por Po3 lezy z tylu za lini$ la^czaca^ szczeciny Z3, S3. Urzezbienie: podonotum pokryte regularnie siatkq. Mi^dzy szczecinami zl, 16 znajduje si? niereguiarne jasniejsze pole. W tylnej cz?sci tarczki za szczecinami 16, z2 znajduja, si? wzgorki, ktore nast?pnie przechodza_ na opistonotum. Opistonotum pokryte calkowicie wzgorkami (najwi^kszymi mi^dzy rz^dami szczecin /). Natomiast mi?dzy rz^dami szczecin /, Z znajdujq sie. cztery jasne pola z wyraznymi krawe.dziami. Jamki grzbietowe typowe, dobrze sklerotyzowane. Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: gatunek znany dota_d tylko z poludniowo-wschodniej Polski z Pogorza Karpackiego, gdzie wystepuje w sciolce gradow podgorskich Querco-carpinetum submontanum lub zespolow podobnych. Z Polski dotychczas podany z powiatow Sanok i Krosno (BLASZAK, 1971). Prozercon sellnicki HALASKOVA, 1963 Prozercon sellnicki HALA KOVA, 1963: 159. Prozercon sellnicki: KARG, 1971: 305. Stanowiska (Rys. 63): Woj. krakowskie Tatrzariski Park Narodowy: Dolina Koscieliska, Wyznie, Zbojnickie Okno, las jaworowo-swierkowy, 1 VII 1970, 6 $$ ze sci61ki mi?dzy wapiennymi skatemi (HD).

101 105 Rys. 60. Rozmieszczenie Prozercon rafalskii BtASZAK w Polsce Fig. 60. Distribution of P. rafalskii BLASZAK in Poland Woj. rzeszowskie Pow. Sanok: Mokre Matopolskie nad Oslawa., las bukowy, 30 IX 1959, 1 $ z opadtych lisci i detritusu (RAF). Woj. wroclawskie Pow. Jelenia G6ra: Sokole G6ry koto Trzcinska, las brzozowo-bukowy, 4V 1970, 1 9 z wyprdchniatego pnia (HD). Pow. Ztotoryja: Ostrzyca, 501 m n.p.m., las z przewaga. lipy, 29 VIII 1955, 1 $ ze sciolki (RAF i MJ). Woj. katowickie Pow. Cz?stochowa: Nadl. Zloty Potok, rezerwat,,parkowa", oddz. 97d, buczyna, 10IX 1971, 1 $ ze sciotki (WF). Pow. Tarnowskie G6ry: Nadl. Wieszowa, rezerwat,,seget", oddz. 16b, buczyna, 7 IX 1971, 1 $ ze sci6tki (WF). Samica: dtugosc am, szerokosc am (Rys. 61). Szczeciny: na podonotum tylko szczecina /5 krotka i gladka. Wszystkie pozostale szczeciny s^ pierzaste. Szczegolnie wyraznie pierzaste s^ wszystkie szczeciny krawe,dziowe, przy czym r2 jest wyraznie krotsza od innych szczecin tego rz?du. Na opistonotum

102 ft I 8 O o

103 ioo Rys. 62. Prozercon sellnicki HALASKOVA, deutonimfa strona grzbietowa (wg HALA KOVEJ, 1963) Fig. 62. P. sellnicki HALA$KOVA, deutonymph dorsum (after HALASKOVA, 1963) Rys. 61. Prozercon sellnicki HALASnovA, $ z Tatrzanskiego Parku Narodowego strona grzbietowa Fig. 61. P. sellnicki HALASKQVA,? from Tatrzafiski National Park dorsum

104 108 Rys. 63. Rozmieszczenie Prozercon sellnicki HALA KOVA w Polsce Fig. 63. Distribution of P. sellnicki HALASKOVA in Poland wszystkie szczeciny pierzaste, przy czym 7<5, S2 S4 sq wyraznie dluzsze od innych i silniej pierzaste. Szczeciny krawe.dziowe s$ krotkie, giadkie, kolcowate. Odleglosc mj?dzy szczecinami 16 wynosi 46 fxm. Dlugosc szczecin opistonotum i odleglosci mie.dzy nimi 53. nast^puj^ce: S.J S Zl Z Z Z Z K _ Pory: na podonotum porpol lezy w tyle za szczeciny ^7, porpo2 na linii lacza^cej szczeciny s2, s3; por po3 lezy pomi^dzy lini^ l^cz^c^ szczeciny s4, s$ a rz^dem z. Na opistonotum por Pol znajduje si pomi^dzy Zl a kraw^dzi^ ciala, Po2 lezy

105 pomi^dzy szczecina^ SI a krawe.dzi$ ciala. For Po3 lezy tuz za szczecin^ Z3 w kierunku na S3, Urzezbienie: podonotum z rysunkiem w postaci nieregularnej siatki. Opistonotum urzezbione nierownomiernie. Pomie.dzy rze.dami szczecin / i nieco w tyle poza nimi znajduja^ sie. nieregularnie ulozone wzgorki. W cze_sci przedniej pomie.dzy rzedami szczecin Z, / znajdujq, si$ gladkie pola z niewyraznymi krawe_dziami. W cze.sci przedniej opistonotum znajduj^ si? niewyrazne linie nieregularnej siatki. Pozostala cze.sc opistonotum gladka. Jamki grzbietowe bardzo charakterystyczne, poniewaz sa. niesymetryczne w ksztalcie, a zewne.trzne jamki s$ dwukrotnie wieksze od wewnetrznych. Deutonimfa: opis podaje, za HALASKOVA^ (1963), gdyz w badanym materiale brak byto tego stadium roiwojowego. Dlugos6 265 ^m, szerokosc 206 [xm (Rys. 62). Deutonimfa rozni si^ od postaci doroslej slabiej wyksztalconym urzezbieniem oraz krotszymi szczecinami na podonotum. Poza tym na podonotum oprocz gladkiej szczeciny /'5, podobnie jak u postaci dorosrych takze szczeciny zl i z2 oraz 16 s^ gtadkie, podczas gdy u postaci dorosrych s% one pierzaste. Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: gatunek znany z niewielu rozproszonych stanowisk w zachodnich Czechach i poludniowej Polsce (Slqsk, Wyzyna Malopolska, Tatry, okolice Sanoka). W Polsce wyst^powal gtownie w sciolce lasow lisciastych i mieszanych; HALASKOVA (1963) ponadto znajdowala go w mchach, porostach oraz pod Erica sp. i Vaccinium sp. Z powodu jednak zbyt matej liczby stanowisk niewiele mozna powiedziec o jego wymaganiach ekologicznych. 109 Prozercon traegardhi (HALBERT, 1923) Zercon tragdrdhi HALBERT, 1923: 375. Prozercon trag&rdhi: SELLNICK, 1958d: 364; HALA KOVA, 1963, 148; 1969a: 347; KARG, 1971: 306. Stanowiska (Rys. 69): Woj. biatostockie Pow. Olecko: mi?dzy Starym Folwarkiem a Krzywem, b6r swierkowy, wilgotno, 141X1969, 1 5, 3 < <? z pr6chna pnia ^wierkowego (ZMZ). Pow. Suwatki: Poddub6wek, las mieszany, 17 IX 1969, 5?$, 1 3 ze $ci«mki (ZMZ). Woj. bydgoskie Pow. Inowroctaw: Kaczkowo, park, pryzma z opadlych li^ci kasztanowca, 20 VTII 1968, 1 $ z butwiny (ZMZ). Woj. gdanskie Pow. Kartuzy: rezerwat nad jez. Ostrzyckim, partia bukowa z domieszka, sosny, 3 IX 1967, 2??, 1 <J ze Sciolki (RAF). Pow. KoScierzyna: Orle, wielogatunkowy las mieszany w rezerwacie d?b6w, 9 IX 1967, 1 3 ze sciolki (RAF); Nowa Wioska, wielogatunkowy park, 26 VI 1968, 3 22 ze sci&ki (ZMZ); KwidzyA, las HSciasty na pldn. od miasta o charakterze zblizonym do gradu, ze starymi d?bami, 26 VI 1968, J? ze sciolkt (ZMZ). Woj. koszaliriskie Pow. Czluch6w: Pakotulsko, rezerwat kormoran6w nad Brda., las bukowy, 19 IX 1967, 5 $? ze Sci6tki (ZMZ). Pow. Zlotow: wielogatunkowy las nad jeziorem Zlotowskim, 19 IX 1967, 9 $$, 2 &J ze sciotki (ZMZ). " "

106 \0

107 400 Rys. 65. Prozercon traegardhi (HALBERT), $ z Wielkopolskiego Parku Narodowego strona grzbietowa Fig. 65. P. traegardhi (HALBERT), from Wielkopoiski National Park dorsum Rys. 64. Prozercon traegardhi (HALBERT), $ z Wielkopolskiego Parku Narodowego strona grzbietowa Fig. 64. P. traegardhi (HALBERT), 2 from Wielkopolski National Park dorsum

108 112 Woj. krakowskie Ojcowski Park Narodowy: Chetmowa G6ra, las bukowo-jodlowy, 3 VI 1969, 3 22 ze sciolki (WN);.-o-Ua pod zamkiem Werszyhory, 4 VI 1969, 1 2 ze sci6tki (WN). Pienifiski Park Narodowy: stary odtowy nad Kroscienkiem, 2 VI 1968, 2 22 ze sciolki (WN). Pow. Limanowa: Limanowa, las lisciasty na zach6d od miasta, 6 VII 1970, 2 $2 ze sci6lki (ZP); okolice Limanowej, stary las debowy z pojedynczymi jaworami. wilgotno, 8 VII 1970, 52$ ze sci61ki(zp). Pow. Nowy Sa.cz: Beskid Sadecki, Muszyna, rezerwat lipowy, 6 VI 1968, 3 2$ ze Sciolki (WN). Pow. Olkusz: Dolina Kluczwody, zarosla graba z leszczyna, nad potokiem, 20 VIII 1971, 8 22, 2 $3 ze Sciolki (RAF). Pow. Tarnow: Ciezkowice, rezerwat,,skamieniate Miasto", las mieszany z przewaga. brzozy, 13 VIII 1968, 1 2 ze Sci&lki (CB). Pow. Zywiec: Beskid Zywiecki, stare swierki nad Rycerks. Kolonia., 9 VI1970, 1 2 ze Sciolki (WN i AP). Woj. 16dzkie Pow. Wierusz6w: Wejlewice, cmentarz, 6 X 1968, 2 22 spod Robinia pseudoaccacia L. (WN). Woj. olsztyriskie Pow. Ilawa: Szymbark, park, 26 VI 1968, 1 2 spod starych debow (ZMZ). Pow. Pasle.k: Mlynary, las lisciasty w dolinie potoku, 10 VI 1959, 17 9?, 4 <?, 1 PN (BD). Woj. opolskie Pow. Nysa: Ghicholazy, u st6p zalesionych zboczy nad Biala, glucholaska, 6 XII 1960, 1 2 z detritusu (ZP). Pow. Racib6rz: Babice, las debowy, 26 IX 1960, 4 22, 2 <$ ze Sciolki (ZP). Pow. Strzelce Opolskie: Zawadzkie, las mieszany nad Mala, Panwia,, 28 V 1970, 1 <J ze sci61ki (ZMZ). Miasto Poznari Park Solacki, 1 XII 1964, 14 $2, 2 <?^ z prdchna wyprochnialego jawora (RAF); tamze, 1 VII 1968, 3 22 z prochna i spod pnia Acer negundo L. (RAF). Woj. poznariskie Wielkopolski Park Narodowy: las mieszany nad jez. Jaroslowiecktm, 4 V 1968, 4 22, 1 $ ze sciolki (CB). Pow. Konin: olszyna nad jez. Mielno, 28 V 1968, 3 22, 1 <J ze sciolki (CB); tamze, las mieszany, 28 V 1968, 3 22 ze sciblki (CB). Pow. Rawicz: Lesnictwo Kawcze, gniazdo borsuka przy lesniczowce, 21 III 1962, 1 2 z gniazda (AK). Pow. Srero: K6rnik, stara cz?sc arboretum, 10 VI 1968, 6 22 ze sciolki (CB). Pow. Trzcianka Lubuska: Radolin, las mieszany, 15 VII 1968, 1 2 ze Sciolki (CB). Pow. Wqgrowiec: Wqgrowiec, las debowo-grabowy, gniazdo Clethrionomys glareolus (SCHR.) pod butwieja^q kloda, 19 X 1964, 2 22 z gniazda (KB); rezerwat deb6w pod Wa.growcem, 21 VI 1968, 1? ze sciatki (HC). Pow. WrzeSnia: Czeszewo, las zblizony do gradu, 30 X 1962, 4 22, 1 ^ ze sciolki (RAF). Woj. rzeszowskie Pow. D?bica: Zawada, stary, wielogatunkowy park, 6 VIII 1968, 1 2 spod prochniej^cego wiazu (CB). Pow. Gorlice: Wysowa G6ra, 710m n.p.m., las bukowy z domieszka, jodty na zboczu pohidniowowschodnim, 1 VII 1958, 1 2 ze sci6lki (ZP); Gorlice, gora 636 m n.p.m. nad Rop^ na poludnie od ujscia Gorliczki, stary las bukowo-jodlowy pod szczytem, 2 VII 1958,222 ze Sci6Hd(ZP). Pow. Jaslo: Zmigrod Nowy, lasy mieszane na p61nocno-zachodnich zboczach nad Wisloka., 300 m n.p.m., 17 VI 1955, 4 22 ze Sci6tki (ZP). Pow. Krosno: Cergowa Gora kolo Dukli, las lisciasty na p6mocnym zboczu, 450 m n.p.m., 4IX 1960, 9 22, 1 ze sci61ki (RAF); Tylawa, zarosla grabowo-leszczynowe, 14 IX 1961, 1 2, 1 $ ze sciotki (AS). Woj. szczeciriskie Pow. D?bno: Moryri, park nad jeziorem, 19 VI 1967, 1? ze Sciolki (ZMZ). Pow. Gryfino: Glinna, las bukowo-d bowy z teszczyn^ 6 XI 1954, 5 22 ze sciolki (RAF). Pow. Krosno Odrzanskie: G?bice, park, 31 X 1967, 1 $ ze sciolki (RAF).

109 00 Rys. 66. Prozercon traegardhi (HALBERT), deutonimfa z Kornika strona grzbietowa Fig. 66. P. traegardhi (HALBERT), deutonymph from K6rnik dorsum Blaszah, Zerconidae

110 Rys. 67. Prozercon traegardhi (HALBERT), protonimfa z Mlynar strona grzbietowa Fig. 67. P. traegardhi (HALBERT), protonymph from Mlynary dorsum

111 115 Miasto Warszawa Bielany, las l?gowy, 14 X 1960, 1 $ ze sciotki (RAF). Woj- wroctawskie Pow. Bystrzyca Klodzka: Miedzylesie, gniazdo Microtus arvalis (PALLAS) w zadrzewieniach przydroznych, 19 V 1965, 2?$ z gniazda (WS); Miedzyg6rze, gniazdo Microtus sp. na wyre>ie, 18 V 1963, 3 $$, 1 cj z gniazda (LQ. Pow. Dzierzonidw: Radunia, 573 m n.p.m., niski las de.bowy pod szczytem, 27 VI1963, 3?? z traw i detritusu (RAF i MJ). Pow. Jelenia G6ra: Szklarska Poreba, brzeg Kamienczyka ponizej wodospadu, fiwierki z domieszka, buka, 11 VI1960, 1 $, 1 <? z mchu i IMci (WK). Pow. Lw6wek Slaski: Lw6wek Slaski, las mieszany, 14X11960, 23 $?, 2 <J6* ze gciolki (WK); tamze, rezerwat piaskowcowy, 14 XI1960, 18 $$ ze fciolki z rozpadlin skalnych (WK); Swieraddw Zdr6j, las mieszany przy serpentynach, wilgotno, 13 XI1960, 1 $ ze Sciotki (WK); Ploczki Dolne, las HSciasty, 2 XI1960, 15?9, 1 3 ze Sciolki (WKT; Zerkowice, las mieszany na zboczu skalnym, 8 X 1961, 1 $ ze sciotki (WK). Pow. Olawa: Kanig6ra pod Bystrzyca., rezerwat de.bowo-grabowy z domieszka. lipy, 22 V 1970, 2 $$ ze Sciolki (ZM2); rezerwat d bowo-grabowy,,zwierzyniec", partia ze starymi d^bami, 22 V 1970, 3 $$ ze Sciolki (ZMZ); tamze, partia z przewaga, grabu, 22 V 1970, 4 $$ ze sciolki (ZMZ). Pow. Wroclaw: Sl za, 718 m n.p.m., stary las jaworowy pod szczytem, 28 VI1963, 1 $ z detritusu i prochna w wyprochniatym jaworze (RAF i MJ). Pow. Zlotoryja: Ostrzyca, 501 m n.p.m., las z przewaga, lipy na skalistym zboczu potnocnym, 29 VIII1955, 1 $ ze ci6fki (RAF i MJ). Woj. zielonog6rskie Pow. Glog6w: Jakubowo, stary las lisciasty, 27IX 1960, 1 $ ze sciolki (ZP). Samica: dlugosc fxm, szeroko [xm (Rys. 64). Szczeciny^ na podonotum wszystkie szczeciny s^ pierzaste z wyj^tkiem i'5, kt6ra jest gtadka. Szczeciny i6, z2 wystaj^ 1/3 swojej dhigofci poza tyln^ krawgdz podonotum. Wszystkie szczeciny kraw^dziowe podonotum sa. pierzaste, z tym, ze r2, r3 s^ wyraznie krotsze od pozostalych szczecin tego rzedu. Jest to jedna z cech odrozniaj^cych ten gatunek od Prozercon settnicki HALA KOVA, u kt6rego r3 jest podobnej dhigosci jak pozostale szczeciny tego rze^iu. Na opistonotum w rz^dzie / wszystkie szczeciny s^ pierzaste i polozone tak, ze swymi koticami dochodza. do podstaw szczecin sasiednich albo poza ich podstawy. Szczeciny 16 leza. w odlegjo^ci 60 [im od siebie. W rz^dzie Z, S wszystkie szczeciny s$ pierzaste. Szczecina SI jest bardziej oddalona od przedniej krawe,dzi opistonotum niz Zl. Wszystkie szczeciny kraw^dziowe R sq krotkie, ^adkie i kolcowate. Cech^ charakterystyczn^ tego gatunku jest wyst?powanie szczegolnie na opistonotum bardzo duzych areoli wiosowych, otaczajacych podstawy wszystkich szczecin za wyjatkiem kraw^dziowych. Dlugosc szczecin opistonotum i odleglosci migdzy nimi s^ nastgpujqce: SI S ^ S Zl Z Z Z Z U

112 50 Rys. 68. Prozercon traegardhi (HALBERT), larwa - strona grzbietowa (wg HALA KOVEJ 1969a) Fig. 68. P. traegardhi (HALBERT), larva dorsutn (after HALASKOVA, 1969a)

113 Pory: na podonotum por pol lezy z tyhi za podstawa. szczeciny si, por po2 lezy na linii la.cza.cej szczeciny i4, z3, por po3 znajduje si? pomie.dzy linia, la,cza,ca, szczeciny s4, s5 a rz?dem z. Na opistonotum por P07 lezy w przodzie przed szczeciny Zl, por Po2 znajduje si? na linii la.cza.cej szczeciny SI, Z2, por Po3 lezy pomi?dzy linia, lacza.ca. szczeciny Z5, Z4 a rz?dem 5, por ^o4 znajduje si? w tyle za szczeciny S4. Urzezbienie: podonotum pokryte calkowicie rysunkiem w formie siatki, o dos"c nieregularnych oczkach, niektore z nich zanikajq. w okolicy szczecin i5, s3, zl, daja_c zlewaja.ce si? nieregularne jasniejsze pola. Na opistonotum brak siateczkowatego urzezbienia, wyst?puja_ tylko nieregularnie ulozone wzgorki, najwi?ksze pomi?dzy rz?dami /, zanikaja.ee natomiast przy rz?dzie Z. Jamki grzbietowe w odroznieniu od Prozercon settnicki HALA KOVA, sa_ normalnego ksztahu i tej samej wielkosci. * Samiec: dlugosc ^m, szerdkosc pm (Rys. 65). Ksztaft szczecin, rozmieszczenie por i urzezbienie podobne jak u samicy. Dlugo 6 szczecin opistonotum i odleglosci mi?dzy nimi s^ nast?puja/:e: 117 SI S S S Zl Z Z Z4~ Z IS Odleglosc mi?dzy szczecinami 16 wynosi 42 (im. Deutonimfa: dlugosc (Am, szerokosc n-m (Rys. 66). Na podonotum szczecina i5 krotka i gladka, pozostale szczeciny pierzaste. Szczeciny rz?du s, z s^ pierzaste podobnie jak u postaci doroslych z tym, ze wszystkie szczeciny tej tarczki s^ krotsze"niz podano w opisie samicy. W rz?dzie szczecin kraw?dziowych r2, r3, r5 wyraznie krptsze od pozostalych szczecin tego rz?du i gladkie, podczas gdy u postaci doroslych szczecina r5 jest dluga i silnie pierzasta. Szczeciny 16 dochodza. tylko do przedniej kraw?dzi opistonotum. Szczeciny opistonotum podobne do szczecin postaci dorostych z tym, ze nieco krotsze i stabiej pierzaste, z wyja_tkiem Z4, ktora jest wyraznie dhizsza od pozostalych szczecin tego rz?du i bardziej pierzasta. Rozmieszczenie por6w i urzezbienie podobne jak u postaci dorostych z tym, ze urzeibienie jest stabiej zaznaczone. Jamki grzbietowe bardziej owalne niz u samicy, z wyraznie pofawowana, przednia. kraw?dzi^. Dlugosc szczecin opistonotum i odleglosci mi?dzy nimi s^ nast?puj^ce: Zl 18 // « Z

114 118 S S Z Z Z Protonimfa: dlugosc 256 fzm, szerokosc 165 ^m (Rys. 67). Na podonotum tylko szczecina /5 jest gtadka, pozostale mniej lub bardziej pierzaste, przy czym sa, one roznej dlugosci. Najdluzsze sa. silnie pierzaste szczeciny //, i3, s4, s5, r3, ktore mierza. od 24 do 32 jun. Szczeciny i2, i4, i6, s2, s6 i zl sa. krotsze i slabo pierzaste o dlugos"ci od 7 15 [xm. Na opistonotum wszystkie szczeciny sa. pierzaste, przy czym szczeciny 16 sa. prawie dwukrotnie dluzsze od pozostalych szczecin tego rze.du i Iez4 w odleglosci 52 (xm od siebie. Podobne w ksztalcie i dlugosci do szczeciny 16 sa. szczeciny S2 S4 i Z4, pozostale szczeciny rz?dow S, Z podobne sa, do szczecin II 75. Szczeciny Z7, Z5 sa. najkrotsze i stabo pierzaste. DlugoSc" szczecin opistonotum i odleglosci mie.dzy nimi sq nast?pujq.ce: si 12 zi 10 ii S S4 25 Z Z Z Por Po3 znajduje si? pomie.dzy linia. laczaca. szczeciny Z3, Z4 a rzedem 7. Areole szczecin opistonotum duze. Jamki grzbietowe w^skie z falista. przednia. kraw^dzia. Podonotum bardzo slabo urzezbione. W okolicy szczeciny i'5 znajduj^ si^ wyrazne duze pola, za szczecinami i6 znajduje sie. kilka wzgorkow, ktore przechodza. na opistonotum. Na opistonotum miedzy szczecinami rzedu 7 wyst?puja. wyrazne duze wzgorki, pomi^dzy rz^dami szczecin 7, Z znajduja. si? trzy wyrazne gladkie pola 0 wyraznych kraw?dziach. Pozostala cz?sc tarczki gladka. Larwa (Rys. 68) opis wg HALA KOVEJ (1969a): djugo^c 173 [im, szerokosc" 113 \Lm. Podonotum bardzo delikatnie urzezbione. Szczeciny i4 i6, zl, s2 giadkie 1 krotkie, pozostale owlosione. Szczeciny s4 (27 fxm), s5 (40 tam) sa. silnie pierzaste. Na opistonotum wystepuja. wzgorki. Szczeciny172, 13, 75, Zl 53 gladkie, pozostale dlugie (24 ^m) i wyraznie pierzaste. Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: dose pospolity lecz przewaznie nielicznie zbierany gatunek europejski znany z Niemiec, Irlandii, Szwecji, Wielkiej Brytanii, Austrii, Szwajcarii, W?gier, Czechoslowacji, ZSRR i Polski. Rozmieszczenie jego zdaje si? wskazywac ze ma on zasi?g bardziej polnocny niz Prozercon kochi SELLNICK. Wyst?puje w sciolce lasow lisciastych, mieszanych oraz borow

115 swierkowych, cze.sty w prochnie pniakow i mrowiskach. Znaleziony rowniez w chodnikach wydrazonych w drewnie przez owady. Znany z r6znych cz?sci kraju. Uprzednio by! w Polsce znany tylko z jednego stanowiska: z mrowisk gmachowki Camponotus sp. w nadlesnictwie Scinawka, pow. Klodzko (KIELCZEWSKI, NAWROT, WlSNIEWSKI, 1970). 119 Rys. 69. Rozmieszczenie Prozercon traegardhi (HALBERT) w Polsce: a 1 stanowisko, b 5 stanowisk Fig. 69. Distribution of P. traegardhi (HALBERT) in Poland: a locality, b 5 localities Rodzaj Zercon C. L. KOCH, 1836 Zercon C. L. KOCH, : 4, 15. Zercon: C. L. KOCH, 1842: 89; BERLESE, 1892: 41; TRXGARDH, 1938: 127; HAARLOV, 1942: 17; SELLNICK, 1944: 40; HIRSCHMANN, 1957: 7; SELLNICK, 1958d: 316; EVANS, 1958: 236; HIRSCHMANN, 1959: 6; SCHWEIZER, 1961: 159; KAHG, 1965: 216; HALASKOVA, 1969a: 206; KARG, 1971; 306. Triangulozercon JACOT, 1938: 56. generis: Zercon triangularly C. L. KOCH, Diagnoza: Na brzusznej stronie tarczki adgenitalne z 2 4 porami. Tarczka peritremalna rowno scieta, za biodrami czwartej pary nog, tarczka peritremalna

116 120 z 2 szczecinami, jedna krotka i gtadka, a druga dtuga pierzasta. Pomi?dzy kraw^dzia^ podonotum a tarczka. peritremalna, znajduje si duza przerwa pokryta blona_ kutikularna.. Na przedniej krawe_dzi tarczki ventro-analnej znajduja, si? dwie lub cztery szczeciny, u deutonimfy szczeciny te lez^ poza tarczka, ventro-analna.. U protonimf na delikatnym oskorku z boku ciala trzy szczeciny: r5, r6, R2. Formuly szczecin: larwa (2+Pa)+4 = 58 szczecin + Pa protonimfa deutonimfa i postac dorosla = 76 szczecin + Pa 4+2+(2+.Pa) 44 = szczecin + Pa (2 +Ps) Zercon arcuatus TRAGARDH, 1931 Zercon arcuatus TRAGARDH, 1931: 17. Zercon arcuatus: SELLNICK, 1944: 33; EVANS, 1954: 793; SELLNICK, 1958d: 334; HALA KOVA, 1969a: 210. Stanowiska (Rys. 74): Woj. krakowskie Tatrzafiski Park Narodowy: poludniowe zbocze Matego Giewontu, kos6wka, 29 VIII1968, 1 $, 1 c? z igliwia i detritusu (ZMZ); kosodrzewina nad Czarnym Stawem, 31 VIII 1968, 2 $$ z igliwia i detritusu (ZMZ); mi^dzy Siodtem a Giewontem, kosodrzewina, 29 VIII 1968, 1 2 ze Sciolki (ZMZ); Kondratowe Wierchy, okojo 1500 m n.p.m., b6r ^wierkowy na polnocnym zboczu, 25 VII1968, 1 $ ze sciolki (WN); p6lnocne trawiaste zbocze Beskidu, 2000 m n.p.m., 30 VIII1968, 1 $ z darni traw i rosim (ZMZ). Pow. Nowy Targ: Zielone Skatki naprzeciw zamku Czorsztyn, g?ste krzewy leszczyny, 31X1968, 1? z detritusu i lisci (RAF). Woj. rzeszowskie Pow. bieszczadzki: Bieszczady Zachodnie, zbocze pohidniowo-wschodnie pod szczytem Hnatowego Berda, 1200 m n.p.m., 13 IX 1954, 1? z porost6w (RAF i MJ); tamze, Krzemien, rozpadliny skalne pod graniq, 23 IX 1965, 2 $$ z dami i detritusu (KP). Woj. wroclawskie Pow: Dzierzoni6w: Radunia, 573m n.p.m., p6mocne zbocze pod szczytem, nieliczne sosny i d by, 27 VI 1963, 1 $ z traw i detritusu (RAF i MJ); tamze, partia lisciasta pod szczytem, 22 V 1970, 1 $ ze Sci6tki (ZMZ). Pow. Jelenia G6ra: G6ra Zamkowa pod Janowicami, stary las lisciasty z jaworem, 500 m n.p.m., 2 VIII1947, 2?? ze sci61ki (RAF). Pow. Wroclaw: Sl?za, stary las lisciasty pod szczytem, 28 VI1963, 1? z detritusu spod pni drzew (RAF). Samica: dlugosc ^m, szeroko^c ^m (Rys. 70). Jest to najwi^kszy przedstawiciel rodziny Zerconidae, dochodzi bowiem do 678 \an diugosci (HALASKOVA, 1969 a). Najwi?kszy okaz tego gatunku z terenu Polski mierzyl 630 ^m.

117 Rys. 70. Zercon arcuatus TRAGARDH, $ z Tatrzanskiego Parku Narodowego strona grzbietowa Fig. 70. Z. arcuatus TRXoARDH, $ from Tatrzanski National Park dorsum

118 V. f 1QQ Rys. 71. Zercon arcuatus TRXcAaDH, ^ z Tatrzanskiego Parku Narodowego strona grzbietowa Fig ". arcuatus TRXciRDH, <J from Tatrzafiski National Park dorsum

119 Charakterystycznq. cecha, tego gat Link u jest to, ze wszystkie szczeciuy grzbietowej strony ciala sa, gladkie. Szczeciny: r3, U mierz% po 30 tun, natomiast wszystkie pozostale szczeciny podonotum mierza. od [xm. Na opistonotum szczeciny II, 12 sa, rownej dlugosci, szczecina 13 nieco dluzsza, sie,ga do polowy odlegtosci mi?dzy szczecinami Szczecina 14 dochodzi do podstawy 75. Szczeciny 16 sa_ najdhizszymi szczecinami opistonotum, odleglosc" mie,dzy nimi wynosi 145 [im. Szczecina 52 nigdy nie dochodzi do bocznej kraw?dzi opistonotum. Szczecina SI rowna szczecinie Zl. Szczecina S3 wystaje nieznacznie poza boczna, krawe,dz. Szczeciny krawe.dziowe R i r gladkie, o dtugosci ok. 20 fj.m. Dlugos"c szczecin opistonotum i odlegtosci migdzy nimi sa. nastej>uja,ce: 123 SI S S4 28-* Zl Z Z Z Z ^* W / Pory: polozenie porow na podonotum typowe dla rodzaju Zercon C. L. KOCH. Na opistonotum por Pol polozony jest na linii!a,czacej szczeciny Z7, i6. For Po2 polozony jest pomi^dzy szczeciny SI a boczna. krawgdzi^ ciaja. For Po3 lezy pomi^dzy linia, l^cz^c^ Z3, Z4 a rz^dem 5, co jest charakterystyczne dla niewielkiej grupy gatunkow z rodzaju Zercon C. L. KOCH. Urzezbienie okazow tego gatunku z Polski rozni si? nieco od opisanego przez HALASKOV^ (1969a). Podonotum urzezbione w postaci siatki o wyraznie falistych k^tach oczek. Opistonotum o urzezbieniu siateczkowatym, dochodzacym do szczeciny 13. Pozostaia cze.sc tarczki pokryta jest wyraznymi wzgorkami. Wzgorki takie stosunkowo mniejsze znajduj^ si? rowniez z przodu tarczki w cz^sci srodkowej. Jamki grzbietowe duze, dobrze sklerotyzowane. Przednia krawe,dz tarczki ventro-analnej z 4 szczecinami. Samiec: dlugosc Vitf, szeroko^c fim (Rys. 71). Szczeciny, pory i urzezbienie podobne jak u samicy. Dtugosc szczecin opistonotum i odlegfos"ci mi^dzy nimi sa_ nastgpuj^ce: SI Zl 19 U ? S Z2 50 Z3 50 Z4 62 Z

120 4QQ Rys. 72. Zercon arcuatus TRA'GARDH, deutonimfa strona grzbietowa (wg HALA KOVEJ, 1969a) Fig. 72. Z. arcuatus TRAGARDH, deutonymph dorsum (after HALA KOVA, 1969a)

121 400 Rys. 73. Zercon arcuatus TRAGARDH, protonimfa strona grzbietowa (wg HALA&KOVEJ, 1969a) Fig. 73. Z. arcuatus TRAGARDH, protonymph dorsum (after HALA$KOVA, 1969a)

122 126 Rys. 74. Rozmieszczenie w Polsce: a, b Zercon arcuatus TRXGARDH, c Zercon athiasi VINCZE Fig. 74. Distribution in Poland: a, b Z. arcuatus TRAOARDH, c Z. athiasi VINCZE W zbadanym przeze mnie materiale nie znalaztem stadium deutonimfy i protonimfy i opisy tych stadiow wraz z rysunkami podaje, za HALA KOV^ (1969a). Deutonimfa (Rys. 72): drugos"d (ina, szeroko$" [im. Urzezbienie podonotum sfebo zaznaczone w bocznej cz?sci, w postaci dachowkowatych tarczek, ktore przechodza. w cze,$ci ^rodkowej w struktur? siateczkow^. Szczeciny na podonotum gladkie, tylko szczecina il oraz szczeciny rzgdu r sa. lekko owlosione. Urzezbienie opistonotum w postaci slabo zaznaczonej siateczki nie pokrywaj^cej calej tarczki. Szczeciny 16, Z3, S4 ouugie z hyalinowa. otoczk^ na koricu. Szczeciny krawedziowe opistonotum s^ krotkie, kolcowate, gladfcie. Odleglo (5 miedzy szczecinami 16 wynosi ^m. Dlugoic szczecin opistonotum w jxm: /; _ _ H Zl Z Z Z SI S S S

123 Polozenie porow podobne jak u postaci dorosiych. Jamki grzbietowe rowniez podobne do jamek postaci dorosiych, jednak przednia kraw^dz jest bardziej falista. Protonimfa (wg HALA KOVEJ, 1969a, Rys. 73): dlugos"c ^m, szerokos"c fim. Szczeciny na podonotum sa. gjadkie i tylko il i r3 slabo pierzaste. Polozenie porow podobne jak u postaci dorosiych i deutonimf. Odleglos"c" mi^dzy szczecinami 16 wynosi ^m. DlugoSc" szczecin opistonotum w jim: 11 n /Il -57 ^ Z/ 16 Z2 24 Z Z si 16 S2 S3 S Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: gatunek prawdopodobnie borealnogorski o niedostatecznie znanym rozmieszczeniu. W Europie znany z wysp Faroer, Wielkiej Brytanii, Czechoslowacji i Polski. Stanowiska jego w naszym kraju skupiaja. si? glownie na terenach gorskich i podgorskich (ani SCHWEIZER, 1961, ani MmELCiC, 1957, 1958 a nie wymieniaja. go z Alp). W Polsce znany z Karpat i Sudetow oraz z ich pogorzy. Wystepuje w Sciolce lasow i borow oraz pod kosodrzewinq. Gatunek ten wydaje si umiarkowanie sucholubny. 127 Zercon athiasi VINCZE, 1965 Zercon athiasi VINCZE, 1965: 244. Zercon athiasi: HALA KOV, 1969a: 216. Stanowiska (Rys. 74): Woj. warszawskie Pow. Losice: Zabuze nad Bugiem, mokre naptywki z zadrzewionych la)t, olszyn i starorzeczy, 21 IV 1938, 1? (RAF). Woj. bydgoskie Pow. Wloclawek: mfody 25-letni b6r sosnowy, 2 km od WieAca Zdroju, 23 V 1968, 2 $? z igiel i detritusu dookola pnia starej sosny (RAF). Samica: dlugos"c j.m, szerokosc [im (Rys. 75). Szczeciny: na podonotum szczecma il owlosiona, szczeciny rzedu r nieco rozszerzone bulawkowate przy koncu i owlosione (Rys. 43 r), pozostale szczeciny tarczki krotkie i gladkie. Na opistonotum szczecina 11 krotka i ^adka, 12 nieco dtuzsza i rowniez ^adka. Pozostale szczeciny tego rze_du bulawkowate i owlosione (Rys. 43 p), przy czym 13 jest z nich najkrotsza i si?ga tylko do podstawy 14. Szczeciny 16 (Rys. 43 p) leza, w odle^oici 114 (j.m od siebie. Szczecina Zl krotka i gtadka. Szczecina Z2 dlugos"cia. i ksztaftem podobna do szczecin krawe.dziowych r, R. Szczeciny Z3, Z4 bulawkowate i owlosione. Szczecina Z5 podobna do szczecin kraw dziowych, lezy w odlegjos\;i 28 p.m od 16. W rzedzie S wszystkie szczeciny bulawkowate i stopniowo coraz dhizsze pocz^wszy od szczeciny SI. Szczeciny rze,du R (Rys. 43rJ

124 128 podobne do szczecin krawe_dziowych podonotum. DlugoSc szczecin opistonotum i odlegtosci miedzy nimi sa, nastejmjace: SI S3 46-^9 S4 ^ ^* Z Z Z Z // j Pory: na podonotum polozenie pol i po2 typowe dla rodzaju Zercon C. L. KOCH, natomiast porpos polozony jest pomi^dzy linia, la,czaca, szczeciny 55 s6 a rzedem z. Na opistonotum por Pol lezy z przodu przed szczeciny SI za przednia, krawedzia^ opistonotum. Por Po2 lezy na srodku nieco z tylu za linia. laczaca. szczeciny S2 Z3. Por Po3 lezy na linii laczacej szczeciny Z4, 75, tuz przy bocznych jamkach grzbietowych. Urzezbienie: podonotum pokryte calkowicie dachowkowatymi tarczkami. Pomie_dzy szczecinami zl s6 znajdujq. sie. duze sierpowate utwory zwrocone ostrymi koricami w kierunku bocznej kraw^dzi. Urzezbienie opistonotum zroznicowane, w czesci srodkowo-przedniej struktura wyraznie siateczkowata, w czesci przednio-bocznej dachowkowata, natomiast cala cz^sc tylna tarczki pokryta jest wyraznymi wzgorkami powi?kszajq,cymi si? w miar? zblizania si? do jamek grzbietowych, poza ktorymi powierzchnia jest gladka. Jamki grzbietowe bardzo charakterystyczne, dochodz^ do 40 fim, a wi?c s^ prawie dwa razy wi^ksze od sredniej wielko^ci jamek gatunkow z rodzaju Zercon C. L. KOCH. Jamki zewne_trzne 53. polozone ukosnie wzgl^dem osi ciafa. Przednia kraw^dz tarczki ventro-analnej z 4 szczecinami. Deutonimfa (wg HALA KOV J, 1969a, Rys. 76): dlugosc 371 [xm, szeroko^c 244 fim. Urzezbienie podonotum mniej wyrazne jak u samicy. Szczeciny i'7, r3, r6 s^ dlugie i pierzaste, pozostale szczeciny rz?du r i szczeciny $5, s6 delikatnie owlosione. Pory podobnie ulozone jak u postaci dorostych. Opistonotum delikatnie punktowane, szczegolnie w cze,sci srodkowej. Szczeciny II 15, Zl Z3 s^ krotkie i gladkie, pozostale dlugie, pierzaste z hyalinow^ otoczk^. Szczeciny kraw?dziowe krotkie i gladkie z wyjatkiem Rl, R2, ktore s^ nieco dluzsze i owlosione. Odleglo^c mie.dzy szczecinami 16 wynosi 89 fim. Dlugosc szczecin opistonotum jest naste_- pujqca: Zl Z2 Z SI 35 S2 40 S3 51 S4 59

125 Rys. 75. Zercon athiasi VINCZE, $ z Zabuza nad Bugiem strona grzbietowa Fig. 75. Z. athiasi VINCZE, $ from Zabuze on river Bug dorsum 9 Blaszak, Zerconidae

126 100 Rys. 76. Zercon athiasi VINCZE, deutonimfa strona grzbietowa (wg HALA KOVEI 1969a) Fig. 76. Z. athiasi VINCZE deutonymph dorsum (after HALASKOVA. 1969a)

127 Polozenie porow podobne jak u postaci doroslych, jedynie por Po3 pdozony wyrainie w przodzie przed linia, laczaca. szczeciny 75, S4. Jamki grzbietowe podobne jak u postaci doroslych, zewnetrzne Iez4 ukosnie wzglgdem osi ciala. Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: gatunek ten znany byl dotychczas z Wejier (ska_d zostal opisany) i Czechoslowa'cji. Okazy z Polski sq. identyczne z we.gierskimi, natomiast czechoslowackie roznia, sie, od holotypu, co zaznaczyla HALA KOVA (1969). Wedlug tejze autorki jest to gatunek wybitnie kserofilny, ktory zyje na stepie i lasostepie o niskiej i sredniej zawartosci prochnicy. Jednakze dane te nie sa, pewne, gdyz jak juz zaznaczylem, opis znalezionych przez HALA KOVA^ (1969a) okazow odbiega od opisu oryginalnego i bye moze odnosi si? do jeszcze innego gatunku. W Polsce^na jednym stanowisku zostal on rowniez znaleziony w srodowisku suchym, a mianowicie w borze sosnowym, natomiast na drugim zebrano go z mokrych naplywek nad Bugiem. By moze jednak w tym drugim przypadku zostal on splukany ze znajdujacego si? w poblizu suchego boru sosnowego z leszczyna^ 131 Zercon batoghi SELLNICK, 1958 Zercon baloghi SELLNICK, 1958d: 355. Zercon baloghi: VINCZE, 1965: 242; HALA KOVA, 1969a: 222. Stanowiska (Rys. 81): Woj. krakowskie Ojcowski Park Narodowy: swietliste zarosla pod zamkiem Wers'zyhory, 4 VI 1969, 3?$ ze s^idtki (WN). Pow. Nowy Targ: Zielone Skalki, naprzeciw Zamku Czorsztyn, g?ste krzewy leszczyny, 3 IX 1968, 9 $, 6 (J<J z detritusu i li^ci (RAF). Pow. Nowy Sa.cz: Beskid Sqdecki, rezerwat lipowy pod Muszyna, 6 VI1968, 5??, 2 DN ze Sci6*ki (WN). Pow. Olkusz: zbocze w^wozu na wsch6d od Woli Kalinowsklej, 4 VI 1969, 3??, 1 DN (WN); Dolina Kluczwody, zarosla grabu z leszczyna, nad potokiem, 20 VIII 1971, 11 $?, 5 (J(J ze Sciolki (RAF). Woj. rzeszowskie Pow. Gorlice: Gorlice, g6ra 636 m n.p.m. nad Ropa. na poludnie od uj^cia Gorliczki, stary las bukowojodlowy pod szczytem, 2 VII 1958, 1 $ ze s"ci61ki (ZP). Wapienne, stare wypr6chniale buki w mjodniku bukowym z domieszkq grabu, 21 VIII 1961,1 $ ze Sci61ki i prochna (RAF). Pow. Jaslo: Zmigr6d Nowy, lasy mieszane na p6hiocno-zachodnich zboczach nad Wistoka^ 300 m n.p.m., 17 VI 1955, 37 5$, 14 tj<? ze sciotki (ZP); PodJaz, las lisciasty z przewaga, graba i olchy, 18 VI 1955, 32??, 11 3$ ze sciolki (ZP). Pow. Krosno: Cergowa G6ra kolo Dukli, stary las lisciasty na p6mocnym zboczu, 450m n.p.m., 41X1960, 1 cj ze s"ci61ki (RAF). Pow. Rzeszow: okolice Grzegorz6wki, buczyna na stoku p6hiocnozachodnim, 21 VI1960, 2 $$ ze sci6tki (AS). Pow. Sanok: Orle G6ry pod Sanokiem, na p6hiocny zach6d od Bialej G6ry u st6p wzg6rza 376 m n.p.m., las o charakterze Querco-carpinetum, 8 VI 1960, 13??, 4 (J(J ze ^ci6tki (RAF); prawy brzeg Sanu u st6p Orlich G6r, las lisciasty dab i lipa, 29 V 1958, 77 $2, 22 Jc?, 8 DN, 10 PN ze scittki (RAF i MJ); Orle G6ry, las lisciasty na zachodnim zboczu, 430 m n.p.m., 25 V 1958, 1 2 ze Sciotki (RAF i MJ). Pow. Strzyz6w: Przedmies'cie Czudeckie, buczyna z domieszka. sosny i d bu, 19 VI I960, I $, 1 <J ze sciihki (AS).

128 Rys. 77. Zercon baioghi SELLNICK, $ z Podiazia strona grzbietowa Fig. 77. Z. baioghi SELLNICK, $ from Podtaz dorsum Rys. 78. Zercon baioghi SELLNICK, $ z Podiazia strona grzbietowa Fig. 78. Z. baioghi SELLNICK, <? from Podtaz dorsum

129

130 134 Samica: dtugosc ^.m, szerokosc ^m (Rys. 77). Szczeciny: na podonotum szczeciny i7, r3, r6 wyraznie owlosione, natomiast stabiej owlosione sa, s6, r4, r5. Pozostate szczeciny tej tarczki sa. gladkie. Najdluzsza, szczeciny podonotum jest r3 (40 \LTQ) oraz 11 (32 [Am). Na opistonotum szczeciny 77, 72 krotkie, natomiast dlugie. Szczeciny 16 leza. w odlegtos"ci 140 [im od siebie. Szczeciny Zl, Z2 krotkie, podobne do szczecin 77, 72, natomiast szczecina Z3 jest prawie dwa razy dluzsza od Z2 i sieja prawie do podstawy szczeciny Z4, ktora jest najdluzsza, szczecina. opistonotum (Rys. 86b). Z5 jest podobna do Z3 i lezy w odleglosci 30 [im od 16. Szczecina 52 co najmniej trzy razy dluzsza od SI, pierzasta, wystaje ponad boczna, krawe.dz tarczki. Szczecina S3 jest wyraznie dluzsza od S2, a S4 jest nieco dluzsza od S3. Szczeciny krawe.dziowe 7? sa_ krotkie, gladkie, za wyj^tkiem Rl, R2, ktore sa, lekko owlosione, o s"redniej dlugos"ci 24 [im. Na opistonotum szczeciny 52 54, Z4, 16 sa, pierzaste. Dlugosc szczecin opistonotum i odleglosci mi?dzy nimi s^ nast^pujqce: »j»j c? S Zl Z Z Z D / Pory: na podonotum por pol lezy tuz za szczeciny,$7, po2 znajduje si z tyfu za srodkiem Hnii l^czqcej i4t s4, oraz por po3 w tyle za Iinia_ lacz^c^ ^5 i zl. Na opistonotum por 7W lezy w przodzie przed szczecina, Zl, por Po2 znajduje si pomi^dzy linia. k\cz ca szczeciny Z2, Z3 a rz^dem S, blizej Z3. Por Po3 lezy na linii laczacej szczeciny 14, Z4 lub w tyle za nia, oddalony od Z4 o swoj^ srednic?. Urzezbienie: podonotum pokryte jest calkowicie dose regularnymi tarczkami, natomiast opistonotum pokryte jest nimi tylko do poziomu linii la_cza,cej szczeciny 72, Z3 i 55; pozostala cz^sc tarczki gladka. Jamki grzbietowe rownej wielkosci, dobrze sklerotyzowane. Przednia kraw^dz tarczki ventro-analnej z 4 szczecinami. Samiec: dlugosc [xm, szerokosc ^m (Rys. 78). Szczeciny, pory i urzezbienie podobne jak u samicy. Dlugosc szczecin opistonotum i odleglosci mie.dzy nimi sa_ naste.puja.ee: 5/ Zl Z // Rys. 79. Zercon baloghi SEIXNICK deutonimfa z Orlich G6r strona grzbietowa Fig. 79. Z. baloghi SELLNICK, deutonymph from Orle Mountains dorsum

131 B

132

133 137 S S Z Z Z Deutonimfa: dlugosc ^m, szerokosc pm (Rys. 79). Na podonotum z wyj$tkiem szczecin il, r3, r5 i r6 ktore sa^ owlosione, pozostale sa. gtadkie o dtugosci od [im. Na opistonotum w rze^dzie / szczeciny II 72 krotkie i gladkie, natomiast szczeciny dlugie i rowniez gladkie, ufozone sq. w skosnym szeregu w rowriych od siebie odst^pach. Szczeciny 16 dlugie i owlosione, potozone od siebie w odlegtosci 134 [xm. W rz^dzie Z szczeciny Z7 i Z2 krotkie i gladkie, natomiast Z3 jest dluzsza ale rowniez gladka. Szczecina Z4 dluga i owlosiona [w opisie deutonimfy HALASKOVEJ (1969a) brak bylo tej szczeciny], Z5 giadka. W rz^dzie 5 tylko szczecina 57 krotka i gladka, pozostale szczeciny dlugie i owlosione. W rz^dzie 7? wszystkie szczeciny gladkie. Dlugosc szczecin opistonotum i odleglosci mi^dzy nimi sg. nast^pujqce: SI S S4 t n Zl Z Z Z Z ~ ~ Polozenie porow podobne jak u postaci dorostych. Na podonotum w bocznej cze_sci wyst^puje bardzo delikatny siateczkowaty rysunek. Opistonotum gladkie, jamki grzbietowe wyrazne. Protonimfa: dlugosc fxm, szerokosc ^m (Rys. 80). W literaturze brak bylo dotqd opisu tego stadium rozwojowego. Na podonotum wszystkie szczeciny z wyjatkiem il, s4 i r3 s$ krotkie i gtadkie. Szczeciny il (20 ^m), s4 (22 [xm) i r3 (38 txm) s^ owlosione. Na opistonotum w rze_dzie 7 szczeciny sa_ krotkie i gladkie, 75 lezy pomi^dzy jamkami grzbietowymi. Szczeciny 16 bardzo dlugie i owlosione, lez^ od siebie w odleglosci 80 ^m. W rzejizie Z szczeciny Zl Z3 krotkie i gladkie. Z4 dluga i owlosiona, Z5 gladka. W rzedzie S szczecina SI krotka i gladka, S2 S4 dlugie i owktsione, Dlugosc szczecin opistonotum i odleglosci mi^dzy nimi sa_ nast?puj^ce: Rys. 80. Zercon baloghi SELLNICK, protonimfa z Orlich G6r strona grzbietowa Fig. 80. Z. baloghi SELLNICK, protonymph from Orle Mountains dorsum

134 138 Rys. 81. Rozmieszczenie w Polsce: a Zercon batoghi SELLNICK, b Z. hungaricus SELLNICK Fig. 81. Distribution in Poland: a Z. baloghi SELLNTCK, b Z. hungaricus SELLNICK ^ Zl Z Z Z Z Z porow wystepuje tylko Po3 ktory lezy na linii laczacej szczeciny 13 i Z4y w przodzie przed zewnetrznymi katomi bocznych jamek grzbietowych. Na podonotum pomie.dzy szczecinami S4 \4 bardzo delikatne pofaldowane linie. Na opistonotum slabo zaznaczone linie znajduj^ si? w bocznej czesci. Rys. 82. Zercon berlesei SELLNICK, $ znad Czamej Hariczy strona grzbietowa Fig. 82. Z. berlesei SELLNICK $ from vicinity of the river Czarna Hancza dorsum

135

136

137 Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: prawdopodobnie gatunek subpannonski znany dot^d z nielicznych stanowisk na We.grzech i Czechoslowacji, gdzie wedlug HALA&KOVEJ (1969) ma on charakter sucholubny. W Polsce gatunek ten stwierdzono tylko w gorach i na pogorzu oraz w Ojcowskim Parku Narodowym i jego poblizu. Wedlug moich obserwacji, gatunek ten jest raczej cieplolubny, o czym swiadczy jego wystepowanie poza murawami i slonecznymi zaroslami, rowniez w gradach i zespolach podobnych. 141 Zercon berlesei SELLNICK, t958 Zercon berlesei SELLNICK, 1958d: 115. Zercon berlesei: VINCZE, 1965: 242; HALA KOVA, 1969a: 228. Stanowiska (Rys. 87): Woj. bialostockie Pow. Olecko: miedzy Starym Folwarkiem a Krzywem, wilgotny b6r wierkowy, 14IX 1969, 1 $, 1 cj ze sciotki (ZMZ). Pow. Suwalki: jez. Hancza, olszyna, 16 IX 1969, 71?9, 58 <?, 3 DNze Sciolki i mchu (ZMZ); Czarna Haricza ze sciohd na wysepkach tuz przy jez. Hancza, 16 IX 1969, 1? (ZMZ). Woj. katowickie Pow. Zawiercie: Gora Berkowa; skatki szczytowe 462m n.p.m., wystawa potudniowo-wschodnia, 3 X 1965, 1 $ z detritusu ze szczelin skalnych (RAF). Woj. krakowskie Ojcowski Park Narodowy: Waw6z Jamki, 14X1967, 1 $ z mchu na zacienionej skale (AS). Tatrzariski Park Narodowy: Czerwony Potok, 16 VIII 1970, 4 $$, 3 $& 1 DN z mchu na granitowym gkzie (HD); Dolina Koscieliska, skaly przy krzyzu W. Pola, 4 VI 1970, 3 $$, 12 ^, 1 DN z mchu na skalkach (JK). Samica: dlugosc 500 ^550 i^m, szerokosc [Am (Rys. 82). Szczeciny: na podonotum najdluzszq. i owlosionq. szczecin^ jest il (34 (Am). Pozostale szczeciny tej tarczki s^ giadkie, o dhigosci od {im. Szczeciny kraw^dziowe podonotum podobne w dlugosci i budowie do szczecin rz$du R. Na opistonotum szczeciny II 75 krotkie i gladkie. Odleglosci mie.dzy szczecinami II 12 oraz s^ sobie rowne, podobnie jak odleglosc mi^dzy oraz Szczeciny 75 lezq. w przodzie tuz przed bocznymi ka_tami wewnetrznych jamek grzbietowych. Szczeciny 16 sq diugie (Rys. 86d), paleczkowate i lez% na tylnej krawe.dzi tarczki, za przestrzeni^ mi^dzy zewn^trznymi a wewn^tiznymi jamkami grzbietowymi. Odleglosc mi dzy szczecinami 16 wynosi 124 ^.m. Szczeciny Zl i Z2 krotkie i gtadkie, szczecina Z3 dluga i paleczkowata nie si$ga jednak do podstawy szczeciny Z4t ktora jest podobnego ksztaltu jak Z3 i wystaje poza tylna^ kraw^dz opistonotum Rys. 83. Zercon berlesei SELLNICK, <J znad Czarnej Hariczy strona grzbietowa Fig. 83. Z. berlesei SELLNICK, <J from vicinity of the river Czarna Haricza dorsum

138

139 Rys. 85. Zercon berlesei SELLNICK, protonimfa strona grzbietowa (wg HALASKOVEJ, I969a) Fig. 85. Z. berlesei SELLNICK, protonymph dorsum (after HALASKOVA 1969a) Rys. 84. Zercon berlesei SELLNICK, deutonimfa znad Czarnej Hanczy strona grzbietowa Fig. 84. Z. berlesei SELLNICK, deutonymph from vicinity of the river Czama Hancza dorsum

140 Q a b d f g h k Rys. 86. Szczeciny i peritremy niektorych Zerconidae: a b Zercon baloghi SELLNICK, samica: peritrema (a) szczecina 16 (b); c e Z. berlesei SELLNICK peritrema samicy (c), szczecina 16 samicy (d) szczecina 16 deutonimfy (e); f Z. carpathicus SELLNICK peritrema samicy; g h Z. curiosus TRAGARDH samica: szczecina 16 (g), peritrema (h); i k Z. dampfi SELLNICK samica: szczecina 16 (i) peritrema (k) Fig. 86. Setae and peritremes of some Zerconidae: a b Z. baloghi SELLNICK female: psritreme (a), seta 16 (b); c e Z. berlesei SELLNICK female: peritreme (c), seta 16 (d), deutonympb: seta 16 (e); f, Z. carpathicus SELLNICK peritreme of female; g h Z. curiosus TRAGARDH female: seta 16 (g), psritreme (h); i k Z. dampfi SELLNICK female: seta 16 (i) peritreme (k)

141 Szczecina Z5 krotka, gladka, lezy poza zewne.trznymi jamkami grzbietowymi, oddalona od szczecin 16 o 22 y.m. Szczecina SI krotka. Szczecina S2 jest gladka, 1,5 raza dluzsza od SI i si^ga do bocznej krawe^dzi opistonotum. Szczeciny S3 i S4 s$ podobne w ksztalcie i dlugosci do 16. Odleglosci mie,dzy tymi szczecinami s^ sobie rowne. Szczeciny krawe_dziowe R sa. gladkie, o dlugosci 30 [j.m. Dlugosc szczecin opistonotum i odleglosci mie_dzy nimi sa. nast$puja_ce: 145 SI S S ^ Zl Z Z Z n ^55 Pory: na podonotum pol lezy pomi^dzy szczecinami si i s2, por po2 pomi^dzy 14 i s4j a por po3 w tyle za liniq. lacza^ca, szczeciny 55 i zl. Na opistonotum por Pol lezy w przodzie przed szczeciny Zl, pomie_dzy rzedami Z, /. Por Po2 lezy w tyle za lini^ laczq-c^ szczeciny S2 i Z2, blizej tej ostatniej. Por Po3 lezy w przodzie przed bocznymi jamkami grzbietowymi na linii l^cz^cej szczeciny Z4 i /5, blizej Z4. Por Po4 lezy poza szczeciny S4 oddalony od niej o 2 swoje srednice. Urzezbienie: podonotum urzezbione niezbyt wyraznie w postaci nieregularnych tarczek. Opistonotum pokryte dachowkowatymi tarczkami do szczeciny 52. W tylno-bocznej cze_sci tarczki znajduja, si wyrazne wzgorki dochodzqce do bocznych jamek grzbietowych. Pozostala cze_sc tarczki gladka. Jamki grzbietowe duze i wyrazne lez^ w rownych od siebie odst^pach. Przednia kraw^dz tarczki ventro-analnej z 4 szczecinami. Samiec: dlugosc fmi, szerokosc \im (Rys. 83). Ksztalt i rozmieszczenie szczecin oraz urzezbienie podobne jak u samicy. Dlugosc szczecin opistonotum i odleglosci mi?dzy nimi sq. nast?puj^ce: SI S ^18 S3 38^ S Zl Z Z Z Pory rozmieszczone podobnie jak u samicy. W Biaszak, zerconidae

142 146 ' Rys. 87. Rozmieszczenie w Polsce: a Zercon berlesei SEU.NICK, b Z. zelawaiensis SEIXNICK Fig. 87. Distribution in Poland: a Z. berlesei SELLNICK, b Z. zelawaiensis SELLNICK Deutonimfa: dlugosc 400-^30 ^m, szeroko& frim (Rys. 84). Na podonotum, z wyjatkiem szczeciny il, ktora jest dluga (35 ^m) i owlosiona, wszystkie szczeciny sa. krotkie i gladkie. Na opistonotum szczeciny krotkie i gladkie, przy czym 75 leza. mie.dzy zewne.trznymi a wewne.trznymi jamkami grzbietowymi. Szczeciny 16 dhigie i owlosione (Rys. 86b), oddalone sa, od siebie o 100 fim. Szczeciny Zl, Z2 krotkie. Szczeciny Z3 i Z4 dlugie i owlosione. Szczecina Z3 nie sie,ga do podstawy szczeciny Z4. Szczecina 57 krotka i gladka, 52 dluzsza i gladka, wystaje nieco poza boczna, kraw^dz opistonotum, S3 i S4 dhigie i owtosione. Szczeciny krawe,dziowe r i R s^ krotkie (do 10 (jm) i gladkie. DtugoSc szczecin opistonotum i odlegfos"ci miedzy nimi sq nastejpuj^ce: si Zl Z Z U ^

143 Z ZS Rozmieszczenie porow podobne jak u postaci doroslych. Podonotum slabo urzezbione. Opistonotum delikatnie urzezbione w przedniej cze.sci. Przednia cze.sc" jamek grzbietowych wyraznie falista. Protonimfa opis wg HALA KOVEJ (1969a); dtugosc [im, szerokosc [Am (Rys. 85). Na podonotum tylko szczeciny il i r3 sa. dlugie i delikatnie pierzaste, pozostale szczeciny sa. zupelnie gladkie i krotkie. Szczeciny II 75, Zl i Z2 oraz SI sa. krotkie, gfadkie, a szczeciny 16, Z3, Z4, S2, S3 i S4 dlugie, nieco rozszerzone i owlosione. Odleglos"c" mi^dzy szczecinami 16 wynosi \an. Dhigosc szczecin opistonotum w // W IS K Zl 5 8 Z2 5 8 Z3 34 Z SI S S3 32 S v For Po3 lezy na linii facza,cej szczeciny 14 i Z4. Jamki grzbietowe z bardzo wyraznie falista. przedni^ kraw^dziq. Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: gatunek o rozlegtym, jednak niedostatecznie znanym zasi^gu. Podawany z Woch, Hiszpanii, W^gier, Czechoslowacji i Polski. Na terenie kraju znany z niewielu rozproszonych stanowisk, zroznicowanych pod wzgl?dem ekologicznym. Nie mozna go wiee uwaza6 za gatunek sucholubny ani stanowiska w Tatrach slowackich za przypadkowe (HALA KOVA, 1969 a), wyst^puje bowiem w Tatrach polskich. 147 Zercon carpathicus SELLNICK, 1958 Zercon carpathicus SELLNICK, 1958d: 341. Zercon carpathicus: HALA$KOVA, 1969a: 233. Stanowiska (Rys. 92): Woj. katowickie Pow. Cieszyn: Beskid Sla^ski, omszone glazy nad Czaraa, Wisetkq powyzej Czaniego, 6 VI 1970, 1? z mchu (WN i AP); tamze, Barania G6ra, b6r Swierkowy na p6hiocnych stokach, m n.p.m., 6 VI1970, 1 $ ze Scidtki {WN i AP). Woj. krakowskie Babiog6rski Park Narodowy: b6r swierkowy przy szlaku do przet^czy Brona, 1200m n.p.ra-, 12 VI 1970, 1 $ ze zmurszalych pni i mchu (WN i AP); bor Swierkowy na Perci Akademickiej, 1300m n.p.m., 1 $ ze sci6tki i zmurszafych pni (WN i AP); b6r fiwierkowy przy ±6Hym szlaku,

144 400 Rys. 88. Zercon car^athicus SELLNICK, $ z Tatrzailskiego Parku Narodowego strona grzbietowa Fig. 88. Z. carpathicus SELLNICK, $ from Tatrzanski National Park dorsum

145 1200m D.p.m., 1 $ ze & ;i6fki i mchu (WN i AP). Tatrzanski Park Narodowy: Jaskinia Dziura, 28 VIII1968, 1 3 ze sciofki i lisci (ZMZ); stary mszysty b6r Swierkowy ponizej Morskiego Oka, 31 VIII 1968, 1 5, 1 DN z mchu i butwiny (ZMZ); b6r swierkowy przy czerwonym szlaku od Roztoki do Morskiego Oka, 8 VI 1969, 2 $$ ze sci61ki (WN). Pow. Zywiec: Beskid Zywiecki, rezerwat swierkowy na Romance, m n.p.m., 8 VI 1970, 1? ze sci6tki, mchu i zmurszalych pni (WN i AP); tamze, pohidniowe zbocze Suchej G6ry, 9 VI 1970, 2?$ ze sci6fki starych buk6w (WN i AP). 149 Woj. rzeszowskie Pow. Gorlice: Gora Chelm nad Ropa., las bukowo-jodlowy na wschodnim zboczu, 240m n.p.m., wilgotno, 14 IV 1959, 1 ze sci61ki (ZP). Samica: dlugosc 45(^ 500 fim, szerokosc [im (Rys. 88). Szczeciny: wszystkie szczeciny na podonotum s$ gladkie z wyjqtkiem szczeciny /7, ktora jest pierzasta. Na opistonotum szczeciny s^ krotkie, 16 dlugie i owlosione leza^ za wewnetrznymi katami bocznych jamek grzbietowych, w odleglo^ci 126 fira od siebie. Szczeciny Zl i Z2 krotkie i gladkie, Z3 i Z4 dlugie i owtosione. Szczecina Z3 si?ga nieco poza podstaw? szczeciny Z4. Szczecina Z5 gladka, lezy w odleglosci 26 ^.m od 16. Szczeciny SI i 52 krotkie, S3 nieco dluzsza, gladka, nie wystaje poza boczn^ krawe^dz opistonotum, 5^ dluga i owlosiona. Wszystkie szczeciny kraw^dziowe rz^dow r i R sq. krotkie i gtadkie. Dlugosc szczecin opistonotum i odleglosci mi^dzy nimi s^ nast^puj^ce: SI S S S Zl 43-^17 Z Z Z Z // Pory: Pol lezy pomi?dzy rze_dem Z, I za przedni^ kraw^dziq opistonotum. For Po2 lezy w tyle za lini% laczac^ szczeciny Z2 i 52. For Po3 znajduje si? w tyle za lini$ l^czqc^ 75 i Z4 przed bocznymi jamkami grzbietowymi. Urzezbienie: podonotum pokryte w calosci delikatn^ siateczkowat^ struktur^, natomiast opistonotum tylko w przednio-bocznej cze. ci ma slabo zaznaczone urzezbienie, pozostala cz^sc tarczki gladka. Jamki grzbietowe normalne dobrze sklerotyzowane. Przednia kraw^dz tarczki ventro-analnej z 4 szczecinami. Deutonimfa: dlugosc 360 ^m, szerokosc 280 ^m (Rys. 89). Na podonotum tylko szezecina il owlosiona, pozostale sq gladkie. Na opistonotum szczeciny II 75 krotkie i gladkie, 16 dlugie i owlosione, lez^ w odleglosci 104 \im od siebie. Szczeciny Zl, Z2 i Z5 krotkie, gladkie, Z3 i Z4 dlugie i owlosione. Szczeciny Z3 sie^gaja, poza podstawy Z4, Szczeciny 57 i 52 krotkie i gladkie, S3 rowniez gladka lecz dluzsza, sie.ga do kraw?dzi opistonotum. S4 podobna do dlugich szczecin tej

146

147 -100 Rys. 90. Zercon carpathicus SELLNICK, protonimfa strona grzbietowa (wg HALA KOVEJ, 1969a) Fig. 90. Z. carpathicus SELLNICK, protonymph dorsum (after HALA KOVA, 1969a) lys. 89. Zercon carpathicus SELLNICK, deutonimfa z Tatrzanskiego Parku Narodowego strona grzbietowa Fig. 89. Z. carpathicus SELLNICK, deutonymph from Tatrzanski National Park dorsum

148 152 Rys. 91. Zercon carpathicus SELLNICK, larwa strona grzbietowa (wg HALASKOVEJ, 1969a) Fig. 91. Z. carpathicus SELLNICK, larva dorsum (after HALASKOVA, 1969a) tarczki. Szczeciny kraw^dziowe r, R krotkie i gladkie. Dlugosc szczecin opisfo notum i odleglosci mi^dzy nimi sa_ nast^pujace: 5; 17 S2 46 S3 42 S Zl 34 Z2 30 Z3 36 Z4 50 Z

149 Polozenie porow podobne jak u postaci doroslych. Urzezbienie podobne do urzezbienia samicy, lecz siabiej zaznaczone. Jamki grzbietowe z falista, przedni^ kra- 153 Rys. 92. Rozmieszczenie w Polsce: a Zercon carpathicus SELLNICK, b Z. pinicola HALASKOVA Fig. 92. Distribution in Poland: a Z. carpathicus SELLNICK, b Z. pinicola HALA KOVA Protonimfa. Opis wg HALA&COVEJ (1969a); Rys. 90. Dlugosc 24O 307 pm, szerokosc fim. Szczeciny na podonotum sa, gladkie, tylko szczecina r4 jest pierzasta, a il owlosiona. Polozenie porow podobne jak u deutonimf i postaci doroslych. Na opistonotum szczeciny 11 15, Z2, 57 i 52 gladkie i krotkie. 16, Z3, Z4, S3 i S4 dlugie i wyraznie owlosione. Odleglosc miedzy szczecinami 16 wynosi p.m. Dlugosc szczecin opistonotum w ^m: Zl 8 11 Z Z Z For Po2 lezy na linii laczacej szczeciny Zl i Z2, por Po3 lezy w tyle za liniq szczeciny 14 i Z4, Jamki grzbietowe z falista^ przedni^

150 wpo < ;rto jvo ^^^^

151 Larwa. Opis wg HALASKOVEJ (1969a); Rys. 91. Dlugosc ^m, szerokosc (im. Na podonotum z wyjatkiem s5 wszystkie szczeciny s% gladkie. Na opistonotum szczeciny sa. krotkie, maja. 8 fim z wyjatkiem-szczecin 16 (40 46 (Am), Z3 (32 pm) i Z4 (35 40 jan), ktore s% dlugie i wyraznie pierzaste. Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: gatunek ogolnokarpacki, znany z Rumunii, Czechoslowacji i z Polski. W Polsce wyste.puje w catym pasmie Karpat, maj^c najbardziej na zachod polozone stanowiska w Beskidzie Sla_skim. Wystepuje on przede wszystkim w sciolce i mchach borow swierkowych. 155 Zercon curiosus TRAGARDH, 1910 Zercon curiosus TRAGARDH, 1910: 440. Zercon curiosus: HAARLOV, 1942: 17; SELLNICK, 1958d: 348; HAIASKOVA, 1969a: 239. Zercon triangularis TRAGARDH, 1904: 40. Stanowiska (Rys. 96): Woj. biatostockie Bialowieski Park Narodowy: Oddzial398, gr^d wysoki, 28 VI 1961, 2$$ z lisci, prochna w wysokim pniu starego drzewa (RAF). Pow. Suwaiki: Poddub6wek, las mieszany, 17 IX 1969, 19 $$, 5 $<$, 1 DN ze sciolki (ZMZ); tamze, las mieszany, 17 IX 1969, 1?, 1 cj w prochnie pnia Swierkowego (ZMZ). Woj. krakowskie Babiog6rski Park Narodowy: b6r Swierkowy przy z6hym szlaku, 1200m n.p.m., 12 VI 1970, 1? ze sciolki (WN i AP). Tatrzanski Park Narodowy: Czerwony Potok, 16 VIII 1970, 1 $ z mchu na granitowym glazie (HD); wschodnia strona Szczerby Giewontu, 1860m n.p.m., 26 VII 1968, 5 $? z mchu i kejt traw (WN); Kondratowe Wierchy, b6r swierkowy na p6toocnym zboczu, 1500 m n.p.m., 25 Vn 1968, 9 $$, 1 $ ze sciolki (WN); bor Swierkowy przy szlaku od Roztoki do Morskiego Oka, 8V 1969, 1 <J ze fciotki (WN). Pow. Nowy Sa.cz: Beskid S^decki, rezerwat lipowy pod Muszyn^, 6 VI 1968, 1 $ ze sci6lki (WN). Pow. Nowy Targ: Gorce, las jodlowy pod Kowancem, 31 V 1968, 1? ze Scioflci (WN). Woj. lubelskie Pow. Pulawy: Kazimierz nad Wisla^ g?ste zarosla na g6rze Zamkowej, 20 V 1968, 1 $ ze sciolki (RAF). Pow. ZamofiC: Zwierzyniec nad Wieprzem, las bukowo-jodlowy, 29 V 1956, 1 $ z detritusu pniaka odly (RAF). Woj. olsztynskie Pow. Ilawa: rezerwat Czerwice, kolonia kormoran6w w lesie mieszanym, 12 VII 1965, 4 $$, 1 DN z gniazda lezacego na ziemi (ZC). Pow. Pasle.k: Mrynary, las HSciasty w dolinie potoku, 10 VI 1959, 1 $ ze sciolki (BD). Woj. poznanskie Pow. Poznan: miedzy Swi^tnikami a Rogalinem, sloneczny stok poro^ni ty starymi sosnami, 14 V 1961, 3 $?, 2 DN z igliwia i trawy (RAF). Rys. 93. Zercon curiosus TRXGARDH, $ z Poddub6wka strona grzbietowa Fig. 93. Z. curiosus TRAGARDH, $ from Poddubowek dorsum

152

153 Woj. rzeszowskie Pow. bieszczadzki: Bieszczady Zachodnie, Krzemien, rozpadliny skalne pod grania., 231X1965, 30?$, 11 oc?, 3 DN z darni i detritusu (KP). Pow. Gorlice: Wysowa, gora 710 m n.p.m. na wschod od miejscowosci, stary las bukowy, 1 VII 1958, 1 $, 2 <$ ze Sci6Hd i butwiejacych pniak6w (ZP); G6ra Chelm nad Ropq, las bukowo-jodiowy, 240m n.p.m., 14 IV 1959, 1 $ ze ScioHd (ZP); wapienne, wypr6chniate buki w mtodniku bukowym, 21 VIII 1961, 1 $ ze sci6tki i prochna (RAF). Pow. Krosno: BeskidNiski.Dziurcz 612 m n.p.m., stara buczyna, 9IX 1961, 1 9 z dziupli wbuku(as ibd); Barwinek, rezerwat modrzewia polskiego w lesie jodtowym, 11 IX 1961, 9??, 1 <J ze sci61ki i prdchna pniakdw (AS). Woj. wroctawskie Pow. Milicz: Cieszkow, dziupla w starym klonie, 17 IV 1968, 25 55, 12 $ z prochna (RAF). Woj. zielonogorskie Pow. Swiebodzin: Lagow Lubuski, ^ wschodni brzeg Jez. Trzesniawskiego, las mieszany, 28 VII 1970, 1 $ z mchu i sciolki (PL). Samica: diugosc am, szerokosc am (Rys. 93). Szczeciny: na podonotum tylko szczecina il dluzsza (37 am) i owlosiona, pozostale szczeciny rz?dow /, z i s s^ krotkie i gladkie o dlugosci am. Ze szczecin kraw^dziowych tylko r3 owlosiona, podobnej dlugosci jak pozostale szczeciny tego rzedu. Na opistonotum szczeciny s^ krotkie i gladkie. Szczecina 75 lezy w przodzie przed polem l^czacym zewn?trzne i wewn?trzne jamki grzbietowe. Szczecina 16 jest dluga, lekko owlosiona i zakoriczona slabo wyksztalcon^ otoczk^ hyalinow^. Szczeciny 16 s^ poiozone w odleglosci 130 [im od siebie. Szczeciny Zl Z3 kvotkie. Szczecina Z4 dluga, podobna do 16 i si ga poza podstaw? szczeciny S4. Szczecina Z5 krotka, lezy w odleglosci 24 am od 16. Szczeciny SI, S2 krotkie, szczecina S3 jest gladka, dwa razy dluzsza od S2 i sie_ga do bocznej krawedzi tarczki; S4 dluga, podobna do 16 i Z4. Szczecina S4 jest dwa razy dluzsza od 55. Szczeciny krawe_dziowe rzedu R sa_ krotkie (16 am) i giadkie. Diugosc szczecin opistonotum i odleglosci nii^dzy nimi sa_ nast^puj^ce: SI ~ S S4 ~ Zl Z Z3 38^18 Z Z ^ ^ Pory: napodonotum porpol lezy w tyle za szczecinq si, po2 w tyleza szczeciny s4 i i4, por po3 w tyle za lini^ l^cz^cq. szczeciny s5 i ZL Na opistonotum por Pol lezy w przodzie przed szczeciny Zl pomie.dzy rz?dem Z, S na zewnatrz 157 Rys. 94. Zercon curiosus TRAGARDH, ^ z Lagowa Lubuskiego strona grzbietowa Fig. 94. Z. curiosus TRAGARDH, (J from Lag6w Lubuski dorsum

154 0o

155 od niej. Po2 znajduje si? posrodku linii la/;za,cej szczeciny S2 i Z2, por Po3 lezy na linii la.cza,cej Z4 i 14, blizej Z4. Urzezbienie: u okaz6w tego gatunku moga. wystepowac dwa rodzaje urzezbienia (HALA KOvA, 1969a). Na terenie Polski nie spotkalem samic maja_cych urzezbione opistonotum w postaci wyrainych wzgorkow, natomiast spos"r6d 34 samcow znalazlem tylko 1 okaz z charakterystycznym urzezbieniem w postaci wzgorkow na opistonotum. Urzezbienie samic z terenu Polski wygla_da nastepuja.co: podonotum pokryte catkowicie regularnymi tarczkami. Opistonotum pokryte dachowkowato zachodza_cymi tarczkami do szczecin 73, 55. W tylnobocznej cze.sci tarczki znajduja, si? nieduze i do 6 rzadko rozmieszczone wzgorki. Pozostala cze.sc tarczki gladka. Jamki grzbietowe z charakterystycznie falista, przednia, kraw^dzia.. Przednia kraw^dz tarczki ventro-analnej z 4 szczecinami. Samiec: dhigosc 400^-435 f*m, szerokosc j,m (Rys. 95). Szczeciny i rozmieszczenie porow podobne jak u samicy. Dhigosc szczecin opistonotum i odleglosci mi^dzy nimi s^ nastepuj^ce: SI S S S Zl Z Z Z Z Jak juz zaznaczylem, oprocz samcow urzezbionych podobnie jak samice znalazlem 1 samca, ktorego podonotum bylo urzezbione podobnie, natomiast opistonotum w cz? ci przednio-srodkowej pokryte wyraznymi wzg6rkami polaezonymi ze sob$, przy czym faktura ta dochodzi do szczeciny 13 (Rys. 94). Pomiedzy rzedami szczecin 7 i Z znajduja, si? trzy jasne pola o wyraznych falistych kraw^dziach. Cz? 6 przednio-boczna az do szczeciny S3 pokryta dachowkowatymi tarczkami. Pozostala cz?sc tarczki pokryta wyraznymi wzgorkami, najwi^kszymi w cze,sci Srodkowej. Jamki grzbietowe z wyraznie falist^ przedniq. kraw?dzi^. Deutonimfa: dlugosc (j.m, szerokosc (im (Rys. 96). Szczeciny i pory podobnie rozmieszczone jak u samicy. Dlugos"c szczecin opistonotum i odleglos'ci mi?dzy nimi s$ nast?puj^ce: 159 SI S Zl Z Z JJ Rys. 95. Zercon curiosus TRAGARDH, c? z Poddub6wka stroaa grzbietowa Fig. 95. Z. curiosus TRAG.&RDH, $ from Poddubfiwek dorsum

156 100

157 S Z Z ^*2 /<J Podonotum z dose" wyraznie zaznaczonym urzezbieniem. Na opistonotum urzezbienie dochodzi tylko do szczecin 12. Jamki grzbietowe z bardzo silnie falista. przednia, krawe.dzia_. 161 Rys. 97. Rozmieszczenie Zercon curiosus TRSGARDH w Polsce: a 1 stanowisko, b 5 stanowisfc Fig. 97. Distribution of Z. curiosus TRAGARDH in Poland: a 1 locality, b 5 localities Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: gatunek o szerokim areale podawany z Grenlandii, Islandii, Szwecji, Austrii, Szwajcarii, W^gier, CzechosJowacji i Polski. Najbardziej poludniowe stanowisko znajduje sig na We.grzech. W Polsce wyst?puje on na rozproszonych stanowiskach w roznych cz^sciach kraju. 2yje w Sciofce lasow i borow, a darniach traw, przy czym u nas najwi^cej stanowisk pochodzi z prochna w dziuplach rozmaitych drzew. < Rys. 96. Zercon curiosus TRAGARDH, deutonimfa z Poddub6wka strona grzbietowa Fig. 96. Z. curiosus TRAGARDH, deutonymph from Poddubowek dorsum 11 Blaszak, Zerconidae

158

159 163 Zercon dampfi SELLNICK, 1944 Zercort-dampfi SELLNICK, 1944: 35. Zercon dampfi'- MmELcifi, 1957:99; SELLNICK, 1958d: 336; SCHWEIZER, 1961: 166; HALAgicovA, 1969a: 61. Stanowiska (Rys. 102): Woj. krakowskie Tatriariski Park Narodowy: Tatry Zachodm'e, wschodnia strona Szczerby Giewontu, 1860 m n.p.m., 26 VII1968, 2 $$ z mchu, ke.p traw i ziemi mie.dzy blokami wapiennymi (WN); Tatry Wysokie, Hala Gasienicowa nad 2oHym Potokiem, 1400m n.p.m.. 22 VII 1968, 2 9$ spod s~wierk6w (WN); Beskid, potaocne trawiaste zbocza, 30 VIII 1968, 2000 m n.p.m., 12??, 4 < (?, 2 DN z dami traw (ZMZ); Dolina Rybiego Potoku, Gieboki Zlebt 1440 m n.p.m., 12 VI 1971, 1, 1 PN z mchu na kamieniach pod kosodrzewina. (HD). Samica: dlugosc (un, szerokosc" [xm (Rys. 98). Szczeciny: na podonotum tylko szczecma il owlosiona (30 (j.m), pozostale szczeciny krotkie (okolo 15 [Am) i gladkie. Na opistonotum szczeciny // /5 bardzo krotkie i gladkie. 16 dlugie i owlosione lez^ w odleglosci 130 fj.m od siebie. Szczeciny Zl Z3 krotkie i gladkie. Szczeciny Z4 owlosione, sa, najdluzszymi szczecinami na opistonotum (Rys. 86i). Szczeciny SI S3 krotkie i gladkie. Szczeciny S3 nigdy nie sie.gajq poza boczna. kraw^dz opistonotum. Szczecina S4 dluga i owlosiona, ale wyraznie krotsza od szczeciny Z4. Szczeciny rz?du R krotkie i gladkie. Dlugosc" szczecin opistonotum i odleglosci miedzy nimi sq naste.pujace: SI 40-^ S Zl Z Z Z Z // ^* ^*2 IS Pory: Pol znajduje si? tuz za przednia. krawe,dzi$ opistonotum pomi?dzy rz^dami Z, 5; por Po2 lezy na linii laczacej szczeciny Z2 i S2, blizej tej ostatniej; Po3 lezy na linii l^czqcej szczeciny Z4 i 14, nieco blizej 2.4 \ znajduje si? poza szczeciny S4. Urzezbienie: podonotum urzezbione w postaci regularnych dachowkowato zachodzqcych tarczek. Opistonotum urzezbione podobnie, ale tyuco w cz^sci przedniobocznej. Pozostala cz^sc tarczki gladka. Jamki grzbietowe normalne, dobrze sklerotyzowane. Przednia kraw?dz tarczki ventro-analnej z 4 szczecinami. 11* Rys. 98. Zercon dampfi SELLNICK, $ z Tatrzanskiego Parku Narodowego strona grzbietowa Fig. 98. Z. dampfi SELLNICK, 9 from Tatrzanski National Park dorsum

160 400

161 1 165 Samiec: dhigosc am, szerokosc am (Rys. 99). Polozenie szczecin, owlosienie i urzezbienie oraz rozmieszczenie porow podobne jak u samicy. Dlugosc szczecin opistonotum i odleglosci mi?dzy nimi sa_ nastej>ujace: s; S S *? Zl 36 Z2 26 Z3 44 Z Z ' Deutonimfa: ze wzgl^du na brak tego stadium w moim materiale, opis wg HALA KOVEJ (1969a). Dlugosc am, szerokos"c am. Urzezbienie podonotum niewyrazne, szczeciny s$ gladkie, tylko il pierzasta. Szczecina krawedziowa r3 mierzy 16 pm,.r4 11 am, r6 13 am. Pory polozone podobnie jak u postaci dorosfych. Wi^ksza cz?sc szczecin na opistonotum jest rowno krotka podobnie jak u samicy, tylko szczeciny 16, 7,4 i S4 s^ dlugie i pierzaste. Szczecina kraw^dziowa Rl mierzy srednio 11 am, odlegtosc mi?dzy szczecinami 16 wynosi od p,m. Pory na opistonotum podobne jak u postaci doroslych. Dlugosc szczecin opistonotum w am: SI 52 S3 S Zl Z2 Z3 Z U Protonimfa: dlugosc 284am, szerokosc 200am (Rys. 101). Szczeciny na podonotum podobne jak u postaci doroslych; tylko szczecina il owlosiona, pozostale s^ gladkie. Szczecina r3 jest dtuzsza od innych szczecin tej tarczki, lecz rowniez gladka. Szczeciny opistonotum podobne jak u postaci doroslych z tym jednak, ze szczecina S3 jest wyraznie dluzsza od szczecin SI i S2 i' si?ga poza boczn^ kraw?dz tarczki. Nie ma wyraznych roznic mi^dzy dlugoscia. szczecin Z4 i S4. Odleglosc mi?dzy szczecinami 16 wynosi 76 am. Dlugosc szczecin opistonotum i odleglosci mi?dzy nimi sa nast^puj^ce: SI Zl 26 Z Rys. 99. Zercon dampfi SELLNICK, $ z Tatrzanskiego Parku Narodowego strona grzbietowa Fig- 99. Z. dampfi SELLNICK, $ from Tatrzanski National Park dorsum

162 100 Rys Zercon dampfi SELLNICK, deutonimfa strona grzbietowa (wg HALASKOVEJ, 1969a) Fig Z. dampfi SELLNICK, deutonymph dorsum (after HALASKOVA, 1969a)

163 100 Rys Zercon dampfi SELLNICK, protonimfa z Tatrzanskiego Parku Narodowego strona grzbietowa Fig Z, dampfi SELLNICK, protonymph from Tatrzanski National Park dorsum

164 Z Z Z W 6 20 /J Jamki grzbietowe z falista. przednia. krawe.dzi^. Rys Rozmieszczenie w Polsee: a. Zercon dampfi SELLNICK, b Z, storkani HALASKOVA Fig Distribution in Poland: a Z. dampfi SELLNICK, b Z. storkani HALA KOVA Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: gatunek wysokogorski znany z niewielu stanowisk w Alpach, a poza tym z Tatr polskich i slowackich. Najnizsze stanowisko w Tatrach polozone jest na wysokos"ci 1400m n.p.m., wyste,puje w darniach traw i mchu, w detritusie szczelin skalnych.

165 169 Zercon fageticola HALASKOVA, 1969 Zercon fageticola HALA KOVA, 1969a: 248. Stanowiska (Rys. 109): Woj. krakowskie Ojcowski Park Narodowy: Waw6z Jamki, murawa kserotermiczna na skalach, 14 X 1967, 2 29 (AS); Chehnowa G6ra, las bukowo-jodtowy, 3 VI 1969, ze sciolki (WN); zarosla na slonecznym zboczu za grotq Koziarnia, 4 VI 1969, 5 <$$ ze scioiki (WN). Pieninski Park Narodowy: Marcelak/strome i skaliste poludniowe zbocze, 857m n.p.ro., 2 VI 1968, 1 2, 2 <J<J, 2 DN (WN). Pow. Lima'nowa: Beskid Wyspowy. Laskowa nad rzeka. Lososina, wzgorze Bystry Dzial, las o charakterze gradu, wilgotno, 7 VII 1970, 42 29, 11 6*<J, 2 DN, 4 PN ze sciolki (ZP); okolice Lirnanowej, jar ze strumieniem, stary drzewostan debowy z jaworem, 8 VII1970, 47 92, 1 c? ze sci61ki (ZP). Pow. Nowy Sa.cz: Beskid Sadecki, rezerwat lipowy pod Muszyna,, 6 VI1968, 18 22, 6 ^^ ze sciolki (WN). Pow. Nowy Targ: Niedzica, p6tnocne zbocze g6ry zamkowej, g!6wnie leszczyna, 13 IX 1968, 1 $ ze Scidlki (RAF); Bryjarka, b6r Swierkowy na pohidniowym stoku, 3 VI 1968, 1 DN ze sci61ki (WN); Wysokie Skalki, las bukowy na pohidniowym stoku, 4 VI1968, 11 99, 5 gd ze sciolki (WN)- Pow. Olkusz: zbocze wa,wozu na wschod od Woli Kalinowskiej, 4 VI1969, 2 99, 1 c? z traw i detritusu (WN). Pow. Tarnow: Ciezkowice, rezerwat,,skamieniate miasto", brzozy ze sosnami na skatkach, 13 VIII 1968, 1 $ z detritusu (CB); Gaj6wka Szujec, b6r sosnowy, 15 VIII 1968, 50 29, 1 <J ze sciolki (CB); Czaraa Tarnowska, mlodnik sosnowy z domieszk^ brzozy i debu, 15 VIII 1968, 5 2$ ze scidtki (CB); Trzemeszno kolo Zalasowej, g6ra Trzemeska, las mieszany, 14 VIII 1968, ze sci6tki (CB). Pow. Zywiec: Beskid Zywiecki, pohidniowe zbocze Suchej G6ry na trasie Rajcza Boracza, buczyna, 9 VI1970,1 9 ze sci61ki (WN i AP). Woj. rzeszowskie Pow. bieszczadzki: Bieszczady Zachodnie, przelom potoku Wotosatego ponizej Berezek, mlody las lisciasty z przewagq grabu i leszczyny, 18 IX 1954, 46 22, 23 (J<J z lisci i detritusu (RAF i MJ). Pow. D - bica: lasy mieszane na pohidniowy wschod od Podgrodzia, na wzg6rzu 300m n.p.m., 17 VIII1968, 13?$ ze Sci6iki (CB); Zawada, stary park, 16 VIII 1968, 4 29, 1-3 spod prochniejacego wiazu (CB). Pow. Gorlice: Zag6rzany, park zamkowy, wilgotno, 9 X 1958, 1 2 spod starych deb6w (ZP); Gorlice, g6ra 636 m n.p.m. na poludnie od uj^cia Gorliczki do Ropy, las bukowo-jodtowy, 2 VII 1958, 23 92, 8 cf 6*> 1 DN (ZP); wschodnie zbocze gory Chelm nad Rop4, las bukowo-jodtowy z pojedynczymi jaworami, 240 m n.p.m., 14 IV 1959, 9 22, 21 <J<J, 2 DN, 2 PN ze sciolki <ZP); stok Miejskiej G6ry koto Szymbarku, las jodtowo-grabowy z domieszkq buka, 13 VI 1970, S3 ze sciotki (CB i LP). Pow. Jaslo: Krempna, przetom Krempny, las mieszany na zachodnich zboczach,,niedzwiedzia", 24VIII 1961, 5 99, 2 c*cj ze sciolki (RAF); Podlaz, las z przewaga grabu i olchy nad potokiem, 18 VI 1955, 9 22, 1 ^ ze sciblki (ZP). Pow. Krosno: Cergowa Gora koto Dukli, grad podg6rski na pohiocnym zboczu, 450 m n.p.m., 4IX 1960,,3 99 ze Sciolki (RAF); Tylawa, zaros'la grabowo-ieszczynowe, nieliczny buk, 14 IX 1961, 303 2$, 32 $, 6 DN, 1 PN ze Sciolki (AS); Stare buki w poblizu pustelni Bt. Jana z Dukli, 8 IX 1960, 6 92 ze sciolki (RAF). Pow. Sanok: przetom Sanu pod Miedzybrodziem, wielogatunkowe zarosla ze starymi drzewami, 21 IX 1954, 4 22 ze sciolki (RAF i MJ); Mokre Malopolskie, las bukowy nad Oslawa, 30 IX 1959, 86 29, 3 $<$ ze $ci61ki (RAF); Orle G6ry pod Sanokiem na polnocny zachod od Bialej G6ry u stop wzg6rza 376m n.p.m., Querco-carpinetum, 8 VI 1960, 38 99, 17 c?<3 ze sci61ki (RAF); tamze, las mieszany na prawym brzegu Sanu, 29 V 1958, 25 22,1 6*, 2 DNze ci61ki (RAF i MJ); tamze, las lisciasty zblizony do Querco-carpinetum submontanum na zachodnim zboczu 430 m n.p.m., 25 V 1958, , 51 <?& 15 PN ze sciotki (RAF i MJ). Pow. Strzyzow: Pyr6wek pod Czudcem, las bukowy nad strumykiem, 19 VI 1960, 4 22 ze sci6iki (AS). Samica: (Uugosc [im, szerokos^ [un (Rys. 103 i 104). Szczeciny: na podonotum szczecina U pierzasta, szczeciny r3 r6 owlosione i dlugie (okolo 40 (j.m), pozostale szczeciny tej tarczki gladkie i krotkie, o sredniej

166 Rys Zercon fageticola HALA KOVA, $ z Beskidu Wyspowego strona grzbietowa Fig Z. fageticola HALASKOVA, from Beskid Wyspowy Mountains dorsum

167 Rys Zercori" fageticola HAIA KOVA,? z Beskidu Wyspowego strona grzbietowa Fig Z. fageticola HALASKOVA, $ from Beskid Wyspowy Mountains dorsum

168 o O

169 dlugosci 14 [im. Na opistonotum szczeciny II i 12 krotkie i gladkie, 13 niecale dwa razy dluzsza od poprzednich i owlosiona. Szczeciny dlugie i pierzaste {Rys. 119b), szczecina 13 sie.ga poza podstaw? szczeciny 14. Szczeciny 16 leza. w tyle za wewn?trznym kqtem bocznych jamek grzbietowych, odleglos6 mi?dzy tymi szczecinami wynosi 130 {xm. Szczeciny Zl, 7,2 i Z5 krotkie i gladkie, Z5 i Z4 dlugie i pierzaste, przy czym szczeciny Z3 sie.gaja. poza podstaw^ szczeciny Z4. Szczeciny SI krotkie i gladkie. Szczeciny 52 prawie dwa razy dluzsze od poprzednich i owlosione. Szczeciny S3 i S4 dlugie i pierzaste. Szczeciny S3 wystaja. prawie polowa, swojej dlugosci ponad bocznq. krawe.di opistonotum. Ze szczecin krawe^ dziowych Rl R3 dlugie (30 [xm) i owlosione, pozostale szczeciny tego rze.du krotkie i gladkie. Dlugosc szczecin opistonotum i odleglosci mi^dzy nimi sa. naste.pujace: SI S S S ^ Zl Z Z Z Z // ^ Pory: Pol lezy pomi^dzy rze,dami Z, S tuz za przednia, krawe.dzia. opistonotum, natomiast Po2 w przodzie przed linia. l^cz^c^ szczeciny Z3 i S2, blizej Z3, For Po3 lezy w tyle za lini^ l^czqc^. szczeciny Z4 i 15, przed zewne.trznym k^tem bocznych jamek grzbietowych. Urzezbienie: podonotum pokryte calkowicie siateczkowatym dose regularnym rysunkiem. Opistonotum urzezbione jest tylko w przedniej polowie. Jamki grzbietowe normalne, dobrze sklerotyzowane. Przednia kraw^dz tarczki ventroanalnej z 2 szczecinami. Oprocz samic typowych spotkatem formy roznia.ce si? dtugosci^ szczecin 14 i 15, ktore u tych okazow byly wyraznie krotsze. Dla porownania podaj? dlugosci szczecin form typowych i z krotkimi szczecinami: 14 62, 14 42; 75 60, Samiec: dlugosc ^m, szerokosc ^m (Rys. 105). Urzezbienie oraz rozmieszczenie porow i szczecin podobne jak u samicy. Dlugosc szczecin opistonotum i odleglosci miedzy nimi sa. naste.pujace: Zl 14 U S Z Rys Zercon fageticola HALA KOVA, (J z Beskidu Wyspowego strona grzbietowa Fig Z, fageticola HALA KOVA, $ froni Beskid Wyspowy Mountains dorsum

170

171 S S Z Z Deutonimfa: dlugosc [Am, szerokosd [Am (Rys. 106 i 107). Na podonotum szczecina 11 pierzasta, j'5 i 16 lekko owlosione, pozostale szczeciny tego rze.du giadkie, podobnie jak szczeciny rze,du z. Szczeciny s4 s6 dluzsze i lekko owlosione. Ze szczecin kraw^dziowych szczeciny r3 i r6 sa; dluzsze i owlosione. Na opistonotum szczeciny II 75 giadkie z tym, ze szczeciny nieco dluzsze; 16 dlugie i pierzaste, stoja_ w odleglos"ci 92 [Am od siebie. Szczeciny Zl, Z2 i Z5 giadkie i krotkie, Z3 i Z4 dlugie i pierzaste, przy czym Z3 si?ga poza podstaw? szczeciny Z4. W rze.dzie 5 tylko SI krotka i gladka, pozostale szczeciny dlugie i pierzaste, a szczecina S2 wystaje polowa^ swojej dlugosci poza zewnetrzna_ kraw?dz opistonotum. Dhigosc szczecin opistonotum i odleglosci mi^dzy nimi sa, nast^puj^ce: SI S3 44 S Zl 30 Z2 16 Z3 40 Z4 46 Z ^ /; / Protonimfa: dlugos"c [Am, szerokos"c pm (Rys. 108); stadium to nie bylo dotad znane. Na podonotum szczecina il pierzasta, s4, s5, s6, i6 i r3 owlosione i dluzsze od innych. Pozostale szczeciny giadkie. Na opistonotum szczeciny II 75 krotkie i giadkie, 16 dlugie, pierzaste, leza^ w odleglosci 84 [Am od siebie. Szczeciny Zl, Z2 i Z5 krotkie i giadkie, Z3 i Z4 dlugie pierzaste, przy czym Z3 si^ga do tylnej kraw?dzi opistonotum. W rz^dzie S wszystkie szczeciny dlugie i pierzaste, zwie.kszajace swoja. dlugosc od S7 do S4. Podonotum i opistonotum pozbawione urzezbienia. Z porow wystgpuje tylko Po3, ktory znajduje si na linii Iacz4cej szczeciny Z4 i 14 w 1/3 odleglosci od Z4. Dlugos^ szczecin opistonotum i odleglosci mie.dzy nimi s^ nast?pujace: SI Zl 22 Z ' " - Rys Zercon fageticola HALA&covA, deutonimfa z Beskidu Wyspowego strona grzbietowa Fig Z. fageticola HALA KOVA, deutonymph from Beskid Wyspowy Mountains dorsum

172 o

173 Rys Zercon fageticola HALASKOVA, protonimfa z Beskidu Wyspowego strona grzbietowa Fig Z. fageticola HALASKOVA, protonymph from Beskid Wyspowy Mountains dorsum Rys Zercon fageticola HALASKOVA, deutonimfa z Beskidu Wyspowego strona grzbietowa Fig Z. fageticola HALASKOVA, deutonymph from Beskid Wyspowy Mountains dorsum 12 Bfaszak, Zerconidae

174 178 S S Z3 36 Z Z Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: gatunek ten znany byl dotad z jednego stanowiska, a mianowicie pierwotnego lasu w rezenvacie Stuzica we wschodniej Stowacji, skad opisala go w 1969 HALA KOVA. Na terenie Polski stwierdzony zostat na 37 stanowiskach skupiajacych si? w poludniowo-wschodniej Polsce, od Baraniej Rys Rozmieszczenie w Polsce: a, b Zercon fageticola HALASKOVA (a 1 stanowisko, b 5 stanowisk); c Z. gurensis MIHEL&C Kg Distribution in Poland: a, b Z. fageticola HALASKOVA (a 1 locality, b 5 localities); c Z. gurensis MraELdfi Rys Zercon gurensis MmELfiiG,? forma z krotkimi szczecinami ze stoku cad rzek^ Lutyni^ - strona grzbietowa Fig Z. gurensis MtHELCifi, 5 form with short setae from slope near river Lutynia dorsum

175 if^#/f,^ :c>t '.<,'t * -f-^>\ r r^- ^> - (^-r^

176 180 Gory na zachodzie az po San na wschodzie, w liczbie 1281 okazow. Najbardziej na polnoc polozone stanowiska znajduja^ si? w Ojcowskim Parku Narodowym. Wystgpuje on glownie w sciolce lasow lisciastych (buk), mieszanych, rzadziej w innych srodowiskach, takich jak bory i trawiaste zbocza. Zercon gurensis MIHEL IC, 1962 Zercon gurensis MiHELdit, 1.962; 414. Zercon gurensis: HALA KOVA, 1969a: 257. Stanowiska (Rys. 109) [u gafimku tego wyst?puje zmiennosc w diugosci szczecin i wyr6zuic mozna 3 formy, a mianowicie ze szczecinami dlugimi (D), ze szczecinami Srednimi (S) i ze szczecinami kr6tkimi (K), kt6re to skroty zastosowalem przy poszczeg61nych stanowiskachl: Woj. gdanskie Pow. Kwidzyfi: Kwidzyn, na poludnie od miasta, las lisciasty o charakterze gradu ze starymi de.bami. 26 VI 1968, 1 9 A 1 DN ze Sciolki (ZMZ). Woj. kieleckie Pow. Opoczno: rezerwat lasu mieszanego z jodla.,,oberki" pod Spala., 8 V 1968, 6?9 K, 5 cfc? K ze ci61ki (ZMZ). Woj. krakowskie Ojcowski Park Narodowy: zarosla za grota. Koziarnia, 4 VI 1969, 1 $ K, ze sciolki (WN). Woj. 16dzkie Pow. Piotrkow Trybunalski: Meszcze pod Piotrkowem, rezerwat d?bow, 7 V 1968, 7 <3 JD, 2 DN ze ci6iki (ZMZ). Pow. Rawa Mazowiecka: Spala, rezerwat d?bowy,,konewka", 8 V 1968, 6 $ D, 3 $$ D, 1 5 ze sciolki (ZMZ). Woj. opolskie Pow. Brzeg: Lubsza pod Brzegiem, 8,5 km na poludniowy wschod od miejscowosci, las mieszany dab, buk, sosna, 30 VII 1970, 3022 A 5 <?6* D ze sciolki (ZMZ). Pow. Nysa: Glucholazy, u st6p zalesionych zboczy nad Bialii Ghicholazka, 6 XII 1960, 39?? S, 4 <S<S S ze sci6tki (ZP). Pow. Racib6rz: Babice, stary las d?bowy z podszyciem leszczyny, 26 IX 1960, 357?? 5, 8 <$ D, 10 ^6* 5, 28?? K, 94 6*<? K, ze sci6lki (ZP). Pow. Strzelce Opolskie: Zawadzkie, las mieszany nad Mafe Panwiq, 28 V 1970, 1 K ze ^ci61ki (ZMZ). Woj. poznanskie Pow. Jarocin: Wolica Kozia, wielogatunkowy las lisciasty, 5 V 1970, 6?? D, 20 (J<J D ze sciolki (ZMZ). Pow. K?pno: Nadle^nictwo Laski, oddzial 88, uroczysko Siemianice, oles, 17 VI 1969, 7 9$ K, 1 $ K, 1 DN ze sci61ki (ZMZ). Pow. Konin: las mieszany ze swierkiem nad jez. Mielno, 28 V 1968, 1 $ K 1 DN ze sci6hd (CB). Pow. Nowy Tomys~l: Opalenica, las lisciasty, 28 IX 1964, 15?? 5 ze &ci6\k\. Pow Rys Zercon gurensis MrHEi,Ci, $ forma ze srednitni szczecinami ze stoku nad rzeka. Lutynia. strona grzbietowa Fig Z. gurensis MiHELCiG, $ form with medial setae from slope near river Lutynia dorsum

177 400

178 100 Rys Zercon gurensis MiHELCid,? forma z dhigimi szczecinami ze stoku nad rzekq Lutynia. strona grzbietowa Fig Z. gurensis MiHELchcS, $ form with long setae from slope near river Lutynia dorsum

179 46 $$ K, 43 #6* K, 20 DN, 5 PN ze sci6tki (ZMZ). Pow. Poznafi: Promno, partie przej&iowe miedzy olesem a lasem mieszanym na brzegu Jez. Debieckiego, 20 V 1960, 2 $$ S, 1 PN ze sciolki (RAF); pohidniowy stok porosry starymi sosnami mi$dzy Swiatnikami a Rogalinem, 14 V 1961, 7 $$ S, 10?$ K, 1 6* A", 3 IW z igliwia i trawy (RAF). Pow. Rawicz: Le&iictwo Kawcze, gniazdo borsuka pod sosna. przy lesniczowce, 21 IJI1962, 2 $$ D, 13 $$ S; 2$$ X, 7 DN, 2PNz gniazda (AK). Pow. Srem: K6rnik, stara cze& arboretum, 10 VI1968, 1? K, 1 S K ze scioiki (CB). Pow. Sroda: Guhowy, mlody oles jesionowy, 27V 1961, 1? 5 ze ciotki (RAF). Pow. Wqgrowiec: rezerwat debow pod Wajjrowcem, 21 VI1968, 47 9$ 5, 42 $3 S, 19 DN ze sciolki (HC). Woj. szczecinskie Wolinski Park Narodowy: bor sosnowy na zach6d od Grodna, 24IV 1968, 2 $$ D z mchu i butwiny (RAF). Pow. Choszczno: Radecin, stary las bukowo-debowy, 11 VII1968, 1 $ A ze scieiki (ZMZ). f Woj. wroclawskie Pow. Dzierzoni6w: Radunia w masywie Slezy, partia s"wierkowa z domieszka. de.bu pod szczytem, 22 V 1970,, 1 $ D, 1 <J D ze s"ci61ki (ZMZ); Radunia, partia lisciasta pod szczytem, 22 V 1970, 1? D, 1 c? D ze scidtki (ZMZ). Pow. Jelenia Gora: Gora Zamkowa pod Janowicami, las lisciasty z jaworem, 525 m n.p.m., 2 VIII1947, 3?$ 5, 1 c? S ze sci6iki (RAF); Szklarska Poreba, brzeg Kamiedczyka ponizej wodospadu, Swierki z domieszka. buka, 11 VI 1960, 13 2$ S, 6 <$ S, 1 <? K, 3 DN ze scioiki (WK); tamze, las mieszany ponizej,,zakr?tu Smierci", 12 XI1960,95 $$ D, 14$$ Kz mchu (WK). Pow. Lw6wefc Sl^ski: Swierad6w Zdr6j, stare buki nad Kwis^, 13 XI 1960, 35?? K, \833Kze $ci6ud (WK); tamze, wilgotne zaros'la przy zakolach szosy, 13 XI 1960, 1 $ ^Tze sciolki (WK); Lw6wek Slqski, las mieszany, 14 XI 1960, 8 $$ K, 1,J<J K, 1 PN ze sciolki (WK); tamze, rezerwat piaskowcowy, 14 XI 1960, 12 $$ S, 15$$^, 13 <JcJ^, 1 DN2& sciolki zrozpadlinskalnych(wk); tamze, las mieszany w rezerwacie skalnym, 14 XI 1960, 36 $$ K, 26 <?<? A, 10 DAT (WK); Ploczki Dolne, las lisciasty, 2 XI 1960, 23 $$ 5, 7 ^<J 5, 1 DN ze sciolki (WK); Zerkowice, las mieszany na zboczu skalnym, 8 X 1961, 141 $$ K ze sciotki (WK). Pow. Olawa: Kanig6ra pod Bystrzyca^ rezerwat debowo-grabowy z domieszka. lipy, 22 V 1970, 74 $$ S, 20 $? K, 27 DN ze sciotki (ZMZ). Woj. zielonog6rskie Pow. Glog6w: Jakubowo, stary las lisciasty, wilgotno, 27IX I960, 3 $$ 5 ze sciotki (ZP). Pow. Krosno Odrzanskie: Gebice, cienisty park przechodz^cy w las, 31 V 1967, 3 $$ D, 14 $? 5, 1 6* S, 29?$ K, 36*6*JC 1 DJVzeScioiki (ZMZ). Pow. ZielonaG6ra:Zatonie, park, 31 V1967, 4$$ A 5$$5, 32 $? tf, 8 ^6* K ze sciolki (ZMZ); Nowogrod Bobrzanski, stare d?by, 30 V 1967, (64 $ X, 4 $$ K, ze sci61ki,(wn); tamze, graby na zboczach nad Bobrem,30 v'l967, 12$$*:, 1 $ K ze sciolki (WN). Samica: <Hugo p.m, szerokosc ^m (Rys ). Jest to jedyny gatunek rodzaju Zercon C. L. KOCH wykazuj^cy duz^ zmiennos^, podkreslan^ juz przez HALA KOVA (1969a). Badany material z Polski potwierdza t zmiennosc. Dotyczy ona przede wszystkim (Uugo^ci szczecin oraz szczeciny S2. Cechq stal^ sa, odleglo^ci mi^dzy poszczegolnymi szczecinami opistonotum (patrz tabela c^ugo^ci szczecin -na opistonotum). Opis gatunku Zercon gurensis MIHELCIC, 1962 podano na podstawie grupy okazow z po rednimi szczecinami 13 /5. U okazow z dlugimi szczecinami szczeciny te sa_ lekko owlosione, przy czym 13 sa. z reguly najkrotsze. U osobnikow z krotkimi szczecinami mierza, one f^m, a wi^c sq jeszcze krotsze od ^ugosci, ktore podawala HALA KOVA (1969a). 84 one gladkie, lecz do c wyraznie grubsze od szczecin II 72. Szczeciny: na podonotum il (30 (xm), r3 (42 j.m) do r6 (34 [Am) wyraznie owlosione, pozostale s^ gladkie. Na opistonotum szczeciny krotkie i gladkie, dwa do trzech razy (Uuzsze od poprzednich i lekko owlosione. Szczeciny

180

181 185 dlugie, pierzaste lez$ w odlegtosci 130 [xm od siebie. Szczeciny Zl i Z2 krotkie, Z3 i Z4 dlugie i pierzaste. Szczecina Z3 sie.ga wyrafnie poza podstawe, szczeciny Z4. Szczecina Z5 lezy w odlegtosci 28 jan od 16. Szczecina SI gladka, zawsze dluzsza od II. Szczecina 52 1,5 razy dluzsza od SI i owlosiona. Szczeciny S3 i S4 dlugie i pierzaste. Szczeciny rze.du R wyraznie owlosione o sredniej dlugosci 32 (im. Dlugos6 szczecin opistonotum i odlegtosci mie.dzy nimi s$ naste.pujace (przy uwzgle.- dnieniu wszystkich form zmiennosci): SI Zl II S/ S Z2 36 Z3 50 Z4 68 Z Pory: na opistonotum Pol lezy za przedniq, krawedzia^ opistonotum, pomi^dzy rz^dami 5, Z. For Po2 lezy w przodzie przed linia^ laczaca^ szczeciny Z3 i 55, blizej Z3. For Po3 lezy nieco w tyle za liniq. tqcz^c^ szczeciny Z4 i /5, blizej Z4. Urzezbienie: podonotum pokryte dose regularnie ulozonymi dachowkowatymi tworami. Na opistonotum urzezbienie dochodzi tylko do szczecin Z3 i 53. U wiekszosci osobnikow pozostala cz^ic opistonotum gladka, u niektorych jednak w cz^sci tylnobocznej znajduj% si wyrazne punkty. Jamki grzbietowe nonnalne, dobrze sklerotyzowane. Charakterystyczn^ cech^ tego gatunku jest silnie haczykowata krawe.dz boczna podo- i opistonotum (Rys. 120d). Przednia kraw?dz tarczki ventro-analnej z 2 szczecinami. Samiec: dlugosc (im, szerokosc tun (Rys. 113). Podobnie jak samice, rowniez samce wykazuj^ duz^ zmiennosc z tym jednak, ze wyraznie wyst^puj^ dwie formy: jedna o szczecinach dlugich i druga o tych szczecinach krotkich. U forni posrednich dlugosc szczecin podobna jak u okazow ze szczecinami krotkimi. Pory podobnie polozone jak u samicy. Boczne kraw?dzie podo- i opistonotum rowniez bardzo silnie haczykowate. Dlugos"ci szczecin opistonotum i odleglosci mi^dzy nimi s^ nast^puj^ce (dlugosc podana jest z uwzglednieniem zmienno^ci): Zl ~ 32 Z U Rys Zercon gurensis MfflELCic, <J forma z dhigimi szczecinami ze stoku nad rzekq Lutyni^ strona grzbietowa Fig Z. gurensis MiHELCiC, <J form with long setae from slope near river Lutynia dorsum

182

183 S S Z3 44 Z4 62 ZS IS ^tO Deutonimfa: dhigosc ^m, szerokosc ^m (Rys, 114). U deutonimf spotykamy dwie grupy osobnikow, a mianowicie: okazy z krotkimi i z dlugimi szczecinami Na podonotum szczeciny i3, s4, s6 i r5 lekko owtosione. Szczeciny il> r3 i r6 pierzaste. Pozostale szczeciny podonotum g&dkie. Na opistonotum szczeciny II 12 krotkie i gladkie, takie same lub dlugie i lekko owlosibne. Szczeciny Zl i Z2 bardzo krotkie, Z3 i Z4 dhigie i pierzaste. Szczecina Z5 lezy w odleglosci 12 [im od 16, Szczecina 57 gladka, S2, S3 i S4 dlugie i pierzaste, przy czym S2 wystaje ponad bocznij. krawe.dz opistonotum. Wszystkie szczeciny kraw^dziowe opistonotum gladkie. Polozenie porow podobnie jak u postaci doroslych z wyjajtkiem 7*05, ktory lezy na linii laczacej szczeciny Z4 i 75. Podo- i opistonotum bardzo stabo urzezbione w postaci delikatnych, niewyraznych linii. U niektorych okazow krawedzie opistonotum mog^ by6 haczykowato obrzezone. Krawe.dz podonotum normalna. Jamki grzbietowe normalne, wyrazne. Dhigosc szczecin opistonotum i odlegloici mi^dzy nimi (uwzgl^dniaj^c zmiennosc okazow) s^ naste.pujace: SI 20 Zl 10 // S S Z2 24 Z Z Protonimfa: dlugosc ^m, szerokos"c n-m (Rys. 115). Dotychczas brak opisu tego stadium rozwojowego. W Polsce wszystkie badane okazy mialy szczeciny dlugie. Na podonotum szczeciny il, s4, s6, zl i r3 owlosione, pozostale szczeciny gtadkie. Na opistonotum szczeciny 77,12 krotkie, gtadkie, przeszfo dwa razy dluzsze od poprzednich i rowniez gladkie. Szczeciny 16 dtugie i pierzaste, lez$ w odleglosci 6Q ^m od siebie. Szczeciny Zl i Z2 krotkie i gladkie, Z3 i Z4 dlugie i pierzaste. Szczeciny Z5 gladkie i leza^ w odleglosci 16 [xm od 16. Szczeciny SI dwa razy dluzsze od Z2, gtadkie, sie^gaja. do kraw?dzi opisto Rys Zercon gurensis MiHELCid, deutonimfa ze stoku nad rzek$ Lutyniq strona grzbietowa Fig. 114, Z. gurensis MiHELCiC, deutonymph from slope near river Lutynia dorsum

184 100

185 notum. Szczeciny S2 S4 dhigie i pierzaste, przy czym S2 jest dwa razy dluzsza od SI. Dhigos6 szczecin opistonotum i odleglosci mie^lzy nimi sa_ nastej)uja,ce: SI S S Zl 38 Z2 18 Z3 32 Z4 35 Z ^ n * For Po3 lezy jeszcze bardziej w przodzie niz u deutonimf, a mianowicie na linii iacza,cej Z4 i 14, blizej Z4. Urzezbienie bardzo slabo widoczne, na opistonotum w przodzie przed jamkami grzbietowymi znajduja, si nieliczne punkty. Jamki grzbietowe wyrazne, z falistq, przedniq. krawe_dzia.. Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: gatunek znany z Austrii, ska,d zostal opisany (MiHELCic, 1962), Czechostowacji i Polski, gdzie stanowiska jego skupiaja. si? na poludniowym zachodzie. Najbardziej na wschod wysuniete stanowisko znajduje si w okolicach Tomaszowa Mazowieckiego, a tylko jedno stanowisko przekracza Wisl? (Nowa Wioska pod Kwidzyniem). Jest to jedyny gatunek z rodzaju Zercon C. L. KOCH, wykazujacy tak wyrazna, zmiennosc w dmgosci szczecin od 13 do /5. Sq. to niewatpliwie formy ekologiczne, co potwierdzaja, nast?pujq.ce dane: w sciofce lasow lisciastych pospolite s^ wszystkie trzy formy, w lasach mieszanych cz stsza jest forma z krotkimi szczecinami, ktora rowniez jako jedyna znaleziona zostala w suchym srodowisku. Podobnego zdania jest HALA KOVA (1969a), ktora rowniez uwaza te formy za ekologiczne, niemniej gatunek ten wymaga dalszych badan. 189 Zercon hungaricus SELLNICK, 1958 Zercon vacuus hungaricus SELLNICK, 1958d: 356. Zercon hungaricus: VJNCZE, 1965: 242; HALASKOVA, 1969a: 271. Stanowiska (Rys. 81): Woj. opolskie Pow. Brzeg: Lubsza pod Brzegiem, las mieszany, 30 VII 1970, 16 $?, 11 ^<J, 1 DN ze sciolki (ZMZ). Pow. Strzelce Opolskie: ZawadzkJe, lasy mieszane nad Mala. Panwia., 28 V 1970,1 $ ze sci6hd (ZMZ). Rys Zercon gurensis MIHELCIC, protonimfa ze stoku nad rzekq Lutynia. strona grzbietowa Fig. IIS. Z. gurensis MIHELCIC, protonymph from slope near river Lutynia dorsum

186 400 Rys Zercon hungaricus SELLNICK,? z miasta Zawadzkie strona grzbietowa Fig Z. kungaricus SELLNICK,? from Zawadzkie dorsum

187 r ^ c ' * ^9- I wy ^ v \* * * " ~ 400 Rys Zercon haagaricus SELLNICK, < z Kanig6ry strona grzbietowa Fig Z. hungaricus SELLNICK, <? from Kanigdra dorsum

188 192 Woj. wroclawskie Pow. Olawa: Kanig6ra pod Bystrzyca., rezerwat d?bowo-grabowy z domieszka, lipy, 22 V 1970, 6??, 1 <J ze Scidfki (ZMZ). Woj. katowickie Pow. Tarnowskie G6ry: Le&iictwo Repty, rezerwat,,seget", 120-Ietnia buczyna, 71X1971, 1 $ ze $ci6lki (WF). Samica: dlugosc [im, szerokosc fim (Rys. 116). Szczeciny: na podonotum tylko szczeciny il, r3 i r6 owlosione, pozostale krotkie i gladkie. Na opistonotum szczeciny krotkie i gfadkie; 13 si?gaja. tylko do polowy odleglosci od podstawy 14. Szczeciny 14 i /5 dwa razy dtuzsze od poprzednich, rowniez gladkie. Szczeciny 16 dhigie, pierzaste, lezq, w odleglosci 140 [im od siebie. Szczeciny Zl i Z2 krotkie i gladkie, Z3 dwa razy dluzsza, gladka i swoim koricem sie.ga najwyzej do podstawy szczeciny Z4. Szczecina Z4 dluga, pierzasta. Szczeciny SI i S2 krotkie, gladkie, przy czym S2 nieznacznie dluzsza. Szczeciny S3 i S4 dlugie i pierzaste. Dlugo^d szczecin opistonotum i odleglosci mi^dzy nimi sa. nast^puj^ce: S2 48^-52 S S , Zl Z Z Z // Pory: na opistonotum Pol lezy pomi^dzy rz?dami S, Z, za przedni^ kraw^dziq tarczki, por Po2 lezy pomi^dzy linia^ laczaca, Z2 i Z3. For Po3 lezy na linii l^cz^cej szczeciny Z4 i Z5. Urzezbienie: podonotum pokryte dachowkowatymi tarczkami, ktore na opistonotum dochodza. do szczeciny 13, na cze.sci pozostalej opistonotum wyst?puj nieregularnie ulozone punkty. Jamki grzbietowe normalne dobrze sklerotyzowane. Przednia krawe;dz tarczki ventro-analnej z 2 szczecinami. Samiec: dhigosc fjun, szerokosc ^m (Rys. 117). Ksztalt i polozenie szczecin podobne jak u samicy. Por Po2 lezy nieco w tyle za szczeciny S2 i Z2. Por Po3 polozony jest nieco w przodzie przed szczeciny Z4 i 75. Polozenie pozostalych porow i urzezbienie podobne jak u samicy. Dlugosc szczecin opistonotum i odleglosci mi?dzy nimi 54 naste.pujace: si 12 zi 12 // S2 18 Z » Rys Zercon hungaricus SELLNICK, deutonimfa z Lubszy strona grzbietowa Fig Z. hungaricus SELLNICK, deutonymph from Lubsza dorsum

189 13 Btaszak, Zerconldae 400

190 100 -I Rys Zercon hungaricus SELLNICK, protonimfa strona grzbietowa (wg HALA$KOVEI, 1969 a) Fig Z. hungaricus SELLNICK, protonymph dorsum (after HALA$KOV, 1969a)

191 S S Z Z Z Deutonimfa: dlugosc 384 jun, szerokosc" 280 im (Rys. 118). Na podonotum szczeciny il i r3 pierzaste, r4 r6 owlosione, pozostale szczeciny tarczki kr6tkie i gladlde. Na opistonotum szczeciny II 75 krotkie i gladkie, przy czym 14 i 15 troche, grubsze i dluzsze od poprzednich. Szczeciny 13 sie.gaja, do polowy odleglos"ci od szczecin 14. Szczeciny 16 pierzaste, lezq. w odlegjosci 100 (xm od siebie. Szczeciny Zl i Z2 krotkie i gladkie, szczeciny Z3 dhizsze, owlosione, siggaja. najwyzej do podstaw szczecin Z4, ktore sq. dhigie i pierzaste. Szczeciny SI i S2 krotkie i gladkie, przy czym S2 dluzsza od poprzedniej. Szczeciny S3 i S4 dhigie i pierzaste. Dhigos"6 szczecin opistonotum i odleglosci mi dzy nimi sa. naste.puj%ce: SI S3 40 S Z Z // / For Pol polozony podobnie jak u postaci doroslych, natomiast por Po2 lezy nieco w przodzie przed linia, laczaca. szczeciny Z2 i S2. Por Po3 lezy na linii szczecin 24 \ blizej Z4. Urzezbienie podonotum wystepuje tylko w przedniej cze,s"ci, opistonotum bardzo slabo urzezbione. Protonimfa: opis wg HALASKOVEJ (1969); Rys Dtugo 307 ^m, szeroko^c 212 jim. Na podonotum szczeciny i7, s4 s6 i r6 s^ lekko pierzaste, pozostale ^adkie. Pory polozone podobnie jak u postaci doroslych. Na opistonotum szczeciny // -/?, Zl i Z2 s^ krotkie, 14 i 75 s% dtuzsze i silniejsze. Szczeciny 76, Z4, S2, S3 i S4 dhigie i pierzaste. Szczeciny Z3 i SI sa. kr6tkie i gladkie. Por Po3 lezy na linii laczacej szczeciny 14 i 74. Dlugo&S szczecin opistonotum w ^m: SI S3 54 S Z II /5 16 Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: gatunek raczej panonski znany dotad jedynie z W?gier i rozproszonych stanowisk w Czechoslowacji. W Polsce stwierdzilem go na czterech stanowiskach. Stanowiska te znajduj% sie. na Slasku: w do- 195

192 a b f g Rys Szczeciny i peritremy liiektorych Zerconidae: a b Zercon fageticola HALA KOVA samica: peritrema (a), szczecioa 16 (b); c d Z. gurensis MIHEL&G samica: peritrema (c), boczna krawedf opistonotum (d); e Z. hungaricus SELLNICK samica: peritrema; f Z. peltatus peltatoides HA- LASKOVA samica: peritrema; g h Z, peltatus peltatus C. L. KOCH samica: szczecina 16 (g), peritrema (h) Fig Setae and peritremes of some Zerconidae'. a b Z. fageticola HALA KOV^ female: peritreme (a), seta 16 (b); c d Z. gurensis AJiHELc"iC female: peritreme (c), serrated margin of opistonotum (d); e Z. hungaricus SELLNICK female: peritreme; f Z. p. peltatoides HALASKOVA female: peritreme; g h Z, p. peltatus C. L. KOCH female: seta 16 (g), peritreme (h)

193 linie Odry i w okolicach Tarnowskich Gor. Prawdopodobnie gatunek ten przedostal si? do Polski przez Brame. Morawska., zwlaszcza ze znany jest znad Odry tuz za nasz^ granic$. Wedlug HALA KOVEJ (1969a) najcz?sciej wystepuje on w da.- browach i lasostepie, u nas znaleziony w sciolce Ias6w lisciastych i mieszanych. 197 Zercon montigenus BLASZAK, 1972 Zercon montigenus BLASZAK, 1972: 713. Stanowiska (Rys. 169): Woj. rzeszowskie Pow. Jasfo: Krempna, przelom Krempny, las mieszany na zach. zboczach,,niedzwiedzia", 24 VIII1961, 2?? ze sci61ki (RAF); Podiai, las mieszany z przewaga. grabu i olchy, 18 VI1955, 29 $? ze sci6hd (ZP). Pow. Krosno: Cergowa Gora koto Dukli, Querco-carpinetum submontanum, 450 m n.p.m., 4 IX 1960, 98 $?, 1 & 5 DN ze sci6tki (RAF). Samica: djugosc ^m, szerokosc i^m (Rys. 121). Szczeciny: na podonotum szczecina il lekko owlosiona (32 fim), szczeciny r3 i r6 pierzaste, zakoiiczone hyalinowa. otoczk^, pozostale ^adkie. Na opistonotum szczeciny II, 12 krotkie i gladkie, dlugie i lekko owlosione, 16 dfugie i pierzaste, zakoiiczone otoczka^ hyalinow^, leza_ w odlegjo^ci 128 fim od siebie. Szczeciny Zl i Z2 krotkie i gladkie. Z3 dluga i lekko owlosiona, si^ga poza podstawg szczeciny Z4, ktora jest dluga i pierzasta, zakonczona hyalinowa, otoczk^. Szczecina 57 krotka i gladka, lezy dwa razy dalej od przedniej kraw^dzi opistonotum niz szczecina ZL Szqzecina S2 dluga i pierzasta, z hyalinowa, otoczka., wystaje prawie pofowq. swojej dlugosci poza boczn% kraw?dz opistonotum. Szczeciny S3 i S4 dlugie, pierzaste z hyalinowa. otoczk^. Szczecina Rl lekko owlosiona, pozostale szczeciny tego rz du gladkie. Dhigosc szczecin opistonotum i odlegfosci mi^dzy nimi s^ nast^pujqce: o ^7t S S S Zl Z Z3 42-^6 Z Z Pory: na opistonotum Pol lezy pomi^dzy rz?dami S, Z, za przedni^ kraw^dziq tarczki, por Pol lezy pomie_dzy linia. l^cz^c^ szczeciny Zl i Z3, a rzedem S. Por Po3 lezy na srodku linii l^cz^cej szczeciny Z4 i 15. Urzezbienie: podonotum pokryte dachowkowat^ strukturq, ktora na opistonotum dochodzi do szczeciny 72, Z3 i S3.

194 Rys Zercon montigenus BLASZAK, $ z Krempnej strona grzbietowa Fig Z. montigenus BLASZAK, 9 from Krempna dorsum

195 Rys Zercon montigenus BLASZAK, (J z Cergowej G6ry strona grzbietowa Fig Z, montigenus BLASZAK, 6* from Cergowa Mountain dorsum

196 Rys Zercon montigenus BLASZAK, deutonirafa z Cergowej G6ry strona grzbietowa Fig Z. montigenus BLASZAK, deutonymph from Cergowa Mountain dorsum

197 Pozostala cze,s"c tarczki gladka, Jamki grzbietowe normalne dobrze sklerotyzowane. Boczna kraw?dz opistonotum delikatnie haczykowata. Krawe.dz podonotum normalna. Przednia krawe.di tarczki ventro-analnej z 4 szczecinami. Samiec: dlugos"c pirn, szerokosc ^m (Rys. 122). Ksztalt, polozenie szczecin, por i urzezbienie podobne jak u samicy. Dlugosc szczecin opistonotum i odleglos"ci mi^dzy. nimi sq. nastejmjace: S S S ^* _ 55 ef Zl Z2 24 Z Z4 -~ 32 Z U Deutonimfa: dtugosc 380 y.m, szerokosc 290 ^m (Rys. 123). Na podonotum szczeciny i7, s4, s5, s6 i r5 lekko owlosione. Szczeciny r3 i r6 pierzaste z hyalinow^ otoczka^ Pozostale szczeciny tej tarczki gladkie. Na opistonotum szczeciny II i 12 krotkie, gladkie, /5~/5 dtugie i delikatnie owlosione. Szczecina 16 dluga, pierzasta z hyalinowq, otoczk^. Odleglosc mi?dzy szczecinami 16 wynosi 110 [Am. Szczeciny Zl i Z2 krotkie i gladkie, ta ostatnia si?ga do podstawy Z3, ktora jest dluga i owlosiona. Szczecina Z4 dtuga, podobna do 16. Szczecina SI jest najkrotszq. szczeciny opistonotum. Pozostale szczeciny tego rz?du dlugie i pierzaste z hyalinow^ otoczk^ na koncu. Ze szczecin kraw^dziowych szczeciny Rl i R2 lekko owlosione, pozostale szczeciny gladkie. Na opistonotum por Pol polozony podobnie jak u postaci doroslych. Po2 lezy w tyle za linia, l^cz^c^ szczeciny Z2 i S2, blizej Z2. Por Po3 lezy na linii l^cz^cej szczeciny Z4 i 14 w przodzie przed zewn^trznymi katami bocznych jamek grzbietowych. Dlugosc szczecin opistonotum i odleglosci mi?dzy nimi sa. nast^puj^ce: si 10 zi 14 n ' Z Z Z * 24 Z Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: gatunek znany dotad tylko z naszego kraju, zaledwie z trzech stanowisk w poludniowo-wschodniej cze.s"ci pogorza karpackiego. Na stanowiskach tych wystejpowal on w sciolce lasu mieszanego mniej lub bardziej zblizonego do gra,du podgorskiego, co nasuwa przypuszczenie, ze jest to gatunek stosunkowo cieplolubny. 201

198 202 Zercon occultus BLASZAK, 1972 Zercon occultus BLASZAK, 1972: 717. Stanowiska (Rys. 143): Woj. poznariskie Pow. Srera: K6rnik, stara cz^gc arboretum, 7 VI 1963, 1 $ z gniazda kreta (RAF). Samica: dlugo_s"c" 480 ^m, szerokos"c 420 ^m (Rys. 124). Na podonotum szczeciny i'7, s5, s6 oraz szczeciny rze^du r bardzo deh'katnie owlosione. Pozostafe szczeciny gladkie. Na opistonotum szczecina II krotka i gladka, 12 nieco dluzsza i bardzo delikatnie owlosiona. Szczeciny dhigie i bardzo delikatnie owlosione, odleglosc mie^dzy 16 wynosi 124 ^m. Szczecina Zl krotka i gladka, pozostafe szczeciny tego rz^du delikatnie owlosione, przy czym szczecina Z2 jest nieznacznie dluzsza od Zl, a szczeciny Z3 i Z4 naleza, do dhigich szczecin opistonotum. Wszystkie szczeciny rzedu S delikatnie owlosione. Szczecina SI siejja do polowy odleglosci SI 52. Szczecina S2 jest dwa razy dluzsza od SI i sie.ga do bocznej krawe.dzi opistonotum. Szczeciny S3 i S4, to dtugie szczeciny opistonotum. Wszystkie szczeciny rze^lu R bardzo delikatnie owlosione. Na przedniej kraw^dzi tarczki ventro-analnej znajduj^ sie, 4 szczeciny. Dlugo^d szczecin opistonotum i odleglos"ci mi^dzy nimi sq SI 68 S2 60 S Zl 72 Z2 50 ZJ 44 Z4 50 Z // Pory: na opistonotum por Pol lezy pomi^dzy rze.dami 5, Z tuz za przednia. krawe,dzi$ opistonotum. Por Po2 lezy pomie.dzy lini^ lacz^ca, szczeciny SI S2 a boczn^ krawe.dzi$ ciala. Por Po3 lezy na linii l^cz^cej szczeciny S3 i 24. Urzezbienie: podonotum pokryte dos"c" regularn^ struktur^ dach6wkowat^. Na opistonotum urzezbienie to wystgpuje w cze.s"ci przednio-bocznej a pozostala cz & tarczki pokryta jest g?sto drobnymi wzgorkami. Jamki grzbietowe normalne, dobrze sklerotyzowane. Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: gatunek znany dot^d jedynie z Polski z gniazda kreta.

199 100 Rys Zercon occult as BLASZAK,? z K6rnika strona grzbietowa Fig Z. occultus BLASZAK, $ from K6rnik dorsum

200 204 Zercon peltatus C. L. KOCH, 1836 Zercon peltatus C. L. KOCH na terenie Polski wyste.puje w ^achodniej i poludnjowo-zachodniej cz sci, dochodza_c najdalej na wschod do Wyzyny Malopolskiej i Lubelskiej (Pulawy, Kazimierz). W roku 1969 HALASKOVA opisala z Tatr slowackich nowy takson, Zercon peltatoides, ktory rowniez wyst$puje w Polsce, a mianowicie w Karpatach, na Pogorzu Karpackim, Wyzynie Lubelskiej, w Jurze Krakowsko-Cz^stochowskiej i na Wyzynie Malopolskiej. Okazy Z. peltatoides HALA- SKOVA z Tatr polskich sa_ identyczne z okazami opisanymi przez HALA KOV4 (1969a). Na obszarze Polski obydwa te taksony wykluczaja, sie. wzajemnie za wyjqtkiem Jury Krakoivsko-Cze.stochowskiej i Wyzyny Lubelskiej, gdzie zasie.gi tych gatunkow zachodz4 na siebie i na tym terenie wyst^pujq. formy posrednie. Na szczegoln^ uwage. u form posrednich zasluguja,: dlugosc" szczeciny S3 podobna jak u Z. peltatoides HALA KOVA; dlugosc szczeciny 13 podobna jak u Z. peltatus C. L. KOCH; odlegtosc" podobna jak u Z. peltatus C. L. KOCH; dlugosc" szczeciny S4 pos"rednia mi^dzy Z. peltatus C. L. KOCH a Z. peltatoides HALA KOVA. W tabeli V podaj? wymiary dlugosci Szczecin opistonotum dla Z. peltatus C. L. KOCH, Z. peltatoides HALASKOVA i form posrednich. Tabela V Z. peltatus C. L. KOCH Formy posrednie Z. peltatoides HALASKOVA SI S2 S3 S4 Zl Z2 23 Z4 Z odleglosc Dane te wskazuja., ze mamy do czynienia nie z dwoma odr^bnymi gatunkami, lecz z dwoma podgatunkami jednego gatunku, a mianowicie z podgatunkiem poludniowo-zachodnim: Zercon peltatus peltatus C. L. KOCH, 1839 i podgatunkiem

201 «\ Zercon peltatus peltatus C. L. KOCH,? z G?bic strona grzbietowa Fig, 125. Z. p. peltatus C. L. KOCH, $ from G bice dorsum

202 206 poludniowo-wschodnim: Zercon peltatus peltatoides HALASKOVA, Podgatunki te roznia. si nastepujacymi cechami: Z, p. peltatus C. L. KOCH Z. p. peltatoides HALASKOVA 1. Szczeciny 13 sie^aja. do podstawy szczecin Szczeciny 13 siegaja. najwyzej do potowy odlegtosci Szczecina S3 jest dluga. szczecina. opistonotum 2. Szczecina S3 jest wyraznie kr6tsza od szczecin i sie,ga wyraznie poza boczna, krawedi, dtogich opistonotum i sie,ga do krawedzi tub niewiele poza nia.. Stanowiska z fonnami posrednimi pomi^dzy Z. peltatus peltatus C. L. KOCH a Z. peltatus peltatoides HALASKOVA, 1969 (Rys. 134): ' ^ Woj. krakowskie Ojcowski Park Narodowy: Wa,w6z Jamki, 29 IX 1968, 2?$ z menu na skale (AS). Woj. lubelskie Pow. Pulawy: strome zbocza nad Wisla. na p6fnoc od MieSmierza, rzadko rosnace krzewy, 20V 1968, 24 $9 z menu, traw i detritusu (RAF); Kazimierz nad Wislq, g^ste zarosla na g6rze zamkowej, 20 V 1968, 5 $$ ze sci6jki (RAF). Zercon peltatus peltatus C. L. KOCH, 1836 Zercon peltatus C. L. KOCH, 1836: t. 15. Zercon peltatus: OUDEMANS, 1936: 371; SELLNICK, 1958d: 358; HALA KOVA, 1969a: 293; KARG, 1971: 312.? Gamasas serratus KRAMER, 1876: 85. Stanowiska (Rys. 134): Woj. kieleckie Pow. Opoczno: rezerwat lasu mieszanego z jodt^ HOberki" pod Spafa, 8 V 1968, 1 $, 1! 6* ze Sci6tki (ZMZ). Pow. Wloszczowa: rezerwat JBukowa Gora pod Raczkami kolo Przedborza, las bukowy z domieszkq klonu, 20 VHI1969, 7 9$, 1 c? z detritusu (ZMZ). Woj. koszalinskie Slowinski Park Narodowy: bor sosnowy miedzy Leb^ a wydmami ruchomymi, 181X1968, 8 $9 spod Empetrum nigrum L. (CB). Woj. krakowskie Ojcowski Park Narodowy: Wa.w6z Jamki, murawy ksefotermiczne na skalach, 14 X 1967 i 3 VI 1969,20 $$, 9 $$, 1 DN (AS); zarosla pod Zamkiem Werszyhory, 4 VI1969,4 $$, 2 <?t? ze fciotki (WN); zarosia na zboczu za grot% Koziarnia, 4 VI1969, 5 $$, 5 cj(j spod skatnycb gcian (WN). Woj. lubelskie Pow. Pulawy: Pulawy, park, partia o charakterze gradu, 20 V1968, 35??, 22 $& 1 DNze s*ciotki (RAF). Woj. Iddzkie Pow. Piotrk6w Trybunalski: Meszcze pod Piotrkowem, wilgotny las lisciasty ze starymi d^bami, 8 V 1968, 1 $, 1 <J ze sciolki (ZMZ); tamze, rezerwat d?b6w koto nadlesnictwa, 7 V 1968, 8 9$, 12 <?<?, 2 DN spod starych d b6w (ZMZ). Pow. Rawa Mazowiecka: Spate, las dgbowy JConewka", 8 V 1968, 33??, 135 <J<J ze $ci6iki spod deb6w (ZMZ). Pow. Paj^czno: Pajeczno, las mieszany, partia wilgotna, 19 VIII1969, 8 99 ze sciolki (ZMZ). Pow. Radomsko: G6ra Chehno rezerwat, las grabowo-bukowy

203 Rys Zercon peltatus peltatus C. L. KOCH, <J z G$bic strona grzbietowa " Fig Z. p. peltatus C. L, KOCH, <J from Gebice dorsum

204 208 z debem i jaworem, 20 VIII1969,12829, 28 <$<$ ze scioiki (ZMZ). Pow. Wielun: Dietrzniki, b6r sosnowy z domieszkq brzozy i s"wierka, 15V 1969, 6 22, 2 6*c? ze sci61ki i mchu (ZMZ). Pow. Wierusz6w: W glewice, b6r sosnowy z partiami brzozowymi, 4 X 1968, 10 22, 4 6*6", 1 DN ze Sci6Hd (WN); tamze, cmentarz, 10 22, 2 $ spod Robinia pseudoaccacia L. (WN); Lesnictwo Brzeziny, stary b6r Swierkowy, 5 X 1968, 1 2 ze sci6iki (ZMZ). Woj. opolskie Pow. Brzeg: Lubsza, las mieszany, 30 VIII1970, 50 22, 12 <J ze sci6tki (ZMZ). Pow. Nysa: Glucholazy, u st6p zalesionych zboczy nad Biaia. Ghicholaska., 6 XII1960, 30 22, 6 $<$ z detritusu i opadlych lisci (ZP). Pow. Strzelce Opolskie: Zawadzkie, las mieszany nad Mala. Panwia., 28 V 1970, 5 22 ze scioiki (ZMZ). Miasto Poznan Dolina Cybiny, miedzjr Malta, a Kobylempolem, gniazdo kreta, 18 III 1961, 2 6*6* (RAF i MJ). Woj. poznanskie Wieikopolski Park Narodowy: las mieszany na pohidniowym brzegu jez. Jaroslawieckiego, 4V 1968, 31 22, 40 <$$, 2 DN ze Sciolki (CB); stary b6r sosnowy nad Krosinkiem, 26 VI 1969, 11 22, 3 $ ze sci6tki CKW); Jaroslawiec, las mieszany na suchym zboczu, 29 V 1967, 97 22, 41 3$, 29 DNzs scioiki (AD). Pow. Jarocin: Wolica Kozia, wielogatunkowy las lisciasty, 5 V 1970, 14 2$, 5 6*6* ze Sci6tki (ZMZ); tamze, las HSciasty, 5 V 1970, 4 22, 1 ^ z lisci i detritusu spod starego wi^zu polnego (ZMZ). Pow. K?pno: NadleSnictwo Laski, oddzial 88, uroczysko Siemianice, oles, 17 VI1969, 1 2 ze s"ci6iki <ZMZ). Pow. Miedzych6d: Jez. Kolno pod Miedzychodem, las lisciasty, 21 VIII 1954, 8 22, I 6* ze sci6fki (RAF i MJ). Pow. Nowy Tomysl: Jasy nad Mogilnic^ na p6mocny wsch6d od Opalenicy, 28 IX 1964, 3 22 z prochna zmurszatego pnia (RAF); Opalenica, lasy na pohldniowy wsch6d, 28IX1964, 3 22 ze sci6tki spod starego d?bu (RAF); b6r sosnowy przy szosie na p6teoc od Jastrz^bska, 23 VIII 1968, 2 22 spod wrzosu (ZMZ). Pow. Oborniki: Slomowo, oles jesionowy, 14 V 1960, 16??, 5 gg ze s*ci6!ki (RAFi MJ). Pow. Pleszew: Gohich6w, arboretum, 7 VIII 1964, 322 z prochnaw dziupli klonu (RAF 1 JR); Taczan6w, olszyna, 17 IV 1968, 20?2, 12 &J, 4 DN, 1 PN ze sci61ki (ZMZ). Pow. Poznan: Promno, partia przej^ciowa mi dzy olesem a lasem mieszanym na brzegu Jez. Debieckiego, 20V 1960, 3 22 ze s^idlki (RAF); tamze, mrowisko Formica rufa L. w lesie bukowo-debowym, 19 VII1961, 1? (RAF); poludniowy stok poissly starymi sosnami mi dzy Swiqtnikami a Rogalinem, 14V 1961, 4 2? z igliwia i trawy (RAF). Pow. Rawicz: lesnictwo Kawcze, gniazdo borsuka przy Ie5nicz6wce, 21 III 1962, 9 22, 6 <$& 2 DN (AK). Pow. i rem: Rogalio, park przechodzacy w las, 4 VI1955, 8 22, 2 6*6", 2 DN ze sciflki (RAF); K6rnik, arboretum stare, 10 VI1968, 58 22, 114 6*6", 32 DN ze Sci&Iki (CB). Pow. Sroda: Guhowy. mlody oles jesionowy, 2 V 1961, ze s"ci61ki (RAF). Pow. Wa.growiec: rezerwat d?b6w pod Wqgrowcem, 21 VI1968, 29 29, 71 $3, 2 DN ze sci6hd (HQ. Pow. Woisztyn: Wolsztyn, park, 12IV 1969, 4 22, 4 6*6* ze s"ci6hd (ZMZ). Pow. WrzeSnia: Czeszewo, rezerwat, las zblizony do gradu, 30 X 1962, ze sci6tki (RAF). Woj. szczecinskie Pow. Choszczno: Recz, stary cmentarz, 11 VII1968, 80 22, 22 ^6* ze s"ci61ki (ZMZ). Pow. Debno: Moryn, park nad jeziorem, 19 VI1967, 13 2?, 4 (J<J, 6 DN ze Sciolki (ZMZ); rezerwat les"no-stepowy Bielinek nad Odra., partia lasu zblizona do Fagetum-boreo-atlanticum, na wschodnich zboczach parowu Storczykowskiego, 29 IX 1967, 1 2 ze s"ci6hd (RAF). Pow. Gryfino: pohidniowy skraj Puszczy Bukowej, las bukowo-dgbowy z leszczyna, 6 VI1954, ze sci6tki (RAF). Woj. wrocfawskie Pow. Bystrzyca Ktodzka: DIugopole Zdroj, dziupla w starej lipie, 2 VIII 1964, 19 92, 3 #6*. 2 Pff z prochna (AD). Pow. Dzierzoni6w: Radunia, 573 m n.p.m., w masywie Sl?zy, potaocne zbocze pod szczytem, sosny, deby, 27 VI1963,12 22, 2 6*6* z traw i detritusu (RAF i MJ); tamze, pohidniowe skaliste zbocze pod szczytem, 27 VI1963, , 29 ^6*, 8 DN z traw i detritusu (RAF i MJ); tamze, partia

205 400 Rys Zercon peltatus peltatus C. L. KOCH, deutonimfa z G^bic strona grzbietowa Fig Z. p. peltatus C. L. KOCH, deutonymph from Gebice dorsum 14 Blaszak, Zerconidae

206 210 Swierkowa z domieszka. debu pod szczytem, 22 V 1970, 1 2 ze sci61ki (ZMZ); tamze, partia lisciasta dab, leszczyna na szczycie, 22V 1970, 5 22, 4 <?# ze sci&ki (ZMZ). Pow. Jelenia G6ra: G6ra Zamkowa pod Janowicami, stary las Uciasty z jaworem, 500m n. p.m., 2 VIII 1947, 12zesci6tki (RAF); Szklarska Poire.ba, las mieszany ponizej nzakr?tu smierci", 12X11960, 2 22 ze scidlki (WK). Pow. Lw6wek Sla.ski: Swierad6w Zdr6j, stare buki nad Kwisa, 13 XI 1960, 12 22, 1 3 ze scidlk'i (RAF); Lw6wek Slaski, las mieszany, 14 XI 1960, 1 2, 1 d* ze sci&ki (WK); tamze, rezerwat piaskowcowy, siok p6mocny porosniety sosna, d?bem, brzoza, 14 XI 1960, 56 22, 26 <$<$ ze sci6hci (WK); Ptoczki Dolne, las lisciasty, 2 XI 1960, 10 22, 4 6*6* ze sci&ki (WK); Zerkowice, las mieszany na zboczu skalnym. 8 X 1961, , 4 6*6* ze sci6tki (WK). Pow. Olawa: rezerwat debowo-grabowy nzwierzyniec", partia ze starymi debami, 22 V 1970, 6 $?, 7 6*6% 2 DN, 1 PNze sci6lki (ZMZ); tamze, miodsza partia z przewaga. grabu, 22 V 1970, 3 22 ze sci6lki (ZMZ); Kanig6ra pod Bystrzyca., rezerwat debowo-grabowy z domieszka. lipy, 22 V , 63 33, 32 DN ze scioiki (ZMZ). Pow. Strzelin: skala granitowa przy wzg6rzu 371 m n.p.m. na wsch6d od Bialego Ko^cirfa, dziupla w debie, 26 VI 1963, 4 22, 1 <J z prochna (RAF i MJ). Pow, Wroclaw: Sleza, 718 m n.p.m., stary las jaworowy pod szczytem, 28 VI 1963 i 21 V (970, 27 22, 5 6*6* 2 DN ze sci61ki pod drzewami i prochna w jaworze (RAF i MJ, ZMZ); tamze, zbocze pohidniowe, partia swierkowa, 21 V 1970, 4 22, 1 6*. 1 PN ze sci6lki (ZMZ); tamze, stok p6hiocno-wschodni, partia bukowa pod szczytem, 21 V 1970, 7 22, 1 $ ze Sciftki (ZMZ). Woj. zielonog6rskie Pow. Glogow: Jakubowo, wilgotny stary las lisciasty, 27 IX 1960, 4 22 ze scic-lki (ZP). Pow. Gorzow: las lisciasty przy szosie Barlinek Gorzow, 10 VI 1969, 2 2$ ze scidfki (RAF). Pow. Gubin: Gebice, park, 31 V 1967, 4922, 31 6*6*, 10 DN ze sci6lki pod bukami (WN). Pow. Swiebodzin: Lag6w Lubuski, las lisciasty nad jez. Trze^niowskim, przewaga buka, 22 VII 1968 i 2 VIII 1970, 2 22 ze sciolki (PL); tamze, las mieszany na wschodnim brzegu Jez. Trzesniowskiego, 28 VEI 1970, 1 2 ze Sci61ki i mchu (PL). Pow. Zielona G6ra: Zatonie, park, 31 V 1967, 5 22, 4 6*6* ze sci61ki (WN); Nowogr6d Bobrzanski, zbocza nad Bobrem porosniete starymi d^bami, 30 V 1967, 55 22, 19 6*<?, 4 DN ze sci6tki (WN); tamze, zbocza nad Bobrem porosniete grabami, 30 V 1967, 16 22, 4 <J6* ze Sciolki (WN). Samica: dhigosd 464 [xm, szeroko <5 370 [xm (Rys. 125). Szczeciny: na podonotum szczecina il jest lekko pierzasta, i2 bardzo slabo owlosiona. Szczeciny rz^du r s^ podobne w budowie do szczecin Rl R4. Pozostate szczeciny podonotum s^ ^adkie o dlugosci od 14 do 22 [Am. Na opistonotum szczeciny // 13 krotkie i ^adkie, 13 si?ga do podstawy szczeciny 14. Szczeciny dlugie, rozjdaszczone i owlosione (Rys. 120g), 16 polozone s^ w odleglosci 120 \aa od siebie. Szczeciny Zl i Z2 krotkie i gtadkie, Z3 i Z4 dlugie i podobne do szczecin Szczecina Z3 sie.ga poza podstaw? szczeciny Z4, Z5 ^adka, lezy w odleglosci 22 H-m od 16. Szczecina SI krotka i gladka, S2 ^adka i rowna, SI lub niewiele od niej dhizsza. Szczecina S3 rozplaszczona na koncu i owlosiona, tak dluga jak Z3 i wystaje wyraznie poza boczna, kraw?di opistonotum. Szczecina S4 podobna w budowie i nieco dluzsza od szczeciny S3. Dlugo c szczecin rzedu R waha si w granicach od 24 do 32 p.m, przy czym Rl R4 s$ bardzo slabo rozplaszczone i owlosione, pozostale szczeciny tego rz du s^ bardzo lekko owlosione. Dlugo& szczecin opistonotum i odleglos'ci mi^dzy nimi s^ nast^puj^ce: SI S Zl Z ^ ^

207 400 Rys Zercon peltatus peltatus C. L. KOCH, protonimfa ze Slezy strona grzbietowa Fig Z, p. peltatus C. L. KOCH, protonymph from Sleza dorsum

208 212 S Pory: na podonotum pol lezy na linii laczacej szczeciny si i i4, por po2 w tyle za Hnia^ laezaca_ szczeciny s4 i i4, a por po3 w tyle za lini$ laczaca^ zl i s5, blizej tej ostatniej. Na opistonotum Pol lezy tuz za przedniq. kraw?dzi% tarczki, pomie_dzy rz^dami 5", Z, por 7*0.2 lezy w tyle za liniq. taczaci szczeciny 52 i Z3, blizej 57, por Po3 lezy na linii lub minimalnie w tyle za linia. laczacq. szczeciny Z4 i 75, a w przodzie przed zewn?trznymi jamkami grzbietowymi, blizej Z4. Urzezbienie: podonotum pokryt* dose regularnie ulozonymi dachowkowatymi tworami, opistonotum w podobny sposob urzezbione do szczeciny Z3. Pozostala cze_sc tarczki az do jamek grzbietowych pokryta niezbyt g?sto ulozonymi wzgorkami. Jamki grzbietowe normalne, dobrze sklerotyzowane. Przednia kraw^dz tarczki ventro-analnej z 4 szczecinami. Samiec: dlugosc fim, szerokosc \j.m (Rys. 126). Rozmiesz czenie, budowa i owlosienie szczecin, jak rowniez pory i urzezbienie podobne jau samicy. Dlugosci szczecin opistonotum i odleglosci mi^dzy nimi sa_ nast^puj^ce 57 ^ S S3 42-^6 S ^ Zl 36-^tO Z Z Z Z // 38^ Deutonimfa: dlugosc (im, szerokosc ^m (Rys. 127). Na podonotum szczeciny-//, r3 i r6 owlosione, pozostale gladkie. Na opistonotum szczeciny krotkie i gladkie, szczeciny 14 i 75 dwa razy dluzsze i delikatnie owlosione. Szczeciny 16 dlugie i pierzaste, stoja^ w odleglosci 80 ^m od siebie. Szczeciny Zl i Z2 krotkie, Z3 i Z4 dtugie, pierzaste. Szczecina SI podobna do Zl, S2 gladka, nieco dluzsza od SI, szczeciny S3 i S4 dlugie i pierzaste. Dlugosc szczecin opistonotum i odlegtosci mie_dzy nimi 54 nastejmjace: S2 34-^* ^2 S Zl Z Z Z

209 ZS For Po3 lezy na linii laczacej szczeciny 14 i Z4, blizej tej ostatniej. Urzezbienie podo- i opistonotum bardzo slabe. Jamki grzbietowe z falistq. przednia, krawe,dzi^. Protonimfa: dlugosc pm, szerokos"c pm (Rys. 128). Na podonotum szczeciny il i r3 delikatnie pierzaste, i?, s4 s6 bardzo lekko owlosione, a pozostale gladkie. Na opistonotum szczeciny kr6tkie i gfadkie. Szczeciny 16 dlugie i pierzaste, leza, w odleglogci 70 p.m od siebie. Szczeciny Zl i Z2 krotkie i gladkie, Z3 i Z4 dlugie, pierzaste. Szczecina SI gladka, trzy razy dhizsza od Zl, pozostale szczeciny rz^du 5 dlugie i pierzaste. DlugoSc" szczecin opistonotum i odleglosci mi?dzy nimi sa. SI S S3 43^ S Zl 29 Z2 19 Z Z Podonotum gladkie, na opistonotum tylko w cz^sci tylnej nad jamkami grzbietowymi znajduj^ sie_ nieregularnie ulozone drobne wzgorki. Jamki grzbietowe podobnie wyksztalcone jak u deutonimfy. Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: element zachodni, prawdopodobnie subatlantycki znany dotychczas z Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Niemiec, Austrii, W^gier, Czechoslowacji i Polski. W Polsce stwierdzony w poludniowo-zachodniej czejici kraju oraz w Slowiriskim Parku Narodowym. Wyst^puje przede wszystkim w sciolce lasow lisciastych, parkach, zaroslach, znaleziono go rowniez na suchych naslonecznionych zboczach a takze w mrowiskach i gniazdach ssakow. Dotychczas byl z Polski podawany tylko z mrowiska Formica polyctena F&RST. z okolic Poznania (jako Zercon peltatus C. L. KOCH) przez WI^NIEWSKIEGO (1965). Zercon peltatus peltatoides HALASKOVA, 1969 Zercon peltatoides HALASKOVA" 1969a: 287. Stanowiska (Rys. 134): Woj. katowickie Pow. Zawiercie: Gora Berkowa skaitd szczytowe 462mn.p.m. 5X $$ z detritusu ze szczelin skalnych (RAF).

210

211 Woj. kieleckie 215 Swie.tokrzyski Park Narodowy: iysica stary b6r jodlowy z domieszka, buka, 460m n.p.m. 24 VIII1958, 1 9 ze Sci61ki (RAF). Pow. Kielce: G6ra Zalejowa koto Checin zaros'la po stronie potodniowej, 11 V1971, 29? 1 DN ze sciolki (WN). Woj. krakowskie Ojcowski Park Narodowy: gniazdo strzyzyka Troglodytes troglodytes (L.) 29 VI1967, 2 $$, 1 6* (BW); skary nad Wa.wozem Jamki, 14 X 1967, 2 99 z murawy kserotermicznej (AS); taraze, 14 X1967, i 29IX 1968, 7??, 1 (J z mchu na skate (AS); Jaskkua Ciemna, murawy kserotenniczne, 3 VI ??, 2 6N? (WN); toietliste zaro&a pod zamkiem Werszyhory, 4 VI1969,1 $ ze sciolki (WN); Jaskinia Koziaraia, zaros'la na zboczu, 4 VI1969, 1 $ ze sciolki (WN). Tatrzanski Park Narodowy: Wftwoz Krak6w, mokra dam naskalnego mchu, 28 VIII1968, 4 99, 1 DN (CB); Dolina Staw6w Gasienicowych, 1490 m n.p.m., Swierki nad potokiem wyplywajacym z Czamego Stawu G$sienicowego, 21 VH 1968, ze sciolki (WN); Tatry Zachodnie, wschodnia strona Szczerby Giewontu, 1860 m n.p.m., 26 VII 1968, 4 99 z traw i mchu (WN); Hala Kalat6wki, b6r s"wierkowy, 26 VII1968, 2 6*6* ze sciolki (WN); Hala Gqsienicowa nad Zottym Potokiem, 1000m n-p.m-, 22 VII1968, 4 9$spods'wierIc6w(WN); Dolina Panszczycy, 1550 m n.p.ra., 22 VH 1968, 75 99, 18 <?<?, 7 DN spod s"wierk6w (WN); Wantule, b6r swierkowy, 1 VII1970, DN ze sciolki (HD); Dolina Koscieliska, skalki przy krzyzu W. Pola, 4 VI 1970, 4 99 z mchu (JK); Beskid, pomocne trawiaste zbocza, 1980m n.p.m., 30 VU 1968, *6*. 6 /Wz traw(zmz); MorskieOko, upodndzamiedzianego, 1450mn.p.m., 19IX 1967, 1 9 spod kos6wki (KB). Pow. Limanowa: okolice Limanowej, stary drzewostan d^bowy z jaworem nad strumieniem, 8 VII1970, 2 $9, 2 <J(J ze $ci6jfci (ZP). Pow. OIkusz: zbocza wa.wozu na wschdd od Woli Kalinowskiej, 4 VI1969, 2 99 z detritusu (WN). Pow. Nowy Targ: b6r ^wierkowy w g6raej cze&i w^wozu Homole, 4 VI1968, 15 99, 7 &J, 1 DN, 1 PN ze fciolki (WN). Woj. lubelskie Pow. Pulawy: strome zbocza nad Wisla. na p6moc od MieSmierza, rzadko rosnace krzewy, 20V 1968, 56 99< 1 c? z mchu, traw i detritusu (RAF); Kazimierz nad Wislaj geste zarosia na gdrze zamkowej, 20 V 1968, 18 $9, 6 <J(J ze sciotki (RAF). Woj. rzeszowskie Pow. bieszczadzki: Bi:szezady Zachodnie, Krzemien, rozpadliny skalne, 23 IX 1965, <? z dami i detritusu (KP). Pow. Gorlice: Wysowa, gdra 710 m n.p.m, las bukowy z domieszka, jodly na zboczu pohidniowo-wschodnim, 1 VII1958, *6*. 1 DN ze sciolki i butwiejacych pniak6w (ZP); g6ra 636 m n.p.m. nad Ropa, na pohidnie od ujscia Gorliczki, las bukowo-jodtowy pod szczytem, 2 VH1958, 4 99 ze Sciolki (ZP); wschodnie zbocze gory Chehn nad Ropa^ las bukowo-jodlowy, 240m n.p.m., wilgotno, 14IV1959, 2 9? ze fciolki (ZP); wapienne, wyprochniate buki w mtodniku bukowym z domieszk^ grabu, 21 VIII1961, 699 ze"sciotki i prochna (RAF). Pow. Krosno: Tylawa, zarosla grabowoleszczynowe z nielicznym bukiem, 14IX 1961, 74 99, 2 <?& 3 DN ze sciolki (AS); Barwinek, rezerwat modrzewia polskiego wsrod lasu jodtowego z bukiem, 11IX 1961, 9 $?, 6 <3$ ze Sciolki i prochna (AS). Pow. Mielec: Czajkowa, oddzial 35, b6r sosnowy, 28 VIII1970,1 9 z Mfci i detritusu pod d^bami (MS), Pow. Sanok: Orle G6ry pod Sanokiem, las Usciasty na stoku na prawym brzegu Sanu, 29 V 1958, 6 99, 1 6*. 1 DN, 1 PN ze Sciolki (JM i RAF). Samica: dlugosc (xm, szerokose \on (Rys. 130). Szczeciny: na podonotum tylko szczecina il pierzasta, i2 i szczeciny kraw^dziowe sq lekko owtosione. Pozostale szczeciny krotkie i gladkie. Na opistonotum szcze- ^ Rys Forma posrednia mie.dzy Zercon p. peltatus C. L. KOCH a Z. p, peltatoides HALASicovA, 9 z Qjcowskiego Parku Narodowego strona grzbietowa Fig The middle shape between the Z. p, peltatus C. L. KOCH and Z. p. peltatoides HALA KOV, 9 from Ojcowski National Park dorsum

212

213 217 ciny II 13 krotkie i gladkie, szczeciny dtugie i pierzaste; szczeciny 13 si gaj3 najwyzej do polowy odleglosci od szczecin 14. Szczeciny 14 i 75 sq. polozone daleko w przodzie przed jamkami grzbietowymi tak, ze konce szczecin 75 si^gajq. zaledwie do przedniej krawe.dzi wewnetrznych jamek grzbietowych. Szczeciny 16 oddalone sa. od siebie o 114 ^.m. Szczeciny Zl i 7.2 krotkie i gladkie, Z3 i Z4 dlugie i pierzaste, przy czym szczecina Z3 si ga do podstawy szczeciny Z4. Szczeciny Z5 leza^ w odlegtosci 22 fj.ni od 16. Szczeciny 57 i S2 krotkie i gladkie, przy czym szczecina S2 jest nieco dluzsza od SI. Szczecina S3 jest srednio dluga (wychodzi niewiele ponad boczna. krawe.dz opistonotum), lekko pierzasta i wyraznie krotsza od szczeciny S4. Szczeciny Rl R3 lekko owlosione, pozostale szczeciny tego rzedu gladkie. Dlugosci szczecin opistonotum i odleglosci mie.dzy nimi sa. nastepujace: SI S S3 38-^ S Zl ~ Z2 ~ Z3 ~ Z Z ^ Pory: Pol lezy w przodzie przed szczecinq, Zl, Po2 w tyle za linia, l^czqc^, szczeciny Z2 i S2, Po3 wyraznie w tyle za linia_ la_czaca. szczeciny 75 i Z4, w polowie odleglosci mi^dzy nimi. Urzezbienie: podonotum pokryte calkowicie dachowkowatymi tworami. Opistonotum urzezbione siateczkowato do szczecin 13, w cze^ci tylno-bocznej wyst^pujq. nieregularnie rozmieszczone wzgorki. Jamki grzbietowe typowe, dobrze sklerotyzowane Przednia krawedz tarczki ventro-analnej z 4 szczecinami. Samiec: dlugosc ^m, szerokosc fim (Rys. 131). Szczeciny na podonotum podobne jak u samicy, na opistonotum 14 i 75 nieco krotsze od innych dlugich szczecin opistonotum. Pozostale szczeciny, pory i urzezbienie podobne jak u samicy. Dfugosci szczecin opistonotum i odleglosci mi^dzy nimi s^ nast^puj^ce: SI S ^6 AJ ^16 Zl ~ Z Z U Rys Zercoh peltatus peltatoides HALA KOVA, $ z Tatrzanskiego Parku Marodowego strona grzbietowa Fig Z. p. peltatoides HALASKOVA, $ from Tatrzanski National Park dorsum

214 100 Rys Zercon peltatus peltatoides HALA KOVA, <J z Tatrzariskiego Parku Narodowego strona grzbietowa Fig Z, p. peltatoides HALASKOVA, <J from Tatrzatiski National Park dorsum

215 Rys Zercon pehatus peltatoides HALA KOVA, deutonimfa z Tatrzanskiego Parku Narodowego strona gtzbietowa Fig Z. p. peltatoides HALA KOVA, deutonymph from Tatrzanski National Park dorsum

216 OOP

217 221 S Z Z Deutonimfa: dlugosc [xm, szerokos" \j.m (Rys. 132). Na podonotum tylko szczeciny il i r3 pierzaste, pozostale gladkie. Na opistonotum szczeciny krotkie i gtadkie, przy czym 14 \ nieco diuzsze i grubsze. Szczeciny 16 dlugie i pierzaste, leza^ w odleglosci 90 [zm od siebie. Szczeciny Zl, Z2, SI i S2 krotkie i gladkie, Z3 i Z4 dlugie i pierzaste. Szczeciny S3 pierzaste, wystaja_ niewiele ponad bocznzj. kraw?dz opistonotum: S4 dluzsza i pierzasta. Szczeciny 14 i 75 lezg, wyraznie blizej.tylnej kraw^dzi ciala niz u postaci doroslych, por Po3 lezy na linii laczacej szczeciny 75 i Z4, pozostale pory jak u postaci doroslych. Urzezbienie podonotum bardzo slabe, a na opistonotum wyste.puja_ delikatne linie widoczne mi^dzy rzedami szczecin I i Z. Jamki grzbietowe wyrazne, z falist^ przedni^ kraw?dzi%. Dlugosc szczecin opistonotum i odleglosci mi?dzy nimi s^ nast^puj^ce: si 10 zi 10 u Z Z ^ Z Z Protonimfa: dlugosc (AID, szerokosc fxm (Rys. 133). Na podonotum tylko szczeciny il i r3 pierzaste, pozostale gladkie. Na opistonotum szczeciny krotkie i gladkie; 75 lezy bardzo blisko wewn^trznych jamek grzbietowych. Szczeciny 16 dlugie i pierzaste, leza. w odleglosci 60 f-tin od siebie. Szczeciny Zl i Z2 krotkie i gladkie, Z3 i 24 dlugie i pierzaste. Szczeciny SI dwa razy diuzsze od szczecin Z7, gladkie. Szczecina 52 dluzsza od SI, owlosiona. Szczeciny S3 i S4 dlugie i pierzaste. Por Po3 lezy na linii la^czacej szczeciny Z4 i 14, blizej Z4. Podonotum bardzo slabo urzezbione, na opistonotum rowniez slabo zaznaczone linie, oraz nieregularnie rozmieszczone punkty w tylnej cz^sci. Jamki grzbietowe wyrazne, z falista^ przedni^ kraw?dzi^. Dtugosc szczecin opistonotum i odleglosci mi^dzy nimi s% nastej>uj^ce: SI 28 S Zl 24 Z2 8 8 U Rys Zercon peltatus peltatoides HALA KOVA, protonimfa z Pieniriskiego Parku Narodowego strona grzbietowa Fig Z. p. peltatoides HALA KOVA, protonymph from.pienifiski National Park dorsum

218 Z Z ! Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: takson znany dota^d tylko z Polski i Czechostowacji, gdzie znaleziony zostal w Tatrach. W Polsce najliczniejsze jego stanowiska znajduja. si? rowniez w Tatrach oraz w Beskidach, na Pogorzu Karpackim i w Ojcowakim Parku Narodowym; kilka stanowisk stwierdzono rowniez na Wyzynie Malopolskiej i Lubelskiej. Pod wzgledem ekologicznym podgatunek ten jest bardziej tolerancyjny, wyste,puje bowiem zarowno w s"rodowiskach wilgotnych (zwlaszcza w gorach), jak i na naslonecznionych i suchych zboczach. Rys Rozmieszczenie w Polsce: a, b Zercon p. peltatoides HALA KOVA (a 1 stanowisko, b 5 stanowisk), c Z. p. peltatus C. L. KOCH, d form pos"rednich Fig Distribution in Poland: a, b Z. p. peltatoides HALA$KOVA (a 1 locality, b 5 localities), c Z. p. peltatus C. L. KOCH, d the middle shape

219 223 Zercon pinicola HALA KOVA, 1969 Zercon pinicola HALA&COVA, 1969a: 103.?Zercon andrei: DZIUBA, 1968: 48. Stanowiska (Rys. 92): Woj. poznanskie Pow. Nowy Tomys'l: b6r sosnowy przy szosie na p6inoc od Jastrzebska, 23 VIII1968, 2?? spod k p wrzosu (ZMZ). Woj. wroctawskie Pow. Jelenia G6ra: Sokole G6ry koto Trzcinska, skaly miedzy Sokolikami a Sukiennicami, 5 V 1970, 1 2, 2 DN z mchu na skale* (HD). Woj. zielonog6rskie Pow. Zagan: Gorzupia, b6r sosnowy z Cladonia sp., 31 V 1967, 4?? ze Sciolki (WN). Samica: dlugose ^m, szerokosc txm (Rys. 135 i 136). Szczeciny: na podonotum tylko szczecina il dluzsza i pierzasta. Szczeciny rzedu r owlosione, pozostale szczeciny tej tarczki gladkie. Na opistonotum szczeciny II 13 krotkie i gladkie, 14,15 nieco dluzsze i bardzo delikatnie owlosione, 16 dtuga i pierzasta, zakonczona hyalinowa. otoczka. (Rys. 154b). Szczeciny Zl i 2,2 krotkie i gladkie, Z3 dhiga, pierzasta, z hyalinowa. otoczka^ nie si?ga do podstawy szczeciny Z4. Szczecina Z4 podobnego ksztaftu lecz nieco dluzsza, nie si?ga poza tylna, krawedz opistonotum. Szczecina SI krotka i ^adka, S2 rowniez gladka, lecz nieco dluzsza. Szczeciny S3 i S4 dlugie, pierzaste, z hyalinow^ otoczkq.. Szczeciny Rl R3 bardzo delikatnie owlosione, pozostale szczeciny tego rze,du gladkie. Odleglos'c miedzy szczecinami 16 wynosi 104 fjim. Dhago^c szczecin opistonotum i odleglosci miedzy nimi s^ nastepujace: SI S S S Zl Z2 38-^*2 Z Z ZS Pory: na opistonotum Pol lezy pomie_dzy rzedami Z, /, a przednia, krawe.dzia_ tarczki, Po2 w tyle za linia. la^zaca. szczeciny Z2 i 52, blizej Z2. For Po3 lezy w przodzie przed linia, la,czaca, szczeciny Z4 i 75, blizej Z4> Urzezbienie: podonotum pokryte dose nieregularn^ struktur^ siateczkowata,. Na opistonotum w cz^sci przednio-bocznej znajduj^ si? dachowkowate nieregularne twory, pozostala cz^sc jest pokryta dose duzymi wzgorkami, ktore w cze. ci przednio-srodkowej sa, po-

220 Rys Zercon pinicola HALA KOVA,? z Gorzupii strona grzbietowa Fig Z. pinicola HALA KOVA, 2 from Gorzupia dorsum

221 Rys Zercon pinicola HALASKOVA, $ z Sokolich G6r strona grzbietowa Fig Z. pinicola HALASKOVA,? from Sokole Mountains dorsum IS Blaszak, Zerconidae

222 \ I o. *

223 \- 100 Rys Zercon pinicola HALASicovA, protonimfa strona grzbietowa (wg HALASKOVEJ, 1969a) Fig Z. pinicola HALA KOVA, protonymph dorsum (after HALA$KOVA, 1969a) Rys, 137. Zercon pinicola HALASKOVA, deutonimfa z Sokolich G6r strona grzbietowa Fig Z. pinicola HALA KOVA, deutonymph from Sokole Mountains dorsum \*

224 228 laczone delikatnymi liniami. Wzgorki te wychodza, az poza jamki grzbietowe 0 gteboko falistych przednich kraw^dziach. Przednia krawe.dz tarczki ventro-analnej z 4 szczecinami. Deutonimfa: dlugosc 405 jxm, szerokos"c" 285 [im (Rys. 137). Na podonotum szczeciny il, r3 i r6 pierzaste, pozostale gladkie. Na opistonotum szczeciny II 75 krotkie i gladkie, 16 dlugie, pierzaste, z hyalinowa, otoczka.. Szczeciny Zl i Z2 krotkie i gladkie, Z3 i Z4 dlugie, podobne do 16. Szczecina SI nieco dfuzsza od Zl 1 delikatnie owlosiona. Szczecina S2 lekko pierzasta, z delikatna. hyalinow^ otoczka,, wystaje ponad boczna, krawe.di opistonotum. Szczeciny S3 i S4 dlugie, podobne do 16, Szczecina Rl lekko owlosiona, pozostale szczeciny krawedziowe opistonotum gladkie. Dlugosc szczecin opistonotum i odleglosci miedzy nimi sa, naste.puja.ce: ^ SI 44 S2 48 S3 50 S * Zl 42 Z2 40 Z3 44 Z4 48 Z // B Polozenie porow jak u postaci doroslych. Podonotum urzezbione dachowkowato, opistonotum urzezbione jak u samicy, lecz nieco mniej wyrazne. Jamki grzbietowe z bardzo fatista^ przedniq. kraw^dzia,. Protonimfa. Z braku tego stadium w moim materiale opis podaje. wg HA- LA&COVEJ (1969a). Wielkos^: 307x185 ^m (Rys. 138). Na podonotum szczeciny il, r3 i r6 sa. pierzaste, r'2, s5 i s6 owlosione, pozostale szczeciny gladkie. Na opistonotum szczeciny II /5, Zl i Z2 podobnie jak u samicy i deutonimfy krotkie i gladkie. Szczeciny 16, Z3, Z4, S3 i S4 o^ugie i pierzaste, zakoriczone hyalinow^ otoczk^. Szczecina S2 ma delikatna, hyalinowa, otoczkg. Szczeciny SI i Z5 pierzaste. Dlugosc szczecin opistonotum w nm: u 12 B Zl 5 Z2 7 Z3 36 Z4 49 SI 52 S3 S Por Po3 lezy na linii la,cza_cej szczeciny 14 \. Gatunek ten opisany przez HALA&KOVA. (1969a) jest bardzo podobny do Zercon andrei SELLNICK, od ktorego rozni si? krotszymi szczecinami 77 /5, S1 S4 i krotsza, szczeciny Z3, ktora u Z. pinicola nie si ga do podstawy szczeciny Z4.

225 229 Wedhig HALASKOVEJ (1969a), dlugosci odpowiednich szczecin Z. pinicola i Z. andrei SELLNICK sa. nastepujace : Z3 Z4 S2 S3 S4 Z. pinicola HALA KOVA [xm * Z. andrei SELLNICK 21 [zm Dlugosci szczecin sarnie Z. pinicola HALASKOVA z terenu Polski podalem na str Zercon andrei SELLNICK byl juz podawany z terenu Polski (DziUBA, 1968), okazy te jednak ulegty zniszczeniu i nie mialem mozliwosci porownania ich z moimi okazami Z. pinicola HALASKOVA. Ze wzgle_du na to, ze DZIUBA gatunek ten wymienial'przed opisaniem Z. pinicola HALA^KOVA a klucz SELLNICKA nie uwzgle,dnial zaleznosci mie.dzy dlugosciami poszczegolnych szczecin, uwazam za watpliwe wystepowanie Z. andrei SELLNICK na terenie Polski. Okazy Z. pinicola HALA KOVA, ktore badalem, mialy wymiary szczecin zblizone do podanych przez HALA KOVA. (1969a). Male roznice mie^izy oboma gatunkami nasuwaj^ w^tpliwosci czy s^ one rzeczywiscie odr^bne} zwlaszcza, ze jest to jedyny przypadek w rodzaju Zercon C. L. KOCH, gdzie rozdzielenie dwoch gatunkow wymaga badania cungoici odpowiednich szczecin. Sprawa ta wymaga dalszych badari na wiekszym materiale porownawczym. Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: gatunek znany dotad z 4 stanowisk w Czechach i z 3 stanowisk w Polsce pohidniowo-zachodniej. Znajdowano go w suchych borach sosnowych, w ke,pach traw i wsrod mchu. Zercon polanicus BLASZAK, 1970 Zercon polonicus BLASZAK, 1970: 265. Stanowiska (Rys. 143): Woj. krakowskie Tatrzafiski Park Narodowy: dolna cz^c Wqwozu Krak6w, 28 VIII1968, 3$?, 1 & 1 /Wzmokrej darni mchu na skale (CB); wschodnia strona Szczerby Giewontu, bloki wapienne, 26 VII1968, 1 <J, 1 DN z traw i mchu miedzy blokami (WN); Wantule, b&r Swierkowy, 1 VII1970, 12 $, 1 ^ z mchu i Sci61ki (HD); dolina Ko^cieliska, skalki przy krzyzu W. Pola, 4 VI1970, 14??, 8 ^<j, 3 DN z mchu na skalach (JK). Pow. Nowy Targ: Zielone Skalki naprzeciw zamku Czorsztyn, g^ste krzewy leszczyny pod szczytem, 3 IX 1968, 1? z detritusu (RAF); stok pod zamkiem w Czorsztynie, 2 VI1968, 1? ze fciolki (WN). Zbocze zamku w Niedzicy, 3 VI1968, 1 $ ze Sciotki (WN); wa,w6z Homole, bor Swierkowy w gdrnej cze^ci w^wozu, 4 VI 1968, 7 5? ze gcidlki (WN).

226 r ^ T T 400

227 231 Samica: dlugosc [xm, szerokosc jxm (Rys. 139). Szczeciny: na podonotum tylko szczecina il dluzsza (35 xm) i owlosiona, pozostale krotkie i gladkie. Na opistonotum szczeciny II 14 krotkie i gladkie, szczeciny 75 i 16 dlugie i pierzaste. Odleglosc mie.dzy szczecinami 16 wynosi 120 txm. Szczeciny Zl i Z2 krotkie i gtadkie, Z3 pierzasta, okolo cztery razy dluzsza od poprzednich, si?ga do podstawy szczeciny Z4, ktora jest rowniez dluga i pierzasta. Szczeciny Z5 gladkie, leza. w odleglosci 25 [xm od 16. Szczeciny SI i S2 krotkie i gladkie, S3 gladka, przeszlo dwa razy dluzsza od 52, sie.ga do bocznej krawefci opistonotum lub wystaje nieznacznie poza ma.. Szczecina S4 dluga i pierzasta. Wszystkie szczeciny krawedziowe gladkie. DlugoSc" Szczecin opistonotum i odleglosci mie.dzy nimi sa. nastepujace: SI S S Zl Z Z Z zs Pory: polozenie porow na podonotum typo we dla rodzaju Zercon C. L. KOCH; na opistonotum Pol lezy pomie.dzy rzedami Z, /, za przednia. kraw^dzi^ tarczki, Po2 lezy w tyle za liniq. lacz^c^ szczeciny Z2 i 52; Po3 lezy posrodku przed zewn?trznymi jamkami grzbietowymi, wyraznie w tyle za linia, I%cz4c^ szczeciny Z4 i /5. Urzezbienie: podonotum pokryte siateczkowat^ strukturq.. Na opistonotum wystepuje dachowkowate urzezbienie w cze,sci przedniej i przednio-bocznej az do szczeciny Z3. Pozostala cz?sc opistonotum gtadka. Przednia krawedz tarczki ventro-analnej z 4 szczecinami. Samiec: dlugosc fxm, szerokosc [xm (Rys. 140). Polozenie i dlugosc szczecin podobne jak u samicy, jednak szczecina 75 jest przeszlo dwukrotnie (Uuzsza od 14. Potozenie porow i urzezbienie podobne jak u samicy. Odlegjosc miedzy szczecinami 16 wynosi 100 (xm. Dlugosc szczecin opistonotum i odleglosci miedzy nimi s^ nast^pujace: SI S S Zl Z Z // Rys Zercon polonicus BLASZAK, $ z Tatrzafiskiego Parku Narodowego strona grzbietowa Fig Z. polonicus BLASZAK, $ from Tatrzafiski National Park dorsum

228 400 Rys Zercon pohnicus BtASZAK,,J z Tattzariskiego Parku Narodow^o strona grzbietowa Fig Z. pohnicus BLASZAK, <$ from Tatrzafcki National Park dorsum

229 S4 44-^8 Z Z3 16 / Deutonimfa: dhigosc [Am, szerokosc (xm (Rys. 141). Na podonotum tylko szczeciny il, 16 i r3 dhizsze i owlosione, pozostale krotkie i giadkie. Na opistonotum szczeciny II 13 krotkie i gladkie, 14 i 75 gladkie i nieco dluzsze; 16 dlugie i owlosione lezq. w odleglosci 112 ^m od siebie.1 Szczeciny XI i Z2 krotkie i gladkie, Z3 dluga i owtosiona, sieja poza podstawe. szczeciny Z4, ktora jest rowniez dhiga i owlosiona. Szczecina SI krotka i gladka, rowna szczecinie Zl, natomiast 52 jest gladka, ale przeszlo dwa razy diuzsza od SL Szczeciny S3 i S4 dlugie i owiosione, pierwsza wystaje polowa. swojej dhigosci za bocznq. kraw^dz ciala. Dlugo^ci szczecin opistonotum i odleglos"ci mi?dzy nimi s^ nastejpuja,ce: 5; S S ^ Zl Z Z3 38-^*2 Z Z Polozenie porow podobne jak u postaci doroslych. Urzezbienie na podonotum niewyrazne i tylko w bocznej cz ci. Urzezbienie opistonotam podobne jak u postaci doroslych, lecz mniej wyrazne. Jamki grzbietowe normalne, wyrazne. Protonimfa: dtugosd 302 [im, szerokosc 172; [Am (Rys. 142). Na podonotum szczecina il owlosiona, r3 o%ga (32 jain) i wyrainie owlosiona, s4 s6 dluzsze od pozostatych, ale ^adkie, wszystkie pozostale szczeciny sa. krotkie i gladkie. Na opistonotum szczeciny II 75 krotkie i gtadkie, 16 dlugie i pierzaste, leza, w odleglosci 78 [im od siebie. Szczeciny Zl i Z2 krotkie, Z3 dluga (si^ga poza podstaw szczeciny Z4), ale ^adka; Z4 dluga i pierzasta. Szczecina SI dluga i gladka, rowna odleglosci SI od 52. Szczeciny 52 S4 jeszcze dluzsze i pierzaste. Por Po3 lezy na linii laczacej szczeciny Z4 i 73, blizej 13. Dlugosci szczecin opistonotum i odleglosci miedzy nimi sa. nast^puj^ce: SI 30 S2 30 S3 34 S Zl 30 Z2 24 Z3 36 Z a

230 Rys Zercon polonicus BIASZAK, deutonimfa z Tatrzaiiskiego Parku Narodowego strona grzbietowa Fig Z. polonicus BLASZAK, deutonymph from Tatrzanski National Park dorsum

231 400 Rys Zercon polonicus BJLASZAK, protonimfa z Tatrzanskiego Parku Narodowego strona grzbietowa Fig, 142. Z. potonicus BLASZAK, protonymph from Tatrzanski National Park dorsum

232 Podonotum bardzo slabo urzezbione i tylko w okolicach szczecin i4 i zl. Na opistonotum w okolicy szczecin 13 /5 oraz Z3 Z4 znajduja. sie, sfabo zaznaczone punkty. Pozostata cz && opistonotum gladka. Jamki grzbietowe z falista. przedniq. kraw^dzi^. Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: gatunek znany dotad tylko z Polski z kilku stanowisk w Tatrach i Pieninach (BLASZAK, 1970), gdzie wystepowal zarowno w^rod zarosli lisciastych, jak i w wilgotnym mchu w cienistym borze swierkowym. Jest on prawdcpodobnie wapieniolubny, gdyz na wszystkich stanowiskach wyste.powal na podlozu wapiennym. Rys Rozmieszczenie w Polsce: a Zercon polonicus BLASZAK, b Z. occuhus BLASZAK, c Z. tuberosus WILLMANN Fig Distribution in Poland: a Z. polonicus BLASZAK, b Z. occuhus BLASZAK, c Z. tuberosus WILLMANN

233 237 Zercon romagniolus SELLNICK, 1944 Zercon romagniolus SELLNICK, 1944: 32. Zercon romagniolus: SELLNICK, 1958d: 331; SCHWEIZER, 1961: 161; VALLE, 1965: 214; HALASKOVA, 1969a: 303; KARG, 1971: 311. Stanowiska (Rys. 147): Woj. bialostockie Bialowieski Park Narodowy: oddzial 340, Alnetum, 16 X 1970, 299 ze sci61ki (MS); oddzial 370, Querco-carpinetum, 17 X 1970, 8 9$, 1 c? ze gciolki (MS). Pow. Olecko: rezerwat cis6w na potaoc od Guz, 13 IX 1969, 1 $ ze sciolki (ZMZ); pomiedzy Starym Folwarkiem a Krzywem, wilgotny b6r swierkowy, 14 IX 1969, 1 9 ze sci6tki (ZMZ). Woj. kieleckie $wie,tokrzyski Park Narodowy: las bukowy Sw. Mikolaja, 19V1971, 2 $$ ze sciolki (WN). Pow. Kielce: Swinia G6ra, nadlesmctwo Blizyn, las mieszany zblizony do Fagetum carpaticum z liczna. jodl^, 18 VIII 1961, c? ze sciolki (ADZ); Zelejowa G6ra koto Checin, zarosla po stronie poludniowej, 14 V 1971, 1 9 ze sci61ki (WN). Woj. krakowskie Babiog6rski Park Narodowy: b6r Swierkowy, 1200m n.p.m., 12 VI1970, 2$$, 1 DN ze zmurszalych pni i mchu (WN i AP). Ojcowski Park Narodowy: stok Zlotej G6ry spadajacy ku dolinie Saspowskiej, buczyna, 2 VI1969, 1 9 ze Sciolki (WN); Chelmowa G6ra, Fagetum carpaticum, 3 VI1969, 22 $$, 9 <J(J ze sci6lki (WN). Pieniriski Park Narodowy: pohidniowy stok Sokolicy, buczyna, 3 VI 1968, 1 9 ze sci6lki (WN). Tatrzanski Park Narodowy: Lysa Skalka, trawiaste zbocza wschodnie w partii szczytowej, 1100 m n.p.m., rzadko rosnace swierk i sosna, 31 VIII1968, 2 99 i 1 <? z gniazda ssaka w pniu (RAF); bor swierkowy przy Suchej Koadrackiej, 1450 m n.p.m., 25 VIII1968, 1 9 ze sciolki (WN); Dolina Strazyska, las bukowy pod Sankown Czub^, 17 VI1971, 1 9 ze sciolki (HD). Pow. Nowy Sa.cz: Beskid Sadecki, rezerwat lipowy pod Muszyn^, 6VI1968, 8 99 ze scidlki (WN). Pow. Nowy Targ: b6r Swierkowy w g6rnej cz sci w^wozu Homole, 4 VI1968, 3 99 ze ^ci61ki (WN); Wysokie Skalki, buczyna na potudniowym stoku, 4 VI1968, 2 99 ze Sci61ki (WN). Pow. OIkusz: Dolina Kluczwody, za o^ia grabu z leszczyna. nad potokiem, 20 VIII1971, 6 9, 3 <$<$ ze sciolki (RAF). Pow. Tarn6w: g6ra Trzemeska kolo Zalasowej, las mieszany na potudniowym stoku, 14 VIII1968, <? ze sciolki (CB). Pow, Zywiec: Beskid Zywiecki potudniowe zbocze Suchej G6ry na trasie Rajcza Boracza, stare buki, 9 VI1970,1?, 2 <J<? ze sciolki (WN i AP); tamze, Magura, buczyna, 1000 m n.p.m., 8 VI1970, 2 9? ze Sciblki (WN i AP). Woj. lubelskie Pow. Putawy: Putawy, park, partia o charakterze gradu, 20V1968, 1 DN ze sciolki (RAF). Pow. ZamoSc: Zwierzyniec nad Wieprzem, rezerwat, las bukowo-jodlowy, 29 V 1956, 1 9 z detritusu w starym pniu jodty (RAF). Woj. rzeszowskie Pow. bieszczadzki: Bieszczady Zachodnie, przelom potoku Wotosatego ponizej Berezek, mlody las lisciasty z przewaga grabu i leszczyny, 18 IX 1954, 4?9, 1 <J, 1 DN, 1 PN ze sciolki (RAF i MJ). Pow. De/bica: Podgrodzie, wzg6rze okoto 300 m n.p.m. na pohidniowy wsch6d od miejscowosci, ks bukowojodlowy, 17 VIII 1968, 5 99 ze sciolki (CB). Pow. Gorlice: Wysowa, g6ra 710m n.p.m. na wsch6d od miejscowosci, stary las bukowy z domieszkii jodly, 1 VII1958, 10 99, 5 33 ze sci61ki (ZP); Gorlicej g6ra 636 m n.p.m. nad Rop^, 1 km od ujscia Gorliczki, stary las bukowo-jodlowy pod szczytem, 2 VII 1958, 15 99> 3 <J( ze sciblki (ZP); Gora Chelm nad Ropq, wilgotny las bukowo-jodlowy z pojedynczymi jaworami, 240 m n.p.m., 14 IV 1959, 2 $9 ze sci6hd(zp); Miejska G6ra kolo Szymbarka, wielogatunkowy las mieszany, 26 VIII 1961 i 13 VI 1970, 6 2?, 2 <, 1 DN ze sciolki (RAF, CB i PL); Wapienne, wyprdchniate buki w mlodniku bukowym z domieszkq grabu, 21 VIII1961, 2 99, 1 c? ze sciolki i prochna

234

235 239 (RAF). Pow. Jaslo: Krempna, przelom Krempny, las mieszany na zachodnich zboczach,,niedzwiedzia", 24 VHI 1961,8??, 2 (J,J ze scidiki (RAF); Podlaz, las z przewaga grabu i olchy nad potokiem, 18 VI1955, 2 c?c? ze sciolki (ZP). Pow. Krosno: Beskid Niski, Dziurcz 612 m n.p.m., stara buczyna na zachodnim stoku g6ry, 9IX 1961, 2 $2 z dziupli buka (AS i BD); Cergowa G6ra kolo Dukli, stary las mieszany, na pohiocnym zboczu, 540 m n.p.m., 4 IX i960, 3??, 4 <2<J ze sciolki (RAF); Tylawa, zarogla grabowoleszczynowe z nielicznym bukiem, 14IX 1961, 7?$ ze scioiki (AS); stare buki w mtodniku bukowym w poblizu pustelnibl. Jana z Dukli, 8 IX 1960, 5?, 2 g$ ze Scioiki (RAF). Pow. Mielec: Czajkowa, oddzial 29, las debowy z domieszka sosny, 28 VIII1970, 1? ze Scidiki (MS). Pow. Sanofc: Mokre Matopolskie nad Oslawa, las bukowy, 30 IX 1959, 15?? ze Sciolki (RAF); Orle G6ry pod Sanokiem na p61- nocny zachod od Biatej G6ry, u st6p wzg6rza 376 m n.p.m., Querco-carpinetum z domieszka. Alnusincana, 8 VI1960, 2 $? ze sciolki (RAF); tamze, las lisciasty zblizony do Querco-carpinetum submontanum, 430m n.p.m., 25V 1958, 5??, 2 $g ze sciolki (RAF i MJ). Pow. Strzyzdw: Przedmiescie Czudeckie, las mieszany, 19 VI1960, 3 <3<S, 1 DN ze Sci61ki (AS). * Samica: dlugo [xm, szerokosc jnn (Rys. 144). Najmniejszy gatunek rodzaju Zercon C. L. KOCH. HALA KOVA (1969) dla samicy podaje dlugo [Am, najmniejsze okazy z Polski miaty 370 fxm. Szczeciny: na podonotum szczeciny 12 i6, zl, z2, si, s2, rl i r2 krotkie i ^adkie, pozostale pierzaste. Uderzajqco ^ugie s% szczeciny rzedu r, z ktorych r3 jest najdtuzsza i mierzy 46 (xm, natomiast r4 38 [im, r5 40 (xm i r6 42 [im. Na opistonotum szczeciny II do 13 krotkie i gladkie, dlugie i charakterystycznie, obustronnie pierzaste (Rys. 154d). Szczeciny 16 leza. w tyle za zewne,trznymi k^tami bocznych jamek grzbietowych w odleglosci 140 (xm od siebie, przy czym Z5 polozona jest poza nimi. Szczeciny Zl i Z2 krotkie i gladkie, Z3 i Z4 dlugie i obustronnie pierzaste, Z5 gladkie. Szczecina 57 delikatnie owlosiona, dwukrotnie dluzsza od Zl, S2 S4 dlugie, obustronnie pierzaste. Szczeciny rz du R krotkie i ^adkie. DhigoSc szczecin opistonotum i odleglosci mi?dzy nimi sa. nast^puj^ce: SI S S S Zl Z2 22 Z3 38-^* Z n Pory: na opistonotum Pol lezy pomie^dzy rze.dem Z, S, w tyle za przednia. kraw?dzi^ tarczki, por Po2 lezy nieco w przodzie przed linia, lqczg.c^ szczeciny Z2 i S2, por Po3 oddalony jest od szczeciny Z4 o dwie swoje srednice w kierunku szczeciny 13, HALA&KOVA (1969a) stwierdzila u 30 okazow, ze polozenie tego poru ulega dose duzym wahaniom. U badanych 237 okaz6w z terenu Polski nie stwierdzilem Rys Zercon romagnialus; SELLNICK, $ z Biatowieskiego Parku Narodowego strona grzbietowa Fig Z, romagniolus SELLNICK,? from Bialowieski National Park dorsum

236 Rys Zercon romagniolus SELLNICK, < ze Swietokrzyskiego Parku Narodowego strona grzbietowa Fig Z. romagniolus SELLNICK, <J from Swi tokrzysfci National Park dorsum

237 100 Rys Zercon romagniolus SELLNICK, deutonimfa z Pulaw strona grzbietowa Fig Z. romagniolus SELLNICK, deutonymph from Pulawy dorsum 16 Blaszak, Zerconidae

238 242 zadnych odchyleii od polozenia typc-wego. Urzezbienie: na podonotum urzezbienie wystepuje w postaci nieregularnej siatki. Na opistonotum urzezbienie jest zr6znicowane, z przodu tarczki w cze$ci srodkowej znajduje si? siatka z wydluzonymi oczkami, ktore w cze.sci bocznej przechodzq, w dachowkowate tarczki dochodzace do szczeciny S3. Poza ta. szczeciny az do S4 znajduja. sie, nieregularnie ulozone nieduze wzgorfci. Jamki grzbietowe nonnalne, dobrze wyksztalcone. Przednia krawedi tarczki ventro-analnej z 4 szczecinami. Samiec: dhigoic" jim, szerokosc" [xm (Rys. 145). Szczeciny i urzezbienie podobne jak u samicy. Odleglos'c' mie.dzy szczecinami 16 wynosi 118 (im. Dlugosc szczecin opistonotum i odlegfosci mie.dzy nimi sa. naste.pujace:. 57, ^ S Zl 28 Z2 12 Z Z Z Deutonimfa: dlugos' xm, szerokosc tun (Rys. 146). Na podonotum szczeciny H9 r3, r6, s3t s4, s5 i s6 s^ wyrainie owlosione, pozostale szczeciny giadkie; r3 mierzy 44 [im. Na opistonotum szczeciny II 15 krotkie i ^adkie, 16 bardzo dlugie, obustronnie pierzaste leza. tuz przy szczecinach Z5. Odleglos"<5 migdzy szczednami 16 wynosi 105 [jjn. Szczeciny Zl i Z2 kr6tkie i gjadkie. Szczecina Z3 dhiga i pierzasta, si?ga do podstawy szczeciny 7.4, ktora jest bardzo dhiga i obustronnie pierzasta. W rze.dzie S wszystkie szczeciny sa_ bougie i pierzaste, przy czym szczecina SI si ga do bocznej krawedzi opistonotum. Szczeciny rze.du R krotkie i gjadkie. Jamki grzbietowe z falista. przedni^ krawedzia.. Urzezbienie podoi opistonotum bardzo slabo wyksztalcone. Dlugo 6 szczecin opistonotum i odleglosci nimi sa, nastejpujace: SI S S4 33^ Zl ~- 20 Z2 18 Z Z Z // IS Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: gatunek znany z Wloch, Szwajcarii, Czechoslowacji i Polski. Wi kszo <5 jego stanowisk znajduje sie. na terenach gorskich

239 243 i podgorskich. W Polsce stanowiska skupiaja, sie. w poludniowej i wschodniej cz^sci kraju. Wedlug HALASKOVEJ (1969a) wystejduje przewaznie w Sciolce lasow iglastych i mieszanych, w miejscach suchych i wilgotniejszych o wysokiej zawartosci prochnicy. W Polsce znaleziony rowniez, chociaz mniej licznie, w fasach lisciastych, a nawet w zapuszczonych parkach. Rys Rozmieszczenie w Polsce: a, b Zercon romagniolus SELLNICK (a 1 stanowisko, b 5 stanowisk), c Zercon spatulatus C. L. KOCH Fig Distribution in Poland: a, b Z. romagniolus SELLNICK (a 1 locality, b 5 localities), c Z. spatulatus C. L. KOCH Zercon spatulatus C. L. KOCH, 1839 Zercon spatulatus C. L. KOCH 1839: 27. Zercon spatulatus: OUDEMANS 1936: 373; SELLNICK 1958d: 339; HALASKOVA 1969a: 313; KARG, 1971: 310. Stanowiska (Rys. 147): 16*

240

241 Woj. poznariskie Pow. Poznan: nasloneczniony stok porosiy starymi sosnami, mi?dzy Swia.tnikami a Rogalinem, 14V 1961, 18 29, 2 3$ z igliwia i trawy (RAF). Woj. wroclawskie Pow. Bystrzyca Ktodzka: Dhigopole Zdr6j, 2 VIII 1964, 1 $, 1 <J z dziupli w jaworze (AD). Pow. Ziotoryja: Ostrzyca, 501 m n.p.m., las z przewaga. lipy na bazaltowym zboczu, 29 VIII1955, 4.$? ze scioiki (RAF i MJ). Woj. zielonog6rskie Pow. Zagari: Gorzupia, b6r sosnowy z Cladonia sp., 31 V1967, 1 $ ze ci61ki (WN). 245 Samica: dlugosc 470-*-520 [im, szerokosc ^m (Rys. 148). Szczeciny na podonotum szczecina il pierzasta, 32 \j.m dhiga; 12 i wszystkie szczeciny rzedu r owlosione. Pozostale szczeciny tej tarczki krotkie i gtadkie. Na opistonotum szczeciny II 15 krotkie i gladkie. Szczeciny 16 dtugie, pierzaste i zakonczone hyalinowq. otoczka^ (Rys. 154f), leza. w odleglo ci 122 [Am od siebie. Szczeciny Zl i Z2 krotkie i gtadkie, podobne do szczecin II 75. Szczecina Z3 nieco (Unzsza, lecz rowniez gladka, si?ga najwyzej do polowy odleglosci Z3 od Z4. Szczecina Z4 dluga, pierzasta, zakoriczona hyalinow^ otoczk^. Szczeciny SI i S2 krotkie i ^adkie, szczecina S3 gladka, podobnej dhigosci jak Z3, si?ga do bocznej krawedzi lub wystaje niewiele poza nia,. Szczeciny R1 R3 lekko owlosione, pozostale szczeciny tego rz?du gladkie. Dlugosci szczecin opistonotum i odlegtosci mi?dzy nimi s^ nastejwja^ce: SI 42-^t6 S S S Zl Z Z Z Z ^ /file Pory: na podonotum porpol lezy ponizej szczeciny si, po2 na linii lacza^cej szczeciny 14 i s4, po3 w tyle za lini^ la^czaca. szczeciny s5 i zl. Na opistonotum por Pol lezy w przodzie przed szczecina, Zl, Po2 w tyle za linia, lacza,c% szczeciny Z2 i 52, Po3 lezy nieznacznie w przodzie przed linia, l^cz^cq. szczeciny Z4 i 75, blizej Z4. Urzezbienie: podonotum pokryte prawie calkowicie dachowkowato zachodza.- cymi tarczkami, tylko w czejci srodkowo-tylnej znajduje si? urzezbienie w postaci siateczki. Opistonotum o zroznicowanym urzezbieniu: cz^sc przednio-boczna z siateczkowat^ strukturq, cz?sc srodkowa pokryta duzymi wzgorkami polaczonymi Rys Zercon spatulatus C. L. KOCH, $ z Diugopola Zdroju strona grzbietowa Fig Z. spatulatus C. L. KOCH, $ from DIugopole Zdr6j dorsum

242 ioo

243 400 Rys Zercon spatulatus C. L. KOCH, deutonimfa strona grzbietowa (wg HALA KOVEJ, I969a) Fig Z. spatulatus C. L. KOCH, deutonyrilph dorsum (after HALA KOVA, 1969a) Rys Zercon spatulatus C. L. KOCH, $ z Dhlgopola Zdroju strona grzbietowa Fig Z. spatulatus C. L. KOCH, 6* from Dlugopole Zdroj dorsum

244 248 ze soba, delikatnymi liniami (Rys. 154h), pozostala cz^sc tarczki pokryta nieregularnie ulozonymi wzgorkami r6znej wielkos*ci. Jamki grzbietowe z falista. przedii^ krawedzia.. Tarczka ventro-analna z przodu z 4 szczecinami. Samiec: dtugos"c" nm, szerokos"c fun (Rys. 149). Ksztalt szczecin, polozenie por6w i urzezbienie podobne jak u samicy. Dlugos6 szczecin opistonotum i odleglosci mie.dzy m'mi sa. nastepujace: Zl 10 U Z Z r Z ZJ 20 IS Deutonimfa: dlugosc 376 pm., szerokos"c" 297 (xm (Rys. 150). Opis podaje, wg HALA KOVEJ (1969 a), gdyz w badanym materiale nie znalazlem tego stadium rozwojowego. Podonotum ma w przedniej czesci slabo zaznaczona. dachowkowat^ struktur?. Szczecina il jest pierzasta, 12 owlosiona. Szczeciny r3 i r6 s% delikatnie owlosione. Opistonotum tylko w przednim rogu z dachowkowata, struktura,, pozostala cz s"c" tarczki pokryta wyraznymi wzgorkami. Pomi^dzy rzedami szczecin /, Z znajduja. si? cztery pola o pofaldowanych kraw?dziach. Dlugie szczeciny 16, Z3 i Z4, S3 i S4 s^ pierzaste i otoczone hyah'now^ otoczk^. Szczeciny kraw?dziowe s^ krotkie i gjadkie. Polozenie porow i ksztalt jamek grzbietowych jak u postaci doroslych. DlugoSc" szczecin opistonotum w [im: Zl II Z Z Z Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: subatlantycki gatunek znany z Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Niemiec, Austrii, W^gier, Czechostowacji, ZSRR (Lotwa) i Polski. Jest to gatunek sucholubny, wystepujacy najcz^^ciej wsr6d mchow, porost6w i k p traw w borach sosnowych. W Polsce stwierdzony tylko w cz^sci pohidniowo-zachodniej. Dotychczas z terenu Polski podawany ogolnie przez SELL- NICKA (1958 d) bez dokfadnej lokalizacji stanowiska. Zercon storkani HALA KOVA 1969a: 316. Stanowiska (Rys. 102): Zercon storkani HALAgKOvA, 1969 Woj. wroclawskie Pow. Jelenia G6ra: Sokole G6ry koto TrzcMska skala mi^dzy Sokolikami a Sukiennicami 5 V <J I DN z mchu na skalc (HT>).

245 249 'Samica: dlugos<5 460 ^m, szerokos6 330 (xm (Rys. 151). Szczeciny: na podonotum szczecina il pierzasta, i2 i wszystkie szczeciny rz^du r sq. delikatnie owlosione, pozostale szczeciny podonotum krotkie i gladkie. Na opistonotum szczeciny II 75 krotkie i gladkie, szczeciny 13 /5 stoja_ w jednym szeregu. Szczeciny 16 dlugie, pierzaste, leza. w odleglosci 124 [Am od siebie. Szczeciny Zl i Z2 krotkie i gtadkie, Z3 dmga i pierzasta dochodzi do podstawy szczeciny Z4, ktora jest bardzo dluga i pierzasta. Szczeciny Z5 leza. w odleglos"ci 18 fxm od 16. Szczeciny SI i S2 gladkie, przy czym S2 jest wyraznie dluzsza od SI. Szczecina 52 nie sie_ga swoim koncem do kraw?dzi opistonotum. Szczecina S3 owlosiona, dwukrotnie dluzsza od SI, wystaje ponad boczna. krawe^dz opistonotum. Szczecina S4 dluga i pierzasta. Szczeciny R1.R5 sa. delikatnie owlosione. Dhigo <$ szczecin opistonotum i odleglosci mi^dzy nimi sa. nast?pujg.ce: SI 17 Zl S S Z2 48 Z3 42 Z4 44 Z IS Pory: na opistonotum por Pol lezy w przodzie przed szczecina. Z7, Po2 na linii laczacej szczeciny Z2 i 52. Por Po3 lezy na linii laczacej szczeciny Z4 i 14, oddalony od Z4 o dwie swoje srednice; wg HALA^KOVEJ (1969) por ten oddalony jest od Z4 o swoja, ^rednic?. Urzezbienie: podonotum z dachowkowata. struktur^, natomiast opistonotum bardzo slabo urzezbione. Struktura dachowkowata wyst^puje tylko w cz^^ci przednio-bocznej, cz?^c przednio-srodkowa pokryta delikatn^. siatk^ o splaszczonych oczkach. Urzezbienie to dochodzi tylko do szczeciny Z2. Pozostala cze.sc tarczki gjadka. Przednia krawe.dz tarczki ventro-anahiej z 4 szczecinami. Jamki grzbietowe normalne, dobrze.wyksztatcone. Samiec: dlugo^c 340 \tm, szerokosc 230 ^m (Rys. 152). HALASKOVA (1969) podawala wymiary: dlugo^c 366 [xm, szerokosc 254 [xm. Roznica ta nie jest istotna, gdyz inne cechy s^ zgodne. Dlugosc szczecin opistonotum i odleglosci mie_dzy nimi s^ nast^puj^ce: SI S3 34 S Zl Z3 35 Z

246 I- 400 Rys Zercon storkani HALASKOVA, $ z Sokolich G6r strona grzbietowa Fig Z. storkani HALA$KOVA, $ from Sokole Mountains dorsum

247 400 I Rys Zercon storkani HALA KOVA, S z Sokolich G6r strona grzbietowa Fig Z. storkani HALASKOVA, $ from Sokole Mountains dorsum

248 \0 Rys Zercon storkani HALASKOVA, deutonimfa z Sokolich G6r strona grzbietowa Fig Z. storkani HALA KOVA, deutonymph from Sokole Mountains dorsum

249 Z5 ~ ( Odleglosc mie.dzy szczecinami 16 wynosi 90 [un. Deutonimfa (stadium dotychczas nie opisane): dtugosc 384 ^m, szerokosc 240 \i.m (Rys. 153). Na podonotum szczeciny il i r3 bardzo delikatnie owlosione i dluzsze od pozostatych, ktore sa, krotkie i gladkie. Na opistonotum szczeciny II 75 bardzo krotkie i gladkie. Szczeciny 16 dlugie i bardzo delikatnie owlosione, leza, w odleglosci 94 ^m od siebie. Szczeciny Zl i Z2 podobne do szczecin II 75. Szczecina Z3 owlosiona, dhiga, sie.ga do podstawy szczeciny Z4, ktora je&t bardzo dluga i owlosiona. Szczeciny Z5 leza. w odleglosci 10 (Am od 16. Szczecina SI gladka, nieznacznie dluzsza od Zl (nie dwukrotnie). Szczecina S2 owlosiona i prawie dwukrotnie dtuzsza od 57, wystaje prawie polowa. swojej dlugosci poza boczna, kraw^dz opistonotum. Szczeciny S3 i S4 owlosione i dlugie. Dtugosc szczecin opistonotum i odlegtos~ci mi^dzy nimi sa. naste.puja,ce: SI S3 44 S Zl 40 Z2 28 Z3 36 Z4 48 Z5 ~ // 40 n Pory na podo- i opistonotum polozone podobnie jak u postaci doroslych z wyj^tkiem Po3, ktora lezy w odleglosci dwoch swoieh srednic od szczeciny Z4. Jamki grzbietowe normalne, dobrze sklerotyzowane. Urzezbienie na podonotum bardzo delikatne, tylko z przodu i w okolicy szczeciny zl w postaci slabo widocznych oczek siatki. Opistonotum jeszcze slabiej urzezbione, w postaci bardzo delikatnych linii w okolicach szczecin Zl i 57, pozostala cze_s6 tarczki gjadka. Zercon storkani HALASjcovA jest podobny do Zercon abaculus C. L. KOCH, od ktorego rozni si? nast?puj^cymi cechami (wedtug HALASKOVEJ, 1969): Zercon storkani HALA$KOVA 1. Szczecina Z4 si^ga do tylnej kraw^dzi ciala. 1. Szczecina Z4 wystaje prawie polowa, swojej dtugosci poza tying, krawedz ciala. 2. Szczecina 52 jest dluzsza od SI. 2. Szczecina 52 jest krotsza od SI. 3. Szczecina S3 jest 1,3 raza dhizsza od 52, 3. Szczecina S3 jest 3-krotnie dhizsza od For Po3 lezy na linii laczacej szczeciny 14 i Z4. 4. For Po3 lezy na linii taczacej szczeciny 15 i Z Zercon abaculus C. L. KOCH Rozriice w budowie mi?dzy tymi dwoma gatunkami podaj? z tych wzgle.dow, ze Zercon abaculus C. L. KOCH byl podawany z Polski przez SELLNICKA (1958 d) bez dokladniejszej lokalizacji stanowiska. W badanym materiale nie stwierdzitem wystepowania Zercon abaculus C. L. KOCH.

250 en _Q O o CD

251 255 Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: gatunek ten, niedawno opisany, znany byl dotad tylko z dwoch stanowisk o roznym charakterze na terenie Wyzyny Czesko-Morawskiej. W Polsce stwierdzony w mchu na pionowej skalce w Sokolich Gorach kolo Trzcinska. Zercon triangularis C. L. KOCH, 1836 Zercon triangularis C. L. KOCH, 1836: t. 16. Zercon triangularis: OUDEMANS, 1936: 372; SELLNICK, 1958d: 356; HALASKOVA, 1969a: 31& KARG, 1971: 312.?Zercon dimidiates C. L. KOCH, 1841: t. 17. Laelaps triangularis CANESTRINI G. et R., 1882: 74. aon Zercon triangularis: BERLESE, 1887: t. 129; BERLESE, 1915: t.,3. Stanowiska (Rys. 162): Woj. biatostockie Bialowieski Park Narodowy: Oddzial 346, rezerwat icisly, 29 VI 1961, 2 99 z wyprochniatego pflia lipy (RAF); Oddzial 340, Alnetum, 16 X 1970, 5 $9 ze sciolki (MS); Oddzial 284, Pineto-vacdnetum uliginosi, 16 X 1970, 194 $?, 21 <JcJ ze Sciolki (MS); Oddzial 370, Querco-carpinetum, 17 X 1970, , 4 <J,J. 1 DN ze sciolki (MS); Oddzial 369, 8 VIII 1970, 56 99, 2 <J ze sei6tki spod starego debu (MS). Pow. August6w: bor sosnowy na pomocnym brzegu jez. Necko, 7 VII1969, 72 99, 18 <J<J, $ DN ze iciotki (WN); poinocna strona jez, Necko, las mieszany, 5 VII 1969, , 18 6*6% 6 DN ze Sciolki (WN); olszyna na wschodnim brzegu jez. Necko, 5 VII1969, 7 9? ze sciolki (WN); wyspa na jez. Necko, zarosla olchowe, 5 VII1969, 2 99 ze gcioflci (WN). Pow. Goldap: G6ra Szeska, b6r Swierkowy z domieszka topoli, 13 IX 1969, 44??, 11 (?<?, 3 DN ze Sciolki (ZMZ). Pow. Olecko: mlodnik sosnowj z domieszka, gratu na pohidnie od Guz, 13 IX 1969, 7 $$ ze fciotki (ZMZ); b6r Swierkowy z podszytem d?bowym miedzy Starym Folwarkiem a Krzywem, 14IX 1969, 72??, 30 6*6*. 2 DN ze Sciolki (ZMZ); rezerwat cisow na p61noc od Guz, 13 IX 1969, 44 $$, 9, 7 DN ze ficiolki i mrowiska (ZMZ); las mieszany na pohioc od Guz; 13 IX 1969, 1? ze Scioiki (ZMZ). Woj. bydgoskie Pow. Chelmno: Ostromecko, wielogatunkowy park nad Wisla, 25 VI 1968, 17 $?, 1 <? ze gciolki (ZMZ). Pow. Grudzia.dz: Rogozno zamek, zalesione zbocze pohidniowe, 27 VI1968, 1? ze Scidlki (ZMZ). Pow. Mogilno: las grabowy na zachodnich zboczach od R?kawczynka, 20 VIII1968, 22 5? ze Sciolki (ZMZ). Woj. gdanskie Pow. Kartuzy: Jez. Ostrzyckie, rezerwat, partia bukowa z domieszk^ sosny, 3 IX 1967, 13 $$, 3 6*<J ze Scioiki (RAF); Jez. Ciche pod Kartuzami, lasy na poludniowy wsch6d, 6IX 1967,2$$ ze sci6jki (RAF). Pow. Koicierzyna: Orle, wielogatunkowy las mieszany w rezerwacie debow, 9 IX 1967, 166 9$, 5 <}(J Rys Szczeciny, peritremy i lirzezbienie niekt6rych Zerconidae: a Zercon polonicus BLASZAK samica: peritrema; b c Z. pinicola HALA KOVA samica: szczecina 16 (b), peritrema (c); d e Z. romagniolus SELLNICK samica: szczecina 16 (d), peritrema (e); f h Z. spatulatus C. L. KOCH samica: szczecina 16 (f), peritrema (g), Srodkowa czesc opistonotum (h) Fig Setae, peritremes and sculpture of some Zerconidae: a Z. pohnicus BLASZAK female: peritreme; b c Z. pinicola HALASXOVA female: seta 16 (b), peritreme (c); d e Z. romagniolus SELLNICK female: seta 16 (d), peritreme (e); f h Z, spatulatus C. L. KOCH female: seta 16 (f), peritreme (g), medial part of opistonotum (h)

252 Rys Zercon triangularis C L. KOCH,? z Ojcowskiego Parku Narodowego strona grzbietowa Fig Z. triangularis C. L. KOCH,? from Ojcowski National Park dorsum

253 257 ae Sciblki (RAF). Pow. Kwidzyn: gra,d na p6hioc od miasta, 26 VI1968, 9 2 ze fcttuci (ZMZ); Nowa Wioska, park, 26 VI1968, 139??, 10 $ ze Sci6Hd (ZMZ). Pow. Le.bork: Lebork, las mieszany 7 km na pohidnie od miasta, 10 X 1962, 99 $?, 3 <J& 1 DN, 1 PJVze sciolki (MJ i AD). Pow. Puck: pomocny kraniec wrzosowiska Bielawskiego na pomoc od Ostrowa, 30 VII1964, 2?, 4 < ( spod Calluna vulgaris (L.) i W<w Wrwfcc L. (RAF). Woj. kieleckie Swiftokrzyski Park Narodowy: las bukowy Sw. Mikolaja, 19V1971, 1 $, 1 <J, 2 DN K Scidlki (WN). Pow. Kielce: Swinia G6ra, Nadlesnictwo Blizyn, las zblizony do Fagetum carpaticum z liczna. jodiq, 18 VIII1961, 104 $?, 7 $3 ze Sciolki (ADZ); G6ra Zelejowa kolo Checin, zarosla po stronie poudniowej, 1'. $ ze sci61ki (WN). Pow. Opat6w: rezerwat modrzewia polskiego Chehnowa G6ra koto Nowej Slupi, 19 V 1971, 196??, 48 (J<J, 45 DN, 2 PN ze Sciolki (WN). # Woj. koszaliriskie Slowinski Park Narodowy: bor nadmorski Empetro nigri-pinetum nad Jez. Lebskim przyczolpinie i przy wydmach ruchomych, 18 IX 1968, 16??, 1 6* spod Empetrum nigrum L. i ze Sci&iki (CB). Pow. Czluch6w: Pakotulsko, rezerwat kormoran6w nad Brda. w starym lesie bukowym, 191X1967, 1 $ ze scifilki (ZMZ). Pow. Watcz, jezioro pod Wafczem, las bukowo-grabowo-debowy, 21 V 1966, 1 $ ze sciolki (ZMZ). Pow. ZJot6w: wielogatunkowy park nad Jez. ZJotowskim, 19 DC 1967, 6 6V ze Sciolki (ZMZ). Woj. krakowskie Babiog6rski Park Narodowy: b6r swierkowy przy zoltym szlaku, 1200m n.p.m., 12 VI1970, 1?, 1 DN ze Sciolki i zmurszalych pni (WN); Per6 Akademicka, b6r Swierkowy, 1300 m n.p.m., 12 VI1970, 3?5 ze sci61ki (WN). Ojcowski Park Narodowy: waw6z Jamki, murawy kserotermiczne, 14 X 1967, 3 VI 1969, 7?$ (AS i WN); Ztota G6ra, buczyna na stoku spadajacym ku dolinie Saspowskiej, 2 VI1969, 7 $$ ze sciolki (WN); Chehnowa G6ra, las bukowo-jodlowy, 3 VI 1969, 68 $?, 38 g t 7 DN ze Sciolki {WN); swietliste zarosla pod zamkiem Werszyhory, 4 VI1969, 3??, 2 6*6* ze sciolki (WN); zarogla na naslonecznionym zboczu za grot^ Koziarnia, 4 VI1969, 23 9$, 3 (?<?, 1 DN ze sci6tki (WN). Pieninski Park Narodowy: b6r jodtowy nad Kroscienkiem, 2 VI1968, 1 <J ze sci6tki (WN). Tatrzanski Park Narodowy: Lysa Ska'ka, trawiaste zbocza wschodnie w partii szczytoweji 1100m n.p.m., rzadko rosnacy Swierk i reliktowa sosna, 31 VIII1968, 1 <$ z gniazda ssaka w prochniejqcym pniu (RAF); Hala Gasienicowa, swierki nad Zoltym Potokiem, 1000m n.p.m., 22 VH 1968, 4?$, 1 <? ze sciolki (WN); Dolina Strazyska, Sankowa Czuba, las bukowy, 1 VII1970 i 17 VI1971, 27?$, 8 <56*, 2 DN ze gcifitki (HD); b6r swierkowy przy szlaku od Roztoki do Morskiego Oka, 8 VI 1969, 1 $, 1 ze sciotki (WN). Pow. Limanowa: Beskid Wyspowy, Laskowa nad Losing, wzg6rze Bystry Dziat, wilgotny las zblizony do gradu, 7 VII1970, 25 $?, 6 <3 ze Sciolki (ZP); okolice Limanowej, stary drzewostan d^bowy z jaworem, w jarze, 8 VII1970,2?? ze Sciolki (ZP). Pow. Nowy Sa.cz: Beskid Sadecki, Prehyba, 1175 m n.p.m., b6r Swierkowy na pomdniowym stoku, 5 VI1968, 1 $ ze Sci61ki (WN); tamze, rezerwat lipowy pod Muszyna, 6 VI1968, 7??, 1 <J ze Sci6Hd (WN). Pow. Nowy Targ: Wysokie Skalki, las bukowy, 4 VI1968, 1 $ ze sci61ki (WN); Zielone Skatki naprzeciw zamku Czorsztyn, g ste krzewy leszczyny pod szczytem, 3 IX 1968, II?$, 3 3 ze Sci61ki (RAF); Gorce, b6r jodlowy przed Kowadcem, 31 V 1968, 9??, 16 <?, 2 DN ze sci6lki (WN); Niedzica, p6mocne zbocze gdry zamkowej porosni^te leszczyny, 13 IX $ ze scifilki (RAF). Pow. Olkusz: waw6z aa wsch6d od Woli Kalinowskiej, 4 VI1969, 2 <&? z detritusu (WN); Dolina Kluczwody, zaro^la grabu z leszczyny nad potokiem, 20 Vm 1971, 1 $, 1 6* ze Sciolki (RAF). Pow. Tarn6w: Ciezkowice, rezerwat BSkamieniate miasto", las mieszany z przewag^ brzozy, 13 VIII1968, 497$$, 11 gg ze Sci61ki i detritusu ze szczelin skalnych (CB); tamze, wzg6rze 367 m n.p.m., kartowate sosny na zachodnim zboczu, 12 VIII 1968, 2$$ ze sciolki (CB); tamze, waw6z,,wodospad", las mieszany, 13 VH11968, 5 $2 ze Sciolki (CB); Lasy Wierzchoslawickie, b6r sosnowy przy gaj6wce Szujec, 15 VLH 1968, 133?9, 2 <J(J ze sci6tki (CB); Czarna Tarnowska, mlodnik sosnowy z domieszka. brzozy i d bu, 15 VIII 1968, 63?? ze Sci6tki i prochna (CB); G6ra Trzemeska kolo Zalasowej, las mieszany, 14 VIII1968, 94??, 16 <JtJ ze Sciolki (CB). Pow. Zy wiec: Beskid Zywiecki, Bania, b6r Swierkowy 17 _ Blaszak, Zerconidae

254

255 259 na pomocnym stoku, 1100m n.p.m., 9 VI1970, 1? ze sciotki (WN); tamze, Sucha G6ra na trade Rajcza Boracza, buczyna na pohidniowym zboczu, 9 VI1970, 3 99 ze sciolki (WN); tamze, stare swierki na stoku nad Rycerka. Kolonia., 9 VI1970, 1? z trawiastego runa (WN). Woj. lubelskie Pow. Putawy: Kazimierz nad Wisla., g?ste zarosla na g6rze Zamkowej, 20V 1968, 35 9$, 10 55, 3 ZW ze scioiki (RAF). Woj. I6dzkie Pow. Paje.czno: Pajeczno, las mieszany na potaoc od miasta, partia wilgotna, 19 Vin 1969, 8 99 ze sciolki (WN)- Pow. Piotrk6w Trybunalski: Meszcze pod Piotrkowem, wilgotny las lisciasty, 8 V1968, 3 99, 1 5 ze sciolki (ZMZ); tamze, rezerwat de.bow, 7 V 1968, 2 29, 1 5 ze sciolki (ZMZ). Pow. Radomsko: G6ra Chftm, rezerwat, las grabowo-bukowy, 20VIII1969, 21 99, 4 55 ze sciotki (ZMZ). Pow. Wielun: Dietrzniki, b6r sosnowy, 15V1969, 9 99, 7 55 ze sciotki (ZMZ). Woj. olsztynskie Pow. Gizycko: Jez. Wydminskie, las brzozowy na pomocnym brzegu, 9 VHI1969, 95 99, Dff, 1 PN ze sciolki (WN); wyspa na Jez. Wydminskim, zarosla leszczyny, osiki, 8 VIII1969, 3 $?, 1 DN ze Scioiki (WN). Pow. Pasl?k: Mlynary, las HSciasty w dolinie potoku, 10 VI1959, 28 $$, 7 $$, 9 DN, 1 PAT ze &;i6lki (BD). Woj. opolskie Pow. Nysa; Gluchotazy, u st6p zalesionych zboczy nad Biat^ Ghicholaskq,, 6 XII1960, 1 $ ze sciolki (ZP). Pow. Racib6rz: Babice, las debowy z podszytem leszczyny, 26 DC 1960, 1 $ ze sciolki (ZP). Pow. Strzelce Opolskie: Zawadzkie, las mieszany nad Mate Panwia^ 28 V1970, 1?, 2 <JcJ ze sciotki (ZMZ); rezerwat.jphiznica", b6r Swierkowy ze starymi bukami i grabami, 29 VIH 1970, 1 $ ze sciolki (RAF). Woj. poznanskie Wielkopolski Park Narodowy: stary b6r sosnowy nad Krosinkiem, 131X1968 i 26 VI1969, 3 $? ze fciohd (CB i KW). Pow. Jarocin: Wolica Kozia, wielogatunkowy las lisciasty, 5 V 1970, 8 $9, 4 # ze sciolki (ZMZ). Pow. Konin: Jezioro Mielno, olszyna nad jeziorem, 28 V 1968, 1 $, 1 <J ze ficiotki (CB); tamze, las mieszany ze swierkiem nad jeziorem, 28 V1968, 9 $? re sciolki (CB). Pow. Nowy TomySl: Jastrze,bsko, b6r sosnowy przy szosie na pomoc od miejscowosci, 23 VIII1968,13 $? ze sciolki (ZMZ). Pow. Oborniki: oles jesionowy na poludniowy wschod od Stomowa, 14V1960, *5 ze sciolki (RAF i MJ). Pow. Pleszew: Gohich6w, arboretum, 7 VIII1964, 2 $$ z prochna w dziupli klonu (RAF); stok nad rzeka. Lutyui^, las mieszany z domieszka. sosny, 17IV 1968,12 $?, 21 6*5. 4 DN ze sciolki (ZMZ); Taczan6w, olchy nad bagienkiem..bazantarnia'*, 17IV1968, 5??, 6 56* ze Scidlki (ZMZ). Pow. Poznan: nastoneczniony stok porosjy z rzadka starymi sosnami, miedzy Swi^tnikami a Rogalinem, 14 V 1961, 3 $$ z igliwia, trawy i mchu (RAF), Pow. Srem: K6mik, stara cz 6 arboretum, 10 VI1968,29$ ze sciolki (CB). Pow. Trzcianka: Radolin, las bukowy, 15 VH 1968,1 $ ze Sciolki (CB); tamze, las mieszany, 15 VII1968, 84 9$, 6 55 ze sciolki (CB); Radolinek, b6r sosnowy, 15 VII1968, 116??, 6 55 z Jifci, mchu (CB). Pow. Wqgrowiec: rezerwat deb&w pod Wa^rowcem, 5 VI1968, 31 99, 29 55,2 DJVze sciolki (HC). Pow. Wolsztyn: Wolsztyn, park, 12IV 1969,109?, 2 55 ze sciolki (RAF). Pow. Wrzes~nia: Czeszewo, rezerwat, las zblizony do gr^du, 30 X 1962, 25 $$, 1 6*. 12 DN ze sciolki (RAF). 17* Rys Zercon triangularis C. L. KOCH, 9 z Wolicy Koziej strona grzbietowa Fig Z. triangularis C. L. KOCH, 9 from Wolica Kozia dorsum

256 OOP

257 , 261 Woj. rzeszowskie Pow. Bieszczadzki: Bieszczady Zachodnie, zbocze pohidniowo-wschodnie pod szczytem Hnatowego Berda, 1200 m n.p.m., 13 IX 1954, 1 ^ z porost&w (RAF i MJ); tamze, przelom potoku Wotosatego ponizej Berezek, mlody las lisciasty z przewaga. grabu, 18 IX 1954, 4??, 3 33 ze sci61ki (RAF i MJ). Pow. De.bica: Czaroa, b6r sosnowy nad rzekq Czaraa., 15 VIII1968, 2 $$ ze Sciolki (CB); wzg6rze ok. 300 m n.p.m. na wschod od Podgrodzia, las mieszany, 17 VIII1968, 27?? ze sciolki (CB); Zawada, park, 16 VIII1968,2??, 1 spod prochniejacego wiazu (CB). Pow. Gorlice: Wysowa, g6ra 710 m n.p.m. na wschdd od miejscowosci, stary las bukowy z domieszka. jodly, 1 VII1958, 10?$, 5 33, 1 DN ze sciolki (ZP); Gorlice, g6ra 636 m n.p.m. nad Ropa. na pohidnie od ujscia Gorliczki, stary las bukowo-jodtowy pod szczytem, 2 VII 1958, 49?$, 1 (J ze Sciolki (ZP); g6ra Chelm nad Ropa., las bukowo-jodlowy z pojedynczymi jaworami, 240m n.p.m., 14IV 1959, 22?, 2 33, 2 DN ze sciolki (ZP);Wapienne, wyprochniate buki w miodniku bukpwym z domieszka. grabu, 21 VIII1961, I $ ze Sciolki i prochna (RAF). Pow. Jaslo: Krempna, przeldm Krempny, las mieszany na zachodnich zboczach,,niedzwiedzia", 24 VIII1961, 27 $?, 2 33 ze sci6lki (RAF); Zmigrod Nowy, las mieszany na pomocno-zachodnich zboczach nad Wisioka., 300 m n.p.m., 17 $2, 6 33 ze sci61ki (ZP); Podlaz, las z przewaga. graba i olchy nad potokiem, 18 VI1955, 12 $$ 3 33 ze Sciolki (ZP). Pow. Krosno: Cergowa G6ra koto Dukli, grqd podg6rski na pomocnym zboczu, 450 m n.p.m., 4 IX 1960, 71 $$, 14 <J(J ze sciolki (RAF); Tylawa, zaros'la grabowo-leszczynowe, 14IX 1961, 8 $? ze sci6tki (AS); rezerwat modrzewia polskiego w Barwinku wsr6d lasu jodlowego z bukiem, 11 IX 1961, 34 $$ ze sciotki i prochna pniak6w (AS). Pow. Mielec: Czajkowa, oddzial 29, las de>owy z domieszk^ sosny, 28 VIII 1970, 4 $$ ze sciolki (MS). Pow. Rzeszdw: okolice Grzegorz6wki, las bukowy, 21 VI 1960, 13 $$ ze sciohd (AS). Pow. Strzyz6w: las Pyr6wek pod Czudcem, buczyna nad strumykiem, 19 VI 1960, 1 $ ze Sciolki (AS); Przedmie&ie Czudeckie, las mieszany, 19 VI1960, 2?$ ze sci61ki (AS); Kobyle kolo Frysztaka, las mieszany na zboczach parowu, 18 VI1960, 1? ze sciolki (AS). Woj. szczecinskie Pow. Choszczno: Recz, stary cmertarz, gtownie z wiazem i bluszczem, 11 VII 1968, 3 $$ ze scidlki (ZMZ). Miasto Warszawa Bielany, las l?gowy, 14 X 1960, 39 $$, 6 ze scioiki (RAF). Woj. wroclawskie Karkonoski Park Narodowy: zaros'la Salix Lapponum L. niedalekowielkiego Stawu, 1250 m n.p.m., 3 VII1947, ze sciolki (RAF). Pow. Bystrzyca Klo'dzka: Miedzyg6rze, zimowe gniazdo Microtus sp. na wyr?bie, 18V 1963, 1 <J z gniazda (LC). Pow. Dzierzoni6w: Zag6rze Slaskie, b6r Swierkowy na zachodnrm stoku wzg6rza Zamku Grodno, 1 V 1966, 7?? ze sciolki (WN); Radunia, 573 m n.p.m., poludniowe zbocze pod szczytem, na skraju niskiego Jasu debowego, 27 VI 1963, 21?$, 4 <J<? z traw, detritusu i lisci (RAF i MJ); tamze, partia lifciasta na szczycie, 22 V1970, 3 $$ ze Sciolki (ZMZ). Pow. Jelenia G6ra: Szklarska Por?ba, las mieszany ponizej Hzakre,tu ^mierci", 12X11960, 5$$, 1 (JzeScifilki (WK); Sokole G6ry koto Trzcinska, las brzozowo-bukowy na przeleczy miedzy Sukiennicami a Sokolikami, 4 V1970, 1 $ z wyprochniatego pnia (HD); tamze, mech z pionowej skaly miedzy Sokolikami a Sukiennicami, 5V 1970, 1 DN (HD). Pow. Lw6wek la,ski: Lw6wek Slaski, rezerwat piaskowcowy, 14 XI1961, 19 $?, 4,J(J ze Sciolki z rozpadlin skalnych (WK). Pow. Strzelin: wzg6rze 371 m n.p.m. na wschod od Bialego Kosciola, granitowa skala na p6hioc od wzg6rza, 26 VI1963, 1 $, 2 33 z lisci i detritusu pnia debowego (RAF i MJ). Pow. Zlotoryja: Ostrzyca, wys. 501 m n.p.m., las z przewaga, lipy na bazaltowym zboczu, 29 VIII 1955, 7 $$ ze scidtki (RAF i MJ). Rys Zercon triangularis C. L. KOCH, <$ z Ojcowskiego Parku Narodowego strona grzbietowa Fig Z. triangularis C. L. KOCH, <? from Ojcowski National Park dorsum

258 p o

259 Woj. zielonog6rskie 263 Pow. Glpgdw: Jakubowo, stary wilgotny las lifciasty, 27 IX 1960, 350??, 13 <$$ 23 DJVze ci61ki (ZP). Pow. Swiebodzin: Lag6w Lubuski, las lisciasty z przewag^ buka, 22 vm 1968, 6 $$ ze sciotki (PL). Pow. Zielona G6ra: Nowogr6d Bobrzanski, stare d by na zboczach nad Bobrem, 30V 1967, 1? ze sciohd (WN). Samica: dhigosc 450 (im, szerokos*6 345 jim (Rys. 155). Szczeciny: na podonotum szczeciny il i szczeciny rzedu r sa. owlosione, pozostale szczeciny tej tarczki gtadkie. Na opistonotum szczeciny // i 12 krdtkie i gladkie. Szczeciny dhigje i delikatnie pierzaste. Szczeciny Zl i Z2 krotkie i gladkie, Z3 i Z4 dhigie i delikatnie pierzaste. Szczecina SI wyraznie dtuzsza od Zl i lekko owlosiona. Szczecina S2 jeszcze dtuzsza i owlosiona. SJ i 5 delikatnie pierzaste. Szczeciny kraw^dziowe R (ladkie. Dlugosc szczecin opistonotum i odleglosci mi^dzy nimi s$ nastej>uj^ce wartosci srednie): S2 50 S3 46 S Zl ZJ 44 Z n / Szczeciny dtugie opistonotum u tego gatunku wykazuja. dose duza. zmiennosc. U 100 zbadanych samic wahania w dlugofci przedstawiaty si naste.pujaco: ' SI Z Z " IS /tf Pory: por Pol lezy w przodzie przed szczecina. Z7, Po2 lezy na HniUaczacej szczeciny Z2 i 52, Po3 lezy w przodzie przed Iiru4 iaczac^ szczeciny Z-# i 75. Urzezbienie: powierzchnia podonotum w cz^sci Srodkowej w postaci siateczki, pozostala czgic pokryta dachdwkowatymi tarczkami. Powierzchnia opistonotum w cz^sci przednio-bocznej w postaci dachowkowatych tworow, w cze.s~ci przednio-srodkowej wyst^puje siateczka. Urzezbienie na opistonotum dochodzi do szczeciny Z3. Przednia kraw?dz tarczki ventro-analnej z 4 szczecinami. Jamfci grzbietowe normalne, dobrze sklerotyzowane. Oprocz form typowych Zercon triangularis C. L. KOCH, ktorego opis datem powyzej, znalazlem rowniez trzy samice pochodzace z jednej populacji (Wolica Kozia) o niektorych cechach odbiegajq^ych. od typowych (Rys. 156): dhigo c" Rys Zercon triangularis C. L. KOCH, deutoniimfa z Debiny pod W^growcem strona gtzbietowa Fig Z. triangularis C. L. KOCH, deutooymph from Dfbina near W^growiec dorsum

260 Rys Zercon triangularis C. L. KOCH, protonimfa z Oiehnowej G6ry strona grzbietowa Fig Z. triangularis C. L. KOCH, protonymph from Chefcmowa Mountain dorsum

261 urn, szerokosc 280 xm. Na podonotum szczeciny 11, r3 r6 sa_ owiosione, pozostale gladkie. Na opistonotum szczeciny II i 12 kr6tkie i gladkie, bardzo dlugie i delikatnie owiosione. Zl i Z2 krotkie i gladkie, Z3 i Z4 dlugie i pierzaste. Szczeciny SI dwa razy dluzsze od Z7, ale gladkie. S2 S4 dlugie i pierzaste. Szczeciny kraw^dziowe opistonotum gladkie. Dlugosc* szczecin opistonotum i odlegtosci mi?dzy nimi sa. naste.pujace: 5; S3 ~ 5$ S Zl 56 Z2 36 Z3 40 Z4 62 Z /; Por Pol lezy pomiedzy rzedem Z,, 7 za przednia, kraw?dzi^ opistonotum, Po2 na linii la,cza.cej szczeciny Z2 i 52, Po3 w przodzie przed lini% ta.cza,ca, szczeciny Z4H5. Przednia kraw^dz tarczki ventro-analnej z 4 szczecinami. Okazy te od form typowych rozni^. si^ przede wszystkim tym, ze s^ wyjatkowa w^skie, a maj^ przy tym bardzo szeroko rozstawione szczeciny II \ Wszystkie trzy okazy byty identyczne. Samiec: diugoic j.m, szerokosc j.m (Rys. 157). Szczeciny, pory i urzezbienifc ^JOPdobne jak u samicy. Dhigosd szczecin opistonotum i odlegjo^ci mi^dzy nimi sq nast^pujace: 5; S S S ^ Zl Z Z Z Z ~ 38-^* Deutonimfa: dhigosc ^m, szerokosc ^m (Rys. 158). Na podonotum tylko szczeciny il i r3 sa. dhizsze i owiosione, pozostale s^ krotkie i gladkie. Na opistonotum szczeciny II i 12 krotkie i gladkie, dlugie i owiosione, 16 dhigie i pierzaste, Zl i Z2 krotkie i gladkie, Z3 i Z4 dhigie i pierzaste. Szczeciny 57 delikatnie owiosione, 52 S4 dlugie i pierzaste. Szczeciny krawedziowe opistonotum gladkie. Polozenie porow na podonotum podobne jak u postaci dorosfych. Na opistonotum por 7*07 lezy pomie.dzy rzedem Z, 5, za przedni^ kra- Wedzi% opistonotum. Po2 lezy na linii l^cz^cej szczeciny Z2 i 52. Por Po3 lezy

262 Rys Zercon triangularis C. L. KOCH, larwa ze Starego Folwarku strona grzbietowa Fig Z. triangularis C. L. KOCH, larva from'stary Folwark dorsum

263 a d Rys Szczeciny, peritremy i urzezbienie niektorych Zerconidae: a Zercon storkani HALA&COVA samica: peritrema; b Z, triangularly C. L. KOCH samica: peritrema; c d Z. tuberosus WILL- MANN samica: wzg6rki rai?dzy jarnkami grzbietowymi (c), peritrema (d); e Z, \acuusc. L. KOCH samica: peritrema; f g Z, zelawaiensis SELLNICK samica: Szczecina 16 (f), peritrema (g) Fig Setae, peritremes and sculpture of some Zerconidae: a Z. storkani HALA$KOVA female: peritreme; b-r-z. triangularis C. L. KOCH female: peritreme; c d Z. tuberosus WILLMANN samica: proturberances between the dorsal cavities (c), peritreme (d); e Z. vacuus C. L. KOCH female: peritreme; f g Z. zelawaiensis SELLNICK female: seta 16 (f), peritreme (g) f

264 268 w przodzie przed linia, la.czaca, szczeciny Z4 \ Dlugosc szczecin opistonotum i odleglosci miedzy nimi sa_ nastepuja^ce: SJ S S ^ 54_63 * 71 4-tx ~ Z Z ZS ~~ // ' 3« Urzezbienie jak u postaci dorosrych, lecz slabiej zaznaczone. Jamki grzbietowe z lekko falista_ przednia, krawedzia^ Protonimfa: dfugosc ^m, szerokosc [xm (Rys. 159). Na podonotum z wyj^tkiem szczeciny r3, ktora jest dhizsza i owlosiona, wszystkie pozostale szczeciny s^ gladkie. Na opistonotum szczeciny krotkie i gladkie, 16 dhiga i lekko pierzasta. Szczeciny Zl i Z2 kr6tkie i gladkie, Z3 i Z4 dhigie i lekko pierzaste. W rz?dzie S wszystkie szczeciny s^ lekko pierzaste, przy czym szczecina SI jest r6wna odleglo^ci Si 57. Odlegio (5 migdzy szczecinami 16 wynosi 72 fim. Urzeibienie podonotum bardzo slabo zaznaczone, opistonotum pokryte delikatna nieregularn^ siateczkq w cze.s"ci przedniej i przednio-bocznej. Jamki grzbietowe z falista. przedni^ kraw?dzi^. Dhigo^ci szczecin opistonotum i odlegmci migdzy nimi s^ nast?puja/;e: SI S S S Zl 28 Z2 30 Z3 32 Z4 30 ^ // ~ /< Larwa: dhigosc 250 [Am, szerokosc 184 jim (Rys. 160). Na podonotum dfugie szczeciny s4 (36 (xm) i s5 (48 [im) s^ delikatnie owlosione. Pozostate szczeciny tarczki krotkie, przy czym il jest nieznacznie dluzsza od pozostafych i bardzo delikatnie owtosiona. Na opistonotum szczeciny Z3 (38 y.m), Z4 (64 (im) i 16 (68 f-tm), dlugie i wyraz^iie owlosione. Pozostale szczeciny kr6tkie i gladkie. Podonotum i opistonotum pozbawione urzezbienia. Przednie jamki grzbietowe nieznacznie wieksze i wyrazniej zaznaczone. Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: pospolity i eurytopowy gatunek, znany z catej niemal Europy, z Grenlandii, Islandii, wyspy Jan Mayen i Spitzbergenu.

265 Dotychczas z Polski podawany byl z naste.puja.cych stanowisk: z okolic Wroclawia i Walbrzycha (FRENZEL, 1936), z Miedzygorza (PAX i WILLMANN, 1937), ze Snieznika Klodzkiego jako Zercon triangularis caudatus BERLESE (WILLMANN, 1939) i z okolic Torunia (DziUBA, 1959 i 1962), 269 Rys Rozmieszczenie Zercon triangularis C. L. KOCH w Polsce: a 1 stanowisko, b 5 stanowisk Fig Distribution of Z. triangularis C. L. KOCH in Poland: a 1 locality, b 5 localities Zercon tuberosus WILLMANN, 1936 Zercon tuberosus WILLMANN, 1936: 273. Zercon tuberosus; FRENZEL, 1936: 29; SELLNICK, 1958d: 329; ISHDCAWA, 1969: 39; KARO, 1971: 306. Stanowiska (Rys. 143): Woj. poznanskie Pow. WrzeSnia: Czeszewo, rezerwat les"ny o charakterze gradu, 30 X 1962, 2.? ze sci61ki (RAF). Samica: dhigosc 400 [im, szerokos6 285 (un (Rys. 163). Szczeciny: na podonotum w rz^dzie / wszystkie szczeciny 34 owlosione i podobnej dlugosci jak SI, z wyjatkiem /2, ktora jest dwa razy krotsza od pozostalych. Szczecina zl jest

266 270 owlosiona i dwa razy dluzsza od gladkiej z2. Szczeciny si i s2 sa. gladkie, pozostate sa, dwa razy dfuzsze i owlosione. Szczeciny rl i r2 sa. krotkie i gladkie, r3 jes( owlosiona i przeszto dwa razy dluzsza od poprzednich. Szczeciny r4 r6 owlosione i wyraznie dhizsze od szczecin kraw^dziowych rzedu R. Szczeciny IT 12 sa. niezbyt dhigie i owlosione, natomiast dhigos"c nastepnych szczecin wzrasta od /? do K. Szczecina 13 sie.ga podstawy szczeciny 14, ktora wystaje polowa. swojej dlugosci poza podstaw? 15, a ta z kolei lezy daleko w przodzie przed wewnettznymi katami bocznych jamek grzbietowych i wystaje nieznacznie poza tylna. krawedi ciafe, Szczeciny 16 sa. najdfuzsze i leza. w tyle za zewnettznymi katami bocznych jamek grzbietowych; odlegtosc miedzy nimi wynosi 130 fim, Zl jest najkrotsza. szczecin^ opistonotum i jako jedyna jest szczeciny gladka.. Z2 podobna w budowie do II i 12, nie sie.ga do podstawy szczeciny Z3. Szczecina Z3 jest nieco krotsza od 14 i siega do podstawy Z4, ktora wystaje poza tylna. kraw^dz ciala prawie polowa. swojej dhigo^ci. Szczecina Z5 jest dwa razy krotsza od 16. Szczeciny Z5 polozone s$ w tyle za szczecinami 16. Dlugosc szczecin w rz^dzie S wzrasta od SI do 'S4. Odleg^o^ci mi^dzy wszystkimi szczecinami rz?du S sq. sobie rowne. Szczeciny rzedu R, w budowie podobne do szczecin II i 12, lecz nieco dluzsze. Wszystkie szczeciny dhigie opistonotum, a mianowicie: 73 16, Z3 Z4 i S2 S4 s% na koricach lekko owlosione i zakonczone hyalinow^ otoczk^. Dlugosc szczecin opisto notum i odleglosci mi^dzy nimi s^ nastgpuj^ce: si 36 S2 36 S3 36 S Zl Z3 44 Z4 54 Z U 22 n /<5 Pory: na podonotum por pol lezy pomie.dzy szczecinami si i i3, po2 w tyle za lini^ laczq.c^ szczeciny i4 \, po3 w tyle za lini% l^czac^ szczeciny $5 i zl. Na opistonotum Pol tezy pomiedzy rzedami Z, S tuz za przedni^ kraw?dzi^ opistonotum, Po2 posrodku pomi^dzy szczecinami Si a Rl, Po3 pomiedzy Uni^ l^czac^ szczeciny Z3 i Z4, a rzedem 7. Urzezbienie: podonotum pokryte jest prawie calkowicie dose nieregularnymi i niezbyt wyraznymi dachowkowatymi tworami. Opistonotum urzezbione podobnie w cz^sci przedniej i przednio-bocznej az do szczeciny Z3. W cze^ci tylno-bocznej az po boczne jamki grzbietowe wyst^puj^ niezbyt wyraine wzgorki. Jamki grzbietowe normalne, dobrze sklerotyzowane, rownej wielko^ci. Pomiedzy janikami znajduja. si? trzy wyrazne wypukliny, ktore s^ r6wnej wielko^ci i prawie przylegaja, do siebie (Rys. 161 c). Podobne twory mi^dzy jamkami grzbietowymi znane s^ takze u dwu innych gatunkow: Zercon capillatus BERLESE i Z. armatus AOKI. Na przedniej krawe.dzi tarczki ventro-anamej znajduja, siej 4 szczeciny

267 i W, Rys Zercon tuberosus WILLMANN, $ z Czeszewa strona grzbietowa Fig Z. tuberosus WILLMANN, from Czeszewo dorsum

268 6

269 273 Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: gatunek ten opisany w r z Wroclawia [Psie Pole (WILLMANN, 1936; FRENZEL, 1936)] przeze mnie zostal stwierdzony w rezerwacie debow w Czeszewie nad Wart$. Poza tym podany z Japonii przez ISHKAW? (1969), jednakze wyst^powanie jego w tym kraju wydaje sie. watpliwe. Na Psim Polu wyste.powal na Iqce, a w rezerwacie w Czeszewie na polanie w lesie iegowym. Zercon vacuus C. L. KOCH, 1839 Zercon vacuus C. L. KOCH, 1839: t. 3. Zercon vacuus: OODEMANS, 1936: 373; SELLNICK, 1958: 355; HALASKOVA, 1969a: 325; KARG, 1971: 312. Stanowiska (Rys. 169): Woj. kieleckie Pow. Opoczno: rezerwat lasu mieszanego z jodla. noberki" pod Spalq, 8 V 1968, 1 $, 2 otf «s"ci6tki (ZMZ). Woj. opolskie Pow. Nysa: Ghichotazy, zalesione zbocza nad Biala. Ghichotaska., 6 XII1960, 10?? (ZP). Pow. Racib6rz: Babice, las debowy, 261X1960, 1 < ze sciolki (ZP). Woj. poznanskie Wielfcopolski Park Narodowy: b6r sosnowy na pohldniowym zboczu pod Krosinkiem, 26 VI1969, 20 $$, 5 d?c? ze sciolki (KW). Pow. KoScian: Turew, park, 17 VI 1966, 1? z prochna w dziupli wiazu (RAF i WN). Pow. Konin: Jez. Mielno, olszyna nad jeziorem, 28V1968, 1 <? ze sciolki (CB). Pow. Pleszew: Taczan6w, olchy nad bagienkiem,,bazantarnia", 17 IV 1968, 2 2$, 3 <J<J, 19 DN ze sciolki (ZMZ); las mieszany nad rzeka, Lutyni^, 17 IV1968, 5??, 1 <?, 1 PN ze $ci6tki (ZMZ). Pow. Srem: K6rnik, arboretum, gniazdo fcreta, 7IV 1963, 1 5 (RAF). Woj. szczecinskie Wolifiski Park Narodowy: bor sosnowy na zachod od Grodna, 24 IV 1968, 1 <J z mchu i butwiny (RAF). Woj. wroclawskie Pow. Dzierzoni6w: Radunia 573 m n.p.m., p6tnocne zbocze pod szczytem, 27 VI1963, 12?$ z traw 1 detritusu (RAF i MJ); tamze, skraj niskiego lasu d^bowego na pohldniowym zboczu, 27 VI1963, 22 $?, 3 (? z traw i detritusu (RAF i MJ); tamze, partia lisciasta na szczycie, 22 V 1970, 4??, 1 ze gcidtki (ZMZ). Pow. Jelenia G6ra: Szklarska Por?ba, las mieszaoy ponizej,,zaki tu imierci", 12 XI1960, 2 $? ze sciotki (WK). Pow. Lw6wek Sl^ski: Swierad6w Zdr6j, stare buki nad Kwisa^ 13X11960, Rys Szczeciny i peritremy niekt6rych Zerconidae: a d Zercon montigenus BLASZAK samica: szczecina 16 (a), szczecina 13 (b), boczna krawedz opistonotum (c), peritrema (d); e f Z. occultus BLASZAK samica: peritrema (e), szczecina 16 (f); g Z. triangularis C. L. KOCH larwa: szczecina 16 Fig Setae and peritremes of some Zerconidae: a d Z, montigenus BLASZAK female, seta 16 (a), seta 13 (b)» serrated margin of opistonotum (c), peritreme (d); e f Z. occultus BLASZAK female: peritreme (e), seta 16 (f); g Z. triangularis C. L. KOCH larva: seta Blaszak, Zerconidae

270 Rys Zercon vacuus C. L. KOCH, $ z Lw6wka Sl^skiego strona grzbietowa Fig Z. vacuus C. L. KOCH, $ from Lw6wek Sla$ki dorsum

271 100 Rys Zercon vacua? C. L. KOCH, ^ z Lw6wka isl^skiego strona grzbietowa Fig Z, vacuos C. L. KOCH, $ from Lw6wek Slaski dorsxim

272 276 ze s"cj61ki (RAP); Lwowek Slaski, rezerwat piaskowcowy, las mieszany na poraocnym stoku, 14 X* 1960, 28 5$, 8 <?(?, 2 PAT ze sei61ki (WK); Ploczki Dolne, las lisciasty, 2 XI 1960, 7 5? ze sci6ud (WK); ierkowice, las mieszany na skalnym zboczu, 8 X 1961, 38??, 4 <J<J, 2 ZWze $ci61ki (WK). Pow. Wroclaw: Sleza, 718 m n.p.m., stary las lisciasty pod szczytem, 28 VI 1963, 56??, 8 <$<$, 6 DN ze Sciolki oraz z pr6chna jawora (RAF); tamze, poludniowo-wschodni stok pod szczytem, las jaworowy, 21 V 1970, 2?$, 4 (Jc? ze sci6lki (ZMZ). Pow. Ztotoryja: Ostrzyca, 501 m n.p.m., las z przewaga, lipy na polnocnym zboczu, 29 VIII 1955, 3?? ze sciolki (RAF i MJ). Woj. zielonog6rskie Pow. Lubsko: Gebice, park, 31 V 1967, 19 $$, 9,J<J, 2 DN ze sciolki (RAF). Pow. Zielona G6ra: Nowogr6d Bobrzariski, zbocza nad Bobrem porosniete grabami, 30 V1967, 16 $$, 6 <$, 49 DN ze sciolki (WN); tamze, zboczari d Bobrem porosniete debami, 30 V 1967, 5 $?, 3 <?<?, 19 ZW, 1 P^ze sciolki (WN). Pow. Zagan: b6r sosnowy przy szosie Gorzupia Nowogrod Bobrzanski, 31 V1967, 10 $?, 1 <5 z porost6w (WN). Samica: dlugosc [Jim, szerokosc ^m (Rys. 165). Szczeciny: na podonotum szczecina il silnie owlosiona, r3 r6 owlosione, pozostale szczeciny tarczki krotkie i gladkie. Na opistonotum szczeciny 11 i 12 krotkie i gladkie, 13 dluga i gladka, sie.ga do podstawy szczeciny 14 lub bardzo nieznacznie wystaje poza te. podstaw?, szczeciny 14 i 75 jeszcze dluzsze od 13 i bardzo lekko owlosione. Szczeciny 16 dlugie, pierzaste leza. w odlegtosci 130 [j.m od siebie. Szczeciny Zl i Z2 krotkie i gladkie, Z3 dluzsza, gladka i sie.ga do podstawy szczeciny Z4, ktora jest dluga, pierzasta, podobna do 16. Szczeciny SI i S2 krotkie i gladkie, 55 i S4 dlugie i pierzaste. Ze szczecin krawe.dziowych opistonotum Rl R3 owlosione, pozostale glidkie. Dlugosci szczecin opistonotum i odleglosci mie.dzy nimi sa. nastepujace: Zl ^ Z Z ^* ^6 33^W Z Z Pory: na opistonotum Pol lezy pomi^dzy rzedami S, Z za przednia. krawedzi$ tarczki, Po2 lezy pomie.dzy rzedami Z, S i oddalony jest od Z3 o dwie swoje srednice, Po3 lezy na linii!a,czacej szczeciny Z4 i 15, pos"rodku mi?dzy tymi szczecinami lub minimalnie blizej Z4. Urze^bienie: podonotum pokryte calkowicie dachowkowatymi tworami. Na opistonotum si^gajq one tylko do szczeciny Z5, pozostala cz^sc tarczki gladka. Jamki grzbietowe normalne, dobrze sklerotyzowane. Przednia krawedz tarczki ventro-analnej z 2 szczecinami. Samiec: dlugosd ^m, szerokosc (xm (Rys. 166). Szczeciny 13 wystaja. poza podstawy szczecin 14. Por Pol lezy w przodzie przed szczeciny ZL

273 400 Rys Zercon vacuus C. L. KOCH, deutonimfa z Lw6wka Slaskiego strona grzbietowa Fig Z. vacuus C. L. KOCH, deutonymph from Lw6wek Sl^ski dorsum

274 ioo -i Rys Zercon vacuus C. L. KOCH, protonimfa 2 Lw6wka Sl^skiego strona grzbietowa Fig Z. vacuus C. L. KOCH, protqnymph from Lwdwek Slaski dorsum

275 Pofozenie pozostalych szczecin i porow oraz urzezbienie podobne jak u samicy. Dhigo&ci szczecin opistonotum i odleglosci miedzy nimi sq, nastejwjace: 279 SI S S S Zl Z Z /J U Odleglosc" miedzy szczecinami 16 wynosi 98 [zm. Deutonimfa: dtugosc" (Am, szerokos"c [zm (Rys. 167J. Na podonotum szczeciny z7, r3 i r5 dlugie i wyraznie owlosione, i3 16, s4 i s6 bardzo delikatnie owlosione, pozostale szczeciny tarczki krotkie i gladkie. Na opistonotum szczeciny II i 12 krotkie i gladkie, 13 dmzsza i giadka, sie.ga do podstawy 14, szczeciny 14 i IS jeszcze dluzsze i bardzo delikatnie owlosione. 16 dlugie i pierzaste, Iez4 w odleglosci 108 \tfo. od siebie. Szczeciny Zl i Z2 krotkie i gladkie, Z3 dhizsza i bardzo delikatnie owlosiona, si^ga najwyzej do podstawy szczeciny Z4, ktora jest dluga i pierzasta. Szczecina SI krotka i giadka, S2 wyraznie dhizsza od SI i ^adka, nie si?ga do bocznej krawe.dzi opistonotum. Szczeciny 55 i S4 dhigie i pierzaste. Szczeciny Rl i R2 owlosione, pozostale sq gladkie. For Pol polozony jest pomi^dzy rz^dami Z, S1, tuz za przedni^ kraw?dzi% opistonotum; Po2 lezy pomi^dzy lini^ laczaca^ szczeciny Z2 i Z3 a rze.dem S; Po3 nieco w przodzie przed liniq. lacz^c^ szczeciny Z4 i 75, blizej Z4. Podonotum i opistonotum bardzo slabo urzezbione w postaci delikatnych linii w okolicach szczecin zl i miedzy rze^lami 7 i Z. Dhigosc szczecin opistonotum i odleglosci miedzy nimi s^ nastgpuj^ce: SI S S S _ Zl Z2 22 Z Z Z Moje okazy tego stadium z Polski odbiegaj^ wygladem od opisu deutonimfy z terenu Czechoslowacji (HALAsxovA, 1969). Przynalezno^c okazow deutonimf z te-

276 280 renu Polski do gatunku Zercon vacuus C. L. KOCH uzasadniam ponizej. Roznice w okazach: z Polski z Czcchosfowacji 1. Szczecina S2 (18 24 [im) jest nieznaczoie dtoz- 1. Szczecina S2 jest dhiga (32 46 j«n), pierzasta sza od SI i gladka, nigdy nie si?ga do bocznej i wystaje potowa. swojej dhigosei za boczna. krawedzi opistonotum. krawedz opistonotum. 2. Szczecina Z3 (32 37 f«n) jest bardzo delikatnie 2. Szczecina Z5 jest szczecina. dhiga. (46 59 fwn), owlosiona i 2 razy kr6tsza od najdhizszych pierzasta, i wystaje poza podstawe, Z4, szczecin opistonotum, si?ga najwyzej do podstawy szczeciny Z4. 3. Szczecina 13 wyraznie dhizsza od 12, giadka, 3. Szczecina 13 r6wna dhigoscia. 12, si ga najwyzej si?ga do podstawy 14. do pofowy odleglosci miedzy szczecinami 13 i Szczeciny 14 i 15 d&zsze od 13, podobnie jak 4. Szczeciny 14 i IS rdwne dhigo&ia. szczecinom u postaci doroslych. II 13. Zercon vacuus C. L. KOCH jest blisko spokrewniony z gatunkiem Z. hungaricus SELLNICK. Oba te gatunki w postaci dorostej maj^ t wspoln^ cech^, ze szczecina Z3 jest gjadka i sie.ga najwyzej do szczeciny Z4, poza tym szczeciny SI i S2 s% podobnej dtugofci, Stosunki te u deutonimfy Zercon hungaricus SELLNICK z terenu Czechostowacji (HALASKOVA, 1969) i z terenu Polski sa, podolpne jak u postaci doroslych. Podobnie wygla.da sprawa z deutonimfami Zercon vacuus C. L. KOCH z terenu Polski, ktore podobne sa. do postaci doroslych tego gatunku. Okazy z terenu Czechostowacji roznia, si wyraznie od mojego materiatu, co wskazuje, ze nalez^ one do form z krotkimi szczecinami gatunku Z. gurensis MiHELCiC [patrz HA- LA KOvA (1969) i opis deutonimf Z. gurensis MEHELCIC, str. 187]. Protonimfa: dlugos"c" 290 jun, szeroko (xm (Rys. 168). Wszystkie szczeciny na podqnotum s^ delikatnie owlosione, przy czym rl i r3 wyrainiej od pozostarych. Na opistonotum szczeciny II IS krotkie i giadkie, 16 dlugie i pierzaste. Szczeciny Zl i Z2 krotkie i ^adkie, Z3 dlugie i pierzaste. Szczecina SI pierzasta, sie.ga do podstawy szczeciny 52. Szczeciny S2 S4 dtugie i pierzaste. Dtugosci szczecin opistonotum i odleglosci miedzy nimi s^ nast^puj^ce: SI S S S Zl 32 Z Z4 26 Z ^* Por Po3 lezy nieco w przodzie przed lini^ t^cz^c^ szczeciny Z4 i 14, oddalony od Z4 o dwie swoje srednice. Urzezbienie podonotum w postaci bardzo delikatnych linii w okolicach szczecin Zl. Opistonotum gladkie. Jamki grzbietowe z wyraznie falista, przednia. krawe.dzia_. Protonimfa Z. vacuus C. L. KOCH jest bardzo podobna

277 281 Rys Rozmieszczenie w Polsce: a Zercon vacuus C. L. KOCH, b Z. mantigenus BLASZAK Fig Distribution in Poland: a Z, vacuus C. L. KOCH, b Z, montigenus BLASZAK do Z. triangularis C. L. KOCH, od ktorej rozni si? owlosieniem szczecin na podonotum. Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: szeroko rozmieszczony gatunek zachodnioeuropejski, znany dota,d z Hiszpanii, Austrii, Niemiec, W?gier, Czechostowacji i Polski. W Polsce stanowiska jego skupiaja, si? w poludniowo-zachodniej cze,s~ci kraju, glownie na- Sla,sku. Najbardziej na wschod pdozone stanowisko znajduje si w okolicach Toraaszowa Mazowieckiego. Jest to, jak si? zdaje, gatunek lesny, cz?sty zwiaszcza w lasach lisciastych, gdzie zyje w sciolce, wystejmje rowniez w gniazdach drobnych gryzoni, mrowiskach, mchu i dziuplach drzew. Dotychczas z terenu Polski podawany byl z nast?puj^cych stanowisk: z mrowisk w nadle^nictwie Zielonka pow. PoznaA (KJH-CZEWSKI, WI^NIEWSKI, 1962; WI^NIEWSKI, 1965) oraz z solniska w Mg,twach pow. Inowroclaw (DZIUBA, 1968). Zercon zelawaiensis SELLNICK, 1944 Zercon zelawaiensis SEU.NICK, 1944: 32. Zercon zelawaiensis: SELLNICK, 1958: 329; HALA KOVA, 1969a: 331; KARG, 1971: 307. Stanowiska (Rys. 87):

278 282 Woj. gdanskie Pow. Puck: wrzosowisko Bielawskie na poludnie od Ostrowa, 30 VII1964, 3??, 1 6* spod Catlumt vulgaris L. i Erica tetralix L. (RAF). Woj. koszalifiskie SJowinski Park Narodowy: Czotpino, b6r nadmorski typu Empetro nigri-pinetum, 181X $?, 2 (ffi? spod wrzosuibazyny(cb); b6r nadmorski typu Empetro nigri-pinetum pomi^dzy jez. Dolgic Male A Gardnem, 18 IX 1968, 4 $? spod borowki czaraej i bazyny (CB). Woj. 16dzkie Pow. Wierusz6w: W?glewice, b6r sosnowy z partiami brzozowymi, 4 X 1968, 1 ze sciotki (WN). Woj. poznanskie Pow. Nowy Tomys"!: b6r sosnowy przy szosie na p6moc od Jastrze,bska, 23 VIII1968, 1 $ spod wrzosn (ZMZ). Pow. Poznan: nasloneczniony stok porosiy starymi sosnami, miedzy Swiatnikami a Rogalinem, 14V1961, 3 $9 z igliwia, trawy i mchu (RAF). Pow. Trzcianka Lubuska: Radolinek, b6r sosnowy z domieszk^ brzozy, 15 VII1968, 3 $$ ze sci6hd i mchu (CB). Woj. szczecinskie "Wolinski Park Narodowy: b6r sosnowy na zachod od Gardna, 24 IV1968, 1 $ z mchu i butwiny <RAF). Samica: dlugosc (im, szerokos< f^m (Rys. 170). Szczeciny: na podonotum szczeciny r3 r6 i il sa_ pierzaste, rl i r2 owlosione i krotsze od szczecin r3 r6. Na opistonotum szczeciny II i 12 krotkie i gfadkie, podobnej dlugosci lecz grubsze i bardzo delikatnie owlosione. Szczeciny 16 dlugie, pierzaste,.zakoriczone hyalinowa. otoczkq (Rys. i61f), lez^ w odleglosci 120 t^m od siebie. Szczeciny Zl i Z2 krotkie i gfadkie. Szczecina Z3 podobna do szczecin Szczecina 74 dluga, pierzasta z hyalinowa, otoczk^. Szczecina SI krotka i gladka, pozostale szczeciny tego rz^du dlugie i pierzaste, zakonczone hyalinow^ otoczk^. Odle^osci mi?dzy poszczegolnymi szczecinami. rzedu 5 s^ sobie rowne. W rz^dzie szczecin kraw^dziowych tylko 7?7 dhizsza i pierzasta, podobna do szczecin r4 r6, pozostale szczeciny krotkie i gladkie. Dlugosci szczecin opistonotum i odleglosci mie,dzy nimi s^ nast puj^ce: si zi 12 u Z Z Z K Pory: na podonotum por po2 lezy w tyle za Uniq. l^czacq szczeciny i4 i s4t po3 w tyle za lini^ laczaca. s5 i z2. Na opistonotum por Pol lezy w przodzie przed szczeciny Z7, 7*02 w przodzie przed linia^ I^czqca szczeciny Z2 i S2. Por Po3 lezy zwykle na linii l^cz^cej szczeciny Z3 i Z4, stwierdzilem jednak iz u niekt6rych okazow lezy on poza ta_ lini^ pomi^dzy rzedami S Z lub Z 7 w odleglos"ci nie

279 ^V^yt&$ ' / ^-A N-/ V-J >~/ vja^-^y i A^x \x, \^J y~<~.>^s~±-a.4 Rys Zercon zelawaiensis SELLNICK, $ ze Slowiiskiego Parku Narodowego strona grzbietowa Fig Z. zelawaiensis SELLNICK,? from Stowinski National Park dorsum

280 Rys. 171, Zercon zelawaiensis SELLNICK, <J ze SfowiAskiego Parku Narodowego strona grzbietowa Fig, 171. Z. zelawaiensis SELLNICK, from Slowinski National Park dorsum

281 400 Rys Zercon zelawaiensis SELLNICK, deutonimfa strona grzbietowa (wg HALASKOVEJ, 1969a) Fig Z. zelawaiensis SELLNICK, deutonymph dorsum (after HALASKOVA, 1969a)

282 286 przekraczajacej jego s"rednicy. Urzezbienie: podonotum pokryte dachowkowatymi tworami, opistonotum pod wzgledem urzezbienia zroznicowane, w cze. ci przednio-s'rodkowej znajduje si siatka o nieregularnych oczkach, w cz? ci przedniobocznej dachowkowate twory pokrywaja. powierzchnie, tarczki jeszcze poza szczecina. 52, natomiast w cze^ci tylno-bocznej znajduja. sie. nieregularne wzgorki, dochodzace do szczeciny S4. Pozostala cze^c tarczki gfadka. Jamki grzbietowe dobrze sklerotyzowane, z lekko falista. przednia. kraw^dzia,. Przednia kraw d tarczki ventro^analnej z 4 szczecinami. Samiec: dlugos"c am, szerokosc urn (Rys. 171). Ksztaft szczecin, polozenie porow i szczecin oraz urzezbienie podobne jak u samicy. Dlugos"6 szczecin opistonotum i odlegloici mie.dzy nimi sa, nast^pujqce: * S S3 ~ ^4 S ~ Z Z U IS ; Deutonimfa: z powodu braku w moim materiale tego stadium, opis podaje, wedhighalaskovej(1969): dlugos"<5 376 i 366 am, szerokosc286 i 291 [im(rys. 172). Deutonimfa od postaci dorostej rozni sie. slabiej wyksztalconym urzezbieniem oraz dtugoscia. szczecin. Na podonotum szczeciny ilt r3 i r6 krotkie i pierzaste, pozostale szczeciny ^adkie. Na opistonotum szczeciny II 75, Zl Z3 krotkie (8 10 n-m), natomiast 16 (59 urn), Z4 (65 [an), S2 (40 am), S3 (46 am) i S4 (49 am) s^ dlugie, pierzaste z hyalinowa. otoczk^. Szczecina SI mierzy 22 am i jest gjadka. Szczeciny rz^du R s^ kolcowate, krotkie i gtadkie. Odlegjo^c mi^dzy szczecinami 16 wynosi 100 am. Jamki grzbietowe z falista. przedni^ krawe.dzia.. Pory polozone podpbnie jak u postaci dorosrych. Rozsiedlenie i uwagi ekologiczne: gatunek opisany przez SELLNICKA (1944) z torfowiska Zielawskiego (,,Zehlau Bruch") w okolicach Krolewca (obecnie Kaliningrad ZS"RR), poza tym znany z totwy (^APIN, 1971), z Wielkiej Brytanii, Szwecji oraz czeskich Karkonoszy. W Polsce wystejpuje w cz^sci pomocnej i zachodniej m. i. na wrzosowiskach z Erica tetralix L., w s"ciolce nadmorskich borow bazynowych i innych borow sosnowych oraz w mchach. Prawdopodobnie jest to gatunek borealno-gorski. UWAGI ZOOGEOGRAFICZNE I EKOLOGICZNE Rodzina Zerconidae, ktora obejmuje ponad 130 gatunkow, nalezy do mniej poznanych grup Mesostigmata. Przedstawicieli tej rodziny wymieniano zwykle przy okazji badafi nad innymi roztoczami. Wi?ksza liczba gatunkdw znana jest jedynie

283 287 z Austrii, Czechoslowacji, Szwajcarii, Niemiec i We.gier oraz z zachodniej cze.sci Basenu Morza r6dziemnego. Dokladniej zbadana jest jedynie Czechoslowacja, dzieki pracom HALA KOVEJ (1963, 1969 a) oraz We.gry (VINCZE, 1965). Z innych krajow Europy, Ameryki Polnocnej i Azji sporadycznie opisywano gtownie nowe gatunki, przewaznie z niewielu stanowisk. Z tych wzgledow o zroznicowaniu zoogeograficznym tej rodziny niewiele bylo wiadomo. Badania moje oparte na duzym materiale ze wszystkich cze,s"ci kraju wykazaty, ze wiekszosc gatunkow ma wyrazne zroznicowanie zoogeograficzne. W oparciu o definicje zasie.gow KOSTROWICKIEGO (1953) i PAWLOWSKIEGO (1967) oraz na podstawie istniejacych danych o rozsiedleniu poszczegolnych gatunkow Zerconidae i porownania ich z zasi^gami lepiej poznanych grup nielatajacych bezkr?gowcow (stonogi DOMINIAK, 1970; slimaki nagie WIKTOR, 1973) wydzielilem nast^puj^ce elementy zoogeograficzne: a) europejskie: do grupy tej naleza, Zercon triangularis C. L. KOCH i Parazercon radiatus (BERLESE). Gatunki te w Polsce wyste.puja_ na terenie calego kraju; b) subatlantyckie (lub zachodnioeuropejskie i zblizone): Prozerconfimbriatus (C. L. KOCH), Zercon peltatus peltatus C. L. KOCH, Z. vacuus C. L. KOCH, Z. spatulatus C. L. KOCH i Z. gurensis MiHELCiC. Gatunki te maj^ swoja_ wschodni% granic? wyst^powania na terenie Polski mniej wi?cej na linii Wisly, a tylko Z. spatulatus C. L. KOCH si?ga do ZSRR (Lotwa); c) borealne i borealnorgorskie: Mixozercon settnicki (SCHWEIZER), Zercon zehwaiensis SELLNICK, Z. curiosus TRAGARDH i Z. arcuatus TRAGARDH; d) gorskie p szerokim zasi^gu: nalezy tutaj Zercon dampfi SELLNICK; jest to gatunek alpejski wyst^puj^cy powyzej 1400m n.p.m.; e) ogolnokarpackie: nalezy tutaj subalpejski Zercon carpathicus SELLNICK wyste.puja,cy w Rumunii, Czechoslowacji i Polsce az po Brarn? Morawska,; f) zachodniokarpackie: mezoalpejski Prozercon kunsti HALA&KOVA wyst - puj^cy w strefie reglowej i powyzej gornej granicy lasu w Tatrach Slowackich i na Babiej Gorze oraz wapieniolubny gatunek subalpejski Zercon polonicus BLA- SZAK, znany dotychczas z Tatr Zachodnich i Pienin; g) wschodniokarpackie lub o charakterze zblizonym: Prozercon carsticus HALASKOVA, P. rafalskii BLASZAK, Zercon fageticola HALASKOVA i Z. montigenus BLASZAK. Gatunki te na terenie Polski wystepuja, w cze.sci poludniowo-wschodniej, dochodz^c najdalej do Wyzyny Malopolskiej; h) panonskie lub o charakterze zblizonym: nalezy tutaj Zercon hungaricus SELLNICK, znany z We.gier, Czechoslowacji i Polski (przede wszystkim w lasach bukowych od Brainy Morawskiej po Wroclaw) oraz Z. baloghi SELLNICK, wystepuj^cy w p61nocnej cz?sci W?gier, na Slowacji i w Polsce (Beskid Niski, Pogorze Karpackie i Ojcowski Park Narodowy). Z powodu zbyt sk^pych danych, o przynaleznos^i zoogeograficznej pozostalych gatunkow nie mozna na razie nic powiedziec. O kierunkach zasiedlania naszego kraju mozna dyskutowac obecnie tylko w przypadkach niektorych gatunkow. Uwzgl^dniaj^c rozmieszczenie w Polsce i Czechoslowacji, mozemy przypuszczac np. ze Zercon hungaricus SELLNICK przedostal si? do Polski przez Brame Morawsk^ i wedrowal na pomoc doling Odry. Niektore

284 288 gatunki prawdopodobnie dotarly do nas z pohidnia i poiudniowego wschodu wzdluz Karpat lub przez obnizenia i przele,cze Beskidu Niskiego, np. Zercon fageticola HALA KOVA, Z. baloghi SELLNICK i Prozercon carsticus HALA KOVA. Na szczegolna, uwage. zashiguja. dwa podgatunki: Zercon peltatus peltatus C. L. KOCH i Z. p. peltatoides HALA KOVA, ktore musiafy zasiedlac" Polske. z dw6ch kierunkow: poludniowo-zachodniego i poludniowo-wschodniego i zetkn^y si? na Wyzynie Malopolskiej i Lubelskiej, gdzie obok typowych wystepuja, takze ich formy przejsciowe. Powyzsze dane wskazuj^, ze fauna Zerconidae w Polsce ma charakter mieszany i sklada sie_ z roznych elementow geograficznych, zapewne tez przez teren naszego kraju przechodza. wschodnie i zachodnie granice zasi^gow wielu gatunkow. Pomimo niezupehiie rownsmiernego poznania fauny Zerconidae w Polsce mozna wykazad zroznicowanie regionalne pod wzglgdem liczby gatunkow stosujac metod^ JAKUB- SKBEGO (1926). Metoda ta polega na wykreslaniu linii (izospecji) zamykaj^cych obszary zamieszkale przez te. sam^ liczb gatunkow. Izospecje Zerconidae (Rys. 173) wykre^lilem metoda^ appozycji, czyli nakladania poszczegolnych zasi?gow na siebie. Podobn^ metod zastosowal dla r6wnonog6w Polski DOMINIAK (1970), ktory wykazal, ze najbogatszymi w gatunki obszararai s^: Zachodnie Pomorze, Sudety i cz?sc Dolnego Sla^ka, Gory l wi?tokrzyskie, Jura Krakowsko-Cze.stochowska, Karpaty. Podobny obraz daje mapa izospecji Zerconidae, z ktorej widzimy, ze najbogatsze w gatunki sa. Karpaty, Sudety oraz pohidniowa cze.sc Jury Krakowsko- Cz^stochowskiej. Po odrzuceniu gatunkow wspolnych dla wymienionych obszarow mozemy stwierdzic, ze faung Karpat tworza^ glownie elementy pohidniowo-wschodnie, natomiast faun Sudetow tworz^ elementy pohidniowo-zachodnie. W Jurze Krakowsko-Cz^stochowskiej wystepuj^ elementy roznego pochodzenia sldadajqce si? zarowno z gatunkow pohidniowo-wschodnich, jak i poludniowo-zachodnich. Dane te potwierdzaja. przede wszystkim wielk^ odr^bno^ faunistyczna. Sudetow i Karpat, charakterystyczn^ rowniez dla innych grup bezkr?gowcow, np. kosarzy Opiliones (RAFALSKI, 1960), zaleszczotkow Pseudoscorpionidea (RAFALSKI, 1967), cze^ciowo mi^czakow i innych. Ogolnie mozna powiedziec, ze fauna Zerconidae ubozeje od poludnia ku pomocy i od poludniowego-zachodu ku pohiocnemuwschodowi. Najmniej gatunkow wyst^puje na Pojezierzu Mazurskim, na co zapewne ma wplyw slabsze poznanie tego obszaru. Przy dokladniejszych badaniach obraz ten niewatpliwie zmieni si? w szczeg61ach, jednakze ogolne rysy rozmieszczenia Zerconidae w Polsce pozostana. prawdopodobnie te same. O zroznicowaniu ekologicznym poszczegolnych gatunkow na podstawie dotychczasowych wiadomosci trudno bylo cos blizszego powiedzied, gdyz dane w literaturze 54 czesto sprzeczne. Z moich obserwacji wynika, iz do gatunkow mniej lub bardziej eurytopowych nalezq Parazercon radiatus (BERLESE), Prozercon kochi' SELLNICK i Zercon triangularly C. L. KOCH, ktore obok ciolki lasow i borow wyst^puj^ w darniach traw, mchach, w dziuplach i gniazdach. Do gatunk6w zwiazanych ze sciolka^ lasow lisciastych nalezq. Prozercon carsticus HALAgKOvA i P. rafalskii BLASZAK wyst^puj^ce w gr^dach podgorskich (Querco-carpinetum submontanum) oraz P. settnicki HALASKOVA, Zercon fageticola HALA KOVA i Z. hwgaricus SELLNICK

285 289 zasiedlaja.ce glownie buczyny. W borach sosnowych wystepujq. Z. pinicola HA- LA KOVA i Z. zelawaiensis SELLNICK, natomiast w borach swierkowych Z. carpathicus SELLNICK. Do gatunkow mniej lub bardziej sucholubnych naleza. Z. arcuatus 12-tt Rys Izospecje Zerconidae w Polsce Fig Isospecies of Zerconidae in Poland TRAGARDH, Z. athiasi VINCZE i Z. baloghi SELLNICK. Gatunkiem prawdopodobnie wapieniolubnym jest Z. polonicus BLASZAK, gdyz na wszystkich stanowiskach zarowno w Tatrach jak i Pieninach wystepowal na podlozu wapiennym. Na szczeg6hi^ uwage. zastuguje Z. gurensis MfflELCiC, u ktorego wyst?puj^ trzy formy ekologiczne omowione bh'zej w cz^^ci szczegolowej (str. 189). U Blaizafe.

286 290 Wyst powanie przedstawicieli rodziny Zerconidae w rozmaitych grodowiskach bylo nastejmja^ce: Srodowisko Liczba zbadanych stanowisk Stanowiska, na kt6rych stwierdzono Zerconidae Sci6tka Ie na dziuple gniazda ssak6w damie traw mchy gniazda ptak6w torfowiska j. gniazda owadfiw W Kampinoskim Parku Narodowym w borach typu Vaccinio-myrtili Pinetum typicum badano przez 3 lata metodami bezwzglednymi stosunki ilosciowe w tej rodzinie ria tie innych grup Mesostigmata. Badania przeprowadzano w trzech facjach: a) mszystej, b) z borowka, i c) w s"ciolce z podrostem de.bowym. Proby pobierano pozna, wiosna. i jesienia.. W okolo 400 pr6bkach stwierdzono trzy gatunki z rodziny Zerconidae, a mianowicie: Zercon triangularis C. L. KOCH, Pro* zercon kochi SELLNICK i Parazercon radiatus (BERLESE). Srednia liczba osobnikow nalezacych do tej rodziny wynosila 1080 na ma. Najliczniej wyste.powal Parazercon radiatus (BERLESE) 458 okazow na 1m2; Prozercon kochi SELLNICK 367/ma i Zercon triangularis C. L. KOCH 256/m2. LiczebnoSc" przedstawicieli rodziny Zerconidae w poszczeg61nych facjach byla nast?puja_ca (ilos6 osobnikow na 1 m2): Gatunek podrost d?bowy bordwka tnech Zercon triangularis C. L. KOCH Prozercon kochi SELLNICK Parazercon radiatus BERLESE Tak wi c porownujac wyst^powanie poszczeg6hiych gatunkow w zaleznosci od facji mozna stwierdzic, ze Prozercon kochi SELLNICK wyst?puje dwukrotnie Hczniej w facji mszystej niz w facji z borowk^ i w s"ci6fce pod d^bami. Natomiast Zercon triangularis C. L. KOCH prawie dwa razy Hczniej w facji z borowka. niz w sciolce pod d bami, Parazercon radiatus (BERLESE) w trzech wymienionych facjach wyste.- powal jednakowo Hcznie. Najubozszq. w Zerconidae byla facja podrostu de.bowego, gdzie wyst^powalo 847 osobnikow na ma, w facji z bor6wk% bylo ich 1087/m2, a w facji mszystej 1317/m2. Rodzina Zerconidae obok rodziny Parasitidae i Veigaiaidae w borach tego typu nalezy do grup dominuja,cych w podrzgdzie Mesostigmata. Zaklad Morfologii Zwierzqt Instytutu Biologii Uniwersytetu im. A. MICKIEWICZA Pozjiari, Frediy 10

287 LITERATURA AOKI J Nachtragsarten der FamilieZerconidaeaus Japan. Bull. Nat. Sci. Mus., Tokyo, 9 (2): ATHIAS-HENRIOT C Mesostigmates (Urop. excl.) edaphiques mediterraneens (Acaromorpha, Anactinojrichida). Acarologia, Abbeville, 3 (4): BAKER E. W., WHARTON G. W An Introduction to Acarology. New York, 465 pp. BERLESE A Acari, Myriapoda et Scorphnes hucusque in Italia reperta. Ordo Mesostigmata (Gamasides). Portici et Padua, 143 pp. BERLESE A Acari nuovi. Manipulus II. Redia, Firenze, 1: BERLESE A Lista di nuove specie e nuovi genert di Acari. Redia, Firenze, 6: BERLESE A Acari nuovi. Manipulus IX. Redia, Firenze, 10: BERLESE A Acari, Myriapoda et Pseudoscorpiones hucusque in Italia reperta. Indice smonimico dei generi e delle specie illustrate. Redia, Firenze, 14: BLASZAK C Zercon polonicus sp. n. (Acari, Zerconidae), a New Species of Mite from Poland. Bull. Acad. pol. Sci., Warszawa, 18 (5): BLASZAK C Prozercon rafalskii sp. nov. (Acari, Zerconidae), a New Species of Mite from Poland. Bull. Acad. pol. Sci., Warszawa, 19 (1): BLASZAK C Two New Species of Mites (Acari, Zerconidae) from Poland. Bull. Acad. po'. Sci., Warszawa, 20 (10): CAMIN J. H., GORIROSSI F A Revision of the Suborder Mesostigmata (Acarina), Based on New Interpretations of Comparative Morphological Data. Chicago Acad. Sci. Spec. Publ., Chicago, 11: CANESTRINI G Abbozzo del sistema acarologico. Atti. Soc. ven.-^trent., Padova, 7: CANESTRINI G., CANESTRINI R I Gamasi Italian!. Monografia. Padova, 80 pp. COOREMANN J Note sur la Faune des Hautes-Fagnes en Belgique. XI. Acariens (Parasitiformes). Bull. Mus. Hist. nat. Belg., Bruxelles, 19 (63): DOMINIAK B Badania nad r6wnonogami Isopoda terrestria Polski. Fragm. faun., Warszawa, 15 (22): DZIUBA St Obserwacje nad rozmieszczeniem roztoczy w glebie p61 uprawnych. Stud. Soc. ScL Tor., Torun, 5 (3): DZIUBA S Studia nad ekologia, srodowiskowa. roztoczy (Acarina) gleby pol uprawnych. Czejc I. Analiza wystepowania jakosciowego oraz rozmieszczenta pionowego w poszczeg61nych uprawach. Stud. Soc. Sci. Tor., Torun, 6 (15): DZIUBA S Badania faunistyczno-ekologiczne nad roztoczami (Acarina, Mesostigmata) gleby lak zasolonych. Prac. hab. UMK, Torun, 113 pp. EVANS G. O Some new and rare species of Acarina. Proc. zool. Soc., London, 123: EVANS G. O A collection of Mesostigmatic mites from Alaska. Bull. Brit. Mus. hist. nat. Zool., London, 2: EVANS G. O An introduction to the British Mesostigmata (Acarina) with keys to the families and genera. J. linn. Soc. (Zool.), London, 43: *

288 292 / EVANS G. O a. Observations on the chetotaxy of the legs in the free living Gamasina. Bull. Brit. Mus. (nat. Hist.) Zool., London, 10: EVANS O. O. 1963b. Some observations on the chetotaxy of the pedipalps in the Mesostigmata (Acari). Ann. Mag. nat. Hist. London, 13 (6): EVANS G. O The value of the chetotaxy of the pedipalps in the classification of the Gamasina and Uropodina. Acarologia, Abbeville, 6: EVANS G. O., SHEALS J. G., MACFARLANED The terrestrial Acari of the British Isles, London, 219 pp. FRANZ H Bodenzoologie als Grundlage der Bodenpflege. Berlin, 316 pp. FRANZ H Die Nordostalpen im Spiegel ihrer Landtierwelt. 15. Ordnung: Acarina. Insbruck, 329-^52. FRENZEL G Untersuchungen iiber die Tierwelt des Wiesenbodens. Jena, 133 pp. HAARL0V N A morphologic-systematic-ecological investigation of. Acarina. Medd. Granland, Kabenhavn, 128: 1«-71. HAARL0V N MiCroarthropods from Danish soils. Systematics. Spolia zool. Mus. hauniensis; K0benhavn, 17: 60 pp. HALASKOVA V. 1963a. On the genus Prozercon SELLNICK, Acta Soc. ent. Bohem., Praha, 60 (1 2): HALASKOVA V. 1963b. Mixozercon n. g., a new genus of the family Zerconidae (Acari). Acta Univ. Carolinae Biol., Praha, 2: V Prozercon ornatus BERLESE, Acta Soc. zool. Bohemoslov., Praha, 27 (1); V. 1969a. Zerconidae of Czechoslovakia (Acari, Mesostigmata). Acta Univ. Carolinae Biol., Praha, 3 4: HALASKOVA V. 1969b. Some new Species of the Family Zerconidae from North America (Acari: Mesostigmata). Acta Soc. zool. Bohemoslov., Praha, 33 (2): HALASKOVA V., KUNST M Ober einige Bodenmilben-gruppen aus dem Moorgebiet,,Soos" in Bohmen. Acta Univ. Carolinae Biol., Praha, Suppl.: HALBERT J. N Acarinida: II Terrestrial and Marine Acarina. Proc. roy. Irish Acad., Dublin, '31: HALBERT J. N Notes on Acari, with descriptions of new species. J. linn. Soc. (Zool.), London, 35: HAMMEN L. VAN DER The morphology of Glyptholaspis confusa FOA, 1900 (Acarida, Gamasina). Zool. Verb., Leyden, 71: 56 pp. HntscHMANN W Gangsystematik der Parasitiformes. I. Rumpfbehaamng und Ruckenflachen. Fiirth/Bay., 20 pp. HmscHMANN W Gangsystematic der Parasitiformes. II. Mundwerkzeuge und Hvpostombestimnrongstafeto. Furth/Bay., 23 pp. IRK V Die terricolen Acari der Oetztaler und Stubaier Hochalpen. VerSff. Mus. Ferdinand., Insbruck, 19: ISHDCAWA K Taxonomic investigations on free living mites in the subalpine forest on Shiga heights IBP area. I Mesostigmata. Part I. Bull. nat. Sci. Mus., Tokyo, 1 (1): JACOT A. P The geenton mites of Florida. Florida Ent., Gainesville, 1: JAKUBSKI A Nowe melody i kierunki w zakresie kartografii zoogeograficznej. Pr. geogr., Lw6w, 8: J0ROENSEN M; Em revidiertes Verzeichnis uber gronlandische Milben. Zool. Anz., Leipzig, 107 (1/2): J0RGENSEN M A quantitative investigation of the Acarofauna communities of the soil in East Greenland. Medd. Gronland,, Kabenhavn, 100: KARO W Okologische Untersuchungen von edaphischen Gamasiden (Acarina, Parasitiformes). 2. Teil. Pedobiologia, Jena, 1: KARO W, Zur Systematik und Postembryonalen Entwicklung der Gamasiden (Acarina, Porositiformes) landwirtschaftlich genutzter Bodcn. Mitt. Zool. Mus., Berlin, 38:

289 293 KARG W Larvalsystematische und phylogenetische Untersuchung sowie Revision des Systems der Gamasina LEACH, 1815 (Acarina, Parasitiformes). Mitt. Tool. Mus., Berlin, 41: KARG W Acari (Acarina), Milben Unterordmmg Anactinochaeta Parasitiformes. Die freilebende Gamasina (Gamasides), Raubmilben. Tierwelt Dtschl., Jena, 59: 475 pp. KffitczEWSKi B Z badan nad fauna, roztoczy Nadksnictwa Warcino. Rocz. WSR, Poznan, 1: KIELCZEWSKI B., WISNIEWSKI J badan nad akarofauna, gniazd Formica rqfa L. i Formicapolyctena FORST, na tie pozostafych stawonogdw towarzyszacych. Pr. Kom. Naufc roln. i Iesn. Pozn. TPN, Poznan, 13 (1): KIELCZEWSKI B., NAWROT J., WISNIEWSKI J Roztocze wyste.pujace na gmach6wce Camponotus MAYR (Hymenoptera, Formicidae) i w jej gniazdach. Pr. Kom. Nauk roln. i les"n. Pozn. TPN, Poznan, 30: KOCH C. L Deutschlands Crustaceen, Myriapoden und Arachniden. Regensburg. KOCH C. L tib&sicht des Arachnidensystems. Nuraberg, 3: KOSTROWICKI A. S Studia nad fauna, motyli wzg6rz kserotermicznych nad dolna. Nida.. Fragm. faun. Mus. zool. pol., Warszawa, 6 (16): LAPINI.M Kfauneiekologiigamazovychkle5eejsemejstvaZercon/diM BERLESE (1892) w Latvijskoj SSR. Latvijas Entomologs., Riga, 13: LINDQUIST E. E., EVANS G. O Taxonomic concepts in the Ascidae, with a modified setal nomenclature for the idiosoma of the Gamasina (Acarina, Mesostigmata), Mem. ent. Soc. Can., Ottawa, 47: MAHUNKA S. 1968a. Studies on the mite fauna of Hungary (Acari). Ann. hist.-nat. Mus. hung., Budapest, 60: MAHUNKA S. 1968b, Some data to the mite fauna of Finland. Ann. hist.-nat. Mus. hung., Budapest, 60: MiHELCifi F Milben (Acarina) aus Tirol und Vorlaberg. VerSff. Mus. Ferdinand., Insbruck, 37: MIHELCIC F a, Einige neue Zerconarten (Milben, Acarina) aus Osttirol. Zool. Anz., Leipzig, 161 (5 6): MIHELCIC F. 1958b. Zoologisch-systetnatische Ergebnisse der Studienreise von H. JANETSCHEK und W. STEINER in die spanische Sierra Nevada IX Milben (Acarina). SB. Akad. Wiss., Wien, 167 (1 2): MmELCiC F. 1958c. Prostigmata Sudeuropas (Spanien.). Rev. esp. Ent., Madrid, 34: MIHELCIC" F Ein Beitrag zur Kenntnis der Gattung Zercon C. L. KOCH. Drei neue Zercon arten aus Tirol und Karaten. Zool. Anz., Leipzig, 169 (9 10): MICHERDZINSKI W. Die Familie Parasitidae OUDEMANS, 1901 (Acarina, Mesostigmata). Zaklad Zoologii Systematycznej PAN, Krak6w, 690 pp. OUDEMANS A. C New List of Dutch Acari. Second part II, with remarks on known and descriptions of a new subfamily^ new genera and species. Tijdschr. Ent., Amsterdam, 45: OUDEMANS A. C Notes on Acari. XI. Tijdschr. Ent., Amsterdam, 46: OUDEMANS A. C Kritisch Historisch Overzicht der Acarologie Band A. Leyden, 430 pp. PAWLOWSKI J Chrzaszcze (Coleoptera) Babiej G6ry. Acta zool. cracov., Krak6w, 12 (16): PAX F., WILLMANN C Die Wasserfalle des Schneeberggaues und ihre Fauna. Beitr. Biol. Glatzer Scheeberges, Breslau, 3: POPPE S. A. 1906, Nachtrag zur Milben-Fauna der Umgebung Bremens. Abh. naturw Ver, Bremen, 19: PSCHORN-WALCHER H, GUNHOLD P Zur Kenntnis der Tiergemeinschaft im Moos- und Fiechtenrasen an Park und Waldbaumen. Z. Morphol. Okol., Berlin, 46: RADFORD C. D Systematik check list of mite genera and type species. Internal. Union Biolog. Sc,, Serie C, Sect. Entom, Paris, 1: RAFALSKI J Kosarze Opiliones. Kat. Fauny Polski, Warszawa, XXXII, 2, 29 pp. RAPALSKI J Zaleszczotki Pseudoscorpionidea, Kat. Fauny Polski, Warszawa, XXXII, I, 34 pp.

290 294 SCHMOLZER K, Die Kleintierwelt der Nunatakker als Zeugen einer Eiszeituberdauerung. Mitt, Zool. Mus., Berlin, 38: SCHWEIZER J Beitrag zur Kenntnis der terrestrischen Milben fauna der Schweiz. Verh. naturf. Ges. Basel, 33: SCHWEIZER Beitrage zur Kenntnis der Tierwelt nordeutscher Quellgebiete. (Acarina) Landsmilben. Arch. Hydrobiol., Stuttgart, 15: SCHWEIZER J Landmilben aus der Umgebung des schweizerischen National-parkes. Res. Rech. sci. Pare. nat. Suisse NF., Liestal, 2: SCHWEIZER J Die Landmilben des schweizerischen Nationalparkes. I Teil: Parasitiformes RAUTBR, Res. Rech. sci. Pare. nat. Suisse NF., Liestal, 2: 99 pp. SCHWEIZER J Die Landmilben des schweizerischen Nationalparkes. 4. Teil: Ihr Lebensraum, ihre Vergesellschaftung unter sich und ihre Lebensweise. Res. Rech. sci. Pare. nat. Suisse, Liestal, 6: SCHWEIZER J Die ^tandmilben der Schweiz Mittelland, Jura und Alpen. Parasitiformes REUTER. Denkschr. schweiz. Naturf. Ges., Zurich, 84: SELLNICK M Zercon C. L, KOCH. Acari. Blatter f. Milbenkunde, 5: SELLNICK M. 1958a. Milben aus landwirtschaftlichen Betrieben Nord. Schwedens. Swed. State Plant Prot. Insi., Stockholm, Contrib., 11 (71): SELLNICK M b. Remarks on the Genus C. L. Koch, with descriptions of two new species of the genus Prozercon SELLNICK (Acarina, Zerconidae). J. Kansas ent. Soc., Manhattan, 31: SELLNICK M. 1958c. Fauna di Romagna Collezione Zangheri. Neue Zercon Arten Acari, Zerconidae. Boll. Soc. ent. ital., Firenze, 88 (7 8): SELLNICK M. 1958d. Die Familie Zerconidae BERLESE. Acta zool. Acad. Set. hung., Budapest, 3: SZALAY L Beitrage zur Kenntnis der Arachnoidenfauna der Aggteleker Hohle. Ann. hist.-nat. Mus. hung., Budapest, 27: THOR S Beitrage zur Kenntnis der Invertebraten Fauna von Svalbard. Skr. Svalb. og Ishavet, Oslo, 27: 156 pp. THOR S Neue Beitrage zur Kenntnis der Invertebratenfauna von Svalbard. Zool. Anz., Leipzig, 107 (5/6): 114-^139. TRAGARDH I Monographie der arktischen Acariden. Fauna arct., Jena, 4: TRAGARDH L Acariden aus dem Sarekgebirge. Naturw. Unters. Sarekgebirges in Schwedisch- Lappland, Stockholm, 4 Zool. 4: TRAGARDH I Terrestrial Acarina. Zool. Faroes, K0benhavn, 2 (49): TRAGARDH I Zur systematik der Mesostigmata. Ark. Zool., Stockholm, 29 (11): 1 8. TRAGARDH I Further contributions towards the comparative morphology and classification of the Mesostigmata. Ent. Tidskr., Stockholm, 59: TRAGARDH I Outlines of a new classification of the Mesostigmata (Acarina) based on comparative morphological data. Lunds Univ. Arsskr., 42 (4), Kunl. Fysiogr.-Sallskapets Hand!., Lund, 57:1 37. TURK F. A A synonymic catalogue of British Acari. Ann. Mag. nat. Hist., London, 12 (6): 1 26, USHER M. B Seasonal and vertical distribution of a population of soil arthropods: Mesostigmata. Pedobiologia, Jena, 11: VALLE A Acari Parasitiformes della zona del lago Barbellino Alta Val Seriana, Alpi Orobiche. Istituto Lombardo Rend. Sc., Milano, B 99: VINCZE S Einige Beitrage zur Zerconiden Fauna Ungarns. Opusc. Zool., Budapest, 5 (2): VITZTHUM H. v Acarina. Bronns Klassen und Ordn. des Tierreiches 5, 4 (5), Leipzig, , 1011 pp. VOIGTS H., OUDEMANS A. C Zur Kenntnis der Milben-Fauna von Bremen. Abh. naturw. Ver. Bremeq, 18 (1906): WEISEOOH T Ecological investigations on mites and collemboles in the soil. Natura jutl., Aarhus, 1:

291 295 WALLWORK J. A Roztocze (Acari) in: SURGES A., RAW F. Biologia gleby. Warszawa: WIKTOR A Die Nacktschnecken Polens. Monografie Fauny Polski, Krak6w, 1, 182 pp.+289ff. WILLMANNC Neue^cor/aus schlesischen Wiesenboden. Zool. Anz., Leipzig, 113(11/12): WILLMANN C Beitrage zur Kenntnis der Acarofauna des Komitates Bars. Ann. hist.-nat. Mus. hung., Budapest, 31: WILLMANN C Die Moorfauna des Glatzer Schneeberges. 3. Die Milben der Schneebergmoore. Beitr. Biol. Glatzer Schneeberges, Breslau, 5: WILLMANN C Terrestrische Acari der Nord und Ostseekuste. Abh. naturw. Ver. Bremen, 31: WILLMANN C Die Acari der Hohlen der Balkanhalbinsel. Studien aus dem Gebiete der Karstforschung, der wissenschaftlichen Hohlenkunde, der Eiszeitforschung und den Nachbargebieten. Biol. Spisy, Brno, Serie 8: WILLMANN C Acari aus nordwestdeutschen Mooren. Abh. naturw. Ver. Bremen, 32: WILLMANN C Terrefirische Milben aus Schwedisch-Lappland. Arch. Hydrobiol., Stuttgart, 40: WILLMANN C Ober eine Milbenausbeute aus dem Naturschutzgebiet,,Verlorens Wasser" bei Panten Kr. Liegnitz. Abh. naturw. Ver. Bremen, 32: WILLMANN C a. Die hochalpine Milbenfauna der mittleren Hohen Tauren insbesondere des Grossglockner-Gebietea (Acari). Bonn. zool. Beitr., Bonn, 2: WILLMANN C b. Untersuchungen iiber die terrestrische Milbenfauna im pannonischen Klimagebiet. Osterreichs. SB. Akad. Wiss. Abt. I., Wien, 160: WILLMANN C Die Milbenfauna der Nordseeinsel Wangerooge. Verbff. Inst. Meeresforsch., Bremerhaven, 1: WILLMANN C Mahrische Acari hauptsachlich aus dem Gebiete des Mahrischen KSrstes. Csl. Par^it., Praha, 1: WILLMANN C Milben aus dem sudwestliche Sachsen. Abh. Ber. st. Mus. Tierk., Dresden, 22: WILLMANN C Milben aus dem Naturschutzgebiet auf dem Spieglitzer Glatzer Schneeberg. Csl. Parasit., Praha, 3: WIS"NIEWSKI J Pajeczaki towarzyszqce mrowiskom Formica polyctena FGRST (Hym. Formicidae) w nadles"nictwie dos"wiadczalnym WSR Zielonka. Pr. Kom. Nauk roln. i 1es"n. Pozn. TPN, Poznan, 17 (3):

292 SUMMARY Species of the family Zerconidae in Poland today are only mentioned in some faunistic and ecologic works on other groups of Acarina. In these works are mentioned the 10 following species: Parazercon radiatus (BERLESE), Prozercon kochi SELLNICK, P. traegardhi (HALBERT), Zercon andrei SELLNICK, Z. abaciilus C. L. KOCH, Z. peltatus C. L. KOCH, Z. spatulatus C. L. KOCH, Z. tttberosus WILLMANN, Z. triangularis C. L. KOCH, and Z. vacuus C. L. KOCH. They were given as coming from single sites and nothing was known of their distribution in Poland. The author did not find two of these species, namely: Z. abaculus C. L. KOCH and Z. andrei SELLNICK. Very similar to the above mentioned species are: Z. starkani HALA&KOVA and Z. pinicola HALA KOVA. The negligible difference between Z. pinicola HALA KOVA and Z. andrei SELLNICK gives rise to the doubt as to whether they are in fact two separate species, the more so that this is' the only instance in the genus Zercon C L. KOCH where the division of two species depends on the relative length of certain setae. This case needs further investigations on larger comparable material. The author also found 24 species and 1 subspecies new in Polish fauna, in which 4 are new to science described by the author in other publications; these are Zercon polonicus, Prozercon rafalskii, Z. montigenus and Z. occultus (BLASZAK, 1970, 1971, 1972). The author studied 515 samples collected from various environments such as litter, grass tufts, peatbogs, tree hollows, mammal burrows, bird and insect nests from both dry and humid sites all over the country. Of these samples 329 included specimens of the Zerconidae family. In the absence of a key for identification and description of the species, the author has included their original description as well as a key for the identification of adult stages. Having at his disposal relatively rich material the author has drawn up a key for deutonymph and protonymph species found in Poland. Keys for the identification of Polish Zercoiudae Key to developmental stages 1. Three pairs of legs. Dorsal cavity in two rows (Figs. 7, 15) larvae.. Four pairs of legs. Dorsal cavity in one row (Fig. 2) On the podonotum in row r there are from 6 7 setae, on the opisthonotum in row R there are 7 8 setae (Fig. 2, 10) 3.. On the podonotum in row r there are at most three setae: r3, rs and r6, on the opisthonotum in row R there is an absence of setae or appearance of one seta R2 (setae rs, r6 and R2 lie on the pleurae next to the shield); (Figs. 6, 9, 14) protonymph, p On the ventral side in females is a well shaped separate sternal shield with 3 pairs of setae, in males there is one sternogenital shield with 5 pairs of setae, on level with the second pair of legs is the oval

293 297 genital aperture (Figs, 3, 12) adult stages, p On the ventral side there is one sternogenital shield with 4 5 pairs of setae as in males, however, there is no genital aperture and the shield is lightly sclerotized (Fig. 13)., deutonymph, p Key to adult individuals 1. On the genital shield side is the more or less clearly definable adgenital shield with 1 4 pores (Fig. 12) 2.. Absence of adgenital shield Adgenital shields very distinct, peritrematal shield has 2 setae: one short and smooth, the other long and heavily pilose (fig. 27d) (Zercon C. L. KOCH) 4.. Adgenital shields hardly discernible so that only the pores on these shields are shown, the peritrematai shield has 3 setae: two short and smooth, one long "and feathered (Fig. 27b) Parazercon radiatus (BERLESE, 1914). [Common species appearing all over the country, most frequently in the mountains] 3. On the marginal anterior ventrianale shield are 2 pairs of setae Vml and Vil. On the opisthonotum 7 marginal setae. Peritrematal shield with two setae: one long and feathered, the other short and smooth (Fig. 27 a) Mixozercon sellntcki (SCHWEIZER, 1948). [Boreal-mountain species appearing in Polish Tatra mountains and in Bialowieski National Park]. Anterior margin of the ventrianale shield equipped with 1 pair of seta Vml. On the opisthonotum 8 marginal setae. Peritrematal shield with two short setae (Fig. 27c).. (Prozercon SELLNICK) Two pairs of setae Vml and Vil on the anterior margin of the ventrianale shield (Fig. 12) Anterior margin of the ventrianale shield with one pair of setae Vml Between the dorsal cavities are three large, heavily sclerotized dark piotruberances (Fig. 163).. Zercon taberosus WILLMANN, [Very rare species from meadows and swamp litter]. Absence of heavily sclerotized protruberances between the dorsal cavities Insertion of seta Z5 lies behind that of seta 16 or very close to it (Fig. 144) Zercon romagniolas SELLNICK, [Occur mainly in coniferous and mixed woods and rarely in deciduous woods]. Insertion of seta Z5 is distinctly removed from that of seta 16 (Figs. 148 and 155) Pore Po3 is situated on the line connecting Z3 Z4 or between this line and row S (Figs. 70,170) Pore Po3 is situated between rows Z I Pore Po3 is situated on the line connecting setae Z3-.24 (Fig. 170). Seta Z4 is about five times longer than seta Z3 (Fig. 170) Zercon zelawaiensis SELLNICK, [Boreal species appearing in pine forest litter and in forests of the Empetro nigri-pinetum type]. Pore Po3 is situated not on the line Z3 Z4 but between rows S Z. Seta Z4 is only sl'ghtly longer than seta 23 (Figs. 70 and 124) Seta SI is equal in length to seta S2 and Zl (Fig. 70)... Zercon arcaatas TRAOARDH, [Species occuring in mountainous and submountainous regions in litter coniferous and deciduos forests and under dwarf mountain pines; moderately xerophilous]. Seta SI twice as short as S2, on the other hand twice as long as seta Zl (Fig. 124) Zercon occuttas BLASZAK, [Species found, up to date, only in molehills] 10. Setae short, almost even, or less than twice as long as At least some of setae several times longer than that // 17, 11. Setae Z2 and Z3 short, of equal length (Figs. 93, 98) 12.. Seta Z3 always more than 1,5 times longer that seta Z2 (Figs. 82, 88, 135, 148 and 151) Seta S3 more than 1,5 times longer that seta S2 and extend to the lateral margin of the opisthonotum. Anterior margin of the dorsal cavities clearly seregated (Fig. 93) Zercon curiosus TRAGARDH, J.910. [Boreal species occuring in Poland in scattered sites in litter of coniferous and deciduos woods most frequently however, in mouldering hollows of various trees]

294 298 ~. Seta S3 equal to seta S2, never reaching the lateral edge of the opisthonotum. Anterior margin of the dorsal cavities smooth (Fig, 98) Zercon dampfi * SELLNICK, [Alpine species, exclusively in the Tatras in turf grass and moss] 13. Seta -S3 with hyaline covered at terminal (Fig. 135) Zercon pinicola HALASKOVA, [Occuring in south-west Poland in pine woods]. Seta S3 without hyaline covered at terminal Seta S2 extend to the lateral margin of the opisthonotum or beyond (Fig. 82) Zercon berlesei SELLNICK, [Species known from a few scattered sites in Poland, differentiating from an ecological point of view]. Seta S2 do not reach the lateral margin of the opisthonotum (Figs. 88, 148 and 151) Seta S3 do not reach beyond the lateral margin of the opisthonotum (Fig. 88) Zercon carpathicus SELLNICK, [Sub-alpine endeqjhc to the Carpathians, occuring primarily in Utter and moss in spruce forests]. Seta S3 extends beyond the lateral edge of the opisthonotum (Figs. 148 and 151) Seta Z3 reaches at the most half way between Z3 Z4. The center part of the opisthonotum is covered with protruberances (Fig. 148) Zercon spatulatas C. L. KOCH, [Xerophytic species occuring in pine forests in south west Poland]. Seta Z3 extends to the insertion of Z4. Opisthonotum devoid of protruberances (Fig. 151)... Zercon storkaiu HALA KOVA, [Very rare species from two sites in Czechoslovakia and one in Poland] 17. Among setae II 15 only IS is long, the remainder are short (Fig. 139) Zercon poloaicas BLASZAK, [Calciphilous species occuring exclusively in the Tatra mountains and Pieniny Mts.]. Among setae II 15 at least two long setae Outer dorsal cavities set obliquely in relation to the body axis. Long clubbed setae of the opisthonotum (Fig. 75)...v.. Zercon athiasl VINCZE, (Very rare xerophilous species]. Outer dorsal cavities set in the same relation to the body axis as the inner cavities. Long setae of the opisthonotum never clubbed Seta 13 are exceptionally long and extend for half their length beyond insertion of seta 14 (Figs. 77 and 155) 20.. Seta 13 shorter, reaching at least to insertion of seta 14 (Figs. 125 and 130) Seta Z3 short, reaching at most to insertion of seta Z4 (Fig. 77) Zercon baloghi SELLNICK, [Termo- and xerophilous, south-east species occuring in grasses, sunny undergrowth and in forests of the Querco-carpinetum submontanum type]. Seta Z3 long, extends distinctly beyond the insertion of seta Z4 (Figs. 121 and 155) Seta S2 extends by half its length beyond the lateral edge and is three times longer than SI. Setae S2 S4, Z4 and 16 have a hyaline covered terminal (Figs. 121 and 164a) Zercon ntontlgemu BtASZAK, [A species known only in south-east Poland in forests of the Querco-carpinetum submontanum type and mixed forests]. Seta S2 does not extend beyond the lateral edge and is at most twice as long as setae SI; none of the setae on the opisthonotum have hyaline covered terminals (Fig. 155) Zercon triangularis C. L. KOCH, [Eurytopic species occuring all over the country] 22. Seta S3 belongs to the long sefae of the opisthonotum but is distinctly shorter, (im. Seta 13 * While this paper was already in press, the author found a new species, most similar to Zercon dampfi SELLNICK, from which it differs mainly by the same length of all of the setae on opistho-, notum. Detailed description of new species is in press.

295 reaches only half the distance of (Fig. 130). Note: in its intermediate forms setae 13 can reach to the insertion of 14 (Fig. 129) Zercon peltatus peltatoides HALASKOVA, [South-east species of various ecological demands]. Seta S3, tun in lentgh, does not differ from the other long setae of the opisthonotum. Seta 13 reaches the insertion of 14 (Fig. 125) Zercon peltatus peltatus C. L. KOCH, [Sub-atlantic species appearing primarily in deciduous litter and on the sunny slopes of anthills and mammal burrows] 23. Seta Z3 smooth (Fig. 116) 24.. Seta Z3 with feathery terminate (Fig. Ill) Seta 13 very short, reaching half the length of (Fig. 116) Zercon hungaricus SELLNICK, [Pannonian species appearing in litter of deciduous beech and mixed forests, its fartherest location northern near Wroclaw]. Seta 13 extends to the Insertion of setae 14 (Fig. 165)... Zercon vacuus C. L. KOCH, [Sub-atlantic species, appearing primarily in litter of deciduous woods and in animal burrows, anthills and tree-hollows] 25. Opisthonotum edge distinctly barbed (Figs and 120d) Zercon gurensts MIHEL I, [South-west species of varied ecological demands]. Normal shaped edges of opisthonotum, never barbed (Figs ) Zercoit fageticola HAtA KOvA, [South-east species appearing primarily in litter of deciduous beech and mixed woods, seldom in coniferous forests and on grassy slopes] ' 26. On the podonotum setae zl, i3, 14, i6 smooth (Fig. 49) 27., On the podonotum setae zl, 13, 14, i6 plumose (Fig. 64) Seta S3 short and smooth (Fig. 49) Prozercon kocki SELLNICK, [Common and numerous species appearing all over the country. Frequently in damp places]. Seta S3 long and plumose (Fig. 44) Seta S2 smooth (Fig, 38) Prozercon carstlcus HALA$KOVA, [South-east species appearing in the Carpathian mountains and their foothills in litter of the Querco-carpinetum submontanum type and similar complexes) '. Seta 52 plumose (Fig. 57) Seta Rl plumose (Fig. 57) Prozeffon lutulentus HALA$KOVA, [Very rare species occuring in west Poland in litter of multi-species parks, molehills and badger burrows]. Seta Rl smooth Seta SI smooth, seta // extends to the insertion of seta 12 (Fig. 44).. Prozercon fimhriatus (C. L. KOCH, 1839). [South-west species- appearing in various types of woods, in litter and mould, in dry grass lichen, in birds' nests and mammal burrows]. Seta SI pilose (Fig. 431), seta // extends to half the distance between (Fig. 59)..... Prozercon rafabku BLASZAK, [Appears in parts of the south-east in litter of the Querco-caryinetum submontanum type and similar complexes] 31. Seta Rl plumose (Fig. 55) Prozercon kunsti HALA KOVA, [Rare meso-alpine species known to date in the Slovakian Tatra mountains and Babia G6ra, in spruce forests and under dwarf mountain pine]. Seta Rl smooth All dorsal cavities of equal dimensions; seta r3 twice as small as each successive setae in this row (Fig. 65) Prozercon traegardhi (HALBERT, 1923). [Common but not numerous boreal species appearing alt over Poland in litter of coniferous and deciduous woods in mould and anthills] 299

296 300. Ojter dorsal cavities twice as big as inner cavities, seta r3 the same length as setae r4 rl (Fig. 61) Prozercon setttdcki HALAJIKOVA, [Species known from a few scattered sites in south Poland appearing mainly in litter of deciduous and mixed woods] Key to deutonymphs 1. On the opisthonotum in row R are 8 setae (Figs. 10, 40) (Prozercon SELLNICK) 24.. The opisthonotum has 7 setae in row R All setae in row R are long and plumose (Fig. 34)... Parazercon radiatus (BERLESE, 1914).. All setae in row R are short and smooth AH setae in row S are of the same length and always plumose (Fig. 29), similar to the long setae in the genus Prozercon SELLNICK (Figs. 43 a, c) Mixozercon selbiicki (SCHWEIZER, 1948).. Setae in row 5 are not as a rule of equal length and never as plumose as the long setae of the genus Prozercon SELLNICK. Setae in row S can be smooth and pilose or feathery but only at the terminal (Figs. 86b, 96, 107, I20b) (Zercon C. L, KOCH) The anterior margin of the ventrianal shield bears two pairs of setae: Vml and Vil The anterior margin of the ventrianal shield has one pair of setae Vml Seta Z3 short and smooth, equal to seta Z2 or sligthly longer (Figs. 76 and 172) 6.. Seta Z3 long, pilose or feathery, always several times longer than seta Z2 (Fig. 127) Pore Po3 situated on the line connecting setae Z3 and Z4 (Fig. 172) Zercon zalawaiensis SELLNICK, Pore Po3 differently situated Seta SI smooth and short equal to seta Zl or slightly longer (Figs. 79, 96, 100) 8.. Seta SI feathery at the terminal; several times longer than seta Zl (Fig. 76) Zercon athiasi VINCZE, Seta S2 feathery at the terminal, four times longer than SI (Fig. 79) Zercon baloghi SELLNICK, Seta S2 smooth and short, equal to seta SI (Figs. 96 and 100) Seta S3 almost twice as long as SI (Fig. 96) Zercon curiosus TRAGARDH, Seta S3 equal to seta SI (Fig. 100) Zercon dampfi SELLNICK, Pore Po3 situated between the rows of setae S, Z (Fig. 72).. Zercon arcuatus TRAGARDH, Pore Po3 differently situated Setae S3t S4, Z4 and 16 long, pilose and with hyaline terminals (Fig. 137) 12.. Setae S3, S4, Z4 and 16 long, feathery, always without hyaline terminals Setae short, of equal length 13.. Setae 13, 14, IS always several times longer than setae II and 12 (Fig, 123) Zercon montigenus BLASZAK, Pore Po3 situated on the line connecting setae Z4, 14. Seta SI pilose, S2 has hyaline terminal (Fig. 137) Zercon piaicola HALASKOVA, Pore Po3 situated on the line connecting Z4,15. Seta SI smooth, S2 without hyaline terminal (Fig. 150) Zercon spatulatus C. L, KOCH, Seta SI smooth, equal to or slightly longer than Zl or // (Figs. 84, 127, 141, 153) Seta SI pilose, always conspicuously longer than Zl or // (Figs. 146 and 158) Seta S2 almost twice as long as 57 (Figs. 84, 141, 153) 16.. Seta $2 the same as SJ (Fig. 127) Pore Po3 lies on the line connecting Z4 and Pore Po3 lies at the back beyond the line connecting setae Z4 and IS (Fig. 141), Zercon polontcus BLASZAK, Seta Z3 does not reach the insertion of seta Z4. Seta S2 smooth, setae Z3, Z4,16, S3 and S4 club-

297 301 shaped and pilose (Fig. 84) Zercon betlesei SELLNICK, Seta Z3 extends beyond the insertion of Z4, seta 52 pilose. Setae Z3, Z4, 16, S3 and S4 normally narrowing and feathery at the terminals (Fig. 153) Zercon storkani HALA KOVA, Seta S3 is at least 54 im, setae 14, 15 more than twice the length of 13 (Fig. 127)... Zercon peltatus peltatus C. L. KOCH, Seta S3 is 41 ^m at the most, 14, 15 less than twice the length of Seta S3 (28 41 [im) extend beyond the lateral margin of the opisthonotum, setae 14, IS are longer than (Fig, 132) Zercon peltatus pehatoides HALA KOVA, 1969., Seta S3 is at the most 20 pm in length and does not extend beyond the lateral margin of the opisthonotum, setae II 15 of equal length (Fig. 89) Zercon Carpathian SELLNICK, Setae short, smooth not longer than Seta Z5 lies very close to seta 16 (Fig. 146)... Zercon romagniotus SELLNICK, Setae 13 IS long, feathery, several times longer than 11 12, seta ZS never situated near seta 16 (Fig. 158) ^. Zercon triangular!* C. L. KOCH, SetaZ3 smoother very finely pilose, extending at the most to the insertion of 24 (Fig. 118) Seta Zj feathery, always extends beyond the insertion of Z4 (Fig. 106) Seta 13 extends, at the most, to half the distance between (Fig. 118) Zercon kiatgaricus SELLNICK, Seta 13 reaches to the insertion of 14 or beyond (Fig. 167).. Zercon menus C. L. KOCH, Seta SI smooth or lightly pilose, seta itf pilose (Figs. 106, 107) Zercon fageticola HALAJSKOVA, Setae SI and 16 smooth (Fig. 114) Zercon gurensis MIHELCIC, All dorsal cavities of equal length Outer dorsal cavity twice as large as inner cavities (Fig. 62).. Prozercon sellnicki HALASKOVA, Setae 14, 16 pilose or plumose (Figs. 56, 66) 26.. Setae i4, i6 smooth Seta 11 long, plumose, reaches the insertion of seta 12 (Fig. 66) Prozercon traegardki (HALBERT, 1923). i. Seta // very short, pilose, extending at the most 1/4 the distance from 12 (Fig. 56) Prozercon kunsti HALASKOVA, Setae long, pilose. Between setae in row / on the line connecting setae 14 additional setae may be found (Fig. 46) Prozercon fimbriatus (C. L. KOCH, 1839).. Setae short smooth ^ Seta SI plumose twice as long as Zl (Fig. 51) Prozercon kochi SELLNICK, Seta SI smooth, equal to seta Zl (Fig. 40) Prozercon carsiicus HALA KOVA, Key to protouymphs 1. From marginal setae of the podonotum, lack of setae rs, r6 (Fig. 35) Parazercon radiatus (BERLESE, 1914).. Marginal setae of the podonotum with setae r5 and r Absence of seta JR2 on the opisthonotum (Fig. 52) (Prozercon SELLNICK) 17.. Seta R2 on the opisthonotum (see Fig. 159) All setae hi row S similar in length and heavily plumose, similar to the long setae of genus Prozercon SELLNICK (Figs. 30, 43 a, c) Mixozercon settnicki (SCHWEIZER, 1948).. Setae in row S not generally of equal length, not plumose, but at the most with heavily pilose terminals (Figs. 86b, 115, 120b, 128) (Zercon C. L. KOCH) Seta Z3 short and equal to setae Zl i Z2 (Figs. SO, 101) 5.. Seta Z3 longer than setae Zl and Z Seta S2 equal to seta SI (Fig. 101) Zercon dampft SELLNICK, Seta S2 more than four times longer than SI (Fig. 80)... Zercon balogki SELLNICK, Seta SI equal to seta Zl, or less than 1.6 its length Figs. 73, 90) 7.

298 302. Seta SI two or more times longer than Zl 8, 7. Pore Po3 lies between rows S Z (Fig. 73) Zercon areuatus TRAOARDH, Pore Po3 is situated between rows Z I (Fig. 90) Zercon carpatkicus SELLNICK, End of setae Z3 never reaches the insertion of seta Z4 (Fig. 119) Zercon kungaricus SELLNICK, Seta Z3 reaches the insertion of seta Z4 or distinctly beyond the insertion Setae of equal length (Figs. 128, 133) 10,. Setae of different length (Figs. 108, 115) Setae 16, Z3, Z4 S3 and S4 with hyaline terminals (Fig. 138).. Zercon pbticola HALA$KOVA, Setae 16, Z3, Z4, S3 and S4 without hyaline terminals (Figs. 85, 128, 133, 142, 159) Setae SI is always strikingly shorter than the distance between S1 S2 (Figs. 85, 128, 133) Setae SI is the same or longer than the distance between SI S2 (Figs. 142, 159) Setae S2t S3, S4, Z3, Z4 and 16 club-shaped, pilose (Fig. 85),. Zercon berlesei SELLNICK, Setae S2, S3, S4, Z& Z4 and 16 normally narrowing and pilose at the terminals Seta S2 length urn, S3 = [im (Fig. 133) Zercon peltatus peltotoides HALA KOvA, Seta &2 length [im, S3 = (im (Fig. 128) ' Zercon peltatus peltatus C. L. KOCH, Setae SI and Z3 smooth (Fig. 142) Zercon polonicus BLASZAK, Setae SI and Z3 feathery (Figs. 159, 168) Podonotum setae /& itf distinctly pilose, seta S [/m in length (Fig. 168) Zercon menus C L. KOCH, Podonotum setae i3 iff smooth; seta [im in length (Fig. 159). Zercon triangidaris C. L. KOCH, Seta Z3 measures from fzm, lies on the line connecting setae S2 and extends for almost half its length beyond the insertion of seta Z4 (Fig. 108)... Zercon fagetlcola HALA KOVA, Seta Z3 measures from [im, lies at the back of the line connecting setae S2 and extends slightly beyond the insertion of seta Z4 (Fig. 115) Zercon garensis MIHEL&C, Seta Zl smooth 18.. Seta Zl plumose (Fig. 67). Prozercon traegardkj (HALBERT, 1923). 18. Seta Z2 plumose (Fig. 47) Prozercon fimbriatus (C. L. KOCH, 1839).. Seta Z2 smooth Seta s5 short, smooth (Fig. 41) Prozercon carstiau HALASKOVA, Seta s5 long and plumose (Fig. 52) Prozercon kocki SELLNICK, The Zerconidae family, which consists of more ihan 130 species, belongs to a less known group of Mesostigmata, Members of this family are generally occasionally mentioned in studies on other mites. A larger number of the species are known only in Austria, Czechoslovakia, Switzerland, Germany and Hungary as well as in the western regions of the Mediterranean basin. More precise studies were made only in Czechoslovakia thanks to HALASKOVA (1963, 1969) and Hungary (VINCZE, 1965). From other countries in Europe, North America and Asia as a rule only new species, from a few habitats, were described. Consequently, little was known of the zoogeographic differentiation of this family. The authors studies, based on vast material from all parts of the country, showed that the majority of species have distinct zoogeographic differentiation. On the basis of the definition of ranges according to KOSTROWICKJ (1953) and PAWLOWSKI (1967) and basing on existing data on the settling of individual species of Zerconidae and comparing them with the ranges of some better known groups of invertebrates (Isopoda DOMINIAK, 1970; slugs WIKTOR, 1973), the following zoogeographic elements have been distinguished: a) European: Zercon triangularis C. L. KOCH and Parazercon radiatus (BERLESE); b) Subatlantic (or West European and approximates): Prozercon fimbriatus C. L. KOCH, Zercon peltatus peltatus C. L. KOCH, Z. vacuus C. L. KOCH, Z. spatulatus C. L. KOCH and Z. gurensts MIHELCIC; c) Boreal and mountain-boreal: Mixozercon sellnfctci(sckweoxs.), Zercon zelawaiensis SELLNICK, Z. curiosus TRAOARDH and Z. areuatus TRAGARDH;

299 d) Mountain: Zercon dampfi SELLNICK; e) Carpathians in general: Zercon carpathicus SELLNICK; f) West Carpathian:' Prozercon kunsti HALASKOvA, Zercon polonicus BLASZAK; g) East Carpathian (or of similar character) ;Prozercon cawf/ow HALASKOVA, P. rafalskii BLASZAK, Zercon fageticola HALASKOVA, and Z. montigenus BLASZAK; h) Pannonian (or of similar character); Zercdn hungaricus SELLNICK, Z. baloghi SELLNICK. At present no more can be said about the zoogeographic character of the remaining species, owing to paucity of data. Only in certain cases can something be said about the routes of settling in our country. Taking into consideration the distribution in Poland and Czechoslovakia it can be presumed that, for instance, Z. hungaricus SELLNICK infiltrated through the Moravian Gate and wandered to the northern basin of the Oder (Fig. 81). Some species probably reached us from the north and nonh-east along the 'Carpathians or through the depression and pass of the Lower Beskidy mountains, e.g. Z. fageticola HALASKOVA, Z. baloghi SELLNICK and Pr. &rsticus HALASKOVA (Figs 42, 81, 109). Worthy of particular attention is Zercon peltatus C. L. KOCH, which forms two sub-species. In Poland Zercon peltatus pehatus C. L. KOCH appears in parts of the west and south-west (Fig. 134) and no further east than the Malopolska and Lubelska uplands (Pulawy, Kazimierz). In 1969 HALA KOVA described a new taxon: Zercon peltatoides from the Slovakian Tatra mountains, which appears in the Polish Carpathians, the Carpathian plateau, Lubelska upland, in the Cracow-Czestochowa part of the Jura and in the Malopolska uplands. Specimens of Z. peltatoides HALA&KOVA from the Polish Tatra are identical to those described by HALASKOVA (1969, Fig, 130). In Polish lands both these taxons are mutually excluded with the exception of the Cracow- Czestochowa parts of the Jura and the Lubelska uplands where their ranges overlap and where an intermediate form appears (Fig. 129). Of particular interest, in the intermediate form are: the length of seta S3 which is similar to the length of these seta in Z. peltatoides HALASKOVA; the length of seta 13 which in turn is similar in length to the corresponding setae in Z. peltatus peltatus C. L. KOCH ; the distance between which is similar to the corresponding distance in Z. p. peltatus C. L. KOCH; th^.medium length between setae S4 of Z. p. peltatus C. L. KOCH and Z. peltatoides HALASKOVA. Table V presents the length of the opisthonotum setae for Z. p. peltatus C. L. KOCH, Z. peltatoides HALASKOVA and intermediate forms. These data show that we are not dealing with two separate species but with a sub-species, namely south-west Z. peltatus peltatus C. L. KOCH and south-east Z. peltatus peltatoides HALASKOVA. These sub-species have the following different features: Z. p. peltatus C. L. KOCH Z. p. peltatoides HALASKOVA 1. Seta 13 reach to the insertion of seta 14. \ Seta 13 reach at most to half the distance between Seta S3 is the long opisthonotum setae and 2. Seta S3 is strikingly shorter than the long setae extends distinctly beyond the lateral margin. of the opisthonotum and reaches to the margin or slightly beyond it. The transitional forms of these species appear in the Malopolska and Lubelska uplands (Fig. 129). This is one of the few documented cases proving the mutability of sub-species of mites. The above data show, that Zerconidae fauna in Poland is of mixed character and consists of various geographic elements, and that the eastern and western limits of the ranges of some species cross into our land. Applying JAKUBSKI'S (1926) method of apposition and with the assistance of isospecies author showed the regional differentiation as regards the number of the species. The isospecies map of Zerconidae shows that richest in the species are the Carpathians, Sudety and southern parts of the Cracow-Czestochowa Jura plateau. Disregarding species common in the above mentioned areas it can be said that the fauna of the Carpathians consists mainly of south-eastern elements, whereas the fauna of the Sudety mountains consists of south-western elements. The Cracow-Czestochowa part of the Jura has a mixture of both the above mentioned elements. These data confirm, above all, the great faunistic distinctiveness of the Sudety and Carpathian mountains, characteristic also for other groups of invertebrates e.g. Qpiliones (RAFALSKI, 1960), Pseudoscorpionidea (RAFALSKI, 1967). DOMTNIAK (1970) obtained the same results for Isopoda. Generally speaking, depletion of Zerconidae fauna runs from south to north and from the south-west 303

300 304 to north-east. More precise investigations may lead to changes in details, but the general picture of the distribution of Zercotiidae in Poland will undoubtedly remain the same. It is difficult to add anything to the present knowledge of the ecologic differentiation of individual species, since data in literature are often controversial. To species more or less eurytopic the author assigns Parazercon radiatus (BERLESE), Prozercon kochi SELLNICK and Zercon triangularis C. L. KOCH which in addition to litter of coniferous and deciduous woods occur in turf, moss, in tree hollows and nests. Among the species occuring in litter of deciduous woods are Pr. carsticus HALA$KOVA and Pr. rafalskii BLASZAK which occur in Querco-carpinetum submontanum. Pr. sellnicfci HALA KOVA, Z. fageticola HALA KOVA and Z. hungaricus SELLNICK occur primarily in beech woods. Z. pinicola HALASKOVA and Z. zelawaiensis SELLNICK are found in pine forests, whereas Z. carpathicus SELLNICK appears in spruce forests. Z. arcuatus TRAOARDH, Z. athiasi VINCZE and Z. baloghi SELLNICK belong to the more or less xerophilous species. A probable calciphilous species is Z, polonicus BLASZAK since in all habitats both in the Tatra and in the Pieniny it occured in calcareous substratum. Of particular interest is Z. gurensis MIHEL IC in which there is a striking mutability in the length of setae In particular three forms can be distinguished: in the setae short, medium and long between which there is no intermediary form. Since these forms can occur together in one habitat, and moreover, do not have their own range, they cannot be considered to be separate species. They are indubitably ecologic forms, which is confirmed by the following data: all three forms are common in litter of deciduous woods, in mixed woods the form with short setae is more frequent and this was the only form found in dry grass. HALASKOVA (1969) is of the same opinion and considers these as ecologic forms. The occurence of representatives of the Zerconidae family in various environments was as follows: Environment number examined environment with Zerconidae litter tree-hollows burrows turf moss birds' nests peat insect nests On the basis of three years' quantitative examinations by the absolute method in Kampinoski National Park in forests of Vaccinio-myrtili Pinetum typicum type, the quantitative relations in this family, and in this family in comparison to other groups of Mesostigmata were as follows. In these environments the appearance of mites of sub-orders of Mesostigmata was examined in three facies: from moss, Vactinium and oak undergrowth samples were taken in the.late spring and autumn. In about 400 samples the author found three species of the Zerconidae' Z. triangularis C. L. KOCH, Prozercon kochi SELLNICK and Parazercon radiatus (BERLESE). The average number of individuals belonging to this family was 1080 per sq.m. Most numerous were Parazercon radiatus (BERLESE) 458 individuals on 1 sq.m.; Prozercon kochi SELLNICK 367 on 1 sq.m. and Z. triangularis C. L. KOCH 256 on 1 sq.m. The appearance of representatives of the Zerconidae family in the individual facies was as follows: (The figures indicate the number of individuals per sq.m.): Species oak undergrowth Facies Vaccinium moss Z. triangularis C. L. KOCH Pr. kochi SELLNICK Par. radiatus (BERLESE)

301 305 Comparison of the appearance of individual species in relation to the facies show that there are twice as many Pr. kochi SELLNICK in moss facies than in Vaccinium and in litter under oak trees. On the other hand Z. triangularis C. L. KOCH are twice as many in Vaccinium facies than in litter under oak trees, Parazercon radiatus (BERLESE) appeared in equal quantities in all three facies. Comparing the individual facies for the appearance of representatives of the Zerconidae family, most impoverished was the oak undergrowth facies, where 843 specimens appeared per sq.m., in Vaccinium facies there were 1087 per sq.m. and in moss facies 1317 per sq.m. In comparing the examined family with other Mesostigmata groups it can be seen that next to the Parasitidae OUDEMANS and Veigaiaidae OUDEMANS families in woods of this type the Zerconidae family belong to the dominating groups in this sub-order. JO Blaszak, Zerconidae

302 PE3IOME B BbicrynaiomHX B npjifaiiie BHflax CeMeficrBa Zerconidae MOHCHO 6biJio so CHX nop Hairrji TOJIBKO B HCKoxopbix pagotox no (paymicthke H 3Kojiorj«i KacaromaxcH flpyrjix rpynn Kjiemefi. B 3THX pa6orax SbiJiH ynomhhyrti 10 cjie,qyioihhx BHSOB: Parazercon radiatus (BERLESE), Prozercon kochi SELLNICK, Prozercon traegardhi (HALBERT), Zercon andrei SELLNICK, Z. abaculus C. L. KOCH, Z. peltatus C. L. KOCH, Z. spatulatus C. L. KOCH, Z. tuberosus WILLMANN, Z. triangularis C. L. KOCH i Z. vacuus C. L. KOCH. OHH nphboflmihcb us eahhirshbix naxo^ok H He 6biJio BOoGnje jiasecrho o HX pacnpocrpahehhh B LTojitnie. Hs BbmreyKaaaHHtix BHHOB abtop HC KOHcraTHposa^ a HMCHHO : Z. abaculus C. L. KOCH i Z. andrei SELLNICK. Onem. CXOJKH c BbniieyKasaHHbiMji HBJHQOTCH Z. storkani HALAgKOvA a TaKMce Z. pinicola HALAiSKOvA. Majiue pa3hnuti Mewcay Z. pinicola HALA KOVA H Z. andrei SELLNICK crabhr no^ comhchjie flencrbhtejithoe orjurawe BflaoB, TCM 6onee, tuo OTO e^phctbehht. ciiynafi B pofle Zercon C. L. KOCH, r^e paaflejiehhe BHAOB xpe6yet pccneflobahjifl OTHOhieHHH fljnih&i HCKOTopbix metjm. STOT Bonpoc Tpe6yer aburii na SojitiuoM cpabhjnejithbim marepjiaiie. ABTOPOM nphboarai^h 24 BHA^ H 1 noflbufl HOBWC HJIH c^ayhe.! Ilojifcuffi B TOM 4 HOBBIC AJIH 3naonjicaHHbie abtopom B flpyrjix ny6jwkam«ix, a MMCHHO: Prozercon rafalskii, Zercon polonicus, Z. montigenus, Z. occultus (BLASZAK, 1970, 1971, 1972). ABTOP HccneAOBan 515 npo5 cospamtbix B paarai<ihfcix cpe^ax, Tawix nan: Jiecnaa noflcrjuika, Tpasa, MOX, TOP^HHHKH, aymia, rnes^a MJieKOimTaromax, nriiq H nacekombix, TBK HS cyxax KBK H enamafaix MCCT na TeppHTopHB sceii cipahbi. Ha nccjieflobahhbix npo6 B 329-Tji 6biJio cogpano npeflcrabhtejieii ce- MCHCTBa Zerconidae, BcjiejjcTBHe OTCjrrcrBjw B nojibckoii jmrepatype oimcamih BH^OB H Teneii, aetop nomemaer B csoeii pasoie jix nonposhbie oimcanhh a T8K)Ke onpeflejratejm $OPM. KpOMe Tore, pacnojiaraa OTHOcwrejitHo SoraxtiM MaTepnajioM aerop cocrashji fljih aeiitohhmlj' H npotohhmlj) BHflOB H3BCCrHbIX H3 onpe^ejiehhh 1. Tpji napt: nor. CnHHHtie nopbi B flbyx pn^ax (PHC. 7, 15). ^Jerwpe napbi nor. Cmmnwe nopti B OAHOM ph^y (Puc. 2)! Ha noflohotym B pa^y r HaxoanrcH 6 7 mexhh; Ha oimcrohotym B pflay R HaxoaaTCH 7 8 merith (PHc. 2, 10) Ha noflohotyjw, B paay r HaxOAHica ne Sojitme 3 mexjm: r3j r5 H r6, na oiracrohorym B pjiay R. ethhti HJIH >KC HMCCTCH TOJIBKO metjiha R2 (mexhhbi r5, r6 H R2 H pacnojiohcenbi no 6oKy imftnos PHC. 6, 9, 14)... npotohhmcji&i crp ITo SproiiiHofl CTOpone CBMOK HMCCTCH xoponio C(J>3pMHpoBaHHbifi otaejifchbiii rpyflhoii IIIHTOK c 3-MH napamh methhj y caiwqob HMeeTCH OAHH crepho-rehhtajibhbih maiok c 5-w napamh me- THH H Ha ypobhe BTopott napbi nor Haxo^HTCH osajibhoe qojioboe OTBSPCTHC (P#c. 3, 12) B3pOCJIbie (popmbi, CTp. 307

303 307 Ho 6pK>IUHOH CTOpOHC HaxOflHTCfl OflHH CTepHO-reHHTaJIBHblH IltHTOK C 4-5 IiapaMH IU,eTHH TBK >KC K3K H y caiwua, OflHano OTcyrcTByei nojioboe OTBepcrae H HBTTOK cjiasee CKJiepoTHSOBan (PHC. 13)... nettrohhm<jttjj crp. 310 Ta6jiHU,a fljjh onpeflejiehhh Bapocjibix (popm J. IIo 6oKy rehhtajibhoro mntka HaxoflHTCH iwenee HJIH 6ojiee BbipasHTentHbi aflrehhrajn.hi.ie IIOITKH c 1 4 nopamh (PHC. 12) AflreHHTajiLHbie immgn orcyrctbyiot AflreHHxajibHije npitkji onehi. BbipasHTCJitHbi, nephtpemajn-hbih IHHTOK HMCCT 2 methhbi: OflHy KopOTKyro H maflkyio, BTopyro fljimmyio, cjun>ho onyiuehhyio. (PHC. 27 d) (Zercon C. L. Kocn)4.. AflreHHiajibHbie mhtkh cna6o sawethbi; HTO aaiwethbi TOJifcKo nopu HaxoflameecH na OTHX Kax; nephtpemajibhbiii imrrok c 3-MH meijfflamh: flbymh KOPOTKHMH H rjia^kjimh H O^HOH HOH, nephctoii (Pnc. 27 1^... Parazercon radiatus (BERLESE). [OGbiKHOBCHHtift Bjjfl Ha icppjitophb Bceii crpahbi; BCCBMS qacro B ropax] 3. Ha nepeflhcm Kpae Bemrpo-aHajiBHoro HUWKB 2 napu methh Vml H Vil. Ha ormcrohotym 7 KanroBtix methh. IlepjiTpeMaji&Hbrfl IIOITOK c AsyMH mer^hamji: oflhofi.unhhhofi H nepncroii, BTOpofl ~- KopoTKoft H rnaakofi (Pjic. 27 a)... Mixozercon selhticki (SCHWEIZER). [CesepHo-ropHtiH BHfl B ITojitme HssecTHbiii HS H EejioBCCKoro napoahoro. IlepeflHHH Kpaii BCHTpo-aHajibHoro immca ocnamena 1 napofi meihh Vml. Ha 8 SoKOBblX mcthh. IlepHTpeMajlbHblft IllHTOK C AByMH KOpOTKHMH methhamh (PHC. 27c)..... (Prozereon SELLNICK) Ha nepeflhcm Kpae BeHipo-aHantHoro in?itka HaxoAHTca 2 napti metan: Vml a TSJOKC Vil (Pac. 12) Ha nepeahcm Kpae BCHrpo-aHajitHoro mhtka HaxoflHTCH 1 napa merun: Vml... 23, 5. Meatfly cnhhhbiivm nopaum Haxoflarca 3 Sojibiiffle, CHJIBHO ckjiepornaobahhbie xemhbie 6yropKH (Puc. 163)... Zercon tuberosus WILLMANN. [OweHb peflkhh BHfl) Haiifleiw na Jiyry H B noflcranke nofimchhoro Jieca]. MeHCfly cnhhhbimh nopawh OTcyrcTByioT cnnbho ckjiepornsobahhbie 6yropKH OcHOBaHHe methhm Z5 JIOKHT HOsaflH ochobahhh iqethhbi 16 HJIH Hte csoky OHCHb SJIHSKO nee. (PHC. 144)... Zercon romagniolus SELLNICK. [rjjabhbim ospasom naxoflhtca B-xBOHHbix H CMemaHHbix Jiecax; peace B JWCTBeHHbix Jiecax]. OcHOBaajie meihhbi ZS aajwetho otflajienhoe OT ocnobanhh 16 (K nphmepy pac. 148 H 155) Ilopa Po3 pacnojiomcena na JIHHHH coeflhhhioiqes methhu 23 Z4 HJIH «te iwejkfly arofi jnnraeh H phflom S (PHC. 70, 170) Ilopa Po3 pacnojiojkena MOKfly pnaamh Z / Ilopa Po3 pacnojiojkcha na JIHHHH coeflhhjuomeii methhti Z3 Z4 (Pnc. 170). IIIeTHna Z4 B OKOJIO S-TH pas fljihhhee methhti Z3 (Pnc. 170)... Zercon zelawaiensis SELLNICK. [CeBepHbitt BHfl, naxoflhmbift B noacthjike cochobbix ^ecob H 6opoB THna Enqjetro nigri- -Pinetum], Flopa.Po3 He pacnonojkena na JIHHHH Z3 Z4 H naxoflhtca MeHtfly phflamh S Z. luethna Z4 TOJibKo HeanaHHTCJibHO fljihhhee methhbi Z3 (Pnc. 70 H 124) meihha SI no fljinne cootbetctbyei methbaiw S2 H Zl (Pnc. 70).. Zercon arcaatus -TRAoARDH. [BHfl HaxoflHMbifl B noflcthjike Jiecoa H SopOB ropnbix H noflrophbix MecTHocTefi: a TBKHte nofl COCHOBtIM CTJiaHHHKOM, ymcpchho KCCpO<JlHJn-HbIH]. mcthha 5^ B flba paaa Kopoqe S2, HO B flsa paaa fljnuraee UICTHHI,! Zl (Pnc. 124) Zercon occuttus BLASZAK. [BHfl HSBeCTHblH TOJIbKO H3 FHCSfla KpOTa] 10. LUeTHHbi KopoTKHe, noira pabhbie, HJIH >KC Menbiue, HCM B flba paaa fljmhhee II 11.. IIo KpaftHeft Mepe HCKOTopbie HS methh 12-^/5 neckojibko pas fljrairaee mernhbi //.-.." methhbi Z2 H Z3 KOpOTKBC P3BHOHflJIHHOH (P«C. 93, 98) methha Z3 Bcerfla B 1,5 pasa fljonmee methhti Z2 (Puc. 82, 88, 135, 148» 151) *

304 luethha S3 6ojn>tne nem B 1,5 paaa fljffihhee mexkhbi S2 m flocthraet 6oKosoro Kpaa onhcro-so iym. IlepeflHHe Kpan CHHHHMX nop OTHer-roso Bojmoo6pasHtie (Pac. 93)... Zercon curiosus BHA HMaoinHfi Ha TeppHTOpHH nojn»nih paccehhhbie MecTOHaxojKfleHuH; Haxo- B HOflcmnKe JICCOB H 6opoB, OflnaKo HajiSojiee yacro B ipyxe flynjia paahbix S3 cootbctcxbyer inerhhe S2 yi HHKor.ua ne nphkacaerca SOKOBOFO Kpaa onacrohorym. Kpaa cinfflhbix nop ae BOjmoo6pa3H«e (PHC. 98)... Zercon dampfi * SELLNICK. BHfl, HCKjnoTmrejifcHo B Taipax, B sepne TpaB a Moxa] 13. meihha S3 c raajihhobofinjighkoii na Konnax. (fuc. 135)... Zercon pimcola B H)Haio-3anaflHofi riontmej B COCHOBMX Copax] S3 6ea raajuihoboh rwehkh na KOHuax merana S2 flocthraer SoKosoro Kpon onacrohotym jura JKC npebbimaer ero (PMC. 82) Zercon berlesei SELLNICK. [Ban. HSBecTHbifi na TeppjrropHH nojimna PS Monoro MHCJM MCCT o paahbix 3KOJioraqecKjcc ycjiobhx]. IIIeTHHa S2 HC flocthraer SOKOBOFO Kpaa onhcrohorym (PHC. 88, 148» 151) menma ^ ne npebbimaer SOKOBOFO Kpaa onacrohotym. (Pac. 88)... Zercon Carpathian SELLNICK. [Cy6ajn,miiicKHH ahflemjrr Kapnamatfi naxofljimtiii npe>kfle scero B no cranke a MOXC CJIG- BMX 6opoBj. metjraa S3 npebbnuaer 6oKOBbiH Kpafi onacrohotym (PHC. 148, 151) merjraa Z3 AocrjiraeT TOJILKO nojiobanti paccroanah Z3 Z4. OnjtcTOHoryM B uehrpajimioa qacin SyropKaMH. (Puc. 148)... Zercon spatutatus C. L. KOCH. epo^jtnbhbig eafl HaxojciMbifi B COCHOBWX 6opax romcho-aanaflhoii nontnia] Z3 flocthraei ochoeahbh menmbi Z4. OnHCTOHOTyM 6e3 6yropKOB CPac. 151) Zercon storkani [OWHI, pcakhfl BHfl H3BeCTHtIH TOJILKO 3 flbyx MCCT B UexOCJIOBaKtfH H B OflHOM B 17. CpeflH methh // IS TojitKo IS nnahhaa; ocrajaatie metbh&i KODOTKHC (Pac. 139) Zercon poloniciu BtASZAK. EHsBecTHHKOjnoSaBbrii Bafl HaxoflaMwfi HCKJiroHjiTejn>Ho B Tarpax n IleHHHax]. CpeflH methh II IS XOTH 6ti flse meiahw fljuoffltie BHennme cnnkhbie nopti pacnojiohcehhbie HOKJIOHHO no othomenjiio K OCH TCJKI, JtnBHHtie iqe- THBW onhcrohoiym?ke3jiobnflhwe (Pac. 75)... Zercon atkiasi VINCZE. [OqeHi peflkhfi Kcepod)Bjn>Hbiii SHA]. BHemHHe oihhhbie nopw pacnojiokenw no othomeharo K ooa TCJKI notrra T&K HCC Kan H BHyrpeH- HHB nopw. JCjmHH&ie methhw onacrohorym KHKorna HC GbisaioT jkesjiobhflhtimh UleTHHHi 13 secbma fljffihhfcie H nojiobahoa ceoefi fljunu,!, npesfcrniaiot ocnobah»e iqernh H 155) SoJiee KopoiKpe, flocthrajot B KpaimeM CJiyqae ochobahhfl methh 14 (PHC H 130) meihba Z3 KoporKas, flocthraer TOJIBKO ochobanhh merahbi Z4 (Pac. 77) Zercon baloghi SELLNICK. [Teroio j/i KcepodiHJibHfarii io»aioboctoqhbifl BHfl HaxoflHMbiH B flepne, cojmehhbix KycrapHHKax H noflcrajwe rpasosoro Jieca]. merana Z3 njiahhah, orqeunibo npebbnuaiomah ochobanae mernhbi Z4 (Pjic. 121 a 155) luenoia S2 nojjobhhofi CBoefi fljorati ropqjrr BHC OOKOBOPO npan H B Tpn pasa j^jimniee * Bo BpeMHH neqaiakhfl 3Tofi pagorbi aetop aauioji HOBBIH Bjifl, HaftGojiee BJDBKWH K Zercon dampfi SELLNICK, or Koroporo orjia^aetca npewfle scero pabhom j^axsy scex mexhh aa OITOCTO- HoryM. IToflpoflHoe OHHcaHHe aroro BHAB HaxoflHica B

305 SI; meihhbi S2 S4, Z4 H 16 okohhenti raanhhobofi miehkoft (PHC. 121 H 164a) Zercon montlgenns BLASZAK. [BHA HaxoAHMbift TOJIBKO B K»KHo-BocTotiHOH Ilojibiire B noflcthjike rpagoboro H CMemaH- Horo Jieca] a 52 ne TOPHHT BHC 6oKOBoro KpaH H B KpaihieM cnyiae TOJIBKO ABB paaa ftjihhhee me- SI; HH oflha meriiha HC okoiraeha rjiajihhoboft ruiehkoh Ha oimcrohorym (Pnc. 155)... Zercon tiiangularls C. L. KOCH. [EBponeHCKHfi BHA HaxoAHMbift Ha TeppnTOpHH scett crpahtj] 22. IHetHna S3 nphhaa-ne>kkt K fljmhhbim meranam Ha onncxohorym HO ona omeuihbo Kopoie HHX (38 44 /m). IHeTHHa 13 AOCTHraeT TOJILKO nonobhhbi paccrohhhh (Pnc. 130). KOCBCHHtlX 4> PM UJCTHHa 13 MOJKCT flocthraib OCHOB3HHH 14 (PHC. 129) Zercon peltatus peltatoides HCHO-BOCTOMHfalfi HOflBHA c liimpokhmji 3KOJIorHieCKHMH TpeSOBBH^HMH] S3 fljihhhah^so 58 (xm, ne orjihiaetch or flpyrpx AJWHHI>IX metjih oimcrohorym. me- Tuna 13 flocrjiraet ocnobahhfl 14 (Ptfc. 125) Zercon peltatus peltatus C. L. KOCH. [CySaiJiaHTHMecKHH noflbhfl HaxoflHMbiii npewfle scero B noflcranke JTHCTBeHHbtx JICCOB a TaKwe na cojihchhtix CKnonax B MypaBeiiHHKax H rhea^ax MJieKonHTaiomax] 23. merana Z3 rjiaflxah (Pac. 116) 24.. luethha Z3 B KoneiHott qacth nepucrafl (PHC. Ill) meihha 13 OMCHB KopOTKaHj flocniraet HOJIOEHHI,! paccroihha (PHC. 116) Zercon ftaagartcus SELLNICK. BHA HaxoflHMbiH B noflctjuike JwcTBeHHbix GyKOBbix H CMemaHHbix JiecoB, ero cesephoe MCCTO HaxojKflenHH HSBCCTHO HS okpecraoctefi r. BpoiyraBa] 13 AocTHraeT ocnobahbh me-rhhfci 14 (Pnc. 165) Zercon vacuas C. L. KOCH..[Cy6aTJiaHTHMecKHH BHfl> nohbjbnoiioiheh npeikfle scero B noflcrhjike jmctbehhtix JICCOB a TaKHte B rne3aax MJteKormTaiomHX, MypaBeftniiKax H flynnax AepeB&eB] 25. Kpaa onnctohorym otmerjihbo KproMKOBaxbie (Pnc H 120d). Zercon gurensis MIHELCIC. [K))KHo-3anaAHbiH BHfl c IIIHPOKHMH SKojiorjitiecKjiMH TpeGoBanHHMH]. Kpaa onhctohotyiw nopmajibho c^iopmhpobahhbie, HHKorfla He KpHmKOoGpaanti (PHC. 103 n 104) Zercon fageticola HALASsovA. [lojkho-boctomhfcjft BHfl nohbjlffiomhch npchcac BC6FO B HOflCTHJIKe JIHCTBeHHtlX, 6yKOBbIX H CMeniaHHMX Jiecos, pewe B 6opax H na TpaBHHHCTbix CKjioHaxJ 26. luethhbi zl, 13, i4, i6 Ha noaonoxym rjiaflkne (.Pac. 49) 27.. luerjuifai zl, i3, i4, 16 Ha noflonotym nephctbie (Ppc. 64) meihha S3 KopoiKaH H rnaflkan (PHC. 49) Prozercon kochi SELLNICK. [OSblKHOBCHHWH, MHOrOHjICJICHHblH BKfl Ha TCppHTOptlH BCCH CTpaHbl. HaiflC HaXOfllFlMblfi B MecTax c ycrjiehhoii BJiajKHcxrrbK)]. meihha S3 ftnhhhahj nepacrah (Piic. 44) mewna 52 rjiaflkah.(phc. 38) Prozercon carsticas HALASKOVA. [K)JKHO-BOCTOHHbitt BHA H3BecTHbift H3 Kapnax H MX npearophtt; B noflcrhjike rpa6oboro H CMcmaHHoro neca H DOXOIKHX accoijjmhax]. IlJeTHHa 52 nephcran (PHC. 57) methha Rl nephcran (Pnc. 57) Prozercon latulentus HALAiKOvA. [OweHb peftkhfi BHfl; HaiJAeH B aanaflhoft Ilonuiie B noacthjike 6oraTwx B BHflbi AepeBbes napkob, raesflax npoxa H Sapcyna]. methha Rl rjiaakan methha SI rjiaflkah, methha II AOcraraeT ocnobanhh meihhbi 72 (Pnc. 44) Prozercon fimorlatus (C. L. KOCH). [K)>KHo-3anaflH!.iH BHA o6tmhwii B Jiecax paanjihhmx THnOB, B noacthjike H Tpyxe, B cyxnx; MypaBax, B raesaax irom H MJieKonjuaioiimx] SI onynkhhah (PHC. 43 1), methha II flocthraer nonobhhbi paccrohhph // 12 (P«c. 59) ' Prozercon rafalsku BLASZAK, 309

306 310 [HaSaeH B K»KHO-BOcTOMHofi»Jaciw IIOJn.niH B jiecob (Querco-carpinetum submontanum) H HOXOJKHX 31. mmma Rl nepucrah (PHC. 55) Prozercon kunsti HALA KOVA. (Pe;jKjiH rophbifi BHJJ, HSBeCTHbifi no CHX nop H3 GnoBauKHX TaTpoB H EaSen Fopsi, HaiiflCH B ejiosbix jiecax H noa cocuosbim crjiahhhkom]. IlteTHHa Rl ma/pom Bee cnhhhbie nopbi OflHHaKOBoK BejiMMKHti; meihha r3 B flba pasa MCHbure Ka>Kflofi oqepe^hos methhbi Toro p««a (PHC. 65) Prozercon traegardhi (HALBERT). [Ha TCppHTOpHH BCCft IIOJIblHH OOblKHOBCHHUH HO HeMHOrOMHCJieHHblii CCBCpHblH BHfl, BCTpe- ^aetcfl B noflcthjike JICCOB H Sopos B Tpyxe H MypaBeftHHKax]. BneufflHe cmmnbie nopbi B flsa paaa Sojitme BHyrpeHHHx; merhha r3 TOH we ^JIKHBI KBK r4 r7 (PHC. 61) Prozercon sellnicki HALA KOVA. [B»fl J!3BeCTHbIH TOJI&KO H3 HCCKOJIbKHX, paccchhhblx MCCTOHaxOIKfleHfl B K»KHOH Bcrpe^TCH rjiashbih o6pasom B nojicrnjike jmcrbchhoro H c«euiahhoro jieca] Ta6JIH^a 1. Ha ormcrohotym B psay R naxoflhrcfl 8 IHETHH (Puc. 10, 40)... (Prozercon SELLNICK) 24. Ha oroictohotym B psmy R naxoflhtca 7 menm Bee meihhbi pa^a R «JiHHHbie H nepncrbie (Pnc. 34) Parazercon radiatus (BERLESE).. Bee methhw pafla R KoporKae H rjia,mqie Bee meihhbi P«fla S noini TOH JKC AJIHHI>I H Bceivja nephcrwe (Pnc. 29), HOXOJKH fljihhhbim iqe- THH3M po^a Prozercon SELLNICK (Pnc. 43 a, c) Mixozercon sellnicki (SCHWEIZER).. IltCTHHIjI pflaa S, K3K npabhjio HC OflHHaKOBOH AJMHbl H HHKOrfl3 HC T3K nephctble, K3K fljihh- H&re methhbi pofla Prozercon SELLNICK. merahbi pna;a S Moryr fibirb rjia,rn<ha!h, onyinehhwmh MJIH we nephctbimh, BO ToJibKO Ha OKOMMaHjwx (PHC, K npmwepy 86b, 96, 107, 120b).... (Zercon C.~t. KOCH) Ha nepeflhcm Kpae Bempo-aHajioHoro umika Haxo^flTcH flse napbi meihh: Vml H Vil Ha nepeflhem Kpae BeHTpo-anajitHoro ihhtka oflna napa merah: Vml metmha Z3 KopoTKaH, rjiaflkas, pasna methhe Z2 HJIH He3Ha»mTejiBHO ^jihhhee nee (PHC. 76 H 172) 6.. U ethha Z3 fljihhhafl., onyiuemiah HJIH nephcrah, scerfla B HecKOJn>Ko pas ^JiHHHee methhbi Z2 (PHC. 127) Ilopa Po3 pacnojiojkena na JIHHHH coeflhhhiomefi methhbi Z3 a Z4 (Puc. 172) Zercon zelawaiensis SELLNICK.. Ilopa Po3 pacnojiojkcha pyrnm o6pa3om IIIeTHHa SI rjiaflkaa, KopoiKaa, pabha merjine Zl HJDI M(e He3HaiHTeJibHO fljmhnee (Pnc. 79, 96, 100) 8.. IIIeTHHa 57 na okoimahhh nephcraa, B neckojitko pas.hjihhhee methhbi Zl (Pwc. 76).... Zercon athiasi VINCZE, 8. luethha S2 na OKOH^amiH nephcraa, B leibipe paaa fljihimee SI (PHC. 79) Zercon baloghi SELLNICK.. ntethha S2 rjiaflnah, KOporKaa, pasna methhe SI (Pnc. 96, 100) merroia S3 nomj* B RBZ paaa fljihhhee SI (Puc. 96) Zercon curiosns TRXGARDH.. meihhs S3 pabha iqerpne SI (PHC. 100) Zercon aampfi SELLNICK. 10. Ilopa Po3 pacnojiojkena MOKfly paflamb IUCTHH S, Z (PHC. 72).. Zercon arcuatus TRAGARDH.. Ilopa Po3 pacnojioweha apyram o6paaom meihhbi 5Jj 5-#j Z-/H/5 fljihhhtre, onyinenhbie H OKonyeHbi rhajihhoboh iwehkoh (PHC. 137) 12.. merhhw S3, S4, Z4 H 16 fljihhhbie, nephct&ie, Bcerfla 6es rhajmhoboft BJI&IKH na OKOH- MaHHH mcthhtl KOpOTKHC, p3bhoh flllhhbl , 14) 15 Bcer.ua B HCCKOJIKKO pa3 anhhhee merhh II H 12 (PHC/ 123)

307 i Zercon mondgenus BLASZAK. 13. Ilopa Po3 pacnojiojkena Ha JIHHHH coeahhhromeh merahbi Z4, 14. UJeTMHa SI onyinehhah, 52 okoh^ena rnajwhobofi nnehkoii (PHC. 137) Zercon pinlcola HALA$KOVA.. Ilopa Po3 pacnojiohtena na JIHHHH coeahhhiomeh njetjihbi Z4, 75. meijiha SI majjkaji, 52 Ha okohnahhh 6e3 rhajihhobofi njiehkh (PHC. 150) Zercon spatutatus C. L. KOCH. 14. methha 5/ rjiaflkan, pabha HJIH HeanawHTejitHo fljdihhee Zl HJIH JKC 11 (PHC. 84, 127, 141, 153) 15.. methha 57 onymehhafl, scerfla cxnietjihbo AJIKHHCC Zl HJIH // (PHC. 146 H 158) methha 52 HOTTH B ABB paaa AJIKHHCC SI (PHC. 84, 141, 153) 16.. methha 52 paena methhe SI (Pnc. 127) Flopa Po3 pacnojioatena Ha JIHHHH coeflhhhiomeh methhbi 24 H i Ilopa Po3 pacnojiohcena noaaflh JIHHHH coeflkhhromeii methhbi Z4 H 75 (PHC. 141)... ^ Zercon polonicus BLASZAK. 17. methha Z3 HC AOcrnraeT ochobahhh methhbi Z4. methha 52 rjiaflkan, me-nmy Z3, Z4, 16, S3 H S4 najicmkoo6pa3hbie, onymenhbie (Pnc. 84) Zercon berlesei SELLNICK.. methha Z3 noxoflht Bbmre ochobahhh methhbi Z4, merhna 52 onyiuehhaa. OKOHMaima merah Z3, Z4, 16, S3 H S4 HOpwajibHO cyjkhbaiomeech H nepnctme (PHC. 153) Zercon storkani HALAJSKOVA. 18. IIJeTHHa S3 HMCCT ne Menee 54 (im, methhbi 14, 756ojii>me MCM B asa paaa fljnnniee J3 (PHC. 127) Zercon peltatas peltatus C. L. KOCH.. IIIeTHHa S3 HMCCT He Sojibiue 41 [zm, 14, IS Menee MCM B flea paaa fljihhhee methha S3 (28 41 jwn) BbixoflHT sa SoKOBbifi Kpaft onhcrohoxym; methhbi 14, 15 fljihhhee (P«c. 132) Zercon peltatas peltatoides HALASKOVA.. methha 53 HMeer HC 6ojiuHe 20 [Am H ne BBIXOJWIT aa 6oKOBbifi Kpafi oiracrohotym; methha II 75 pabhoii fljihhbi (PHC. 89) Zercon carpathicus SELLNICK. 20. methhbi KOpOTKHCj TJiaflKHe, HC 6ojnjne mp-mtia Z5 pacnojiohtena oxiem. CJIHSKO 16 (Pnc. 146) Zercon romagniobts SELLNICK fljfflhhbie, nephctbie, B HCCKOJII.KO pas fljrahhee 11 72; methha Z5 HHKorfla HC pacnojiojkcha 6JIH3KO methhbi 16 (Pnc. 158) Zercon triangularly C. L. KOCH. 21. methha Z3 rjia^kah HJIH OMenb fleuhkaiho onymehhah, flocrhraer B KpanneM cjiynae ochobahhh methhbi Z4 (PHC. 118) 22.. IBeTHHa Z3 nephcraa, Bcer^a Bbixo^HT sa ochobohhe methhbi Z4 (PHC. 106) methha 13 ^octhract B KpaibieM cjiyuae nojiobhhbi paccrohhhh (PHC. 118) Zercon Hungaricus SELLNICK.. m^thha 13 BOCTHraeT ocnobanhh 14 HJIH JKC Bbixoflnr aa nee (PHC. 167) * Zercon mcuits C. L. KOCH. 23. methha 57 rjiagkan HJIH Jtce JICFKO onyiuehhan; mctjina 16 onymehhah (P«c. 106 H 107)... Zercon fageticola HALA KOVA.. meihhbi 57 H 16 rjiaflkhe (Pnc. 114) Zercon gurensis MIHELCIC. 24. Bee cnhhhbie nopw pabhott sejmihhbi 25.. BHCIUHHC cnhhhbie nopbi B ^sa pasa 5ojibiiie BHyTpeHHHX (PHC. 62)., Prozerwn settnicki HALASKOVA. 25. methhbi 14, 16 onymehhbie HJIH nephctbie (Pnc. 56, 66) 26.. m«thhbi 14, 16 rjiaflkhe methha 77 fljnihhaa nepncrah, flocraraet ochobaniih merhhbi 72 (Pnc. 66) Prozercon traegardk (HALBERT).. methha 77 oienfa KOpoTKan, onyinehhan, flocrhract B KpaiiHeM cjiy^ae 1/4 paccroahhfl or 72 (Pnc. 56) Prozercon kunsti HALA KOVA. 27. methhbi fljihhhbie, onyinehhbie. MeMtfly methhamh pflfla 7, na JIHHHH coe^hkhiomeh 14 MOHtei naxoflhtch flosaboinah methha (PHC. 46). Prozercon fimbriatus (C. L. KOCH). 311

308 312. methhbl // 75 KOpOTKHe, TJiaflKHC methha SI nephcran, B flea pasa jyihhhee Zl (PHC. 51)... Prozercon kocki SELLNIQK. paena metime Zl (PHC. 40).... Prozercon carstlcus HALASKOVA. fljifl onpejjejiehhh I. IToaoHOTyM 6ea 6oKOBbix methh rs, r6 (PHC. 35)... Parazercon radiatus (BERLESE).. Ha noflohoiym ii;erahbi r 5 H r6 HaxOflHrca Ha onhctohorym otcytctbyet methha &2 (PHC. 52)... Prozercon (SELLNICK) 17.. Ha ormctohotym HaxoflHTCH methha R2 (K nphmepy PHC. 159)... 3, 3. Bee iijethh&i FHfla 5 HOHTH TOH we anhhbi H CHJU.HO nepncrbie TBK JKC, KBK H fljihhhbie methhbi Prozercon SELLNICK (PHC. 30, 43 a, c)... Mixozercon selbticki (SCHWEIZER). W* S KBK npatano pa3jm«thoh fljihhhi, He nephcrtre; okoh^ahhh HX B KpaiiHeM cnyiae, Moryr 6&iTb CHJitno onymehhtimh (PHC. 86b, 115, 120b, 128)... (Zereon C. L. KOCH) methha Z3 KopoTKaa H pabha merhham Zl H Z2 (PHC. 80, 101) methha Z3 fljihhhee methh Zl VL luethha S2 pabha meiroie SI (Pnc. 101)... Zereon dampfi SELLNICK.. IlterjiHa 52 noqrn B»ieTbipe pasa ajnffinee SI (Pnc. 80)... Zereon balogki SELLNICK. 6. methha SI paena merhhe Zl HJIH ace MCHtme HCM 1.6 pa3a fljihhhee Hee (PHC. 73, 90).. 7,. met«ha SI B flba paaa JUIK Sojibme awihhee Zl ITopa Po3 pacnojiomcena jiiexg^y phflaivm S Z (PHC. 73)... Zereon arcuatas TRXOARDH.. Ilopa Po3 pacnojiomcena Me«fly phflamh Z I (Pac. 90)... Zereon carpatkieas SELLNICK. Z3 HHKoraa CBOHM OKOHiaHHCM ne flocrhraet ochoeaiwh methhbi Z4 (Pjac. 119)... Zereon hungaricus SELLNICK. Z3flOCTHTaeTocHOBanHH methhbi Z4 HJIH Hte OTnerjiHBO BbiXOflHT sa Hero HteTHHbi pabhbifl^hhoh (PHC. 128, 133) methhbi pasjih^hori AJTHHW (Pnc. 108, 115) luethhbi 16, Z3, Z4, S3 H S4 OKonqeHbi rwajihhoboii mignkoh (Pnc. 138) Zereon pinicola HALA^KOVA.. methhbi 16, Z3, Z4, S3 H 54 He OKOHMenbi rnajihhoboft IUICHKOH (Pjic. 85, 128, 133, 142, 159) m^thha SI Bcerfla OTHCTJIHBO Kopo^e paccroahhh SI S2 (PHC. 85, 128, 133) methha 57 pasna HJIH we jjjimraee paccrohhhh SI S2 (PHC. 142, 159) methhti 52, 53, S4, Z3, Z4 H 16 najio^koogpashbie, onyinenhbie (PHC. 85) '... Zereon berlesei SELLNICK.. methhbi >S2, S3, S4> Z3, Z4 H 16 HMCIOT OKOHqanHH HOpMajn.no cyikjibaiomhech H nephcrtie mcthha 52flUHHOH18 27 pjn, 5.3=35 38 [im;(phc. \3Y) Zercon peltatus peltatomes HALAfccovA.. methha 52 wihhofl \j.m, S3 ^43 47 [im; (Pnc. 128) Zereon peltatus pehatvs C. L. KOCH. 14. lltethhbi 57 H Z3 rnaflkhe (Pnc. 142)... Zereon polonictv BUSZAK.. methhbi 57 H Z3 nephctbie (Pac. 159, 168) IIleTHHbi noflohotym i3 iff OTMCTJIKBO onymehhbie, methha 52 flnhhoii [im (PHC. 168)... Zereon vacuas C. L. KOCH.. merhhw noflohorym i3 16 rjiaakjre, methha 52 fljrahoft [im (Puc. 159)... :... Zereon triangularis C. L. KOCH., 16. methha Z3 WEHHOH [jjn H pacnojiowena Ha JIHHHH coefliramomeh mernhbi 52; no^rrh no- f JIOBHHOH CBOCH ajihhbl BblXOflHT ;a OCHOBBHHe methhbi Z4 (P&C. 108) Zereon fagetlcofa HALA KOVA.. m^thha Z3 fljmhoh (xm, naxoflhtca ijoaajjh JIBHHH coeflhhaiomeh merjihbi 52 H TOJIBKO HCMHOWKO BtixoflHT 3a ochobahhe uiethhm Z4 Q?nc. 115)... Zercon gureosb MraiLcic. 17. merhha Zl rjraflkafl Zl nephcras (PHC. 67)... Prozercon traegardhi (HALBERT).

309 18. IHeTHHa Z2 nepucrah (Pac. 47) Prozercon fimbfiatus (C. L. KOCH).. UteTHHa Z2 rjiaflkaa Hlenma s5 KopoTKaa, rjraflkaa (PKC. 41) Prozercon carsticas HALASKovA.. merana ss fljufflhan, nepiicrah (Pnc. 52) Prozercon kochi SBLLNICK. CeMeficTBO Zerconidae BKjnoiaiomee cbfaime 130 BHflOB, npjmafljiejkjrr K Menee H3aecTHbiM rpynnam Mesostigmata. ITpeflcraBHTejiH aroro cemeiictba nepeihcjiajmcb ogbikhobcho no cjiy*iaio HCCJieflosaHHH APJTHX KJiemeii. Bonee MHoromicjieHHoe KOJDwecTBo BHAOB HSBCCTHO eflhhctbchho H3 ABCTPHH, ^exocjlobaioui, IIlBeihiapwi, repmohhh H Benrpji a xaioke jia aanaflhoh qacrn Sacceima CpeflHseMHoro Mopa. Bo ee TOIHO npoboflmmci. HCCiiefloBaHHH B ^exocnobakhh 6jmroflapa XAJIHUI- Koeoft (J963, I969a) a TatoKe B BenrpjiH (BiniiE, 1965). Hs flpyrax crpan Esponti, CeBepnoft AAK- PHKH H A3HH 6tIJlH, K3K npabhjio, OHJlCblBaHtl TOJltKO HOBtlC BHflbl, npehmymectbchho H3 MCCT H qoroaiy HCMHoro 6tiJio flahhbix o soorcorpafjihieckoil paanpocrpahehino aroro aeiopa, ochobanbi sa SOJIBIIIOM Marepnajie, cogpahhom»3 BCCX paflobob TTO 6ojitiafacTBO saqob oxqerjihbo HetytHopoflHti B aooreorpaijihtieckom OTHOIUCHTOI. Ha ochobahhh,ne4bihhuhh THHOB apeajiob KocTPOBHUKoro (1953) H HABJiOBCKoro (1967) a TaiOKe na OCHOsaHHH HMCIOIUHXCH ^ahhtrx o paccejiehhh OTflcntHbix BjiflOB Zerconidae H cpabhenjifl HX apeanob c apeajmmh HCKOiopbix jiymue HayieHHbix rpynn 6ecno3BOHOMHbix (MOKpHUfl '.HOMHHHK, 1970; CJBJ3HH BIJKTOP, 1973) 6bunf BbiAejieHbi aieflyrompe aooreorpa^jwecujie ajiemenrbi: a. esponeflckhe: Zercon triangularis C. L. KOCH, Parazercon radiatus BERLESE; 6. cy6atjiahtk<ieckhe JUIH >KC sanaflhoeeponefickhe H npjisjmjkehhbie: Prozercon fimbriatus C. L. KOCH, Zercon peltatus peltatas C. L. KOCH,.Z. vacww C. L. KOCH, Z. spattdatus C. L. KOCH, Z. gureniis MIHELCIC; B. cesephbie H cebepo-rophbie: Mixozercon sellrticki SCHWEIZER, Zercon zelawaiensis SELLNICK, Z. curiosus TRAGARDH, Z. arcuatus TRXoARDH r. ropnwe: Zercon dampfi SELLNICK; S. osiqekapnaipthe: Zercon carpathicus SELLNICK; w. aanaflhekapnankne: Zercon polonicus BLASZAK, Prozercon kunsti HALA KOVA; 3. BocroMHOKapnaipQie HJIJI H«npH&imHceHHoro xapaicrepa: Prozercon rqfalskii BLASZAK, Zercon fageticola HALAfiKOvA, Z. montigenus BLASZAK; H. nahhohckjie yarn we nph6nidkehhoro xapakrepa: Zercon hwgaricus SELLNICK, Z. baloghi SELLNICK, Prozercon carsticus HALASKOV^. BcjieflCTBjie CHHIIIKOM iwa^oro HHCJM flahhbix Hentsfl nona naqero cnaaatb o sooreorpaiphqeckom xapakrepe ocranbhbix BHflOB. O nythx aacejiehhfi B Hainefi crpahe MOMOTO CKaaaTt TOJH.KO B HGKoropbix cjiynaflx, VgHTbiBaa MecroHaxoHmeBHe B nojttine H B Hexoc^OBaKHH MOWHO npeflqonaraxb, via na nphmep Zercon hungaricus SBLLNICK nepeinen MOPSBCKHMH BopoiaMH H pacnpocrpahjuica K cesepy flojqnroa PBKH (P»c. 81). HcKoropwe Bjiflbi sepofltho npoiiuiji K naih c iora H wmoioro BocroKa sflojib KapqaT jura ace flonepebanamh -BecKHfla ffeskoro, K npumepy Zercon fageticola HALA^KOVA, Z. baloghi SELLNICK H Prozercon carsticus HALA$KOVA (Pjic. 42, 81, 109). Oco6eHHo BHHMaHHH saoiyikjibaet Zercon peltatus C. L. KOCH c flbyjvm noflbjmaam. Zercon peltatus peltatus C. L. KOCH na xeppjrropnh rtoraonh BcrpeMaeTCH B aanaflhoft H whoio-saiiaflhoii 134) npoctrpaflcb Ha BOCTOK K Miuiono^tcKOH H JIio6ejn>cKoii BepnumaM (nyjiasbi, Ka-. B 1969 rofly XAJIHIII«OBA oimcajra nosbiii TBKCOH HS TeppHTOpjm QiosanKHX TaTpos: Zercon pehatoides KOTOPLTH B ITojiEffle BCipe^aercH B Kapnaiax, na KapnawcKOH H JIio6JOiHCKoii BOSBWmeHHocTH B KpaKOBCKo-qeacroxoBCKoii K)pe n na MajionontcKOfi Bepmmie. npeflcrabhiejih Zercon pehatoides HALASKovA HS ITOJILCHJIX TaipoB To>KflecrBeHHi>i oimcahhtim XAJMumosoH (1969, PHC. 130). Ha reppjrrophh Ilojibian STH flba xakcohbi sacrynaiot flpyr flpyfa, c HCKmoMeHjieM Kpa- KOBCKo-qeHcroxoBCKoft K)pbi K JlfofuiHHCKOH BoaBbnneHHOCTH rfle apeajn>i HX nokptmaiotca H Ha 3TOH TeppjrropHH BcrpenaioTCfl npomehcyro^hbie (popwbi (Pnc. 129). Oco6Boro BHHMaHHA y npomcjky- To^iHbix 4»pw aacnyjkjreaer: flnjnia UICTKHBI S3, Koropan no^roi pasnaftohhemeranbi Z. p. pehatoides HALA^KOvA; fl^jma merjcibi 13, no^mi pasna fljmhe cootberctbehhoh n^er0hbi Z. p. peltatus 313

310 314 C. L. KOCH; paccrojume ncmrn paeho coorberctbehho paccrohhjno Z. p. peltatus C. L. KOCH; AJBma njetjuibi S4 npomokyroiha iwejkay Z. p. peltatus C. L. KOCH H Z. peltatus peltatoides HALA$KOVA. B TaGjume V nphbeacha fluhha WCTHH onhcrohorym ana Z. p. peltatus C. L. KOCH, Z. p. peltatoides HALA KOVA H npomokyro^rabix ijwpm. 3iH jjahhbie ykasbisaiot Ha TO, HTO STOT BHA aakjnomaer B ce6e Asa OTflejibHbix noflbhfla, a HMCHHO: iwkho-aanaahbiii Z. peltatus peltatus C, L. KOCH, H KUKHo-BOcroiHi.iH Z. peltatus peltatoides HALA KOVA. STH noashflbi otjwraaiotch cjieayiomhmh CBOHCTB3MH: Z. /), peltatus C. L. KOCH Z. ^J. peltatoides HALA$KOVA 1. IIIeTHHbi 13 AOCTHraiOT ochobannh methh IlternHLi # flocthraiot He Gojibiue, HCM no- 2. merhha S3 ^BJiHeTCflflJOTHHofimeTHHOH onuc- jiobjray paccrohhhh TOHoxyjw H Bbixo^HT OTierJDiBO aa COKOBLIH 2. metjma 5J omerjijibo Kopo^e mexhh RJIUH- Kpaii Hfaix onhcrohotym a flocrpraet Kpaa HJIH >KC ^ HCCKOJIBKO BtlXOflHT 33 KCFO npomehtytomhbie 4> PMBI 3THX IIOflBHflOB BCTpeUBIOTCH H3 MajIOROJILCKOtt H JlK)6jIHHCKOii BO3BBIinenHOCTH (PHC. 129). 3io oflira»3 ManoMHcnenHbix TiqarejibHO o6ochobahht.ix onyqaes no^bhfloboii HSMeH^HBOCTH y Kjieiqefi. PaccMOTpeHHtie flahhtie ykaabisaiot Ha TO, *rro B ITojnue (Jwyna Zerconidae CMemanHoro xapakrepa ji COCTOHT H3 paaim^hbix reorpa^h^eckhx SJieMCHTOB; BepoflTHO Ha TeppHTOpHH Hainen IIojitniH Bocro'fflLie H aana^bie rpahhrfai apeajios nekoiopbix BHAOB. HpuMeHflH MCTOA anno3hflkysckoro (1926) abtop, c nomomtw naocnekuhh npeflcrabhji MHCJIO BBAOB B paanbix ogjiaciax i. Ha Kaprti wsocnekuhm Zerconidae cneayer, vro HanSojiee GoraibiMH HBJIHK)TCH Kapnaxbi, a T3KJKC K>M(Haa nacn. K>pw KpaKOBCKO-*reHcroxoBCKOH. Ilocjie HCKJno^eHHfl BHflOB o6mhx AJIH nphbcflchhtix TeppHTOpHH BHflHO MTO cpayha KapnaT COCTOHT TJiaBHblM o6pa30m H3 lohsho-boctomilix ajiemchtob, a (^yha CyflCTOB COCTOHT H3 KJHtHOaanaflHtix snemenrob. B HDpe KpaKOBCKO-qeHcroxoBCKoii BcrpeqaioTCH TBK io>kho-boctohhbie, KBK H io>kho-3anaflhbix BHABI. STHMH flahhwmh nofltbepikflaerca npenme scero 6ojn>iuoe 4>ayHtl CyflCTOB H KapnaT, xapaktepnsyiomee TaKHte H flpyme rpynnti 6ecno3BOHO«Htix, na Opiliones CPA^AJIBCKH, 1960) H Pseudoscorpionidea (PA»AJH>CKH, 1967). HOMTH TO JKC cambie pesyjibtatti nojiy^hji ^OMHHHK (1970) fljw Isopoda, H TaK, MOJKHO B o6mem CKasaifc, HTO ^ayna Zerconidae crahobhtch Gojiee ysoroii c iora K ceeepy H c MMmoro aanafla K cesepo-boctoky. IIpH npobeflchhh SoJiee TOHHEIX HccjieflOBaHjiii ^oapo6hocth STOH KapTHHfai KOHCHHO nonoinwetch, OAHaKo obmae >ieptfai pacnpocrpahckhh Zerconidae B nojn.me octanytcfl BepoaiHO HeHSMeueHbi. 3KOJiorHHecKHe Tpe6oBaHHa OTACJibHtix BHAOB eme Majio HccjieflOsaHbi a flanhue HiweromeecH B "H- TepaType npothbope^hsbi. K BH^aM Menee HJIH Sonee CBpHronHtix astopom nphmhcneni>r Parazercon radiatus (BERLESE), Prozercon kochi SEIXNICK H Zercon triangularis C. L. KOCH, Koiopue BcrpeiiaiOTCH B ijoflcthjike jiecob H 6opOB a TaioKe B Aepne, MOXC, flynjiax H rnesaax. K BHflaM Bcrpe'^aiomjiMCH B noflcranke JiHCTBeHHbix JICCOB npnhafljie>kat Prozercon carsticus HALASKOVA, Pr. rafalskii BLASZAK HaxoflHmeecH B Querco-carpinetum submontanum. Prozercon sellnicki HALA KOVA, Z. fageticola HALASKOVA H Z. hungaricus SELLNCIK BCTpenaioTCH npeame ecero B SyKOBbix Jiecax. B COCHOBMX Gopax scrpeqaiotch Z. pinicola HALASKOVA H Z. zelawaiensis SELLNICK, a B ejioshbix Jiecax Z. carpathicus SELLNICK. K Menee HJIH 6ojiee Kcepoj>HJibHMM sn^am npnhaajie»cat Z. arcuatus TRXGARDH, Z. athiasi VINCZE H Z. baloghi SELLNICK. BHAOM sepofltho n3becthhkojuo6jibbim HBJiaeToi Z. polonicus BLASZAK, T3K KaK na scex MecTax B TaTpax H B IleHHHSx Bcrpeqajica na HSBecrHSKax. OcoSeHHoro BHHMaHHH 3aciry>KHBaeT Z. gurensis MIHELCIC, y Koroporo aame-raa neikaa HSMCH- 1HBOCT6 fljihhtl methh B OCOSCHHOCTH MOJKHO pa3jm»ffltb 3 4>OpMbI a HMCHHO: CO mcthhamh KOpOTKHMH, CpeflHHMH H fljfflhhblmh, HpHMCM MC»Vty HHMH HCT npomehcyto^hblx 4> PM- TaK, KaK 3TH (JwpMbi Moryr BcrpeqaiBCH COBMCCTHO Ha OAHOM mecre H KPOMC TOFO HC HMCIOT coscrbemibix apea- JIOB nejaan BX CHHraTb otflejibhtmh noabhflasw. OHH ABJUOOTCH KOHCMHO akojiorji^eckhmh HTO no^tbepjkflaiot cjieastomae flanhlie: B noflcihjike jmcrbenhbix JICCOB odbikhobchho BCC TPH 4>opM&i9 B cmeuiahhbix jiecax Gonee ^acro Bcrpe^aerca (popivia c KOPOTKOH memhofi Koropan