Przetargi publiczne na solarne instalacje grzewcze w świetle wymagań stosownych norm

Transkrypt

1 Przetargi publiczne na solarne instalacje grzewcze w świetle wymagań stosownych norm Wprowadzenie Od szeregu lat organizuje się w naszym kraju przetargi publiczne na solarne instalacje grzewcze. Bardzo często z funduszy europejskich lub budżetu realizowane są inwestycje w gminach a ilość montowanych instalacji przekracza nawet 1000 sztuk. Jak się mają zapisy specyfikacji istotnych warunków zamówienia w tych przetargach do wymagań opisanych w europejskich/polskich normach np. w normie PN-EN Słoneczne systemy grzewcze i ich elementy. Urządzenia wykonane fabrycznie. Część 1: Wymagania ogólne? Czy zastosowane systemy oraz dokumenty dostarczane instalatorom i użytkownikom spełniają wymogi norm? Zapisy normy PN-EN Norma PN-EN reguluje wymagania, które winny spełniać słoneczne systemy grzewcze. Gminy organizujące przetargi umieszczają więc w wymaganiach przetargowych zapis o konieczności spełnienia przez oferowane zestawy solarne wymogów wymienionej normy. 1. Norma w rozdziale 4.1., dotyczącym wymagań, określa w punkcie ogólnym: Stosowalność w układach wody pitnej/przeznaczenie do wody pitnej w ramach normy PN-EN 806-1: Wymagania dotyczące wewnętrznych instalacji wodociągowych do przesyłu wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi -- Część 1: Postanowienia ogólne Zabezpieczenie przed skażeniem/zanieczyszczeniem wody Odporność na zamarzanie z wymogiem wytrzymania przez elementy instalacji działania minimalnej dopuszczalnej temperatury pracy, podjęcie środków w kierunku zabezpieczenia cieczy solarnej przed pogorszeniem jakości w wyniku działania wysokich temperatur. Środki te należy badać zgodnie z zapisami normy PN-EN Punkt 5.2. Ochrona instalacji przez przegrzaniem realizowana poprzez dobranie/zwymiarowanie w taki sposób aby w przypadku dłuższego działania wysokiego nasłonecznienia bez rozbioru ciepła, nie dochodziło do konieczności podejmowania przez użytkownika instalacji żadnych środków specjalnych. Jeżeli stosuje się środki specjalne jak np. spuszczanie pewnej ilości wody użytkowej, wylot gorącej wody musi być tak skonstruowany aby niemożliwe było uszkodzenie instalacji oraz innych urządzeń znajdujących się w budynku. W przypadku wewnętrznego opróżniania się instalacji niezbędne jest jej przebadanie według zapisów normy PN-EN Punkt 5.1. Zamontowanie automatycznego zaworu mieszającego albo innego urządzenia do ograniczenia temperatury do maksymalnie (60 ± 5) o C w instalacjach, w których temperatura wody użytkowej dostarczanej użytkownikowi przekraczać może 60 o C Instalacja musi być wyposażona w elementy, które w przypadku zmiany kierunku przepływu w dowolnym obwodzie, zabezpieczą przed zwiększonymi stratami ciepła. Zasobnik oraz znajdujący się w nim wymiennik ciepła muszą wytrzymać działanie ciśnienia o wartości 1,5 maksymalnego ciśnienia roboczego podanego przez producenta a każdy zamknięty obwód instalacji musi być wyposażony w zawór bezpieczeństwa. Zawór ten musi być w stanie

2 wytrzymać działanie maksymalnych temperatur w miejscu jego zamontowania oraz spełniać wymogi normy PN-EN Armatura w budynkach. Zawory bezpieczeństwa. Badania i wymagania Urządzenia elektryczne instalacji muszą spełniać wymogi norm PN-EN Elektryczny sprzęt do użytku domowego i podobnego. Bezpieczeństwo użytkowania. Część 1: Wymagania ogólne oraz PN-EN Elektryczny sprzęt do użytku domowego i podobnego. Bezpieczeństwo użytkowania. Część 2: Wymagania szczegółowe dotyczące napędów żaluzji, zasłon, markiz i podobnego wyposażenia 2. Norma w rozdziale 4.2., dotyczącym materiałów wprowadza wymóg aby wszystkie elementy instalacji zabudowane na wolnym powietrzu były odporne na działanie promieniowania ultrafioletowego oraz innych czynników zewnętrznych, na okres dłuższy niż podane okresy przeglądów. Jeżeli wymagany jest przegląd lub wymiana elementów instalacji, dla zapewnienia eksploatacji instalacji na okres co najmniej 10 lat, odpowiedni zapis musi się znajdować w dokumentacji dla użytkownika 3. Norma w rozdz. 4.3., dotyczącym elementów składowych oraz rurociągów, określa: Wymagania dodatkowe, które spełniać muszą kolektory słoneczne, w zależności od tego czy kolektor słoneczny może być badany indywidualnie albo w przypadku, gdy nie jest możliwe jego indywidualne badanie (np. kolektory zintegrowane ze zbiornikiem) Producent zobowiązany jest do podania wartości ekstremalnych dla ram montażowych, zgodnie z normą PN-EN Eurokod 3. Projektowanie konstrukcji stalowych.część 1-1. Reguły ogólne i reguły dla budynków (dla stali) oraz PN-EN Eurokod 9: Projektowanie konstrukcji aluminiowych. Część 1-1: Reguły ogólne (dla aluminium). Wartości te powinny się znaleźć w instrukcji montażu. Materiały zastosowane w obiegu kolektorów muszą spełniać wymogi normy ISO/TR Solar energy. Water heating systems. Guide to material selection with regard to internal corrosion. Oznacza to koniecznoś zastosowania materiałów odpornych na korozję wewnętrzną. Sposób zabudowy oraz materiały instalacji muszą zapewniać wykluczenie możliwości wystąpienia deformacji, zatkań albo osadzania się wapnia, które skutkować mogą drastycznym ograniczeniem przydatności do użycia albo bezpieczeństwa instalacji. Pompy obiegowe instalacji spełniać muszą wymogi norm PN-EN 809. Pompy i zespoły pompowe do cieczy. Ogólne wymagania bezpieczeństwa oraz PN-EN Pompy. Pompy wirowe. Pompy cyrkulacyjne o znamionowej mocy elektrycznej nie przekraczającej 200 W do instalacji centralnego ogrzewania i domowych instalacji ciepłej wody użytkowej. Część 1: Pompy cyrkulacyjne nie regulowane automatycznie, wymagania, badania, oznakowanie Jeżeli przewidywane jest zastosowanie instalacji w obszarach o wysokiej twardości wody oraz przy temperaturach powyżej 60 o C, wymienniki ciepła posiadające kontakt z wodą użytkową

3 muszą posiadać konstrukcję zabezpieczającą przed osadzaniem się wapnia, albo możliwe jest ich czyszczenie. Zamontowany czujnik temperatury kolektora słonecznego musi być odporny na działanie temperatury stagnacji zgodnie z PN-EN , czujnik temperatury zasobnika musi być odporny na działanie temperatury 100 o C, w obu przypadkach bez powstania odchyłki pomiaru temperatury większej niż 1K. 4. Norma w rozdz. 4.4., dotyczącym wyposażenia ochronnego, określa: Każdy odcinek obwodu solarnego, w którym istnieje możliwość odcięcia, winien być wyposażony w co najmniej jeden zawór bezpieczeństwa. Zawór bezpieczeństwa musi być odporny na działanie temperatur, których działaniu może być poddany. Dotyczy to zwłaszcza najwyższej temperatury, której wystąpienie jest możliwe. Zawór musi być również odporny na działanie cieczy roboczej. Zawór bezpieczeństwa musi być tak zwymiarowany aby umożliwiał uwolnienie najwyższych strumieni gorącej wody lub pary, których wystąpienie jest możliwe. Parametry zaworów bezpieczeństwa muszą być odpowiednio udokumentowane. Jeżeli instalacja solarna wyposażona jest w przewód bezpieczeństwa, nie jest dopuszczalne jego odcięcie, jeżeli instalacja wyposażona jest w przewód bezpieczeństwa oraz kompensacyjny, muszą one być zwymiarowane w taki sposób aby w przypadku wystąpienia największych przepływów gorącej wody lub pary, w żadnym punkcie instalacji solarnej nie nastąpiło przekroczenie ciśnienia dopuszczalnego w wyniku spadku ciśnienia w tych przewodach. Parametry tych przewodów muszą być odpowiednio udokumentowane. Jeżeli instalacja wyposażona jest w przewody rozładowujące, muszą one być zabezpieczone przed zamarzaniem oraz niemożliwe jest gromadzenie się w nich wody. Otwory przewodów rozładowujących muszą być tak rozmieszczone aby para albo ciecz robocza z zaworów bezpieczeństwa nie stanowiła zagrożenia dla ludzi, materiałów oraz otoczenia. 5. Norma w rozdz. 4.5., dotyczącym odporności na działanie czynników zewnętrznych, wprowadza wymóg aby elementy instalacji poddane działaniu czynników pogodowych były być odporne na ich wpływ oraz zwymiarowane, wykonane i zamocowane aby wytrzymały ich oddziaływania. W zakresie odporności na działanie wyładowań atmosferycznych instalacja winna spełniać wymogi normy PN-EN Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Zasady ogólne. Wybór poziomów ochrony dla urządzeń piorunochronnych. 6. Norma w rozdz. 4.6., dotyczącym dokumentacji, wprowadza konieczność: W przypadku każdej przygotowanej instalacji solarnej dostarczenia, przez producenta lub oficjalnego dostawcę, dokumentacji dotyczącej montażu i instalacji (dla instalatora) oraz dokumentację dotyczącą eksploatacji (dla użytkownika). Dokumenty te muszą zawierać instrukcje dotyczące montażu i eksploatacji, włącznie z przeglądami oraz wskazywać inne jednoznaczne wymagania oraz przepisy techniczne. Dokumenty dla instalatora w formie instrukcji montażu muszą dotyczyć konkretnej instalacji i zawierać informacje odnośnie:

4 a) Budowy instalacji, położenia oraz średnic znamionowych wszystkich przyłączy zewnętrznych, zestawienie wszystkich należących do zakresu dostawy elementów, wraz z informacjami dotyczącymi każdego elementu składowego: typ, przewód elektryczny, wymiary, ciężar, charakterystyka i montaż b) Opakowania i transportu kompletnej instalacji i/albo jej elementów, jak również rodzaj magazynowania (na wolnym powietrzu, w budynkach, w opakowaniu, bez opakowania) c) Zaleceń w kwestii: powierzchni zabudowy, odstępów od ścian, zabezpieczenia przed zamarzaniem, sposobu wprowadzenia przewodów do budynku (odporność na deszcz i wilgoć), procedury dotyczącej izolowania rur, zabudowy kolektorów na dachu, d) Jeżeli elementem składowym instalacji jest konstrukcja nośna, zwykle montowana na wolnym powietrzu powinny być podane wartości maksymalne s k (ciężar śniegu) oraz ν m (średnia prędkość wiatru), zgodnie z normą PN-EN Eurokod 1: Oddziaływania na konstrukcje. Część 1 3: Oddziaływania ogólne Obciążenie śniegiem oraz PN-EN Eurokod 1: Oddziaływania na konstrukcje. Część 1 3: Oddziaływania ogólne Obciążenie wiatrem. Winna się również znaleźć uwaga, że instalacja może być zmontowana jedynie w miejscach o wartościach s k oraz ν m niższych niż podane. e) Metody połączenia przewodów rurowych, rodzaju i wielkości urządzeń zabezpieczających i ochronnych oraz możliwości ich opróżnienia, wymaganych urządzeń sterujących i zabezpieczających, włącznie ze schematem połączeń, f) Sprawdzenia, napełnienia i uruchomienia instalacji, listy sprawdzającej (checklista) dla dla sprawdzenia prawidłowości funkcjonowania instalacji g) Najniższej temperatury, przy której instalacja zabezpieczona jest przed zamarzaniem, wymaganej wartości nasłonecznienia albo minimalnej wartości naświetlenia lampami solarnymi na powierzchnię kolektora, dla której badane było zabezpieczenie wg normy PN- EN na działanie nadmiernych temperatur. Instrukcje obsługi i dokumenty dla użytkownika muszą zawierać następujące informacje: a) Istniejące elementy zabezpieczające i ochronne oraz nastawy ich termostatów b) Wykonanie instalacji ze zbadaniem prawidłowości funkcjonowania wszystkich zaworów, sprawdzeniem czy instalacja jest całkowicie napełniona, zgodnie z zaleceniami producenta wodą i/lub cieczą niezamarzającą a w przypadku wystąpienia usterek konieczności wezwania fachowca c) Opis normalnej pracy zaworów bezpieczeństwa d) Środki ostrożności dotyczące ryzyka wystąpienia szkód wynikających z zamarznięcia oraz/albo przegrzania e) Sposób postępowania dla uniknięcia błędów przy uruchomieniu instalacji przy mrozie albo możliwości wystąpienia mrozu

5 f) Wyłączenie instalacji z eksploatacji g) Obsługa/dozór instalacji przez fachowca, włącznie z podaniem częstotliwości kontroli i dozoru, wykaz elementów, które w trakcie kontroli muszą być wymienione h) Dane dotyczące wydajności instalacji, tj. zalecany zakres wydajności instalacji (w l/d) przy zalecanej temperaturze, wydajność cieplna i solarny wskaźnik pokrycia wg normy PN-EN dla obciążeń w podanym zalecanym zakresie, roczne zużycie energii elektrycznej przez pompy, elementy regulujące i sterujące, zawory elektryczne instalacji, dla identycznych warunków, które przyjęto do ustalenia wydajności cieplnej, przy założeniu rocznego czasu pracy pompy solarnej rzędu 2000 h, jeżeli instalacja posiada elementy zabezpieczające przed zamarzaniem, które zużywają energię elektryczną, podać należy ich moc (w W) oraz ich parametry (np. temperatury załączania), dla instalacji z dodatkowym źródłem ciepła dane dotyczące dziennego wydatku ciepłej wody, który może być dostarczony bez udziału energii słonecznej, wg normy PN-EN i) Wymagana wartość nasłonecznienia albo minimalna wartość naświetlenia lampami solarnymi na powierzchnię kolektora, dla której badane było zabezpieczenie wg normy PN- EN na działanie nadmiernych temperatur, j) Najniższa temperatura, przy której instalacja zabezpieczona jest przed zamarzaniem k) Rodzaj cieczy przenoszącej ciepło l) Instrukcja, że w solarnych instalacjach termicznych z dodatkowym ogrzewaniem awaryjnym, ogrzewanie awaryjne może być użyte wyłącznie w sytuacjach awaryjnych Etykietowanie (oznakowanie/tabliczki) Każda instalacja musi być w sposób trwały oznakowana widoczną przy zabudowie plakietką albo szyldem, zawierającym informacje o nazwie producenta albo odpowiedzialnego dostawcy instalacji, typie instalacji, podany musi być numer produkcji i seryjny, rok produkcji w formie kodowanej lub niekodowanej, powierzchni absorbera i apertury kolektora, w m 2 oraz: pojemność znamionowa zasobnika, w l, ciśnienie znamionowe instalacji wody pitnej, w kpa, rodzaj cieczy przenoszącej ciepło, dopuszczalne ciśnienie robocze cieczy roboczej, w kpa, moc elektryczna wszystkich podzespołów. Jeżeli zabezpieczenie instalacji przed przegrzaniem zależne jest od zasilania w energię elektryczną i/albo w zimną wodę, oraz/lub jeśli instalacja napełniana jest w tym celu wodą użytkową, na instalacji winno się znaleźć odpowiednie ostrzeżenie. W przypadku zależności od zasilania w energię elektryczną, wtyczki winny być opatrzone również w stosowną informację. Realia przetargów publicznych W wielu przetargach publicznych w SIWZ na samym początku można znaleźć zapis, że kolektory słoneczne oraz systemy grzewcze muszą spełniać wymagania stosownych norm. Normy te są oczywiście po kolei wymienione. Jedną z norm jest wymieniona i opisana wyżej.

6 Bardzo często jednak na zapisach się kończy a zastosowane systemy grzewcze, ich dokumentacja oraz parametry nie spełniają wymagań. Najczęściej zastrzeżenia budzą (kolejność przypadkowa): Ochrona instalacji przed przegrzaniem Zestawy solarne oferowane są na zasadzie: instalacja dla 2-3 osób, 3-4 osób i tak dalej, bez uwzględnienia profilu i wielkości zużycia ciepłej wody użytkowej. Efektem jest występowanie bardzo wysokich temperatur, nie tylko w przypadkach, gdy domownicy wyjadą na urlop. Prowadzi to do przegrzania absorbera i w konsekwencji spadku wydajności kolektorów słonecznych. Problem ten nie wystąpi, jeżeli zestaw wykonany zostanie zgodnie z wymogami normy (tak jak to opisano wyżej w pkt. 1) Brak zaworu termostatycznego lub ograniczenia temperatury ciepłej wody użytkowej Nie stosowanie się do wymogów bezpieczeństwa elektrycznego, na przykład brak uziemienia wtyczek oraz kolektorów słonecznych (pkt. 5), podłączanie do gniazd bez uziemienia Stosowanie materiałów, które poddane działaniu warunków atmosferycznych ulegają defektom w okresie krótszym niż podany wyżej w pkt. 2 czasokres przeglądów. Brak również informacji dodatkowych Brak danych o obciążeniach maksymalnych konstrukcji i ram montażowych (patrz pkt. 3) Brak danych o wydajności instalacji solarnej, zużycia energii pobieranej przez pompę (pkt. 6) Stosowanie czujników temperatury o niestałej charakterystyce (patrz pkt. 3) Nie stosowanie się do wymogów ochronnych opisanych w pkt. 4 Brak lub budząca zastrzeżenia dokumentacja dla instalatora oraz użytkownika, jak również brak oznakowania instalacji i wyposażenia w odpowiednie tablice (pkt. 6) Podsumowanie W artykule przedstawiono opis wymogów stawianych solarnym instalacjom grzewczym w normie PN- EN celem podjęcia dyskusji czy celowe jest i zgodne ze stanem prawnym przeprowadzanie przetargów publicznych? Występujące w instalacjach solarnych awarie spowodowane nie przestrzeganiem obowiązujących norm prowadzą do wydatkowania środków finansowych, często z budżetu Państwa a więc z kieszeni podatników.