ZWIĄZEK POMIĘDZY JAKOŚCIĄ POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO A CHOROBAMI UKŁADU ODDECHOWEGO W POLSCE

Transkrypt

1 OTWARTE SEMINARIA IETU ZWIĄZEK POMIĘDZY JAKOŚCIĄ POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO A CHOROBAMI UKŁADU ODDECHOWEGO W POLSCE dr hab. n. med. Małgorzata Kowalska Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach Katowice, 20 kwietnia 2017

2 Związek pomiędzy jakością powietrza atmosferycznego a chorobami układu oddechowego w Polsce Małgorzata Kowalska Katedra i Zakład Epidemiologii, SUM w Katowicach

3 Województwo śląskie 36 powiatów 4,5 mln mieszkańców 372 osób/km 2 77,6% mieszkańcy miast 3 Zabrze 4 - Bytom 12 Katowice 7 Chorzów

4 Air Pollution in Europe: Real-time Air Quality Index Visual Map 20 April :18

5 średnioroczne stężenia BaP w powietrzu atmosferycznym Air Quality Report in Europe, 2015

6 Średnioroczne stężenia BaP Wartość dopuszczalna 1 ng/m 3 Emisja z pojazdów samochodowych Emisja z przemysłu i ciepłowni Emisja z pieców indywidualnego ogrzewania wg Krajowy Program Ochrony Powietrza do roku 2020 (z perspektywą do 2030). Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2015

7

8 Nowotwory oskrzeli, płuc i tchawicy wg WHO HFA db 2012 EU 32,7/100 tys. PL 47,1/100 tys. EU 47,5/100 tys. PL 57,5/100 tys. Std współczynnik zgonów (n/100 tys.) Zapadalność (n/100 tys.) Zgony możliwe do uniknięcia avoidable mortality

9 Lancet doi: /S (17) Zgony przypisane narażeniu na PM2,5 Funkcja dawka-odpowiedź dla narażenia na PM2,5

10 Procent ludności miejskiej w EU narażonej na stężenia przekraczające poziomy referencyjne PM2,5 Rok (20 ug/m3) 10-14% PM10 Dzień (50 ug/m3) 21-30% Ozon 8-godzin (120 ug/m3) 14-17% NO 2 Rok (40 ug/m3) 8-13% BaP Rok (1ng/m3) 24-28% SO 2 Dzień (125 ug/m3) <1 % Air quality in Europe 2014 report

11 środowisko źródło środowisko emisja/dyspersja środowisko imisja/stężenie środowisko stężenie w mikrośrodowiskach indywidualnych człowiek narażenie człowiek dawka wewnętrzna człowiek dawka efektywna biologicznie człowiek efekt zdrowotny Nieuwenhuisen 2003

12 Skutki zdrowotne w związku z zanieczyszczeniem powietrza wczesne zgony WHO Regional Office for Europe wzrost hospitalizacji zaostrzenie astmy wzrost liczby wizyt u lekarza nasilenie wzrost zużycia leków wczesne objawy ograniczenie funkcji płuc efekty subkliniczne Proporcja ludzi dotkniętych problemem

13 Depozycja w układzie oddechowym TSP PM10 PM2.5

14 Skutki zdrowotne związane z wdychaniem pyłu zmiany funkcji układu autonomicznego wzrost niedokrwienia mięśnia sercowego proces zapalny stres oksydacyjny zaostrzenie COPD wzrost objawów oddech. spadek sprawności wentylacyjnej zmiana reologii wzrost krzepliwości zakrzepica obwodowa spadek wysycenia tlenem miażdżyca skurcz naczyń nadciśnienie wzrost stężenia CRP mediatory prozapalne leukocyty i aktywacja płytek krwi wzrost niedokrwienia Pope i Dockery 2006

15 Relacja dawka-odpowiedź u ludzi w związku z narażeniem na PM2,5 - reaktywne formy tlenu (ROS) Lakey i inni, 2016, Scientific Reports 6:32916 DOI: /srep32916 Trwałość antyoksydantów i surfaktantu w płynie nabłonkowym: jamy nosowej oskrzeli pęcherzyków płucnych w zależności od stężenia ozonu w otaczającym powietrzu

16 Skutki zdrowotne związane z narażeniem na pył w układzie oddechowym WHO Report E83080, Copenhagen 2004 Skutki związane z krótkoterminowym narażeniem (zapalenie oskrzeli i płuc, objawy oddechowe kaszel, katar, duszność, zaostrzenie astmy, etc. wzrost zużycia leków, wzrost liczby przyjęć do szpitali, wzrost dziennej liczby zgonów) Skutki związane z długotrwałym narażeniem (zmiany w układzie oddechowym np. zwłóknienie, upośledzenie rozwoju płuc u dzieci, wzrost częstości POChP, spadek wydolności płuc u dorosłych, redukcja PDTŻ wskutek zgonów z przyczyn krążeniowo-oddechowych, prawdopodobnie rak płuc)

17 Daily concentrations (ug/m3) Dobowe stężenia PM2.5 w Zabrzu, ,00 400,00 350,00 300,00 250,00 200,00 150,00 100,00 50,00 PM2.5 0,00 Kowalski M, Kowalska M. IJOMEH 2015

18 Dobowa umieralność z przyczyn oddechowych w populacji mieszkańców woj. śląskiego, lata Kowalska M. 2016

19 Ryzyko względne umieralności z przyczyn oddechowych w woj. śląskim, moving average PM2.5 concentration Kowalska M, 2016 moving average PM2.5 concentration

20 Predicted probability of broncho-pulmonary infections Kohorta krakowska 214 dzieci w trakcie 7 letniej obserwacji, których matki były narażone na różne stężenia pyłu PM2,5 podczas drugiego trymestru ciąży Jędrychowski W. i inni Int J Hyg Environ Health. 2013, 216(4):

21 % Porady lekarza POZ udzielane dorosłym mieszkańcom woj. śląskiego z powodu przewlekłych chorób układu oddechowego (ICD-10: J40-J47) 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0, ,7 11,4 11,0 11,6 11,4 11,3 11,2 12,2 12,3 13, ,1 30,9 30,6 30,5 29,9 27,7 27,9 27,0 25,4 25, ,3 43,0 41,2 40,1 36,3 30,8 29,6 29,3 29,6 28,6 65 years and more 13,9 14,7 17,2 17,8 22,4 30,2 31,2 31,5 32,8 33,1 Kowalska, Niewiadomska 2013

22 Porady lekarza POZ udzielane osobom 19+lat z powodu przewlekłych chorób układu oddechowego (J40-J47), uśredniona liczba porad pierwszorazowych w latach Kowalska M., Niewiadomska E. i inni. 2013

23 Stężenia pyłu PM2,5 w przedszkolach, Gliwice As, Cd, Cr, Cu, Fe, Mn, Ni, Pb, Sb, Se, Zn Jakość powietrza jest gorsza zimą na wsi wg Mainka i inni. Int. J. Environ. Res. Public Health 2015, 12, Sikornik Pszczyńska Przezchlebie Świętoszowice A1 Rivas I i inni, Environment International, 2017: miejsce zamieszkania dzieci i zamożność rodziny ma związek z wielkością narażenia na drobne pyły (biedniejsi zamieszkali w centrum są bardziej narażeni na zanieczyszczenia komunikacyjne, bogatsi zamieszkali na przedmieściach na zanieczyszczenia z indywidualnych pieców) 12-31% całkowitego dziennego narażenia na pył ma związek z transportem: największe dawki są związane z podróżowaniem metrem, autobusem, najmniejsze - samochodem

24 Liczba konsultacji z powodu astmy u lekarza POZ wśród osób do 18 roku życia Kowalska M, Niewiadomska E. i inni. 2013

25 Astma i jej uwarunkowania Częstość astmy u dzieci w wieku lat, Chorzów (n=933) Skrzypek M., Kowalska M. i inni Blisko głównej drogi Z dala od głównej drogi Duży ruch samochodowy Mały ruch samochodowy 7,9% 3,9% 7,0% 2,9%

26 Związek pomiędzy długotrwałym narażeniem na pył PM10 (5-letnie narażenie) a wartością FEV1 u mieszkańców 7 regionów miejskich i 2 regionów wiejskich w Niemczech wartość standaryzowna ze wzgl na płeć, wiek, wzrost, BMI, rodzaj ogrzewania domu, narażenie zawodowe, palenie tytoniu Badanie przekrojowe 4757 kobiet w zagłębiu Ruhry ( ) Schikowski T. i inni. Respiratory Research 2005, 6:152 wzrost uśrednionej dla 5 lat wartości stężenia PM10 o 7 μg/m3 (IQR) jest związany z 5,1% (95% PU: 2,5% 7,7%) obniżeniem wartości FEV1 oraz 3,7% (95% PU: 1,8% 5,5%) spadkiem FVC wzrost stężenia PM10 prowadzi także do wzrostu ryzyka POChP IS= 1,33 (95% PU: 1,03 1,72) Miejsce zamieszkania w sąsiedztwie ruchliwej drogi (do 100m) sprawia istotne obniżenie sprawności wydechowej płuc wyższe ryzyko POChP; IS= 1,79 (95% PU: 1,06 3,02)

27 2016 Badanie 3834 mieszkańców Warszawy zamieszkałych w sąsiedztwie dróg o dużym natężeniu ruchu samochodowego oraz 891 mieszkańców regionów wiejskich Okres badań: Każdy wzrost stężenia PM10 o 10 µg/m 3 prowadzi do: - spadku FEV1 o 1,68% - spadku MEF50 o 4,61%

28 Przekrojowe badanie dzieci w wieku 7-14 lat z Bytomia ( ), n=5733 Skutek zdrowotny Liczba dzieci Odległość od głównej drogi (100m) IS* (95% PU) Gęstość ruchu w okręgu do 100m IS* (95% PU) Astma rozpoznana przez lekarza 238 1,47 (0,95-2,27) 1,60 (1,07-2,39) Alergiczny nieżyt nosa 487 1,28 (0,92-1,78) 1,24 (0,90-1,70) Objawy nieżytu nosa ,13 (0,91-1,41) 1,17 (0,95-1,44) Uporczywy kaszel 975 0,98 (0,76-1,28) 1,09 (0,86-1,39) Świszczący oddech 572 1,09 (0,79-1,51) 1,08 (0,80-1,47) Napady duszności 475 0,89 (0,61-1,29) 1,09 (0,79-1,52) Skrzypek M, Zejda J, Kowalska M. IJOMEH 2013

29 Częstość astmy u dzieci

30 Świszczący oddech w ostatnim roku 15.6% 9.8%??? 16.6% 4.0% 1.4% BelarusUkrainePolandAsthmaStudy 2.9% 6.9% 2.0% 6.8% Astma Spastyczne zapalenie oskrzeli

31 Niedodiagnozowanie astmy u polskich dzieci 1822 dzieci w wieku 6-12 lat Katowice no classification 6.7% 11.6% Astma kiedykolwiek rozpoznana przez lekarza: 5,4% healthy children 90.1% 77.9% Po klinicznej weryfikacji 413 dzieci Realna częstość astmy: 9,0-11,8% ok 50% przypadków pozostaje bez rozpoznania children with asthma 3.2% 10.5% respiratory symptoms - respiratory symptoms +

32 astma Astma kontrolowana Choroby alergiczne 1993 N= N= N= N=214 51,3% 51,3% 69,5% 60,7% 53,8% 84,2% 86,5% 82,7%

33 Związek pomiędzy Fractional Exhaled Nitric Oxide (FeNO) i wskaźnikami spirometrycznymi w badaniu epidemiologicznym Badanie przekrojowe 134 dzieci w wieku 6-9 lat - ISAAC kwestionariusz - FeNO pomiary (NIOX MINO ATS/ERS) FeNO: 5,0-57,0 ppb (14,3±9,3 ppb) stężenia FeNO - Dzieci z alergią vs bez alergii: 3,16 (95% PU: 1,21-8,29) - Kontakt ze zwierzętami vs brak kontaktu: 1,39 (95% PU: 0,55-3,52) Barański K. 2016

34 daily number of deaths 7,0 6,8 6,6 6,4 6,2 6,0 5,8 5,6 low niskie średnie medium wysokie high daily PM2.5 concentration Region Woj. śląskie 2003 Zabrze 2005 Zabrze 2012 Scenariusz redukcji pyłu PM woj. śląskie 2012 rok Kowalska M. Short-term effects of changes in fine particulate concentrations in ambient air Air quality. New perspective INTECH 2012 Uniknięta roczna liczba zgonów ogółem (bez zgonów nagłych) n n/ Krótkoterminowe narażenie Roczna liczba hospitalizacji z przyczyn oddechowych (n/ ) o 5 μg/m 3 126,8 2,7 334,6 (7,1/100000) do 20 μg/m 3 588,4 12,5 1544,7 (32,8/100000) o 5 μg/m 3 5 2,6 10,5 (5,5/100000) do 20 μg/m 3 32, ,8 (35,7/100000) o 5 μg/m 3 4,9 2,75 11,2 (6,3/100000) do 20 μg/m 3 40,1 22,35 90,4 (50,4/100000) Kowalski M, Kowalska M IJOMEH HIA tools in APHEKOM project

35 daily number of deaths 7,0 6,8 6,6 6,4 6,2 6,0 5,8 5,6 low niskie średnie medium wysokie high daily PM2.5 concentration Region Woj. śląskie 2003 Zabrze 2005 Zabrze 2012 Scenariusz redukcji pyłu PM woj. śląskie 2012 rok Kowalska M. Short-term effects of changes in fine particulate concentrations in ambient air Air quality. New perspective INTECH 2012 Uniknięta roczna liczba zgonów ogółem (bez zgonów nagłych) n n/ Krótkoterminowe narażenie Roczna liczba hospitalizacji z przyczyn oddechowych (n/ ) o 5 μg/m 3 126,8 2,7 334,6 (7,1/100000) do 20 μg/m 3 588,4 12,5 1544,7 (32,8/100000) o 5 μg/m 3 5 2,6 10,5 (5,5/100000) do 20 μg/m 3 32, ,8 (35,7/100000) o 5 μg/m 3 4,9 2,75 11,2 (6,3/100000) 240 zgonów w Zabrzu do 20 μg/m 3 40,1 22,35 90,4 (50,4/100000) Kowalski M, Kowalska M IJOMEH HIA tools in APHEKOM project

36 Wyzwania dla zdrowia publicznego Art. 2. Zadania z zakresu zdrowia publicznego Mapy potrzeb zdrowotnych: Demograficzna i epidemiologiczna sytuacja w zakresie infrastruktury medycznej: AOSambulatoryjna opieka specjalistyczna oraz POZ- podstawowa opieka zdrowotna Prognozy potrzeb zdrowotnych, w tym dla chorób układu oddechowego Osoby odpowiedzialne - wojewodowie

37 Standaryzowany wsp. zapadalności na astmę (19+lat) Mapa dla astmy Surowy wsp. hospitalizacji z powodu astmy (19+lat) Niewiadomska E, Kowalska M. 2016

38 Astma u osób dorosłych (19+lat) Struktura wieku osób z rozpoznaną astmą Year 2006 Year 2010 Male Age Female Male Age Female Liczba hospitalizacji i koszt leczenia zaostrzeń astmy ~10 mln PLN/rok Niewiadomska E, Kowalska M Number of hospitalization Cost of hospitalization (PLN)

39 Ustawa antysmogowa

40 Program ochrony powietrza (POP) woj. śląskie Działania ukierunkowane na: osiągnięcie poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu oraz pułapu stężenia ekspozycji Norma średnioroczne stężenie: 5µg/m3 1 h stężenia benzenu w Kędzierzynie Koźlu 1 h stężenia benzenu w Płocku?

41

42 Finansowanie ze środków WFOŚiGW dla inwestycji w woj. śląskim wg raportu NIK za okres regionalne wsparcie

43 KAWKA projekt Regionalne finansowanie ze środków WFOŚiGW w Katowicach trzecia edycja, Część 2) KAWKA Likwidacja tzw. niskiej emisji, poprawa efektywności energetycznej i rozwój źródeł energii odnawialnej na lata grant z NFOŚiGW do 45% kosztów kwalifikowanych pożyczka ze środków WFOŚiGW w Katowicach na 35% kosztów kwalifikowanych uchwałą nr B/32/5/2016 z dnia 12 lipca 2016 r. Zarząd NFOŚiGW nie wyraził zgody na udostępnienie środków finansowych Wojewódzkim Funduszom Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w ramach programu priorytetowego SYSTEM Wsparcie działań ochrony środowiska i gospodarki wodnej realizowanych przez partnerów zewnętrznych. Część 4) KAWKA likwidacja niskiej emisji wspierająca wzrost efektywności energetycznej i rozwój rozproszonych, odnawialnych źródeł energii (tytuł przed zmianą Listy priorytetowych programów: Poprawa jakości powietrza. Część 2) KAWKA likwidacja niskiej emisji wspierająca wzrost efektywności energetycznej i rozwój rozproszonych, odnawialnych źródeł energii) z przeznaczeniem na udzielenie dotacji do kwoty zł. Odmowa dotyczy wszystkich wniosków złożonych w III naborze programu KAWKA.

44 Finansowe wsparcie 19 luty 2016 r. LIFE Małopolska in healthy atmosphere

45 Dum Spiro Spero VII konferencja naukowa Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie 21 kwietnia 2017 r. - Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie Polskie Towarzystwo Chorób Płuc Patronat: Minister Zdrowia i WHO