Językoznawstwo kognitywne nazwa przedmiotu SYLABUS A. Informacje ogólne Opis

Transkrypt

1 Elementy składowe sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Kod 0500-KS1-JKO. Język Język polski. Językoznawstwo kognitywne nazwa SYLABUS A. Informacje ogólne Opis Wydział Historyczno-Socjologiczny Kognitywistyka i komunikacja Studia pierwszego stopnia Ogólnoakademicki Stacjonarne Rodzaj Obowiązkowy, MK_7 Rok studiów /semestr Rok I, semestr 2 Wymagania wstępne Student powinien mieć ogólną wiedzę o języku wyniesioną z liceum oraz (tzw. sekwencyjny system świadomość związków ludzkich umiejętności komunikacyjnych z innymi zajęć i egzaminów) zdolnościami poznawczymi i z kulturą danej społeczności Liczba godzin zajęć dydaktycznych z podziałem na formy prowadzenia zajęć Założenia i cele wykład 15 godz., ćwiczenia 15 godz. Program obejmuje najważniejsze teorie, metody i zasady kognitywnej nauki o języku (semantyki i gramatyki), których przyswojenie pozwoli studentom dostrzegać i analizować związki między językiem a procesami poznawczymi i doświadczeniem społecznym oraz doskonalić własną kompetencję komunikacyjną Podczas zajęć (wykładu i ćwiczeń) omawiane będą zagadnienia międzykulturowych podobieństw i różnic w językowej kategoryzacji świata; mechanizmy tworzenia pojęć i ich kodowania w leksyce i gramatyce języka polskiego oraz kognitywne modele opisu tych procesów, a także rola metafory, metonimii i innych narzędzi myślenia i mówienia o rzeczywistości. Analizowane będą również niektóre pragmatyczne aspekty zdolności symbolicznych człowieka: spełnianie określonych intencji komunikacyjnych i kreatywnych. Metody dydaktyczne oraz ogólna forma zaliczenia wykład (metoda podawcza); ćwiczenia (zadania zespołowe i indywidualne, prezentacje, referaty, dyskusje) zaliczenie na ocenę Efekty kształcenia i W1 Student zna najważniejsze koncepcje teoretyczne i metodologie badań w zakresie językoznawstwa kognitywnego; przyswaja sobie podstawowy zasób pojęć z omawianej dyscypliny i rozumie treści zawarte w literaturze ; W2 ma wiedzę o roli języka jako narzędzia poznania i komunikacji U1 Student umie posługiwać się poznanymi pojęciami i metodami z zakresu lingwistyki kognitywnej w analizie złożonych jednostek językowych; U2 potrafi dokonać interpretacji wypowiedzi pod względem logicznogramatycznym i semantyczno-pragmatycznym K1 Student rozumie potrzebę ustawicznego doskonalenia umiejętności komunikacyjnych jako podstawy rozwoju osobistego i głównego składnika Odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia H_W04 H_W13 H_U01 H_U09 H_K01, H_K02

2 kompetencji humanisty Punkty ECTS 3 Bilans nakładu pracy studenta ii Wskaźniki ilościowe uczestnictwo w zajęciach 30 godz. przygotowanie do zajęć 25 godz. samodzielne lektury 15 godz. konsultacje i zaliczenia 5 godz. Łącznie: 75 godz. Nakład pracy studenta związany z zajęciami iii Punkty : Liczba godzin ECTS wymagającymi bezpośredniego udziału 35 1,8 nauczyciela o charakterze praktycznym 30 1,2 Data opracowania: r. Koordynator : dr hab. Irena Szczepankowska SYLABUS B. Informacje szczegółowe Tę część wypełnia każda osoba prowadząca w danym roku zajęcia z, osobno dla różnych form zajęć (np. wykładu i ćwiczeń). Elementy składowe sylabusu Nazwa Językoznawstwo kognitywne Opis Kod Nazwa kierunku Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Język 0500-KS1-JKO Kognitywistyka i komunikacja Wydział Historyczno-Socjologiczny Język polski Rok studiów/ semestr I rok st. pierwszego stopnia, semestr 2 Liczba godzin zajęć dydaktycznych oraz forma prowadzenia zajęć wykład 15 godz. (metoda podawcza wzbogacona prezentacją multimedialną) Liczba punktów ECTS Podać w wypadku, gdy nie wypełniono części A. Prowadzący dr hab. Irena Szczepankowska Treści merytoryczne 1) Językoznawstwo kognitywne jako globalna i interdyscyplinarna teoria języka. Źródła i inspiracje kognitywnej nauki o języku. Związek kompetencji językowej z innymi zdolnościami poznawczymi. Typy relacji między jednostkami fonologicznymi, semantycznymi i symbolicznymi. Zasady strukturyzacji pojęć w języku. 2) Kategoryzacja językowa ujęcia klasyczne i koncepcja prototypu; kategorie językowe a kategorie pojęciowe. Źródła wiedzy potocznej i naukowej. Relatywizm językowo-kulturowy a uniwersalizm. Związki kategorii semantycznych w sieciach polisemicznych (koncepcje G. Lakoffa i R. Langackera). 3) Podstawowe zasady opisu kategorii znaczeniowych w semantyce kognitywnej: prototypy, schematy wyobrażeniowe, ramy, domeny, wyidealizowane modele kognitywne (propozycje R. Langackera, Ch.

3 Efekty kształcenia wraz ze sposobem ich weryfikacji Forma i warunki zaliczenia Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej Fillmore a, G. Lakoffa). 4) Metafora konceptualna jako narzędzie myślenia, mówienia i działania (metafora strukturalna w ujęciu G. Lakoffa i M. Johnsona). Rodzaje domen poznawczych i ich rola w procesach konceptualizacji. Przestrzenie mentalne i struktury amalgamatowe według G. Fauconniera i M. Turnera. 5) Gramatyka jako schematyczna strukturyzacja treści konceptualne związki kategorii leksykalnych, morfologicznych i składniowych. Kognitywne koncepcje opisu złożonych konstrukcji (modele R. Langackera, L. Talmy ego i A. Goldberg). 6) Akt mowy płaszczyzna kognitywna i pragmatyczna. Kognitywne interpretacje zdarzeń mownych (schematy relacji i role uczestników). Kotwiczenie wypowiedzi w kontekście pozajęzykowym; układ temat remat; realizacja reguł spójności pojęciowej, relacyjnej, funkcjonalnej i stylowej; zasady pragmatycznej interpretacji komunikatu (znaczenia implikowane). 7) Wybrane obszary zastosowania koncepcji i metod lingwistyki kognitywnej: rekonstrukcja językowych obrazów świata; badania uniwersaliów i skryptów kulturowych; modelowanie dyskursu w perspektywie prac nad sztuczną inteligencją. W1, W2, K1 kolokwium pisemne Warunkiem zaliczenia jest obecność na wykładzie (dopuszczalna jedna nieobecność bez usprawiedliwienia). Formą zaliczenia jest kolokwium sprawdzające znajomość zagadnień objętych programem wykładu i zawartych w podanej literaturze Literatura podstawowa (znajomość niezbędna do zaliczenia ): 1) Tabakowska E. /red./, 2001, Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa, Kraków: TAiWPN Universitas. 2) Taylor J.R., 2003, Gramatyka kognitywna, tłum. z ang. M. Buchta, Ł. Wiraszka, red. E. Tabakowska, Kraków: TAiWPN Universitas. 3). Lakoff G., Johnson M., 1988, Metafory w naszym życiu, tłum. T.P. Krzeszowski, Warszawa: PWN. 4) Bartmiński J., 2006, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin: Wyd. UMCS [cz. I]. 5) Habrajska G., 1996, Kategoryzacja a klasyfikacja potoczne i naukowe widzenie świata, [w:] Grzegorczykowa R., Pajdzińska A., /red./, Językowa kategoryzacja świata, Lublin: wyd. UMCS, s ) Wierzbicka A. 1999, Język umysł kultura, red. J. Bartmiński, Warszawa [tamże rozdziały: Prototypy i inwarianty; Różne kultury, różne języki, różne akty mowy; Przypadki gramatyczne a natura człowieka). 7) Fauconnier G., Turner M., 2001, Tworzenie amalgamatów jako jeden z głównych procesów w gramatyce, tłum. z ang. W. Kubiński, D. Stanulewicz, [zob. w:] Językoznawstwo kognitywne II. Zjawiska pragmatyczne, Gdańsk: Wyd. UG, s ) Szczepankowska I., 2011, Semantyka i pragmatyka językowa. Słownik podstawowych pojęć z zadaniami i literaturą, Białystok: Wyd. UwB [wybrane hasła i zadania z zakresu semantyki kognitywnej]. Wybór literatury uzupełniającej (dla zainteresowanych) Langacker R., 2009, Gramatyka kognitywna. Wprowadzenie, tłum. z ang. E. Tabakowska i in., Kraków: TAiWPN Universitas. Lakoff G., 2011 [1987], Kobiety, ogień i rzeczy niebezpieczne. Co kategorie mówią nam o umyśle, tłum. z ang. Buchta M., Kotarba A., Skucińska A., Kraków: TAiWPN Universitas, Kraków Tabakowska E. 1995, Gramatyka i obrazowanie. Wprowadzenie do językoznawstwa kognitywnego, Kraków. Kardela H. /red./, 1994, Podstawy gramatyki kognitywnej, Warszawa: PTS. Evans V., 2009, Leksykon językoznawstwa kognitywnego, tłum. M. Buchta i

4 in., Kraków: TAiWPN Universitas. Taylor J. R., 2001, Kategoryzacja w języku. Prototypy w teorii językoznawczej, przeł. A. Skucińska, Kraków; Kubiński W., Kalisz R., Modrzejewska E. /red./, 1998, Językoznawstwo kognitywne I. Wybór tekstów, Gdańsk: Wyd. UG. Sokołowska O., Stanulewicz D., 2006, Językoznawstwo kognitywne III. Kognitywizm w świetle innych teorii, red. Gdańsk: Wyd. UG. Dąbrowska E., Kubiński W., 2003, Akwizycja języka w świetle językoznawstwa kognitywnego, Kraków: TAiWPN Universitas. Bartmiński J., Tokarski R. /red./ 1998, Profilowanie w języku i w tekście, Lublin: Wyd. UMCS. Szczepankowska I., 2007, Czym jest pojęcie we współczesnym językoznawstwie?, Białostockie Archiwum Językowe, nr7, s Danielewiczowa M., 2002, Wiedza i niewiedza. Studium polskich czasowników epistemicznych, Warszawa: Wydawnictwo UW. Ducrot Oswald, Presupozycje, warunki użycia czy elementy treści, tłum. z fr. Joanna Hayewska, Pamiętnik Literacki, z. 1/1975, s Austin John L., 1996 [1962], Jak działać słowami, [w:] Mówienie i poznawanie. Rozprawy i wykłady filozoficzne, tłum. z ang. i oprac. B. Chwedeńczuk, Warszawa: PWN, s Waszakowa K., Neologizmy tekstowe w świetle ram interpretacyjnych, [w:] Bartmiński J., Boniecka B., 1998, Tekst. Analizy i interpretacje, Lublin: Wyd. UMCS, s Stockwell P., 2006, Poetyka kognitywna. Wprowadzenie, tłum. z ang. A. Skucińska, Kraków: TAiWPN Universitas. Miczka E., 2002, Kognitywne struktury sytuacyjne i informacyjne w interpretacji dyskursu, Katowice: Wyd. UŚ. Pawelec A., 2005, Znaczenie ucieleśnione: propozycje kręgu Lakoffa, Kraków: TAiWPN Universitas. Maciejewski W., 1996, O przestrzeni w języku. Studium typologiczne z językiem polskim w centrum, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM. Marody M., 1987, Technologie intelektu. Językowe determinanty wiedzy potocznej i ludzkiego działania, Warszawa: PWN, Kurcz I., 1992, Język a psychologia. Podstawy psycholingwistyki, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. Uwaga: szerszy wybór literatury znajdzie czytelnik w: Szczepankowska I. Semantyka i pragmatyka, op. cit.. Irena Szczepankowska. podpis osoby składającej sylabus i Opis zakładanych efektów kształcenia w zakresie wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych, z uwzględnieniem form zajęć. Uwzględnia się tylko efekty możliwe do sprawdzenia (mierzalne / weryfikowalne). ii Przykładowe rodzaje aktywności: udział w wykładach, ćwiczeniach, przygotowanie do zajęć, udział w konsultacjach, realizacja zadań projektowych, pisanie eseju, przygotowanie do egzaminu. Liczba godzin nakładu pracy studenta powinna być zgodna z przypisanymi do tego punktami ECTS wg przelicznika : 1 ECTS h. iii Zajęcia wymagające bezpośredniego udziału nauczyciela są to tzw. godziny kontaktowe (również te nieujęte w rozkładzie zajęć, np. konsultacje lub zaliczenia/egzaminy). Suma punktów ECTS obu nakładów może być większa od ogólnej liczby punktów ECTS przypisanej temu przedmiotowi.

5 SYLABUS B. Informacje szczegółowe Tę część wypełnia każda osoba prowadząca w danym roku zajęcia z, osobno dla różnych form zajęć (np. wykładu i ćwiczeń). Elementy składowe sylabusu Nazwa Językoznawstwo kognitywne Opis Kod Nazwa kierunku Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Język 0500-KS1-JKO Kognitywistyka i komunikacja Wydział Historyczno-Socjologiczny Język polski Rok studiów/ semestr I rok st. pierwszego stopnia, semestr 2 Liczba godzin zajęć ćwiczenia 15 godz (dyskusje, rozwiązywanie zadań, referaty, prezentacje) dydaktycznych oraz forma prowadzenia zajęć Liczba punktów ECTS Podać w wypadku, gdy nie wypełniono części A. Prowadzący dr hab. Irena Szczepankowska Treści merytoryczne 1. Kognitywne podstawy języka: relacje między językiem, myśleniem i rzeczywistością pozajęzykową. Symbole językowe, znaczenia i pojęcia. Przejawy ikonicznosci i indeksalności w języku. Organizacja kategorii pojęciowych: na przykładzie struktur leksykalnych i gramatycznych. Uniwersalne i kulturowe podstawy kategoryzacji językowej. 2. Onomazjologiczne i semazjologiczne podejście do znaczenia nazw. Prototyp jako wyobrażenie idealnego reprezentanta kategorii. Kategoria radialna Lakoffa i model sieciowy Langackera jako koncepcje opisu znaczeń językowych. Rola schematu i wyidealizowanego modelu kognitywnego w reprezentacji struktury znaczeniowej jednostek językowych. Konkretyzacja i uogólnienie oraz przesunięcia metaforyczne i metonimiczne jako podstawowe mechanizmy polisemii. 3. Profilowanie treści konceptualnych i ich kodowanie na poziomie prostych i złożonych jednostek symbolicznych. Skanowanie temporalne i holistyczne; układ figura/ tło oraz trajektor/ landmark w organizacji sceny zdarzenia mownego ; punkt widzenia konceptualizatora: perspektywa przestrzenna i wartościowanie w procesie poznawania rzeczywistości i kodowania jego rezultatów w języku. 4. Składnia jako łączenie treści informacyjnych w gramatyce kognitywnej: schematy zdarzeń i role ich uczestników; modele zdarzenia mownego według Langackera (model kuli bilardowej i model łańcucha energetycznego). Hierarchiczny i linearny porządek zdania; wykładniki deiksy (osoba, czas), modalności i perspektywy funkcjonalnej. 5. Pragmatyczne aspekty znaczenia językowego: intencja komunikacyjna i akty mowy w koncepcji J. Austina i J. Searle a; warunki fortunności aktów mowy; implikatury konwersacyjne i ich rola w rozumieniu wypowiedzi; zależności między strukturą zdania a typem aktu mowy. Składniki językowego obrazu świata mechanizmy rekonstrukcji i zasady opisu JOS w perspektywie różnic międzykulturowych. 6. Zadania utrwalające stosowanie metod analizy kognitywnej w analizie struktur językowych. 7. Kolokwium zaliczeniowe

6 Efekty kształcenia wraz ze sposobem ich weryfikacji Forma i warunki zaliczenia Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej W2, U1, U2, K1 bieżąca ocena aktywności studenta podczas zajęć oraz wykonania zadań domowych, końcowe kolokwium sprawdzające wiedzę teoretyczną i praktyczną Warunkiem zaliczenia jest obecność na zajęciach (dopuszczalna jest jedna nieobecność w semestrze) i przygotowanie się do nich zgodnie z zaleceniami prowadzącego (lektura, zadania domowe). Forma zaliczenia końcowego kolokwium pisemne (na ocenę) Literatura podstawowa 1) Tabakowska E. /red./, 2001, Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa, Kraków: TAiWPN Universitas. 2) Taylor J.R., 2003, Gramatyka kognitywna, tłum. z ang. M. Buchta, Ł. Wiraszka, red. E. Tabakowska, Kraków: TAiWPN Universitas. [rozdz. 3, 7, 10, 11, 12, 21, 23] 3) Szczepankowska I., 2011, Semantyka i pragmatyka językowa. Słownik podstawowych pojęć z zadaniami i literaturą, Białystok: Wyd. UwB [wybrane hasła i zadania z zakresu semantyki kognitywnej]. 4) Bartmiński J., 2006, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin: Wyd. UMCS [cz. I]. 5) Habrajska G., 1996, Kategoryzacja a klasyfikacja potoczne i naukowe widzenie świata, [w:] Grzegorczykowa R., Pajdzińska A., /red./, Językowa kategoryzacja świata, Lublin: wyd. UMCS, s ). Lakoff G., Johnson M., 1988, Metafory w naszym życiu, tłum. T.P. Krzeszowski, Warszawa: PWN. 7) Wierzbicka A. 1999, Język umysł kultura, red. J. Bartmiński, Warszawa [tamże rozdziały: Prototypy i inwarianty; Różne kultury, różne języki, różne akty mowy; Przypadki gramatyczne a natura człowieka). 8) Bartmiński J., /red./, 1993, Współczesny język polski, red., [seria:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2, Wrocław: Wiedza o Kulturze [rozdziały: Akty mowy; Słownictwo jako interpretacja świata] Wybór literatury uzupełniającej zamieszczono w sylabusie wykładu...irena Szczepankowska podpis osoby składającej sylabus