Czytajmy dzieciom bajki i nie tylko

Transkrypt

1 Czytajmy dzieciom bajki i nie tylko "Książki sprawiają, że opisywane w nich historie i wyrażone opinie stają się twoimi i po skończonej lekturze nie jesteś już tym samym człowiekiem, jakim byłeś, kiedy ją zaczynałeś. Bardzo inteligentni ludzie napisali niektóre z tych stron i jeśli potrafisz czytać z pokorą, cierpliwością i chęcią uczenia się, nigdy się nie zawiedziesz. Nawet to, czego się nie rozumie, utkwi ci w jakimś zakamarku głowy i czeka, żeby kiedyś w przyszłości nabrać sensu i zmienić się w rzeczy piękne i pożyteczne." Arturo Pérez-Reverte Spis treści: 1. Jaki jest wpływ czytania bajek na psychikę dziecka? 2. Mass media a książka. 3. Kryteria wyboru książek do głośnego czytania. 4. Warto pamiętać 1

2 1. Jaki jest wpływ czytania bajek na psychikę dziecka? Czytanie to aktywność, która powinna być jednym z elementów wychowania. Czy czytając dziecku bajki lub w ogóle jakiekolwiek książki w dzieciństwie, możemy spodziewać się, że potem w wieku szkolnym dziecko będzie z automatu zainteresowane czytaniem? Okazuje się, że jeżeli dziecko rozwija się w przeświadczeniu, że książki są obecne w życiu rodziny, jeżeli widzi na co dzień, że rodzice czytają, a książki są czymś wpisanym w codzienność, to staną się one stałym, naturalnym elementem jego świata Każde dziecko można wychować na miłośnika książki pod warunkiem, że jest to jeszcze małe dziecko i ma koło siebie osoby, które je kochają...u dzieci w wieku szkolnym może to być już nieco trudniejsze, jeśli nie ma nawyku kontaktu z literaturą. Czytanie przynosi dobre efekty w przyszłości, na przykład w przygotowaniu dziecka do szkoły, chociażby w sferze zdolności językowych. Dostrzega się pewne różnice pomiędzy dziećmi mającymi stały kontakt z książką, a tymi, którym nie czytano i same nie sięgają do lektur. Okazuje się, że już w pierwszej klasie lepiej radzą sobie te dzieci, którym rodzice dużo czytają i z którymi dużo rozmawiają Czytanie lub jego brak często słychać w języku dziecka, ono też wpływa na wrażliwość, zdolność reagowania na świat, innych ludzi...warto traktować czytanie jak element naturalnego i wszechstronnego kształtowania osobowości dziecka. Dlatego tak ważne jest, aby już we wczesnym dzieciństwie zadbać o rozwój intelektualny i emocjonalny dziecka, do którego przyczyniają się również książki 2

3 Możemy wymienić szereg zalet czytania dzieciom oto niektóre z nich Oddziaływanie na osobowość. Poznawanie świata i poszerzanie kręgu doświadczeń. Zdobywanie wiedzy ogólnej i rozbudowywanie słownictwa. Uczenie myślenia, pomaganie w zrozumieniu ludzi, świata i siebie. Czytając stymulujemy rozwój umysłowy, gdyż dzięki czytaniu w mózgu dziecka powstają miliony połączeń neuronowych, które wpływają na jego inteligencję. Kształtowanie systemu wartości i postaw moralnospołecznych oraz estetycznych. Lektura uczy wartości moralnych, wpływa na zmianę negatywnych postaw na pozytywne. Czytanie bajek to również czas na wspólne rozmowy i dyskusje na temat przeczytanych przygód czy bohaterów. Bajki, szczególnie te z morałem, umożliwiają przekazanie dzieciom w sposób bezpieczny i zrozumiały norm, wartości i ideałów obowiązujących w danym kręgu kulturowym. Czytanie książek z opowiadaniami z różnych stron świata pozwala ukazać maluchom różnorodność na świecie, uczy tolerancji i wrażliwości na to, co odmienne. Zapewnianie atrakcyjnego sposób na spędzanie wolnego czasu. Czytanie książek to świetny sposób na spędzanie wspólnego czasu wraz z dzieckiem. Zamiast posadzenia dziecka przed telewizorem czy komputerem, trzeba wykazać odrobinę więcej wysiłku i cierpliwości podczas czytania lektur. Mimo zapracowania rodzic może czytać dziecku choć minut dziennie. A jeśli będzie 3

4 się zmieniał w tym z mężem czy żoną, to zajmie mu to niewiele czasu, a osiągnie efekty. Najważniejsza jest częstotliwość, a nie długość jednorazowego czytania...najlepiej robić to regularnie. Codzienne głośne czytanie warto zacząć jak najwcześniej i nie odchodzić od tego nawet gdy dziecko samo już dobrze czyta Czytajmy nastolatkom - wspólne czytanie w rodzinie zbliża emocjonalnie, otwiera drogę do trudnych rozmów, chroni przed wieloma problemami wieku dorastania. Kształtowanie rozwoju emocjonalnego. Dziecko zdobywa umiejętność samooceny, uczy się odróżniać prawdę od kłamstwa, wyzbywa się egoizmu, uwrażliwia się na cierpienia innych, kształtuje własne poczucie humoru. Dziecko ma szansę rozwijać inteligencję emocjonalną poprzez identyfikowanie i nazywanie cech postaci albo wczuwanie się w ich położenie. Opowiadania pozwalają kształtować moralność dziecka, które ocenia, czy dany czyn był zły, czy dobry. Czytanie buduje zdolności przeżywania: dostrzegania, nazywania i odczuwania emocji w sposób bezpieczny. Czytanie to czynność niespieszna pozostawia pole i przestrzeń, by dziecko uczyło się procesu analizowania i rozumienia spraw. Stymulowanie rozwoju motorycznego. Dziecko może rysować sceny opisane w książce, przez co stymuluje rozwój zdolności manualnych, może przedstawiać bohaterów i ich przygody przy użyciu różnych materiałów plastycznych: gliny, plasteliny, papieru itp 4

5 Rozbudzanie zainteresowań, rozwijanie wyobraźni i pamięci, pobudzanie do kreatywności. Dziecko tworzy rzeczywistości poprzez słowa i różne pomysły działań - samo kreuje swoje zabawy na podstawie tego, co czyta. Podczas czytania zmuszamy nasz mózg do pracy, jaką jest wyobrażanie sobie sytuacji w której aktualnie znalazł się bohater. Dzięki czytaniu książek granice naszej wyobraźni zostają znacznie poszerzone Rozwijanie komunikacji, wzbogacanie słownika, nauka poprawności gramatycznej i stylistycznej wypowiedzi. Uczenie myślenia i doskonalenie koncentracji uwagi. Czytanie wpływa pozytywnie na rozwój koncentracji uwagi, gdyż konieczne jest skupienie się przez dłuższy czas na treści czytanego tekstu. Obraz telewizyjny, pełen ruchu, ciągłych zmian i intensywnych kolorów, wyzwala uwagę mimowolną, natomiast książka wymaga koncentracji nie na formie, a sensie słów. Poprzez czytanie ćwiczy się zatem skupianie uwagi w sposób celowy. Budowanie więzi między dorosłym a dzieckiem. Czytanie książek stanowi okazję do bliskości między rodzicem a dzieckiem. Jest to nie tylko bliskość fizyczna poprzez przytulenie się, ale także bliskość psychiczna niewerbalny komunikat, że dziecko jest ważne, kochane, akceptowane i że mamie i tacie zależy na jego poczuciu bezpieczeństwa. Małe dzieci są przeważnie czytelnikami biernymi słuchają książek, które czytają im rodzice. Dla nich więc kontakt z książką oznacza możliwość bliskiego kontaktu z osobą znaczącą, np. mamą, tatą, babcią, dziadkiem, starszym rodzeństwem. Przełożenie jest proste: kocham mamę/tatę kocham książkę (skoro 5

6 mama/tata mi czyta). Gdy czytamy dziecku trzymając je w ramionach, przytulając się do niego i głosem wzbudzając zainteresowanie budujemy w ten sposób trwałe skojarzenie czytania z poczuciem bezpieczeństwa, przyjemności i więzi. Modelowanie u najmłodszych nawyku czytania i zdobywania informacji. 2. Mass media a książka. Dlaczego bajki oglądane w telewizji czy na komputerze nie mogą zastąpić bajek czytanych? Tylko czytanie umożliwia wejście w historię i głębokie przeżywanie. Oglądając bajkę dziecko jest odbiorcą gotowego zestawu skojarzeń, estetycznych wyobrażeń. Może na nie reagować, ale nie ma szansy ich współtworzyć. Czytanie to coś, co dzieje się w relacji: kiedy oglądamy wspólnie z dzieckiem bajkę w telewizji, to jesteśmy bierni. Skupiamy uwagę na obrazach, nie na przeżyciach Natomiast czytanie to coś, co się dzieje w porozumieniu, dziecko ma takie poczucie, że rodzic czytając jest blisko, poświęca mu uwagę. Jest też przewodnikiem, który przeżywa to samo, co dziecko po swojemu, jako dorosły ale tak buduje się poczucie bliskości i wzajemności. Czytając, dorosły bardziej się angażuje: zmienia ton głosu, komunikuje się z dzieckiem niewerbalnie, gdyż czyta całym ciałem. Niektórzy rodzice ubarwiają tekst mową ciała, gestykulacją. Czytanie, to proces twórczy rozwija wyobraźnię, dotyka fantazji i uczuć. Obraz telewizyjny nie ma takiej mocy. W przypadku czytania bajek dziecko ma szansę uruchomić kreatywność i wyobrazić sobie to, co czyta mu rodzic. W głowie dziecka powstają różnorodne obrazy mrocznego lasu, rycerza, 6

7 księżniczki, czarownicy... Nawet wtedy, gdy czytana książka jest ilustrowana, dziecko ma szansę modyfikować obrazy i na ich bazie tworzyć własne wyobrażenia. W ten sposób kształtuje się i rozwija kreatywność oraz twórcze myślenie. Programy w telewizji w postaci gotowej są zwykle mało inspirujące, by zachęcić dziecko do aktywności własnej Kryteria wyboru książek do głośnego czytania. Skoro wiemy, że przy pomocy książek wpływamy na język i wiedzę, postrzeganie świata, rozwój zainteresowań, postawy i system wartości, to niezwykle istotne okazuje się to, CO czytamy naszym dzieciom Warto zadać sobie pytanie, czy książka, którą prezentujemy dzieciom spełnia kryteria wyboru dobrych książek do czytania? W wyborze lektury do czytania istotne wydaje się uwzględnienie kilku kryteriów - oto ich lista Ważne jest, by lektura dla dziecka była: ciekawa dla niego sensowna - o czymś ważnym dla dziecka rozwijająca ważną cechę bądź umiejętność np. wrażliwość, poczucie humoru napisana lub tłumaczona poprawną i ładną polszczyzną dostosowana do wieku i wrażliwości, nie wzbudzająca lęków i niepokoju Zastanawiajmy się czy teksty wybierane dla dzieci są literacko wartościowe...starajmy się zwracać uwagę na czystość języka, formę i przekaz dostosowany do wieku dziecka. Warto sięgać po to, co polecają autorytety w zależności od wieku małego czytelnika. 7

8 Czytajmy dzieciom to, na czym my byliśmy wychowywani, aby pokazać dziecku naszą historię życia Już sam fakt, że tę samą bajkę czytała moja babcia mojej mamie, jest narracją, przekazem rodzinnym, który warto pielęgnować. ucząca myślenia oraz radzenia sobie z trudnymi uczuciami i sytuacjami niosąca pozytywny przekaz moralny, promująca wzorce właściwych postaw i zachowań, niosąca przesłanie szacunku wobec dziecka, innych ludzi, zwierząt, przyrody, kraju, dobrych tradycji, uznanych norm społecznych, sprawiedliwego prawa Dzieci potrzebują jasnego przekazu moralnego, co jest dobre, a co złe. Jeśli lektura pozostawia tu wątpliwości, zawsze warto z nimi rozmawiać o właściwych postawach i wyborach - takich, które nie ranią innych i służą dobru ogólnemu. rozwijająca wrażliwość estetyczną kształtująca postawę optymizmu i wiary w siebie oraz pozytywne nastawienie do świata unikająca stereotypów związanych z płcią, rasą, narodowością, kulturą, nawet jeśli podane są w niewinnej lub humorystycznej formie unikająca antywzorców np. przykładów, że zachowania naganne wiodą do sukcesu 4. Warto pamiętać... Nawyk czytania i miłość do książek musi powstać w dzieciństwie, dlatego starajmy się, by czytanie dziecku stało się codzienną, podstawową aktywnością, bez której nie da się funkcjonować. 8

9 Czytanie to doskonałe zajęcie dla rodziców, którzy mają mało czasu dla swych dzieci i nie zawsze wiedzą jak go wypełnić. Nie potrzeba tytułów naukowych ani drogiego sprzętu, by czytać dzieciom. Ważnym wydarzeniem rodzinnym mogą stać się targi książki. Nie trzeba dobrej dykcji, by być najlepszym nauczycielem czytania dla swego dziecka. Starajmy zapoznawać się z książką przed przeczytaniem jej dziecku. Ważne, by nie przymuszać dzieci do czytania, bo można tym spowodować trwały uraz. Czas spędzony z książką powinien kojarzyć się z przyjemnością, szczęśliwą chwilą... Szkolna nauka czytania bywa dla dzieci stresem, bo czytają publicznie, często pokonując wstyd. Jeśli wcześniej uda się wytworzyć w dziecku dobre, pogodne skojarzenia, czytanie nie będzie dla niego wysiłkiem, tylko radością. Polecana lektura: Bajki terapeutyczne Maria Molicka Przygotowała Martyna Ozych pedagog specjalny w SSPI STO nr 100 w Warszawie 9