Conversatoria Linguistica Rok I (2007) Joanna Kuć Akademia Podlaska w Siedlcach

Transkrypt

1 Joanna Kuć Akademia Podlaska w Siedlcach Conversatoria Linguistica Rok I (2007) Nazwiska z sufiksem ski/-cki w XVII-wiecznych księgach kościelnych parafii mokobodzkiej Bazą materiałową niniejszego artykułu są zapisy XVII-wiecznych nazw osobowych w księgach metrykalnych parafii Mokobody. Objęty badaniami obszar nie stanowił odrębnej jednostki geograficznej, jest on jednak niezwykle interesujący dla badaczy róŝnych dyscyplin językoznawczych ze względu na zbiegające się tu dawne granice dialektalne Mazowsza i Podlasia, wyznaczone naturalnym biegiem rzeki Liwiec oraz występowanie złoŝonych czynników pozajęzykowych: historycznych, administracyjnych, politycznych, kulturowych i społecznych mających wpływ na kształtowanie się i zasób nazewnictwa osobowego na Podlasiu (por. nt. Biernacka 1966, 54). Okres, z którego pochodzi analizowany materiał, naleŝy zaliczyć do wczesnej, ale nie początkowej fazy procesu kształtowania się nazwiska w dzisiejszym rozumieniu 1, jako nazwy rodowej, wspólnego dla całej rodziny miana, które dzieci biorą zazwyczaj po ojcu, a Ŝona po męŝu (SJP Dor, SJP Szym). Jak wynika z ekscerpcji źródłowej, posiadanie nazwisk było juŝ zjawiskiem powszechnym wśród mokobodzian, ale jego ustalanie się jako drugiego (po imieniu) elementu zestawienia antroponicznego, dziedzicznego i niezmiennego, bez motywacji znaczeniowej, jest jeszcze procesem Ŝywym. NaleŜy zaznaczyć, Ŝe przed wiekiem XIX w Polsce mamy jeszcze do czynienia ze zwyczajowym prawem w tym zakresie. Oznaczało to, Ŝe posiadanie i uŝywanie nazwisk było uwarunkowane potrzebą identyfikacji w Ŝyciu codziennym i społecznym, było zjawiskiem obyczajowym, a nie prawnym (Rymut 1999, 25-31), nie zapewniało tym samym gwarancji urzędowych w postaci dziedziczenia i niezmienności nazwisk. Mokobodzkie antropoleksemy wyekscerpowane z Liber baptisatorum i Liber copulatorum 2 są zróŝnicowane pod wieloma względami: językowym (semantyka, struktura) oraz pozajęzykowym, między innymi społecznym. Ustrój społeczny oraz hierarchia poszczególnych stanów społeczeństwa XVII-wiecznej Rzeczypospolitej niejednokrotnie determinowały formy językowe oraz źródła leksykalne nazwisk. Miana mogły więc wskazywać na przynaleŝność ich nosicieli do odpowiedniej klasy, wartościując zarazem miejsce osoby w hierarchii stanowej (Kaleta 1998, 55). W materiale źródłowym z Mokobód występuje wiele nazwisk odmiejscowych tworzonych kilkoma formantami. Najbardziej produktywne są tu ski, -cki i sufiksy komponowane z ich udziałem, takie jak: -owski, -ewski, -inski, -ynski, - enski, -anski, -acki, -ecki, -icki, które kreują łącznie 457 nazwisk, co na łączną liczbę 1660 wszystkich antroponimów męskich, stanowi 27,5 %. Nazwy męskie 1 W artykule dla oznaczenia dodatkowego, stojącego obok imienia, elementu nazwy osobowej przyjęłam termin nazwisko. Stosuję go w odniesieniu do tych form nazewniczych (patronimików, nazw odmiejscowych, odapelatywnych, odzawodowych, odetnicznych), z których na przestrzeni wieków wykształciły się dzisiejsze nazwiska. 2 Mokobodzkie księgi kościelne datowane są na lata i zawierają rejestry ochrzczonych i małŝeństw.

2 JOANNA KUĆ: NAZWISKA Z SUFIKSEM SKI/-CKI W XVII-WIECZNYCH KSIĘGACH KOŚCIELNYCH utworzone rzeczonymi przyrostkami są więc najliczniej reprezentowane nie tylko wśród form derywowanych słowotwórczo. Status odmiejscowej formy przymiotnikowej jako nazwy osobowej był przedmiotem zainteresowania wielu badaczy (por. m. in. Taszycki 1964, Matuszewski 1975, Rospond 1966, Kowalik-Kaleta 1981). Językoznawcy i historycy starali się przedstawić etapy ewolucji oraz atrybuty tych nazwisk uznanych za typowo polskie i szlacheckie. Historia formantu ski sięga, zdaniem S. Rosponda (1966), wieku XIII. Pierwotnie był to sufiks dzierŝawczy, później w ogóle przymiotnikowy, który powiązany z określoną nazwą miejscową wskazywał na relację osoby nominowanej do nazwy miejscowości. Związek ten dotyczył często posiadania, miejsca zamieszkania, niekiedy miejsca urodzenia. Rzadziej formacje na ski identyfikowały osobę poprzez nazwę regionu czy narodowości (np. Podlaski, Ruski) (por. Bubak 1986). Charakterystykę nazwisk o strukturze ski podał W. Taszycki (1964). Badacz nie rezerwował ich jedynie dla szlachty. Według niego, formy na ski uŝywane były takŝe przez chłopów przesiedleńczych oraz mieszczan. JeŜeli nazwisko odmiejscowe dotyczy przedstawiciela stanu szlacheckiego, ma charakter posesjonatywny (bazą do utworzenia antroponimu jest nazwa majątku czy dóbr ziemskich, których szlachcic był właścicielem), jeśli chłopa ma charakter migracyjny, wskazuje bowiem na miejsce poprzedniego zamieszkania. W podobny sposób rozpatruje to m. in. J. Bystroń, który ponadto do nazwisk odmiejscowych zalicza formy przyimkowe - zwane analitycznymi (Jan z Brzezia) i późniejsze przymiotnikowe - zwane syntetycznymi (Brzeziński) oraz podaje chronologię ich występowania (Bystroń 1993, 41). S. Rospond tłumaczy genezę i status analitycznych form odmiejscowych wpływem języka niemieckiego i łaciny, uwaŝając je za twory typowo kancelaryjne obecne w antroponimii polskiej jeszcze w XVII wieku (Rospond 1965, 40). Z kolei Z. Kowalik-Kaleta przekonuje, Ŝe mechanizm powstawania zestawienia Boguslaus de Brezno jest taki sam jak późniejszego typu nazewniczego na ski Brzeziński (Kowalik-Kaleta 1981, 34-40). Oba sposoby identyfikacji reprezentują najstarszy typ określeń wyraŝających relację osoby do nazwy miejscowości, z której pochodziła. Deskrypcje odmiejscowe, zarówno łacińskie z przyimkiem de, jak i polskie z przyimkiem z, jako wcześniejsze, wychodziły z uŝycia juŝ w wieku XV, zdominowane przez derywaty syntetyczne typowe dla struktur antroponimicznych języka polskiego (Kaleta 1998, 45, Szulowska 1992). Określenia opisowe sporadycznie notowane są jeszcze w mokobodzkich źródłach z XVII w., często w funkcji dodatkowego elementu nazewniczego, np.: Joannes Dobiecki de villa Repla, Mathias Kolczenski z Łucka, lab. Joannis Kozdrzewski de Tykocin, nob. Valentinus Bazyk de Choieczno i in. PowyŜsze zapisy moŝna teŝ uznać za typ syntetyczno-analityczny świadczący o tym, Ŝe w średniopolszczyźnie przymiotnikowa forma odmiejscowa na ski nie zawsze informowała o aktualnej relacji między osobą nominowaną a nazwą miejscową, od której pochodził antroponim. Związek ten wyraŝała dodana do syntetycznej analityczna forma przyimkowa. Do dziś w gwarach uŝywa się analitycznych form odmiejscowych jako określeń nieoficjalnych (Bubak 1986, 123). W okresie od XIII do XIV w. nazwiska z formantem ski stają się bardzo popularne i wyraźnie dominują na całym obszarze ziem polskich, zwłaszcza na Mazowszu i w Wielkopolsce, gdzie sufiks ten miał najstarszą tradycję (Rospond 1966, 7-10). Odmiejscowe nazwy na ski pretendują do symbolu szlachectwa, 134

3 II JĘZYKOZNAWSTWO HISTORYCZNE STUDIA I ROZPRAWY bogactwa, wysokiej pozycji polityczno-społecznej, a takŝe kultury szlacheckiej (Taszycki 1964, Matuszewski 1975, Rospond 1966, Kaleta 1998). W średniopolszczyźnie szlachta dąŝy do tego, aby swoje nazwisko wyróŝnić nobilitującą końcówką ski. Robią to równieŝ niektórzy mieszczanie i chłopi, zaopatrując swoje miana w ten uprzywilejowany przyrostek (Bystroń 1993, 76-86) 3. W związku z takimi zmianami rzeczony formant zatraca swoją pierwotną, dzierŝawczą funkcję na rzecz funkcji typowo strukturalnej. Zdaniem S. Rosponda, dzieje się tak od połowy XVI wieku (Rospond 1966). Z kolei E. Breza wykazuje, Ŝe najwcześniejsze poświadczenia tego procesu na Pomorzu notowane są w drugiej połowie XVI w., a w końcu XVII w. nazwiska apelatywne i imienne masowo przybierają wtórny sufiks ski i formanty pochodne (Breza 1983, 27-74). XVII-wieczny materiał antroponimiczny z Mokobód takŝe potwierdza czysto mechaniczne uŝycie przyrostków ski/-cki. Prawie 1/10 całego zasobu na ski/-cki to niewątpliwie nazwiska wtórnie urobione na wzór produktywnego modelu. O tej świadomej dąŝności do uszlachetniania świadczą nie tylko podstawy nazw, które pochodzą od róŝnorodnych apelatywów, por. np. Modracki, Chronicki, Pawski, Selerowski oraz od imion chrześcijańskich, niekiedy słowiańskich w postaci oficjalnej lub derywowanej, np. Chodorski, Olexienski, Jac(z)kowski. Jak wiadomo, pod względem formalnym przyrostki ski/-cki mogą występować w postaciach rozszerzonych, takich jak: -ow-ski/-ew-ski, -iń-ski/-eński/-yń-ski,-ań-ski; -icki, -ecki, -acki itp. Przykłady mokobodzkich nazwisk sygnalizują, Ŝe do tworzenia antropoleksemów wzorcowych słuŝyły przede wszystkim sufiksy rozszerzone, podczas gdy nazwiska odmiejscowe formował głównie podstawowy przyrostek ski, por. m. in. Seler+ow-ski, Siark+ow-ski, Dom+owski, Giz+in-ski, Drop+in-ski. NaleŜy teŝ wspomnieć o pewnych ograniczeniach graficzno-fonetycznych związanych z przejmowaniem przez stany niŝsze relacyjnych nazwisk na ski. W nazwiskach uwaŝanych za społecznie lepsze ustala się tendencja do pisowni w- w przyrostku wski. Pozostaje to w związku z faktem, Ŝe antroponimy utworzone od nazw miejscowych na ów, -ew powinny być pisane z w-. Przymiotniki dzierŝawcze, w których zanika w- w grupie wsk-, są niewątpliwie w formie zwulgaryzowanej i mogą świadczyć o tym, Ŝe rodzina nie dopilnowała we właściwym czasie pisowni nazwiska i Ŝe nie ma dokumentów, na podstawie których starałaby się o sprostowanie tego faktu (Bystroń 1993, 91). Uproszczenie etymologicznego wsk- datuje się od XIV w. Jest ono szczególnie częste na Mazowszu, w związku z północnomazowiecką wymową kaŝdego owski jako oski. Stąd w XVII-wiecznych nazwiskach mokobodzian obserwujemy formy wariantywne, takie jak: Dmo(w)ski, Krzymo(w)ski, Mistko(w)ski oraz nazwiska Chronoski, Dabroski, Muchoski, Ulanoski, Zimieski świadczące o uproszczeniach graficznofonetycznych. Ze względu na łączliwość sufiksu ski nie tylko z nazwami miejscowymi i apelatywnymi, ale równieŝ z imionami, naleŝy wspomnieć o jeszcze jednej funkcji -ski patronimicznej (Smoczyński 1966, ). Na taką właściwość tego formantu wskazują oboczności strukturalne pewnych nazwisk. W badanych 3 Proces ten opisał W.N. Trepka w ksiąŝce pt. Liber generationis plebanorum ( Liber Chamorum ), cz. I-II, wyd. W. Dworzaczek, J. Bartyś i Z. Kuchnowicz, pod red. W. Dworzaczka, Wrocław-Warszawa-Kraków

4 JOANNA KUĆ: NAZWISKA Z SUFIKSEM SKI/-CKI W XVII-WIECZNYCH KSIĘGACH KOŚCIELNYCH źródłach, co prawda, obserwujemy warianty róŝnorodnych nazwisk, np. Woitkowicz, Woitkowski//Woytkowski czy Wlotkowicz//Wlotkowski, moŝe to jednak świadczyć o tendencji do ulepszania pod względem strukturalnym pewnych nazw osobowych, nie zaś o nowej, znaczeniowej funkcji patronimicznej przyrostka ski. Godna uwagi jest takŝe kwestia dwuznaczności niektórych formacji na ski, które moŝna interpretować jako nazwiska odmiejscowe lub odosobowe z rozszerzonymi formantami, por. np. Drzazgowski od n. os. Drzazga (SSNO) lub n. m. Drzazgowo; Kaczkowski od n. os. Kaczka (SSNO) lub n. m. Kaczkowo; Majewski od n. os. Maj (SSNO) lub n. m. Majewo; Olszewski od n. os. Olsza (SSNO) lub n. m. Olszewo; Witkowski od n. os. Witek (SSNO) lub n. m. Witkowo i in. Nazwiska tego typu budzą wiele wątpliwości interpretacyjnych, nie zawsze bowiem bez odpowiedniego kontekstu źródłowego moŝna podać ich genezę. ToteŜ w antroponimach o podwójnej, odmiejscowej lub odosobowej motywacji słowotwórczej, naleŝy przyjąć, Ŝe sufiks ski pełni pierwotną, odmiejscową funkcję. Jako modelowe (wzorcowe) traktować zaś takie nazwiska, dla których brak podstawy motywującej w postaci nazwy miejscowej. Zdecydowana większość mokobodzkich antroponimów o strukturze ski/-cki derywowana jest wyłącznie nazwami miejscowymi. Uwyraźnia się w nich pierwotna właściwość orzekania o relacjach przynaleŝności w stosunku do miejscowości urodzenia lub pochodzenia przodków, Ŝywa jeszcze w XVII-wiecznej antroponimii (Kaleta 1991, ). Podstawami antropoleksemów z formantami ski/-cki są zarówno nazwy miejscowości naleŝących do parafii mokobodzkiej, jak i nazwy wykazujące duŝy rozrzut geograficzny z przewagą wschodnich terenów Rzeczypospolitej, Mazowsza i Mazur. Te pierwsze tworzą następujące nazwiska: Broskowski, Choiecki, (Chojęcki), C(z)arnow(i)eski, Dmo(w)ski, Jaruzelski//Jeruzelski, Kisielenski, Kudelski, Mącze(n)ski, Osi(e)nski, (Pienieski), Pienkowski, Polkowski, Połaski//Polaski, Skubniewski, Swin(i)arski//Swynarski, X(i)ezopolski// Xięzopolski, Zajęcki, Zaliwski, Zukowski. Natomiast nazwiska, takie jak: Łęczycki, Sicki, Zmucki, Olesnicki, Chmielnicki, Komorowski, Radziminski, Brudzienski, Zaborski, Zaleski i inne mogą być dowodem migracji ich nosicieli z róŝnych stron Polski (i nie tylko) oraz silnych osadniczych wpływów mazowieckich na Podlasiu (Wiśniewski 1964). Warto jeszcze zwrócić uwagę na inną kwestię związaną z osadnictwem. Do XVII-wiecznej parafii mokobodzkiej naleŝało wiele wsi drobnoszlacheckich, których mieszkańcy uŝywali jednego, wspólnego nazwiska o charakterze dzier- Ŝawczo-przymiotnikowym na ski, wywodzącego się od nazwy osady szlacheckiej, np. w KsięŜopolu mieszkali KsięŜopolscy, w Jaruzelach Jaruzelscy//Jeruzelscy, w Męczynie Męczyńscy, w Osinach - Osińscy 4. Taka sytuacja implikowała konieczność precyzyjniejszego określania osoby nominowanej dodatkowym antroponimem, aby odróŝnić ją od innych nosicieli tego samego nazwiska na ski. W przypadku męŝczyzn była to najczęściej nazwa odapelatywna, często odzawodowa lub patronimiczna, rzadziej odetniczna, por. m. in. przydomki szlacheckie rodziny Osi(e)nskich: Joannes Osienski Gawrych, Andreas Osienski Woydylo, Jacobus Pisarcik Osienski, Joannes Osienski Safranik, 4 Ową współzaleŝność nazw miejscowości i nazwisk rodów ilustruje dla terenów Podlasia w XVI wieku A. Jabłonowski, Podlasie, t. III, Warszawa 1909, s

5 II JĘZYKOZNAWSTWO HISTORYCZNE STUDIA I ROZPRAWY Martinus Niemczik Osienski, Mathias Osienski Rafał, Molitoris Osienski dicti Kapusta, nob. Garbarz Osienski Safranek, Joannis Osienski Biiacyk, nob. Joannis Wit Osienski, nob. Martinus Osienski Bozek, nob. Osienski Kosciołek, nob. Stanislaus Osienski Zolniercik, Joannis Osinski Pyczko, Mathias Osinski Wicziak, nob. Bartholomeus Osinski Wroblak, nob. Casimirus Osinski Piątek, nob. Gregory Osinski Rytel i inne. XVII-wieczne źródła z Mokobód zawierają bogatą dokumentację nieoficjalnych nazwisk tego typu, które w opinii T. Skuliny, mogły być niekiedy pozbawione zdolności charakteryzowania nosicieli, (Skulina 1974, ) choć niektóre miały genezę odprzezwiskową. Przydomki ulegały antroponimizacji (stawały się antroponimami) oraz substantywizacji (stawały się rzeczownikami o funkcji proprialnej, czyli podobnie jak inne antropoleksemy miały określone znaczenie, oznaczały identyfikowane osoby, ale nic nie znaczyły w sensie definicji słownikowych) (Miodunka 1976, 48-50). Przydomki szlacheckie usamodzielniły się z czasem jako nazwiska w sensie prawnym. Poddany ekscerpcji XVII-wieczny materiał pokazuje niewątpliwie ewolucję przydomków szlachty podlaskiej, poświadczone są bowiem w mokobodzkich księgach kościelnych przypadki zmiany kolejności w formule identyfikacyjnej. Nazwisko odmiejscowe na ski występowało kilkakrotnie jako trzecia identyfikacja po imieniu, zaś przydomek jako nazwa wyróŝniająca na miejscu drugim, np. nob. Albertus Zemlik Jaruzelski; nob. Joannis Szczepanik Osienski; nob. Joannis Wit Osienski. Nierzadko szlachta gubi antroponim na ski, utoŝsamiający ją z innymi nosicielami tego samego nazwiska, a uŝywa samych przydomków: nob. Jacobus Pisarcik; nob. Joannis Safranik; nob. Martinus Niemczik. Przydomki szlacheckie jako nazwy fakultatywne były niezalegalizowanymi nazwiskami, ale pełnione przez nie funkcje: wyróŝniająca i referencjalna, wskazywały na ich obligatoryjność w zaściankach szlacheckich. Przeprowadzona analiza XVII-wiecznych nazw osobowych na ski pozwala stwierdzić, Ŝe sufiks ten pełnił w nazwiskach przede wszystkim dwie funkcje: odmiejscową oraz strukturalną, która miała charakter pragmatyczny nobilitujący nosicieli mian o strukturze ski/-cki. Przymiotnikowe nazwiska odmiejscowe zakończone na ski/-cki (i warianty tych sufiksów) były oparte na relacji przynaleŝności osoby do miejscowości. Sufiksy ski/-cki odznaczały się nieograniczoną produktywnością, łączyły się ze wszystkimi typami nazw miejscowych zarówno bezsufiksalnych, jak i derywowanych, np.: Banecki < n. m. Bania, Bielenski < n. m. Bielany, Bielinski < n. m. Bielino, Bielina, Chmielnicki < n. m. Chmielnik. Zdecydowana większość odmiejscowych form na ski odnosiła się do szlachty, o czym świadczą określenia łacińskie przed zestawieniami antroponimicznymi, takie jak: nobiles, dominus, generosus, famatus itp. Wtórne, wobec dzierŝawczych nazw odmiejscowych, miana wzorcowe z formantem ski znacznie rozszerzyły typy podstaw, z którymi łączył się ten przyrostek. Największą grupą są struktury apelatywne reprezentujące róŝne autosemantyczne części mowy (Rudnicka-Fira 2004, 152), w następnej kolejności zaś imiona i etnonimy. W związku z tym widoczne jest zatarcie się pierwotnej funkcji formantów ski/-cki i przejęcie skonwencjonalizowanej funkcji strukturalnej. śywotność na badanym terenie nazwisk wzorcowych potwierdzają zwłaszcza derywaty z sufiksami rozszerzonymi inski/-ynski, -enski, -owski/-ewski identyfikujące przedstawicieli wszystkich stanów społecznych: szlachtę, mieszczan i chłopów. 137

6 JOANNA KUĆ: NAZWISKA Z SUFIKSEM SKI/-CKI W XVII-WIECZNYCH KSIĘGACH KOŚCIELNYCH Bez względu na funkcję, jaką pełnił przyrostek ski, antroponimy o tej strukturze do dziś zachowały odmianę przymiotnikową, choć - występując obok imienia - tworzą szczególnego rodzaju grupę nominalną. Z syntaktycznego punktu widzenia są rzeczownikami o funkcji proprialnej. Oprócz form odmiejscowych na ski w XVII-wiecznych księgach parafialnych z Mokobód znajdują się jeszcze inne formacje wskazujące na odmiejscowe pochodzenie ich nosicieli. Są to latynizmy, które naleŝą do oficjalnego, kancelaryjnego sposobu identyfikacji osób. Jest ich niewiele i niemal zawsze występują obok polskich zestawień antroponimicznych, por. np. Mocobodensis Paulus Grabowski, Valentinus Antonik civis Mokobodentis. Literatura: Biernacka M.(1966), Wsie drobnoszlacheckie na Mazowszu i Podlasiu. Tradycje historyczne a współczesne przemiany, Wrocław Warszawa Kraków; Breza E.(1983), Nazwiska typu Kaczorowski: Kaczor, Urbański: Urban na Pomorzu Gdańskim, Gdańskie Studia Językoznawcze III, Wrocław Warszawa Gdańsk Łódź; Bubak J.(1986), Proces kształtowania się nazwiska mieszczańskiego i chłopskiego, Kraków; Doroszewski W., red, (1962), SJP Dor IV, Słownik języka polskiego, Warszawa; Jabłonowski A.(1909), Podlasie, t. III, Warszawa, s ; Kaleta Z.(1991), Od predykacji do nominacji samoistna tendencja historycznej ewolucji nazwisk słowiańskich, Prace Filologiczne XXXVI, s ; Kaleta Z.(1998), Nazwisko w kulturze polskiej, Warszawa; Kowalik-Kaleta Z.(1981), Staropolskie nazwy osobowe motywowane przez nazwy miejscowe, Kraków; Matuszewski J.(1975), Polskie nazwisko szlacheckie, Łódź; Miodunka W.(1976), Znaczenie nazw własnych w świetle analizy grup nominalnych współczesnej polszczyzny mówionej, Onomastica XXI, s ; Rospond S.(1966), O nazwiskach na ski, Poradnik Językowy, z. 1, s. 1-12; Rudnicka-Fira E.(2004), Antroponimia Krakowa od XVI do XVIII wieku. Proces kształtowania się nazwiska, Katowice; Rymut K.( ), Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, t. I i II, Kraków; Skulina T.(1974), Funkcja przezwisk w systemie antroponimicznym, Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej XIII, s ; Smoczyński P.(1966), O semantycznych i morfologicznych właściwościach sufiksu ski w nazwiskach polskich, [w:] Studia językoznawcze poświęcone Prof. dr. Stanisławowi Rospondowi, Wrocław, s ; SSNO, ( ), Słownik staropolskich nazw osobowych, red. W. Taszycki, t. I-VI; t. VII: Suplement, red. M. Malec, Wrocław ; Szulowska W.(1992), Imiennictwo dawnej ziemi halickiej i lwowskiej, Warszawa; Szymczak M., red. (1984), SJP Szym II, Słownik języka polskiego, Warszawa; Taszycki W.(1964), Kilka uwag o nazwach mieszkańców od nazw krain i miejscowości, Prace Filologiczne XVIII, cz. 3; 138

7 II JĘZYKOZNAWSTWO HISTORYCZNE STUDIA I ROZPRAWY Trepka W. N.(1963), Liber generationis plebanorum ( Liber Chamorum ), cz. I-II, wyd. W. Dworzaczek, J. Bartyś i Z. Kuchnowicz, red. W. Dworzaczek, Wrocław-Warszawa-Kraków; Wiśniewski J.(1964), Rozwój osadnictwa na pograniczu polsko-rusko-litewskim od końca XIV do połowy XVII wieku, Acta Baltico-Slavica, t. I, Białystok. Surnames with suffix ski/-cki in the 17th century church registers of Mokobody parish Summary The article concentrates on the people s surnames from the parish Mokobody. It is a village now, but it used to be a town on the banks of The Liwiec River which delimits an old border line between the two regions: Podlasie and Mazowsze. 17 th century is an interesting time for research work because evolution in the way of identification took place between 16 th and 18 th centuries when the processes of molding and establishing surnames were recorded. Semantic and structural analysis showed typical patterns of the 17 th century men s surnames. It s necessary to notice the high frequency in the use of local surnames with the suffix ski/-cki. Most of them have in their base the names of villages the people came from like: Męczynski from Męczyn, Księzopolski from Księzopole, Osinski from Osiny, others added the suffix ski to their appellative surnames like: Gizinski or Selerowski. The described surnames became the symbol of a noble origin and constituted a pattern for townsmen and peasants who added suffix -ski to their appellative surnames. 139