R E G U L U S OPINIA PRAWNA. zapytanie Zleceniodawcy. Treść opinii

Transkrypt

1 R E G U L U S OPINIA PRAWNA Przedmiot opinii: Zleceniodawca opinii: Podstawy faktyczne opinii: Podstawy prawne opinii: określenie zasad stosowania redukcji akcji spółki konsolidującej na podstawie ustawy o zasadach nabywania od Skarbu Państwa akcji w procesie konsolidacji spółek sektora elektroenergetykcznego Kolegium Związków Zawodowych przy Koncernie Energetycznym ENERGA S.A. zapytanie Zleceniodawcy ustawa z dnia 7 września 2007 r. o zasadach nabywania od Skarbu Państwa akcji w procesie konsolidacji spółek sektora elektroenergetycznego (Dz. U. Nr 191, poz ze zm.) dalej zwana Ustawą rozporządzenie Ministra Skarbu Państwa z dnia 19 lutego 2008 r. w sprawie sposobu określenia liczby akcji spółki konsolidującej podlegających zamianie i trybu dokonywania zamiany akcji lub prawa do akcji spółki konsolidowanej na akcje spółki konsolidującej (Dz.U. Nr 41, poz. 250 ze zm.) dalej zwane Rozporządzeniem ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych Dz.U. Nr 94, poz.1037 ze zm. dalej zwany KSH ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. KODEKS CYWILNY (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) zwana dalej KC Treść opinii Szczegółowe określenie podstaw prawnych Podstawami prawnymi regulującymi zagadnienie będące przedmiotem niniejszej opinii są następujące przepisy: 1. art. 3. ust. 3 Ustawy, zgodnie z którym Suma akcji spółki konsolidującej udostępnionych uprawnionym pracownikom spółek konsolidowanych i ich spadkobiercom oraz uprawnionym akcjonariuszom, na zasadach określonych w ul. Łucka 15/ Warszawa tel fax drozdowski@sdkancelaria.pl Strona 1 z 6

2 ustawie, nie moŝe przekroczyć 15 % liczby akcji objętych przez Skarb Państwa w spółce konsolidującej w zamian za wniesione akcje spółki konsolidowanej art. 5 ust. 1 zdanie pierwsze Ustawy, zgodnie z którym Uprawnieni pracownicy spółek konsolidowanych oraz uprawnieni akcjonariusze mogą skorzystać z prawa zamiany posiadanych akcji spółki konsolidowanej na akcje spółki konsolidującej, o ile złoŝą pisemne oświadczenie o zamiarze dokonania zamiany wszystkich posiadanych akcji. 3. art. 9 Ustawy określający sposób ustalenia wartości akcji spółek konsolidowanych i konsolidujących, zgodnie z którym jako wartość akcji spółek konsolidowanych przyjęta zostanie wartość, po której akcje spółek konsolidowanych zostały wniesione na pokrycie kapitału zakładowego odpowiednich spółek konsolidujących, natomiast wartość akcji spółek konsolidujących zostanie ustalona według tych samych metod, według których została ustalona wartość akcji spółek konsolidowanych na potrzeby wniesienia na pokrycie kapitału zakładowego tych spółek konsolidujących na dzień rejestracji podwyŝszenia kapitału zakładowego spółek konsolidujących. Ponadto bardziej szczegółowo zagadnienie reguluje 2 ust. 3 Rozporządzenia, zgodnie z którym w przypadku gdy suma udostępnianych akcji spółki konsolidującej mogłaby przekroczyć wysokość określoną w art. 3 ust. 3 Ustawy, nastąpi proporcjonalna redukcja liczby akcji spółki konsolidującej udostępnianych w zamian za akcje spółek konsolidowanych. Akcje spółki konsolidującej zostaną przydzielone zgodnie z zasadą proporcjonalnej redukcji. Wnioski 1. Nie ulega wątpliwości, Ŝe z prawa do otrzymania akcji spółki konsolidującej w zamian za akcje spółek konsolidowanych mają jedynie ci uprawnieni pracownicy i akcjonariusze, którzy zadeklarują zamiar dokonania zamiany wszystkich posiadanych przez nich akcji co ewidentnie równa się niemoŝności zgłoszenia do zamiany tylko części akcji spółki 1 w analizie pominięto przypadek gdy uprawnieni pracownicy nabywają prawo do ekwiwalentu jako nie znajdujący zastosowania w grupie Energa S.A. Strona 2 z 6

3 konsolidowanej. Brak takiej deklaracji powoduje, Ŝe uprawniony nie będzie uczestniczył w zamianie. 2. Nie ulega wątpliwości, Ŝe uprawnieni pracownicy i akcjonariusze nie mogą otrzymać w zamian za akcje spółek konsolidowanych więcej niŝ 15 % akcji spółki konsolidującej i to nie liczonych od całego kapitału zakładowego spółki konsolidowanej lecz jedynie od tej jego części, która została pokryta akcjami spółek konsolidowanych. W przypadku gdyby tak miało być zastosowana będzie proporcjonalna redukcja liczby akcji spółki konsolidującej przeznaczonych do zamiany, co oznacza, Ŝe uprawnieni pracownicy i akcjonariusze otrzymają mniej akcji spółki konsolidującej niŝ wynikałoby to z wstępnego przeliczenia. 3. Z wniosków opisanych w pkt 1 i 2 nie wynika jednak, Ŝe uprawnieni pracownicy i akcjonariusze w ramach zamiany z uwzględnieniem redukcji mają oddać wszystkie posiadane akcje spółek konsolidowanych, innymi słowy nigdzie nie została zapisana zasada, Ŝe proporcjonalnej redukcji mają podlegać jedynie akcje spółki konsolidującej. Nie są uprawnione sygnalizowane twierdzenia, Ŝe przepisy Ustawy lub Rozporządzenia przewidują tylko redukcję akcji spółki konsolidującej. Przeciwko takiej tezie przemawiają następujące argumenty. a) Taka interpretacja byłaby sprzeczna podstawową konstytucyjną zasadą ochrony własności (art. 21 i 64 Konstytucji), gdyŝ skutkowałaby wymuszeniem na uprawnionych pracownikach i akcjonariuszach swego rodzaju wywłaszczenie z części ich majątku w postaci posiadanych przez nich tych akcji spółki konsolidowanej, których wartość nie znajdzie odzwierciedlenia w wartości akcji spółki konsolidującej otrzymanych w ramach wymiany. W państwie prawa taka interpretacja przepisów nie moŝe być uznana za prawidłową. MoŜna nawet stwierdzić, Ŝe gdyby w Ustawie lub Rozporządzeniu taka konstrukcja redukcji akcji spółki konsolidowanej była wyraźnie przewidziana to zapisowi takiemu moŝna byłoby zarzucić niekonsytutucyjność, co skutkowałoby usunięciem takiej regulacji z porządku prawnego przez Trybunał Konstytucyjny. b) Z literalnego brzmienia Ustawy oraz Rozporządzenia nie wynika, Ŝe zredukowana ilość akcji spółki konsolidującej ma być wydawana uprawionym pracownikom i akcjonariuszom w zamian za wszystkie posiadane przez nich akcje spółki Strona 3 z 6

4 konsolidowanej. Nie moŝna tego odczytać ze sformułowania Suma akcji spółki konsolidującej udostępnionych uprawnionym pracownikom spółek konsolidowanych i ich spadkobiercom oraz uprawnionym akcjonariuszom, na zasadach określonych w ustawie, nie moŝe przekroczyć 15 % liczby akcji objętych przez Skarb Państwa w spółce konsolidującej w zamian za wniesione akcje spółki konsolidowanej (art. 3 ust. 3 Ustawy), gdyŝ dotyczy ono jedynie akcji spółki konsolidującej i w Ŝaden sposób nie reguluje losu akcji spółek konsolidowanych. c) Nie moŝna takiego wniosku wyprowadzać takŝe ze sformułowania art. 5 ust. 1 Ustawy: Uprawnieni pracownicy spółek konsolidowanych oraz uprawnieni akcjonariusze mogą skorzystać z prawa zamiany posiadanych akcji spółki konsolidowanej na akcje spółki konsolidującej, o ile złoŝą pisemne oświadczenie o zamiarze dokonania zamiany wszystkich posiadanych akcji. gdyŝ reguluje on jedynie obowiązek złoŝenia oświadczenia o zamiarze dokonania zamiany wszystkich posiadanych przez uprawnionego akcji spółki konsolidowanej, co dotyczy wstępnej procedury ustalania ilości akcji zgłoszonych do zamiany. Z tak sformułowanego przepisu nie moŝna wyciągać tak daleko idących wniosków, iŝ skutkowałoby to wydaniem w zamian za akcje o określonej wartości akcji o wartości niŝszej. Z początkowej części art. 5 ust. 1 zdanie pierwsze Ustawy ( Uprawnieni ( ) mogą skorzystać z prawa zamiany posiadanych akcji ) wynika, Ŝe ustawodawca w tym miejscu nie określił, czy zamianie musi podlegać całość akcji spółki konsolidowanej naleŝących do danego uprawnionego, czy teŝ moŝliwa jest zamiana tylko część tych akcji. Z faktu, iŝ uprawniony musi złoŝyć oświadczenie o zamiarze dokonania zamiany wszystkich posiadanych akcji, wcale nie wynika, Ŝe wszystkie jego akcje muszą podlegać zamianie w sytuacji gdy dochodzi do redukcji ilości akcji, które otrzymuje on w zamian. Z przepisu tego zatem równieŝ nie wynika, Ŝe w efekcie zamianie musi podlegać całość akcji spółki konsolidowanej naleŝących do danego uprawnionego. Przepis ten wymaga jedynie aby uprawniony jeśli chce uczestniczyć w zamianie akcji zadeklarował zamianę wszystkich swoich akcji. Oświadczenie to jest jednak tylko deklaracją zamiaru uczestniczenia w zamianie, a nie moŝna traktować go jako rezygnacji z (zrzeczenia się) części posiadanego przez uprawnionego majątku w postaci niektórych akcji spółki konsolidowanej. d) Identycznie wnioski nasuwają się z analizy 2 ust. 3 Rozporządzenia, które równieŝ mówi o redukcji akcji spółki konsolidującej nie rozstrzygając czy w razie otrzymania zredukowanej liczby akcji spółki konsolidującej Uprawieni mają utracić wszystkie swoje akcje w spółce konsolidowanej. Zgodnie z tym przepisem bowiem W przypadku gdy Strona 4 z 6

5 suma udostępnianych akcji spółki konsolidującej mogłaby przekroczyć wysokość określoną w art. 3 ust. 3 ustawy ( ), nastąpi proporcjonalna redukcja liczby akcji spółki konsolidującej udostępnianych w zamian za akcje spółek konsolidowanych. Akcje spółki konsolidującej zostaną przydzielone zgodnie z zasadą proporcjonalnej redukcji. e) W świetle powyŝszego stwierdzić naleŝy, Ŝe z gramatycznego brzmienia przepisów art. 5 ust. 1 Ustawy i 2 ust. 3 Rozporządzenia nie wynika, Ŝe w zamian za zredukowaną liczbę akcji spółki konsolidującej Uprawniony powinien oddać wszystkie swoje akcje w spółce konsolidowanej. Pozbawienie w takiej sytuacji uprawnionego części akcji, które w zamianie nie uczestniczą jest niesprawiedliwe i sprzeczne z zasadą równego traktowania akcjonariuszy (art. 20 KSH), gdyŝ akcje spółki konsolidującej, które Skarb Państwa wcześniej otrzymał w zamian za akcje spółek konsolidowanych (w ramach podwyŝszenia kapitału), nie ulegają Ŝadnej redukcji. f) Przepisy dotyczące zamiany akcji opierają się na konstrukcji umowy zamiany uregulowanej w Kodeksie Cywilnym (art. 603 i 604), a podkreślić naleŝy, Ŝe w prawie cywilnym nie kwestionuje się zasady ekwiwalentności świadczeń przy umowach wzajemnych, zgodnie z którą kaŝde świadczenie winno być w sensie ekonomicznym równe wzajemnemu świadczeniu drugiej strony. Ekwiwalentność tę ocenia się w kategoriach subiektywnych, co oznacza, Ŝe zgoda stron co do wartość wzajemnych świadczeń wystarcza do uznania ich ekwiwalentności - C. śuławska w: Dmowski Stanisław, Sychowicz Marek, Ciepła Helena, Kołakowski Krzysztof, Wiśniewski Tadeusz, śuławska Czesława, Gudowski Jacek, Bieniek Gerard, Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania. Tom II, Warszawa 2007 Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis (wydanie VII) str. 16. W przypadku zamiany akcji na podstawie Ustawy nie moŝna jednak mówić nawet o subiektywnej ekwiwalentności świadczeń SP i uprawnionego gdyŝ brak jest zgody uprawnionego na zamianę akcji o większej wartości (spółki konsolidowanej) na akcje o mniejszej wartości (spółki konsolidującej) i zgody takiej nie moŝna interpretować z samego oświadczenia o zamiarze zamiany wszystkich akcji, gdyŝ to oświadczenie składane jest w momencie gdy nie wiadomo jeszcze czy dojdzie do redukcji akcji spółki konsolidującej. g) Nie moŝna równieŝ kierować się interpretacją, która zmierzałaby do wykazania, Ŝe celem Ustawy (w jej znowelizowanym brzmieniu) jest uporządkowanie struktury akcjonariatu spółek branŝy energetycznej poprzez uniknięcie dzielenia akcji spółek konsolidowanych pomiędzy dotychczasowych akcjonariuszy (uprawnionych) a SP, co skutkowałoby koniecznością przekazania przez uprawnionych wszystkich posiadanych Strona 5 z 6

6 akcji spółki konsolidowanej Skarbowi Państwa. Ustawa bowiem nie narzuca obowiązku zamiany akcji spółki konsolidowanej przez uprawnionego co oznacza, Ŝe istnieje moŝliwość, Ŝe w strukturze akcjonariatu spółki konsolidowanej pozostaną uprawnieni akcjonariusze, zatem efekt w postaci wyklarowania się struktury akcjonariatu nie zostanie osiągnięty. Reasumując: Nie ma podstaw do przyjęcia, Ŝe uprawnieni pracownicy i akcjonariusze mogą być w drodze redukcji akcji spółki konsolidującej pozbawieni przysługującej im własności (w postaci tej części akcji spółek konsolidowanych, która nie znajduje pokrycia w akcjach spółki konsolidującej po dokonaniu ich redukcji). Zatem w sytuacji gdy dojdzie do ustalenia redukcji akcji spółki konsolidującej, następuje równieŝ odpowiednia zmiana w ilości akcji spółki konsolidowanej które uprawnieni muszą przekazać Skarbowi Państwa. Warszawa, dnia 5 sierpnia 2009 r. Grzegorz Drozdowski radca prawny Strona 6 z 6