Wpływ Europejskiej Agencji Obrony na bezpieczeństwo europejskie

Transkrypt

1 Wpływ Europejskiej Agencji Obrony na bezpieczeństwo europejskie 1. Pojęcie bezpieczeństwa Pojęcie bezpieczeństwa wiąże się bezpośrednio ze zdolnością państwa do ochrony wewnętrznych wartości oraz dążeniem do zapewnienia niezbędnej obrony przed zagrożeniami nadchodzącymi spoza jego granic 1. Jako że zagrożenia, na które narażone jest państwo nie występują przez cały czas i ze stałym nasileniem zauważyć należy, że zagadnienie bezpieczeństwa jest stopniowalne i zmienne w czasie. Bezpieczeństwo państwa zmienia się w sposób płynny i występuje w różnych powiązanych ze sobą wymiarach, które składają się na jego ogólny i spójny obraz 2. W literaturze przedmiotu znaleźć można dwa pojęcia - bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa narodowego. Pojęcia te stosuje się w sposób synonimiczny, choć występują między nimi pewne różnice, jako że współczesne państwa mają przeważnie charakter wielonarodowy z różnym udziałem mniejszości narodowych, pojęcie naród utożsamiane jest ze zbiorem obywateli danego państwa, a przez to bezpieczeństwo państwa i narodowe może być tożsame. Rozwijając przytoczoną już definicję bezpieczeństwo państwa rozumieć należy jako zdolność władz i narodu do zapewnienia i utrzymywania ochrony na poziomie gwarantującym zachowanie i przetrwanie wewnętrznych wartości, takich jak: państwo w sensie instytucjonalnym, naród jako grupa etniczna, biologiczne przetrwanie ludności, integralność terytorialna, niezależność polityczna obywateli, ład społeczny oraz ochrona własności i jakości życia obywateli 3. Co najważniejsze uniwersalny charakter bezpieczeństwa przedstawianego jako sieć łącząca i spajająca społeczeństwo i przyrodę na poziomie wewnątrzpaństwowym, regionalnym oraz globalnym, uzależniająca jednostki, społeczeństwa i państwa oraz wszystkie zachodzące procesy oznacza zarówno obserwowany w danej chwili stan zabezpieczenia interesów państwa (jako instytucji oraz obywateli) przed wszelkimi 1 Z. Nowakowski, I. Protasowicki, J. Rajchel, H. Szafran, Rola premierów RP w polityce bezpieczeństwa państwa po 1989 roku, Warszawa 2012, s Z. Nowakowski, Bezpieczeństwo państwa w koncepcjach programowych partii parlamentarnych w Polsce po 1989 roku, Warszawa 2009, s K.A. Wojtaszczyk, Bezpieczeństwo państwa - konceptualizacja pojęć [w:] Bezpieczeństwo państwa, red. K.A. Wojtaszczyk, A. Materska-Sosnowska, Warszawa 2009, s. 11, 18.

2 zagrożeniami i niebezpieczeństwami istniejącymi w dynamicznym otoczeniu międzynarodowym, jak również zmienny w czasie proces 4. W przypadku kształtowania bezpieczeństwa Unii Europejskiej i państw członkowskich należy mieć na uwadze zatem, że na jego kształt wpływ mają różne czynniki, wśród których wymienić można: zmiany sytuacji geopolitycznej, powstawanie nowych zagrożeń we Wspólnocie i poza jej granicami, zmiany w potencjale gospodarczym, militarnym, naukowo-technicznym, moralnym, demograficznym, wydajności pracy, intelektualnym, państw i społeczeństw, zmiany w trwałości systemu politycznego i struktur państwowych i wspólnotowych, oraz systemu prawnego, zmiany w poziomie relacji politycznych, gospodarczych, finansowych i technologicznych pomiędzy państwami członkowskimi i Unii jako całości z państwami trzecimi, czy też efektywność systemu kierowania, włącznie z polityką zagraniczną i zewnętrznymi stosunkami finansowymi. Zróżnicowane są także środki wykorzystywane w celu budowy i zapewniania bezpieczeństwa. Wśród nich wydzielić można środki: polityczne, wojskowe, gospodarcze, naukowo-techniczne, kulturowe, informacyjne, edukacyjne, ideologiczne i ekologiczne. Kryteria ich doboru są dobierane w indywidualny sposób do każdego pojawiającego się zagrożenia. Instrumentarium wykorzystywane do przeciwdziałania zagrożeniom odzwierciedla zasoby materialne i intelektualne Wspólnoty oraz poszczególnych państw członkowskich, na bazie których jest budowane. Dokładne nakreślenie tego powiązania umożliwia zestawienie działań ze środkami wykorzystywanymi w polityce bezpieczeństwa Unii Europejskiej Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa i Wspólna Polityka Bezpieczeństwa i Obrony UE Początkiem integracji europejskiej w zakresie obronności był plan ogłoszony przez premiera Republiki Francuskiej Rene Plevena 24 października 1950 roku. Europa przechodziła wówczas intensywną odbudowę zniszczeń z okresu II wojny światowej i oprócz korzystania z pomocy Stanów Zjednoczonych (European Recovery Program realizowany przez Organizację Europejskiej Współpracy Gospodarczej) 6 rozważano możliwości integracji politycznej i gospodarczej. Plan Plevena został ogłoszony po ujawnieniu koncepcji 4 J. Rajchel, Ewolucja istoty i zakresu bezpieczeństwa narodowego, Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej, Zarządzanie i Marketing, Kwartalnik, zeszyt 16, nr 2/2009, Rzeszów 2009, s R. Zięba, Instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego. Koncepcje - struktury - funkcjonowanie, Warszawa 2004, s Z. Nowakowski, I. Protasowicki, Bezpieczeństwo polityczne i militarne Polski po 1989 roku, Rzeszów 2008, s. 100.

3 utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali przez Jeana Monneta i Roberta Schumana. Za bezpieczeństwo Europy odpowiadałaby wspólna armia złożona z sił zbrojnych państw Europy dowodzona i kontrolowana przez ponadnarodowy sposób, wykluczając jednak możliwość dowodzenia Niemiec - w pierwszej kolejności miało to zapobiec eskalacji zagrożenia w przypadku ich remilitaryzacji 7. Europejska Wspólnota Obronna (Communauté européenne de défense, CED) założona 27 maja 1952 roku przez Belgię, Francję, Holandię, Luksemburg, RFN i Włochy była rozwinięciem planu Plevena. Państwa te zdecydowały się przekazać swoje kompetencje w zakresie obrony nowo utworzonym organom ponadnarodowym - Komisariatowi EWO, Radzie EWO i Zgromadzeniu Parlamentarnemu EWO. Państwa członkowskie EWO miały utrzymywać narodowe siły zbrojne, nad którymi dowodzenie prowadzone byłoby w ramach organizacji. Do realizacji założeń nowej organizacji w praktyce jednak nie doszło, ponieważ po wyborach parlamentarnych we Francji nowe władze nie podjęły ratyfikacji traktatu usuwając ją z porządku obrad Zgromadzenia Narodowego Francji zaplanowanego na 30 sierpnia 1954 roku i nie wyznaczając nowego terminu głosowania, przez co traktat wygasł w naturalny sposób. Zmiana polityki Francji nie powstrzymała jednak integracji europejskiej w zakresie obronności. Wielka Brytania, Belgia, Francja, Holandia, Luksembrug, Włochy i RFN z udziałem Kanady i Stanów Zjednoczonych podpisały 23 października 1954 roku tak zwane układy paryskie, które otworzyły RFN drogę do remilitaryzacji i integracji ze strukturami NATO. Ponadto poszerzono o Włochy i RFN podpisany kilka lat wcześniej (17 marca 1948 roku) Traktatu brukselskiego o wzajemnej pomocy wojskowej oraz współpracy ekonomicznej i kulturalnej, powołując nową organizację - Unię Zachodnioeuropejską. Organizacja ta miała spełniać funkcje pierwotnie zaplanowane dla EWO, jednakże zrezygnowano (na wniosek Wielkiej Brytanii) z ponadpaństwowego zarządzania siłami zbrojnymi. W 1990 roku UZE zostało poszerzone o Hiszpanię i Portugalię, a w 1991 roku o Grecję. Grono państw członkowskich uzupełniały państwa o statusie obserwatorów - Austria, Dania, Finlandia, Irlandia i Szwecja, oraz państwa w roli członków stowarzyszonych - Czechy, Polska, Islandia, Norwegia, Turcja i Węgry. Do początku lat 90. XX wieku UZE nie miała samodzielnych zdolności obronnych, a zapewnianie bezpieczeństwa Europie należało do NATO. UZE została włączona do struktur Wspólnoty w ramach Traktatu o Unii Europejskiej podpisanym w Maastricht, przez co Unia Zachodnioeuropejska stała się elementem systemu Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej jako organ odpowiedzialny za obronność. Zwiększono wówczas kompetencje UZE w taki sposób, by siły zbrojne mogły działać poza obszarem państw członkowskich (niosąc pomoc humanitarną, oraz w ramach misji przywracania lub 7 Z. Nowakowski, Mechanizm finansowania operacji zbrojnych Athena jako składnik Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony Unii Europejskiej [w:]

4 utrzymania pokoju). Niemcy i Francja dodatkowo postulowały utworzenie europejskiego korpusu zbrojnego podlegającego bezpośrednio UZE, lecz z możliwością wykorzystania go przez NATO. Kierunek integracji w ramach polityki bezpieczeństwa Unii Europejskiej jednak stopniowo ograniczał rolę Unii Zachodnioeuropejskiej. W Traktacie amsterdamskim zakładano jeszcze, że Rada Unii Europejskiej mogła podejmować w porozumieniu z instytucjami UZE decyzje o wspólnych akcjach, lecz już wówczas dało się zauważyć różnice pomiędzy wizją przyszłej roli UZE w polityce poszczególnych państw członkowskich, przez co w Traktacie z Nicei zmieniającym Traktat o Unii Europejskiej zrezygnowano z zapisów robiących z UZE część politycznych i obronnych procesów integracji europejskiej, wyłączając ją tym samym poza Unię Europejską. O s t a t e c z n i e k o m p e t e n c j e U Z E z o s t a ł y p r z e j ę t e p r z e z Wspólną Politykę Bezpieczeństwa i Obrony (Common Security and Defence Policy, CSDP) prowadzoną w ramach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej (WPZiB), choć Unia Zachodnioeuropejska jako organizacja istniała nadal. Głównym celem WPBiO było zwiększenie zdolności UE do prowadzenia samodzielnych działań operacyjnych i szybkiego decydowania na wypadek wystąpienia kryzysu - uniezależnienie państw członkowskich Unii Europejskiej od procesu decyzyjnego NATO, choć wciąż Sojusz pozostawał podstawą bezpieczeństwa na terenie Wspólnoty, a Unia zadeklarowała wręcz chęć zwiększenia współpracy z NATO oraz lepsze wykorzystanie zdolności operacyjnych w ramach działań wspólnych, co miało usprawnić szybkość reakcji w przypadku kryzysu. W tym celu w Helsinkach ogłoszono Europejski Cel Operacyjny (Helsinki Headline Goal, European Headline Goal), aby do końca 2003 roku utworzyć korpus tysięcy żołnierzy (w ramach sił lądowych, morskich i lotniczych) zdolny do przeprowadzenia dowolnej, co najmniej rocznej misji petersberskiej. Na spotkaniu w Sintrze 28 lutego 2000 roku Ministrowie Obrony państw członkowskich za cele działania korpusu obrali operacje na terytorium Europy oraz na jej obrzeżach. W czerwcu 2000 roku ustalono natomiast zasady współpracy z państwami NATO nie należącymi do Unii Europejskiej oraz państwami ubiegającymi się o członkostwo w UE na misjach prowadzonych przez Wspólnotę. W 2000 roku ustanowiono także ramy instytucjonalne WPBiO. 14 i 15 lutego powołano organy tymczasowe WPBiO - Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa, Struktury Wojskowe, a Sekretarzowi Generalnemu Rady przydzielono ekspertów z państw członkowskich. Następnie 22 maja 2000 roku wydzielono stały Komitet do spraw Cywilnych Aspektów Zarządzania Kryzysowego (CivCom). Stałe instytucje WPBiO powołano traktatem z Nicei w grudniu 2000 roku, na mocy którego organy tymczasowe zostały zastąpione 22 stycznia 2001 roku przez Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa (PSC), Komitet Wojskowy

5 Unii Europejskiej (European Union Military Committee, EUMC), Sztab Wojskowy Unii Europejskiej (EUMS) oraz Komórkę Policyjną. Przeciągające się procedury wdrażania Euorpejskiego Celu Operacyjnego sprawiły, że 18 czerwca 2004 roku został on zastąpiony Celem Operacyjnym 2010, a pragmatyka ujawniła potrzebę powołania dodatkowych instytucji w ramach WPBiO, przez co 12 lipca 2004 roku powołano Agencję do spraw Rozwoju Zdolności Obronnych, Badań, Zakupów i Uzbrojenia Europejską - tzw. Europejską Agencję Obrony (European Defence Agency, EDA), która miała zająć się rozwojem przemysłu obronnego państw członkowskich Unii Europejskiej i dbaniem o wyposażenie sił szybkiego reagowania. W styczniu 2005 roku rozpoczęto tworzenie Komórki Cywilno-Wojskowej, która miała tworzyć Centra Operacyjne, 3 listopada 2005 roku powołano Stały Zespół Łącznikowy NATO przy Sztabie Wojskowym UE, a 1 marca 2006 roku powstałą Komórka Planistyczna Unii Europejskiej w Kwaterze Głównej NATO. Operacjami związanymi z zarządzaniem kryzysowym na terenie Unii Europejskiej zajmować się miało Europejskie Kolegium Bezpieczeństwa i Obrony (European Security and Defence College, ESDC) utworzone 18 lipca 2005 roku. Po ostatecznym rozwiązaniu Unii Zachodnioeuropejskiej WPZiB przejęła dwie agencje odpowiedzialne za przetwarzanie i dostarczanie informacji analitycznych na podstawie zdjęć satelitarnych - Centrum Satelitarne Unii Europejskiej (The European Union Satellite Centre, EUSC) oraz promujący wspólną kulturę bezpieczeństwa Instytut Unii Europejskiej Studiów nad Bezpieczeństwem (European Union Institute for Security Studies, EUISS) Agencja do spraw Rozwoju Zdolności Obronnych, Badań, Zakupów i Uzbrojenia Unii Europejskiej Wprowadzanie w życie i realizacja założeń Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa oraz Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony pozbawione były z jednej strony szczegółowych przepisów wykonawczych, z drugiej zaś brakowało wyspecjalizowanej agencji odpowiedzialnej bezpośrednio za ten obszar funkcjonowania Unii Europejskiej. Utworzenie Agencji do spraw Rozwoju Zdolności Obronnych, Badań, Zakupów i Uzbrojenia miało przyczynić się do wprowadzenia w życie WPZiB i przyspieszyć realizację odpowiednich strategii (odpowiednio w porozumieniu z Komisją i działającym na terenie Unii przemysłem). 8 Z. Nowakowski, Mechanizm finansowania operacji zbrojnych Athena jako składnik Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony Unii Europejskiej, s.

6 Europejska Agencja Obrony (ang. European Defence Agency) jest podstawowym elementem polityki bezpieczeństwa i obrony UE. W istocie, zapewnia ona prawne i instytucjonalne ramy współpracy między państwami członkowskimi w dziedzinie obronności. Pomimo faktu, że kraje Unii Europejskiej wydaja rocznie na zbrojenia blisko 160 mld euro, co zapewnia drugie miejsce na świecie po Stanach Zjednoczonych Ameryki (330 mld euro), wyposażenie wojskowe państw członkowskich UE nie zapewnia odpowiedniego poziomu (zwłaszcza porównywalnego z USA) jeśli chodzi o kluczowe obszary współczesnego pola walki, takie jak np.: dowodzenie i komunikacja, rozpoznanie i śledzenie celów (włączając w to rozpoznanie satelitarne oraz użycie bezzałogowych statków powietrznych), strategiczny transport powietrzny, czy też amunicja precyzyjnie kierowana. Istotne problemy dla krajów Unii stwarzają bowiem racjonalizacja wydatków obronnych, uzgodnienie podziału zadań między siły zbrojne poszczególnych państw i określenie zasad opracowywania, pozyskiwania i wdrażania różnych systemów uzbrojenia. Istotne braki w wyposażeniu i zdolności współdziałania sił zbrojnych, które państwa członkowskie UE zamierzały włączyć do tzw.: Europejskich Sił Szybkiego reagowania określono już podczas prac nad europejskim Celem Operacyjnych (Headline Goal) w roku 1999 w Helsinkach. W 2001 r. zatwierdzono plan działania na rzecz europejskich zdolności obronnych (ECAP), jednakże do roku 2004, według zestawienia postępów w zwiększaniu zdolności obronnych (Capabilities Improvement Chart 2004) usunięto jedynie część zaobserwowanych braków. W 2010 r. zaś przyjęto nowy Cel Operacyjny w celu przyspieszenia prac nad europejskim potencjałem obronnym. Europejska Agencja Obrony została ustanowiona na podstawie art. 42, ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej. Jej zadania są wymienione w art. 45 TUE. Ponadto Traktat ustanawiający konstytucję dla Europy, w art. I 41 ust. 3 oraz art. III 311, przewiduje utworzenie Agencji ds. Rozwoju Zdolności Obronnych, Badań, Zakupów i Uzbrojenia (Europejskiej Agencji Obrony). Jednakże jeszcze przed datą ratyfikacji tego traktatu przez państwa Unii zdecydowano się na utworzenie wspomnianej Agencji. Odpowiednie działania zainicjowano w dniach czerwca 2003 w czasie obrad Rady Unii Europejskiej w Salonikach. Powołano zespół ds. utworzenia Agencji na czele z brytyjskim urzędnikiem Nickiem Whitneyem do opracowania aktu prawnego pt.: Wspólne działanie w sprawie ustanowienia Europejskiej Agencji Obrony (ang. European Defence Agency, EDA), który to został przyjęty przez Radę Unii Europejskiej w dniu 12 lipca 2004 r. (2004/551/WPZiB). Powstaniu Agencji towarzyszyły liczne kontrowersje, które wiązały się z różnym postrzeganiem przyszłych zadań i funkcjonowania Agencji. Według m. in. Francji, Agencja miała być dużą strukturą, która promowałaby konsolidację europejskiego przemysłu zbrojeniowego, finansowałaby i koordynowała programy badawcze i wpływał na zakupy zbrojeniowe państw członkowskich zgodnie z zasadą pierwszeństwa dal produktów europejskich buy european. Inne państwa członkowski, zwłaszcza Wilka Brytania, dążyły

7 do utworzenia organizacji składającej się z niewielkiej grupy specjalistów, których zadaniem miałoby być raczej koordynowanie niż kreowanie polityki zbrojeniowej państw członkowskich, z zachowaniem już istniejących struktur i organizacji. Państwa członkowskie UE miałyby nadal pełną swobodę wyboru dostawców uzbrojenia. Ostateczny kształt Europejskiej Agencji Obrony stanowi wynik kompromisu, który zbliżony jest do koncepcji brytyjskiej. EAO podlega kierownictwu Rady Unii Europejskiej, która sprawuje nad nią nadzór i wydaje wytyczne dotyczące działalności Agencji. Agencja posiada osobowość prawną. Jej organami są m.in. Szef Agencji, Rada Sterująca i Dyrektor Naczelny. W ramach wytycznych Rady Unii działa Rada Sterujaca (Steering Board) - organ decyzyjny EAO, w skład której wchodzą szef Agencji, po jednym przedstawicielu państw członkowskich, oraz przedstawiciel Komisji Europejskiej. Rada Sterująca spotyka się co najmniej dwa razy w roku, przy czym po raz pierwszy zebrała się ona w dniu 17 września 2004 r., na szczeblu ministrów obrony, albo w innych konfiguracjach. Funkcję szefa EAO pełni mianowany przez Radę Europejską: Sekretarz Generalny/ wysoki przedstawiciel ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. Od dnia 1 grudnia 2009 r. jest to Catherine Ashton. Bieżącą pracą Rady Sterującej kieruje Dyrektor Naczelny. Jest nim obecnie Niemiec Alexander Weis, który zastąpił Nicka Witney'a z Wielkiej Brytanii. Dyrektor Naczelny Agencji jest powoływany przez Radę Sterującą na wniosek Szefa Agencji na okres trzech lat. Rada Sterująca może przedłużyć ten okres o dwa lata. Dyrektor Naczelny jest szefem personelu Agencji i jest odpowiedzialny za nadzór i koordynację jej jednostek organizacyjnych. Dyrektor Agencji ma dwóch zastępców, którzy są również mianowani przez Radę Sterującą na tych samych warunkach. Do kompetencji Dyrektora Naczelnego zaliczono zapewnianie wykonania rocznego programu pracy Agencji, przygotowywanie pracy Rady Sterującej, w szczególności projektu rocznego pracy Agencji, zapewnianie ścisłej współpracy oraz dostarczanie informacji organom przygotowawczym Rady, zwłaszcza PSC i EUMC, przygotowywanie projektu rocznego budżetu ogólnego przedkładanego Radzie Sterującej, przygotowywanie sprawozdań, zwłaszcza z wykonania budżetu ogólnego Agencji (w tym budżetów projektów lub programów ad hoc), wszelkie kwestie dotyczące bezpieczeństwa. Dyrektor Naczelny jest też szefem personelu Agencji i jest odpowiedzialny za nadzór i koordynację jej jednostek organizacyjnych. Dyrektor Agencji ma dwóch zastępców, którzy są również mianowani przez Radę Sterującą na tych samych warunkach. Agencja pełni cztery podstawowe funkcje, którym odpowiadają cztery wydziały (dyrektoriaty): do spraw zdolności obronnych; badań i technologii; uzbrojenia; oraz przemysłu i rynku zbrojeniowego. Ponadto Agencja stara się dążyć do harmonizacji

8 przepisów prawnych oraz zasad dotyczących zakupów uzbrojenia i sprzętu wojskowego w UE. Głównymi celami działalności Agencji są: - rozwój zdolności obronnych w zakresie zarządzania kryzysowego - Agencja określa przyszłe potrzeby UE w dziedzinie obrony, koordynuje realizację Europejskiego planu działania w sprawach budowania zdolności obronnych i harmonizacji wymagań wojskowych, proponuje wspólne działania w obszarze operacyjnym i zapewnia ocenę priorytetów finansowych; - wzmacnianie i promowanie europejskiej współpracy w dziedzinie uzbrojenia - Agencja proponuje nowe wielostronne projekty współpracy, działa w celu koordynacji istniejących programów oraz zarządza określonymi programami; - wzmacnianie europejskiej bazy przemysłowej i technologicznej w dziedzinie obronności i tworzenie konkurencyjnego europejskiego rynku wyposażenia obronnego (Defence Technological and Industrial Base DTIB) - Agencja opracowuje odpowiednie polityki i strategie w porozumieniu z Komisją i przemysłem, rozwija i harmonizuje odpowiednie zasady i regulacje; - zwiększanie efektywności europejskich badań i technologii w dziedzinie obronności - W konsultacji z Komisją Agencja promuje i koordynuje działania badawcze mające na celu zaspokajanie przyszłych potrzeb w dziedzinie zdolności obronnych. Z zadaniami Agencji wiąże się inicjatywa utworzenia tzw.: Europejskiego Rynku Uzbrojenia (European Defence Equipment Market EDEM), związana bezpośrednio z zadaniem wspierania DTIB, w porozumieniu z Komisja Europejską i przemysłem Unii. Agencja jest otwarta dla wszystkich państw członkowskich Unii, z tym że nie należy do niej Dania, która ze względów konstytucyjnych nie uczestniczy w realizacji Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony. Projekty EAO mogą jednak obejmować jedynie niektóre państwa członkowskie. Aby nie doszło do powstania grupy państw, które współpracują jedynie w zamkniętym gronie, w statucie Agencji znalazło się zastrzeżenie, że rozpoczynając projekt w ramach EAO należy określić na jakich podstawach i na jakim etapie uczestniczyć w nim może każde państwo UE, które wyrazi wolę przystąpienia. Agencja zapewnia państwom członkowskim możliwość prowadzenia projektów ad hoc, tj. dotyczących konkretnego tematu, w które zaangażowane są tylko zainteresowane państwa członkowskie. Ponadto Rada Sterująca może zezwolić osobom trzecim na udział w projektach ad hoc i w tej sytuacji określa warunki współpracy między Agencją i osobami trzecimi.

9 W ramach swojej misji Agencja może nawiązywać współpracę z krajami trzecimi. Może także współpracować z organizacjami międzynarodowymi, takimi jak Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO) lub Organizacja Współpracy w kwestii Wspólnego Uzbrojenia (OCCAR - The Organization for Joint Armament Cooperation) albo Zachodnioeuropejska Grupa ds. Uzbrojenia i Komórką Badań Zachodnioeuropejskiej Organizacji ds. Uzbrojenia (WEAG/WEAO RC). Przy czym zauważyć należy, że członkowstwo różnych krajów w jednej organizacji nie pokrywa się z członkowstwem w innej. Działalność Agencji finansowana jest na podstawie budżetu określającego dochody i wydatki na każdy rok finansowy (od 1 stycznia do 31 grudnia tego samego roku). Po stronie wydatków znajdują się koszty bieżące Agencji, koszty zatrudnienia oraz koszty posiedzeń, jak również koszty uzyskiwania porad zewnętrznych, zwłaszcza analiz operacyjnych niezbędnych do wywiązania się Agencji z zadań, oraz pokrycia kosztów szczególnych działań związanych z badaniami i technologią podejmowanych dla wspólnej korzyści wszystkich uczestniczących państw członkowskich Unii Europejskiej - zwłaszcza techniczne analizy przypadku i wstępne studia wykonalności. Po stronie dochodów znajdują się składki wpłacane przez państwa członkowskie uczestniczące w działaniach Agencji naliczane w oparciu o dochód narodowy brutto (DNB). Działalność Agencji w odniesieniu do konkretnych celów (nie uwzględnionych uprzednio w budżecie) może być finansowana z dochodów celowych, pochodzących bezpośrednio z budżetu ogólnego Unii Europejskiej lub od państw członkowskich, państw trzecich lub innych osób trzecich - które mogą być wydane tylko i wyłącznie na ten konkretny cel. Składki do budżetu Agencji opłacane są przez państwa członkowskie w trzech równych ratach - do 15 lutego, 15 czerwca i 15 października. Postanowienia finansowe stosowane do budżetu ogólnego Agencji (który przykładowo w r wynosił 32 mln euro) są przyjmowane przez Radę, stanowiącą jednomyślnie. Na wniosek Dyrektora Naczelnego albo państwa członkowskiego, Rada Sterująca może zadecydować o powierzeniu Agencji przez państwo członkowskie, na zasadach umownych, administracyjnego i finansowego zarządzania określonymi działaniami w ramach kompetencji EAO. Rada Sterująca może również upoważnić Agencję do zawierania umów w imieniu niektórych państw członkowskich. Decyzja Rady 2007/643/WPZiB z dnia 18 września 2007 r. w sprawie przepisów finansowych Europejskiej Agencji Obrony oraz przepisów dotyczących zamówień publicznych i przepisów dotyczących wkładów finansowych z budżetu operacyjnego Europejskiej Agencji Obrony (Dz. U. WE L nr 269 z dn ), podaje i uzupełnia postanowienia finansowe wspólnego działania 2004/551/WPZiB. Określa ona zasady mające zastosowanie do budżetu Agencji i jego realizacji oraz harmonogram raportów finansowych oraz realizację rocznego audytu. Decyzja określa również postanowienia (zakres zastosowania, procedury, sankcje itp.) oraz przepisy wykonawcze dla przepisów dotyczących

10 zamówień publicznych i przepisów dotyczących wkładów finansowych z budżetu operacyjnego Europejskiej Agencji Obrony.