15. Zawartość ołowiu w owocach Content of lead in fruits
|
|
- Łucja Gajda
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 15. Zawartość ołowiu w owocach Content of lead in fruits Siebielec Sylwia, Siebielec Grzegorz Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy (IUNG-PIB), Puławy Opiekun naukowy: dr Grzegorz Siebielec Siebielec Sylwia: sstaniak@iung.pulawy.pl Słowa kluczowe: pierwiastki śladowe, żywność, zanieczyszczenie Streszczenie O wysokiej jakości produktów spożywczych decyduje między innymi zawartość niezbędnych mikroelementów oraz maksymalnie niska zawartość pierwiastków niepożądanych. Jak wynika z danych literaturowych najczęściej zawartość ołowiu w żywności jest znacznie niższa od dopuszczalnych norm. Istnieją jednak miejsca pod aktualną lub historyczną presją przemysłową, które mogą być źródłem zanieczyszczenia. Ponadto nie ma pełnej informacji na temat warunków produkcji owoców południowych. Dlatego też niezbędna jest stała kontrola poziomu ołowiu w żywności oraz określenie aktualnego poziomu spożycia ołowiu, gdyż dane takie nie zawsze są w pełni dostępne bądź badania wykonywane były dość dawno. Owoce są częstym elementem diety człowieka m.in. ze względu na bogactwo witamin, składników mineralnych, źródło błonnika czy chęć wzmocnienia odporności organizmu. Dlatego też celem pracy było określenie poziomu zawartości ołowiu w wybranych owocach dostępnych w sklepach województwa lubelskiego. Zawartość ołowiu w owocach po rozkładzie w stężonym kwasie azotowym oceniono metodą ICP-MS na aparacie AGILENT 7500CE. Otrzymane wartości przeliczono według danych pochodzących z badania budżetów gospodarstw domowych przeprowadzonych w roku 2013 przez Główny Urząd Statystyczny (GUS) a dotyczących miesięcznego spożycia poszczególnych grup produktów. Wyliczone w ten sposób spożycie ołowiu wraz z określoną grupą owoców zostało porównane z obecnie obowiązującymi normami. Przeprowadzona ocena jakości owoców pod względem zawartości ołowiu wskazuje, iż wyżej wymienione owoce nie stanowią zagrożenia, a zawartości ołowiu przekładają się na spożycie pierwiastka wielokrotnie niższe od dopuszczalnych poziomów jego spożycia. 1. Wstęp Pierwiastki śladowe stanowią naturalną składową środowiska przyrodniczego, jednak działalność człowieka powoduje uwalnianie do środowiska nadmiernych ilości niepożądanych pierwiastków, co w pewnym stopniu powoduje ich włączenie w obieg przyrodniczy, a co za tym idzie również w łańcuch żywieniowy. Dlatego też niezwykle istotnym zagadnieniem jest kompleksowa ocena jakości diety człowieka i jej skutków zdrowotnych. Jak donoszą dane literaturowe wchłanianie ołowiu zależy od wielu czynników m.in. postaci chemicznej pierwiastka czy stanu fizjologicznego człowieka. Do istotnych elementów przyczyniających się do obniżania bądź zwiększania wchłaniania ołowiu zależy m.in. sposób odżywiania. Jak wynika z danych literaturowych, dieta dostarczająca dużych ilości cynku, miedzi, żelaza czy wapnia wpływa korzystnie, gdyż zmniejsza wnikanie tego toksycznego pierwiastka. Natomiast dieta obfita w tłuszcze bądź dieta wysokobiałkowa, jak również witamina D, kwas askorbinowy czy cytrynowy wpływają na zwiększone wchłanianie ołowiu. Fosfor obecny w pożywieniu powoduje uwstecznianie ołowiu w postaci trudno rozpuszczalnych fosforanów (związki typu piromorfitu) również w warunkach przewodu pokarmowego (Ma i in., 1993; Cotter-Howels, 1996), co powoduje ograniczone wchłanianie ołowiu. 90 S t r o n a
2 Do podobnych wniosków doszli również inni autorzy. Z przeprowadzonych badań nad wpływem szkodliwego działania ołowiu na organizm człowieka wynika, że istotną rolę odgrywa odpowiednia suplementacja. Zbilansowana dieta pozwala często uniknąć lub całkiem wyeliminować występowanie negatywnych skutków a interakcje między pierwiastkami są przyczyną zminimalizowania negatywnych skutków występujących podczas szkodliwego działania ołowiu (Boguszewska i Pasternak, 2004). Jak donoszą dane literaturowe, istnieje szereg czynników, które sprzyjają kumulacji ołowiu w roślinach, takich jak: właściwości gleb, sposób uprawy czy odmiana rośliny. Jednym z podstawowych czynników jest zakwaszenie gleby, które przyczynia się do uruchamiania pierwiastków w środowisku glebowym, a w konsekwencji może być powodem ich nadmiernej kumulacji w roślinach. Należy zaznaczyć, iż rośliny rosnące na skażonych glebach mogą kumulować znacznie więcej pierwiastków potencjalnie toksycznych, co w rezultacie może wpłynąć na ich skład chemiczny, a także jakość żywieniową. Na intensywność występowania ołowiu w środowisku przyrodniczym ma również wpływ rozwój różnych gałęzi przemysłu, takich jak: przemysł elektroniczny, cementowy, koksowniczy czy nawozów sztucznych, a także rafinerie ropy naftowej, elektrownie węglowe oraz hutnictwo. Potencjalnym źródłem kontaminacji produktów, które spożywamy mogą być również procesy technologiczne w przemyśle spożywczym. Ilość pierwiastków niepożądanych pobranych wraz z pożywieniem wynika nie tylko z zanieczyszczenia samego surowca, ale także jego obróbki i przechowywania. Ołów, który wnika do ustroju człowieka jest po części usuwany z organizmu. Śladowe ilości, które pozostają w nim akumulują się przede wszystkim w kościach oraz w tkance kostnej zębów (Radwan, 1991). Zatrucia ostre występują raczej sporadycznie, natomiast intensywność zatruć przewlekłych zależy między innymi od stężenia ołowiu wnikającego do organizmu oraz okresu narażenia. Jednym z najbardziej charakterystycznych objawów, a zarazem najczęściej spotykanych jest bladoszare zabarwienie skóry z żółtawym odcieniem. Mówimy wtedy o tak zwanej cerze ołowicznej, której przyczyną jest skurcz tętniczek i włośniczek obecnych w skórze, a także postępujące uszkodzenie krwinek czerwonych, a co się z tym wiąże występowanie niedokrwistości. W wyniku zatrucia ołowiem istotnym objawem jest również pojawienie się w okolicach dziąseł dość charakterystycznej obwódki koloru niebiesko-czarnego. Jego przyczyną jest osadzający się siarczek ołowiu, tzw.: rąbek ołowiczy. W dalszej fazie przewlekłego zatrucia może pojawić się metaliczny posmak w ustach oraz kolka ołowicza (Boguszewska i Pasternak, 2004). Podstawowym aktem prawnym mówiącym o maksymalnych poziomach ołowiu w środkach spożywczych, obecnie obowiązującym we wszystkich krajach Unii Europejskiej, jest Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1881/2006 z dnia r., które zostało uaktualnione przez Rozporządzenie Komisji (UE) nr 420/2011 z dnia 29 kwietnia 2011 r. (Komisja Europejska, 2006, 2011). Obecnie rośnie świadomość społeczeństwa dotycząca niebezpieczeństwa związanego z zanieczyszczeniem środowiska. Dlatego coraz częściej spotykamy się z kontrolą pierwiastków przedostających się do żywności oraz chęcią poznania źródeł ich występowania. Celem pracy była ocena poziomu zawartości ołowiu w powszechnie dostępnych w Polsce owocach, na tle obowiązujących zawartości dopuszczalnych i istniejących wskaźników dopuszczalnego spożycia ołowiu. Badania Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) dostarczyły informacji na temat średniego spożycia poszczególnych produktów spożywczych przez Polaków. 2. Materiał i metody Materiał badawczy wykorzystany do analiz stanowiły wybrane owoce tj. śliwki węgierki, pomarańcze, grejpfruty, kiwi, jabłka, truskawki, winogrona czerwone i białe. Próbki żywności pochodziły ze sklepów osiedlowych i supermarketów w województwie lubelskim i reprezentowały wszystkie grupy i podgrupy produktów ujęte w opracowaniu GUS. Materiał 91 S t r o n a
3 do analizy stanowiły również dane uzyskane z badania budżetów gospodarstw domowych, przeprowadzone w roku 2013 przez GUS, które dostarczyły informacji na temat udziału poszczególnych grup owoców w diecie Polaków. Pozyskane próbki żywności w stanie świeżym zostały rozpuszczone w stężonym kwasie azotowym w piecu mikrofalowym. Stężenie ołowiu w uzyskanym roztworze oznaczono metodą spektrometrii mas sprzężoną z plazmą wzbudzoną indukcyjnie (ICP-MS) na aparacie AGILENT 7500CE. Otrzymane wyniki przeliczono według danych dotyczących miesięcznego spożycia określonej grupy produktów tj. owoce(inne), owoce południowe, jabłka, owoce jagodowe, orzechy i przetwory owocowe. Wyliczone w ten sposób spożycie ołowiu wraz z określoną grupą owoców zostało skonfrontowane z obecnie obowiązującymi wskaźnikami charakteryzującymi bezpieczeństwo dla zdrowia. Wyniki analizy danych z badań budżetów gospodarstw domowych oraz średnie zawartości ołowiu w produktach spożywczych zestawiono w arkuszu kalkulacyjnym programu Microsoft Office Excel, dokonując niezbędnych obliczeń. W celu zmniejszenia niebezpieczeństwa dla konsumentów ze strony potencjalnie szkodliwych substancji przedostających się do żywności, oprócz aktów prawnych dotyczących maksymalnych poziomów ołowiu w środkach spożywczych (Tab. 1), dodatkowo stosowane są wskaźniki, które ułatwiają kontrolę pierwiastków śladowych w organizmie człowieka. Pierwszy z nich to wskaźnik ADI (acceptable daily intake, dopuszczalne dzienne pobranie) ustalone przez WHO na poziomie 428 µg. Kolejny wskaźnik to PTWI (provisional tolerable weekly intake, dopuszczalne tygodniowe pobranie) początkowo przyjęty na poziomie 50 µq/kg masy ciała dla osoby dorosłej, następnie obniżony do 25 µg/kg masy ciała, zarówno dla osób dorosłych jak i dzieci (WHO, 2010). W roku 2010 EFSA (Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności) wprowadził nowe podejście do określania dopuszczalnej dawki pierwiastka lub związku chemicznego BM (Benchmark dose) określa dawkę wywołującą nieznaczny, ale zauważalny, mierzalny efekt zdrowotny. Benchmark Dose Lower Confidence Limit BMDL stanowi niższą granicę przedziału dla statystycznie obliczonego BMD. Dopuszczalne wartości wskaźnika: BMDL 01 dla dzieci (działanie neurotoksyczne) 0,50 μg/kg mc/dzień, a dla osób dorosłych BMDL 10 0,63 μg/kg mc/dzień (działanie nefrotoksyczne) oraz BMDL 01 1,50 μg/kg mc/dzień (zaburzenia sercowo-naczyniowe). Tab. 1. Maksymalne dopuszczalne poziomy ołowiu w wybranych środkach spożywczych według Rozporządzenia Komisji Europejskiej z 2006 roku, zmienionego przez Rozporządzenie z 2011 roku (Komisja Europejska, 2006, 2011) Środek spożywczy Dopuszczalna zawartość Pb (µg/kg) Mleko 20 Preparaty dla niemowląt 20 Mięso 10 Podroby 500 Ryby 300 Skorupiaki 500 Małże 1500 Zboża 20 Warzywa Owoce Tłuszcze i oleje 100 Soki owocowe i koncentraty 50 Wina S t r o n a
4 3. Wyniki i dyskusja W żadnym z badanych owoców nie stwierdzono przekroczeń ołowiu względem obecnie obowiązujących dopuszczalnych zawartości (tab. 2). Najwyższą zawartość ołowiu oznaczono w truskawkach, na poziomie 16,15 µg/kg. Zawartość ołowiu w pomarańczach, grejpfrutach oraz kiwi kształtowała się na poziomie od 1,08 µg/kg do 5,36 µg/kg. Z kolei śliwki węgierki (0,06 µg/kg), jabłka (0,44 µg/kg) oraz winogrona białe (0,10 µg/kg) charakteryzowały się zawartością poniżej 1 µg/kg, natomiast w przypadku orzechów laskowych i winogron czerwonych stwierdzono zawartość ołowiu poniżej poziomu oznaczalności. Borowiec i in. (2009) również wykazali, iż zawartość ołowiu w owocach krajowych pochodzących z województwa dolnośląskiego, takich jak jabłka (2 µg/kg), brzoskwinie (< poziomu oznaczalności), nektaryny (< poziomu oznaczalności), śliwki (< poziomu oznaczalności) i morele (8 µg/kg) w większości przebadanych próbek była poniżej poziomu oznaczalności bądź wielokrotnie niższa od dopuszczalnego poziomu. Podobne badania dotyczące zawartości ołowiu w owocach z terenu województwa lubelskiego przeprowadzili Bednarek i in. (2010). Wykazali oni, iż zawartość ołowiu w owocach miękkich, takich jak: wiśnia, czarna porzeczka oraz malina nie przekraczała dopuszczalnego poziomu. Ponadto badania Bartodziejskiej i in. (2010) przeprowadzone na owocach pochodzących z targowiska w województwie łódzkim tj. truskawka (20 µg/kg), śliwka (20 µg/kg), wiśnia (30 µg/kg), czarna porzeczka (30 µg/kg), czarna jagoda (20 µg/kg) jabłko antonówka (20 µg/kg) i warzywach, tj. kapusta biała (40 µg/kg), sałata (620 µg/kg), burak ćwikłowy (180 µg/kg), kalafior (490 µg/kg), marchew (70 µg/kg), ogórek (80 µg/kg), pomidor (50 µg/kg) wykazały, że mniejsze ilości ołowiu kumulują z reguły owoce. Z kolei Orzeł i in. (2010) w swoich badaniach dotyczących owoców pochodzących z gospodarstw indywidualnych pochodzących z województwa dolnośląskiego wykazali, iż zawartość ołowiu w jabłkach wynosiła 58 µg/kg. Duma i Zin (2012) również nie stwierdzili przekroczeń zawartości ołowiu w owocach pochodzenia krajowego z prywatnych plantacji na terenie województwa podkarpackiego, takich jak jabłka (45 µg/kg), czereśnie (12 µg/kg), maliny (8 µg/kg) i czarna porzeczka (38 µg/kg), co oznacza, że mogą one być przeznaczone do spożycia bez szkody dla zdrowia. Szydlik i in. (2015) określali zawartość ołowiu w owocach egzotycznych. Średnie wyniki zawartości pierwiastka w takich owocach, jak ananasy, cytryny, granaty, grejpfruty, karambole, liczi, limonki, mandarynki, mango, miechunki, pomarańcze oraz papaje nie przekraczały dozwolonych norm. Najwyższą zawartością ołowiu charakteryzowała się mandarynka (82,92 ± 117,9 µg/kg), natomiast najniższą papaja (0,77 ± 0,19 µg/kg). Tab. 2. Zawartość ołowiu (µg/kg) w owocach w odniesieniu do obowiązujących zawartości dopuszczalnych Owoce Zawartość Pb w owocach µg/kg Dopuszczalny poziom (µg/kg)* śliwki węgierki 0, pomarańcze 2, grejpfruty 1, kiwi 5, jabłka 0, truskawki 16, winogrona czerwone <0, winogrona białe 0, orzech laskowy <0, *według Rozporządzenia Komisji Europejskiej z 2011r. 93 S t r o n a
5 Tab. 3. Spożycie owoców według danych Głównego Urzędu Statystycznego z 2013 roku w kg/osobę Owoce Spożycie owoców według danych GUS [kg/osobę] Spożycie ołowiu z owocami [µg/m-c] ADI 1 vs dzienne spożycie [µg] PTWI 2 vs tygodniowe spożycie [μg /kg mc 3 ] BMDL 4 vs dzienne spożycie [μg/kg mc] jabłka 1,13 0,4998 0,0167 0,0017 0,0002 owoce jagodowe 0,43 2,2911 0,0764 0,0076 0,0011 owoce południowe 1,11 3,3776 0,1126 0,0113 0,0016 owoce (inne) 0,61 0,0375 0,0012 0,0001 0,0000 orzechy i przetwory owocowe 0,15 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 suma 3,43 6,2059 0,2069 0,0207 0, ADI (dopuszczalne dzienne pobranie) ustalone przez WHO na poziomie 428 µg 2 PTWI (dopuszczalne tygodniowe pobranie) 25 µg/kg masy ciała 3 mc (masa ciała), założono średnią masę ciała 70kg 4 BMDL dla osób dorosłych 0,63 μg/kg mc/dzień (działanie nefrotoksyczne) oraz 1,50 μg/kg mc/dzień (zaburzenia sercowo-naczyniowe). Tabela 3 przedstawia miesięczne spożycie owoców (kg/osobę) według danych Głównego Urzędu Statystycznego w roku Wyniki badań budżetów gospodarstw domowych są obecnie cennym źródłem informacji odnośnie do kształtu miesięcznej racji pokarmowej polskiego społeczeństwa. Co istotne, badania te prowadzone są w każdej turze w innym gospodarstwie domowym. Jak informują dane GUS-u, najwięcej spożywamy owoców południowych (1,11 kg/osobę), a w tym w szczególności pomarańczy, grejpfrutów, kiwi, oraz jabłek (1,13 kg/osobę). Inne owoce, do których zaliczamyy śliwki węgierki to zaledwie 0,61 kg/osobę, natomiast owoce jagodowe tj. truskawki, winogrona czerwone oraz białe kształtują się na poziomie spożycia 0,43 kg/osobę. Najmniej zjadamy orzechów i przetworów owocowych, które w naszych badaniach reprezentowały orzechy laskowe, bo tylko 0,15 kg/osobę w przeciągu miesiąca. Powyższe wyniki spożycia poszczególnych owoców skonfrontowano z zawartością ołowiu oznaczoną w tych owocach (Tab. 3). W związku z największym spożyciem owoców południowych oraz najwyższym stężeniem pierwiastka w owocach jagodowych, to właśnie te grupy owoców wnoszą do średniej racji pokarmowej najwięcej ołowiu, bo odpowiednio 3,38 µg/m-c (54% dawki ołowiu pochodzącej z wszystkich owoców) i 2,29 (37% dawki ołowiu pochodzącej z wszystkich owoców) µg/m-c (Wykres 1). orzechy i przetwory owocowe 0% owoce (inne) 1% jabłka 8% owoce jagodowe 37% owoce południowe 54% Wykres 1. Procentowy udział poszczególnych grup owoców (grupy produktów według badań GUS) w całkowitej dawce ołowiu spożywanego wraz z owocami 94 S t r o n a
6 Spożycie jabłek wnosiło 8% ołowiu pochodzącego z owoców a udział pozostałych owoców był znikomy. Otrzymane wyniki nie są niepokojące, gdyż są znacznie niższe od dopuszczalnych dawek (Tab. 3.). W żadnym z przebadanych owoców nie stwierdzono przekroczeń względem obecnie obowiązujących wskaźników tj. ADI, PTWI czy BMDL. Największe wartości dla wskaźnika ADI, PTWI oraz BMDL uzyskały owoce południowe. 4. Wnioski Człowiek dość łatwo przyswaja pierwiastki śladowe, zarówno te potrzebne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, jak i te niepożądane dla naszego zdrowia. Rozpoznanie szkodliwego poziomu jest zadaniem dość trudnym, gdyż zakres pomiędzy dawkami dozwolonymi lub wręcz niezbędnymi, a dawkami szkodliwymi jest z reguły dość wąski. Poszerzenie wiedzy z zakresu zanieczyszczeń żywności pierwiastkami śladowymi jest szczególnie istotne z uwagi na szkodliwość ołowiu. Na potrzeby badań w zakresie jakości żywności wskazuje szereg inicjatyw europejskich, takich jak ramowe projekty badawcze lub akcje COST ( których celem jest wskazanie metod zwiększenia ilości niezbędnych mikroelementów w diecie oraz ograniczenia spożycia niepożądanych pierwiastków śladowych. Istotne staje się określenie poziomu spożycia ołowiu drogą pokarmową, gdyż skutki akumulacji ołowiu w organizmie nie zawsze są widoczne natychmiast, ponadto ilość wchłanianego ołowiu zależy od zbilansowania diety oraz stanu fizjologicznego osoby narażonej. Aby zmniejszyć niekorzystne skutki działania pierwiastków śladowych ważne jest dążenie do zmniejszenia ilości szkodliwych substancji w naszym pokarmie do możliwie najniższego, bezpiecznego poziomu. Jak wynika z naszych badań: Obecnie średnie spożycie ołowiu z owocami, powszechnie dostępnymi w różnej wielkości sklepach w województwie lubelskim, jest wielokrotnie niższe od dopuszczalnych poziomów. Spośród przebadanych owoców największe ilości ołowiu zawierały truskawki (16,15 µg/kg). Spośród owoców największy udział w spożyciu ołowiu mają owoce południowe (54% dawki wnoszonej przez owoce) oraz owoce jagodowe (37%). Należy jednak pamiętać, iż zawartość metali w owocach uzależniona jest od wielu czynników, do których możemy zaliczyć właściwości odmianowe lub warunki środowiskowe oraz sposób ochrony roślin. Dlatego też istnieje potrzeba stałej kontroli żywności i zawartości potencjalnie toksycznych pierwiastków w owocach. Wskaźników spożycia ołowiu wyliczonych w naszych badaniach nie należy również odnosić do terenów z intensywnym przemysłem hutniczym, gdzie część spożywanych produktów jest uprawiana lokalnie na glebach zanieczyszczonych (np. Górny Śląsk). 5. Literatura Bartodziejska B, Gajewska M, Czajkowska A (2010) Oznaczenie poziomu zanieczyszczeń metalami ciężkimi żywności pochodzącej z samodzielnej produkcji rolnej techniką spektrometrii absorpcji atomowej. Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych 43: Bednarek W, Tkaczyk P, Dresler S (2010) Kadm i ołów w owocach miękkich z integrowanej produkcji. Acta Agrophysica 15(1): Boguszewska A, Pasternak K (2004) Ołów wpływ na procesy biochemiczne w organizmie ludzkim. Annales Universitatias Mariae Curie-Skłodowska Lublin-Polonia, vol. LIX. Suppl. XIV, 35: Borowiec M, Huculak M, Hoffman K i in. (2009) Ocena zawartości wybranych metali ciężkich w produktach spożywczych zgodnie z obowiązującym w Polsce prawodawstwem. Proceedings of ECOpole 3(2): S t r o n a
7 Cotter-Howels J (1996) Lead phosphate formation in soils. Environmental Pollution 1: Duma P, Zin M (2012) Ocena zanieczyszczenia ołowiem i kadmem wybranych owoców pochodzących z województwa podkarpackiego. Nauki Inżynierskie i technologie 4(7): EFSA (2010) Scientific Opinion of the Panel on Contaminants in the Food Chain on a request from the European Commission on lead in food. The EFSA Journal 8(4): Komisja Europejska (2006) Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 1881/2006 z dnia 19 grudnia 2006 roku ustanawiające najwyższe dopuszczalne poziomy niektórych zanieczyszczeń w środkach spożywczych (Dz. Urz. WE. L. 364 z r.). Komisja Europejska (2011) Rozporządzenie Komisji (UE) nr 420/2011 z dnia 29 kwietnia 2011 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1881/2006 ustalające najwyższe dopuszczalne poziomy niektórych zanieczyszczeń w środkach spożywczych. Ma Q, Traina SJ, Logan TJ i in. (1993) In-situ lead immobilization by appatite. Environmental Science and Technology 27: Orzeł D, Bronkowska M, Figurska-Ciura D i in. (2010) Ocena zanieczyszczenia ołowiem produktów roślinnych z rejonu legnicko-głogowskiego. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 1: Radwan S (1991) Metale ciężkie w środowisku przyrodniczym. Wyd. Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej, Lublin. Seńczuk W (2005) Toksykologia współczesna. Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa. Szydlik J, Perłowski J, Torbicz G i in. (2015) Zawartośc kadmu i ołowiu w wybranych owocach egzotycznych. Bromatologia i chemia Toksykologiczna 3: WHO (2010) Evaluation of certain food additives and contaminants. 37th report of the Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives. WHO Technical report series. 96 S t r o n a
SIEBIELEC Sylwia SIEBIELEC Grzegorz
SIEBIELEC Sylwia SIEBIELEC Grzegorz DOKONANIA NAUKOWE MŁODYCH NAUKOWCÓW SIERPIEŃ 2016 s. 119 130 ISBN 978 83 65180 12 4 ZAWARTOŚĆ KADMU I OŁOWIU W PIECZYWIE I PRODUKTACH ZBOŻOWYCH CADMIUM AND LEAD CONTENT
Składniki prozdrowotne w owocach i sokach owocowych. dr n. med. Beata Piórecka
Składniki prozdrowotne w owocach i sokach owocowych dr n. med. Beata Piórecka Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1169/2011 z 25 października 2011 r. zawiera informacje o zasadach umieszczania
Żywność ekologiczna najlepsza żywność funkcjonalna
Żywność ekologiczna najlepsza żywność funkcjonalna Prof. Dr hab. Ewa Solarska Pracownia Żywności Ekologicznej Wydział Nauk o Żywności i Biotechnologii Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Konferencja naukowa
W jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek?
W jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek? Prawidłowe odżywianie się to dostarczanie organizmowi niezbędnych składników odżywczych, a tym samym energii i substratów potrzebnych do utrzymania zdrowia
Beata Bartodziejska*, Magdalena Gajewska*, Anna Czajkowska*
OchrOna ŚrOdOwiska i ZasObów naturalnych nr 43, 2010 r. Beata Bartodziejska*, Magdalena Gajewska*, Anna Czajkowska* OZNACZENIE POZIOMU ZANIECZYSZCZEŃ METALAMI CIĘżKIMI żywności POCHODZĄCEJ Z SAMODZIELNEJ
10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA
10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA 10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Należy spożywać produkty z różnych grup żywności (dbać o urozmaicenie posiłków) Kontroluj masę ciała (dbaj o zachowanie
Piramida zdrowego żywienia w cukrzycy
Piramida zdrowego żywienia w cukrzycy Wysiłek fizyczny codziennie ok. 30-60 minut Codzienna aktywność fizyczna wpływa na dobre samopoczucie i lepsze funkcjonowanie organizmu. Każdy wysiłek fizyczny jest
Normy wyżywienia Racje pokarmowe. Roman Cichon Katedra Żywienia i Dietetyki CM UMK Bydgoszcz 2015
Normy wyżywienia Racje pokarmowe Roman Cichon Katedra Żywienia i Dietetyki CM UMK Bydgoszcz 2015 1 Normy wyżywienia (zalecane racje pokarmowe) (recommended pattern of food use) dzienne zestawy produktów
ZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO. Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka
ZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka TALERZ CZY PIRAMIDA? Przedstawione w modelach zdrowego żywienia zalecenia żywieniowe to sugestie ogólne,
OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KUŹNIA RACIBORSKA. gleba lekka szt./ % 455/2200 0/0 119/26 53/12 280/61 3/1
OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KUŹNIA RACIBORSKA Wyniki badań odczynu gleby i zawartości makroelementów w próbkach gleby przedstawiono w tabelach zasobności gleby ( Zestawienie zasobności gleby na obszarze
Zanieczyszczenia chemiczne
Zanieczyszczenia chemiczne Zanieczyszczenia w środkach spożywczych Podstawa prawna: Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1881/2006 z dnia 19 grudnia 2006 r. ustalające najwyższe dopuszczalne poziomy niektórych
a. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 700 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 10 próbkach gleby,
Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Gliwicach odebrała i wykonała badanie próbek glebowych z obszaru użytków rolnych Powiatu Raciborskiego w Gminie Krzanowice z powierzchni 1670,94 ha. Odebrano z terenu
PRZEDMIOT ZLECENIA. Odebrano z terenu powiatu Raciborskiego próbki gleby i wykonano w Gminie Kornowac:
PRZEDMIOT ZLECENIA Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Gliwicach odebrała i wykonała badanie próbek glebowych z obszaru użytków rolnych Powiatu Raciborskiego na terenie Gminy Kornowac o powierzchni 598,25ha.
a. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 899 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 12 próbkach gleby,
Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Gliwicach odebrała i wykonała badanie próbek glebowych z obszaru użytków rolnych Powiatu Raciborskiego w Gminie Krzyżanowice z powierzchni 1577ha. odebrano z terenu
PRZEDMIOT ZLECENIA :
PRZEDMIOT ZLECENIA : Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Gliwicach odebrała i wykonała badanie próbek glebowych z obszaru użytków rolnych Powiatu Raciborskiego na terenie Gminy Racibórz o powierzchni
a. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 956 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 14 próbkach gleby,
Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Gliwicach odebrała i wykonała badanie próbek glebowych z obszaru użytków rolnych Powiatu Raciborskiego w Gminie Pietrowice Wielkie z powierzchni 2018 ha. Odebrano z
Opatowicz & Waker Co. INDEPENDENT CARGO SURVEYS LABORATORY ANALYSES & CONSULTING SERVICES
INDEPENDENT CARGO SURVEYS LABORATORY ANALYSES & CONSULTING SERVICES KONSUMPCJA BANANÓW W POLSCE Raport opracowany na podstawie danych statystycznych z lat 2002 2005. 1. Wstęp Niniejszy raport został sporządzony
RADA UNII EUROPEJSKIEJ. Bruksela, 6 sierpnia 2012 r. (07.08) (OR. en) 13082/12 DENLEG 76 AGRI 531
RADA UNII EUROPEJSKIEJ Bruksela, 6 sierpnia 2012 r. (07.08) (OR. en) 13082/12 DENLEG 76 AGRI 531 PISMO PRZEWODNIE Od: Komisja Europejska Data otrzymania: 27 lipca 2012 r. Do: Sekretariat Generalny Rady
Pięć minut dla Twojego zdrowia! Copyright profit Sp. z o.o.
Pięć minut dla Twojego zdrowia! Piramida zdrowia i witalności Trzy filary zdrowia to Aktywność fizyczna Racjonalne odżywianie Zarządzanie stresem (relaks) Szlachetne zdrowie Nikt się nie dowie Jako smakujesz,
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
SPOŁECZEŃSTWO OD KUCHNI Integracja międzypokoleniowa mieszkańców Śliwkowego Szlaku
SPOŁECZEŃSTWO OD KUCHNI Integracja międzypokoleniowa mieszkańców Śliwkowego Szlaku NASZE KULINARNE TRADYCJE NASZE KULINARNE TRADYCJE Co składa się na nie? Bez jakich produktów i potraw nie wyobrażamy sobie
Odżywiamy się zdrowo! PREZENTACJA DLA PRZEDSZKOLAKÓW
Odżywiamy się zdrowo! PREZENTACJA DLA PRZEDSZKOLAKÓW CO POWINNY JEŚĆ DZIECI WITAMINY PRODUKTY ZBOŻOWE PRODUKTY POCHODZENIA ROŚLINNEGO PRODUKTY POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO PRZETWORY MLECZNE ZASADY ZDROWEGO
5 INFORMACJI, KTÓRE WARTO ZNAĆ O OWOCACH
5 INFORMACJI, KTÓRE WARTO ZNAĆ O OWOCACH Owocowe szaleństwo już się rozpoczęło. Robimy desery ze świeżymi owocami, przetwory, kompoty, domowe lody i zajadamy się nimi, czasem bez opamiętania. Wiemy o nich
Program sfinansowany ze środków Funduszu Promocji Owoców i Warzyw. Organizator Stowarzyszenie Krajowa Unia Producentów Soków.
Program sfinansowany ze środków Funduszu Promocji Owoców i Warzyw. Organizator Stowarzyszenie Krajowa Unia Producentów Soków. www.kups.org.pl І www.wszkole.5porcji.pl PRAWIDŁOWE ŻYWIENIE Prawidłowe żywienie
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 439
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 439 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 16 Data wydania: 20 lipca 2016 r. Nazwa i adres AB 439 Kod identyfikacji
STAN WŁAŚCIWOŚCI AGROCHEMICZNYCH GLEB I ZANIECZYSZCZEŃ METALAMI CIĘŻKIMI GRUNTÓW NA UŻYTKACH ROLNYCH STAROSTWA POWIATOWEGO RACIBÓRZ W GMINIE NĘDZA
STAN WŁAŚCIWOŚCI AGROCHEMICZNYCH GLEB I ZANIECZYSZCZEŃ METALAMI CIĘŻKIMI GRUNTÓW NA UŻYTKACH ROLNYCH STAROSTWA POWIATOWEGO RACIBÓRZ W GMINIE NĘDZA Opracowanie wyników i sprawozdania z wykonanych badań
Zasobność gleby. gleba lekka szt./ % /810,64 0/0 107/15 332/47 268/38 0/0 16/29 0/0 3/19 0/0 13/81 0/0. szt./ %
OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KUŹNIA RACIBORSKA Wyniki badań makro- i mikroelementów przedstawiono w tabelach zasobności gleby ( Zestawienie zasobności gleby na terenie gminy Kuźnia Raciborska i w Zestawieniu
RAPORT Z MONITORINGU ŚRODKÓW SPOŻYWCZYCH SPECJALNEGO PRZEZNACZENIA ŻYWIENIOWEGO I SUPLEMENTÓW DIETY W 2007 ROKU
RAPORT Z BADAŃ MONITORINGOWYCH ZAKRESIE WYBRANYCH GRUP ŚRODKÓW SPOŻYWCZYCH SPECJALNEGO PRZEZNACZENIA ŻYWIENIOWEGO ORAZ SUPLEMENTÓW DIETY PRZEPROWADZONYCH PRZEZ PAŃSTWOWĄ INSPEKCJĘ SANITARNĄ W 2007 ROKU.
8.2. Wartość odżywcza produktów spożywczych Czynniki kształtujące wartość odżywczą produktów spożywczych...185
SpiS treści 1. Znaczenie nauki o żywieniu człowieka...9 1.1. Cele i zadania nauki o żywieniu...9 1.2. Rozwój nauki o żywieniu człowieka...9 1.3. Problemy żywieniowe Polski i świata...11 1.4. Organizacje
RAPORT Z MONITORINGU POZOSTAŁOŚCI PESTYDYCÓW W PRÓBKACH ŻYWNOŚCI W POLSCE PRZEPROWADZONYCH PRZEZ PAŃSTWOWĄ INSPEKCJĘ SANITARNĄ W 2007 R.
RAPORT Z MONITORINGU POZOSTAŁOŚCI PESTYDYCÓW W PRÓBKACH ŻYWNOŚCI W POLSCE PRZEPROWADZONYCH PRZEZ PAŃSTWOWĄ INSPEKCJĘ SANITARNĄ W 2007 R. Warszawa, 2008 rok MONITORING I URZĘDOWA KONTROLA POZOSTAŁOŚCI PESTYCYDÓW
Poniższe tabele pozwolą na unikanie wysokoszczawianowej żywności.
Dieta niskoszczawianowa polega na ograniczeniu spożywanych szczawianów. Dzienne spożycie szczawianów należy ograniczyć do 40 50 mg. Szczawiany można znaleźć w wielu produktach żywnościowych. Poniższe tabele
Zapraszamy do oglądania
Zapraszamy do oglądania 1.Odżywiaj się regularnie Należy spożywać przynajmniej 3 podstawowe posiłki dziennie (śniadanie, obiad, kolacja), a jeszcze zdrowiej będzie dołączyć dwie przekąski (II śniadanie
OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KUŹNIA RACIBORSKA
OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KUŹNIA RACIBORSKA Wyniki badań odczynu gleby i zawartości makroelementów w próbkach gleby przedstawiono w tabelach zasobności gleby: Zestawienie zasobności gleby na obszarze
Rynek owoców i warzyw świeżych
Nr 34/2015 ` Rynek owoców i warzyw świeżych 27 sierpnia 2015r. NOTOWANIA W DNIACH: 17.08.2015-27.08.2015 r. I. Badanie prowadzone jest w wybranych spółdzielniach ogrodniczych, zakładach przetwórczych i
ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY. Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r
ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE - definicja Prawidłowe odżywianie to nie tylko dostarczenie organizmowi energii, ale także
OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KRZYŻANOWICE
STAN WŁAŚCIWOŚCI AGROCHEMICZNYCH GLEB I ZANIECZYSZCZEŃ METALAMI CIĘŻKIMI GRUNTÓW NA UŻYTKACH ROLNYCH STAROSTWA POWIATOWEGO RACIBÓRZ W GMINIE KRZYŻANOWICE Opracowanie wyników i sprawozdania z wykonanych
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: TECHNIK ŻYWIENIA I USŁUG GASTRONOMICZNYCH przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej
Rynek owoców i warzyw świeżych
Nr 31/2015 ` Rynek owoców i warzyw świeżych 6 sierpnia 2015r. NOTOWANIA W DNIACH: 27.07.2015-06.08.2015 r. I. Badanie prowadzone jest w wybranych spółdzielniach ogrodniczych, zakładach przetwórczych i
Rola poszczególnych składników pokarmowych
Zdrowy styl życia Rola poszczególnych składników pokarmowych 1. Białka Pełnią w organizmie funkcję budulcową. Są składnikiem wszystkich tkanek oraz kości. 2. Tłuszcze Pełnią w organizmie funkcję energetyczną.
Powstają w wyniku niecałkowitego spalania materii organicznej.
mgr Tomasz Kiljanek Zakład Farmakologii i Toksykologii Krajowe Laboratorium Referencyjne ds. WWA w żywności pochodzenia zwierzęcego Państwowy Instytut Weterynaryjny Państwowy Instytut Badawczy w Puławach
Zasady zdrowego żywienia i aktywności fizycznej młodzieży
Zasady zdrowego żywienia i aktywności fizycznej młodzieży Pamiętaj o codziennym spożywaniu produktów zawartych w piramidzie! PRODUKTY ZBOŻOWE ( mąki, kasza, ryż, płatki, pieczywo i makarony) Sągłównym
STAN WŁAŚCIWOŚCI AGROCHEMICZNYCH GLEB I ZANIECZYSZCZEŃ METALAMI CIĘŻKIMI GRUNTÓW NA UŻYTKACH ROLNYCH STAROSTWA POWIATOWEGO RACIBÓRZ
STAN WŁAŚCIWOŚCI AGROCHEMICZNYCH GLEB I ZANIECZYSZCZEŃ METALAMI CIĘŻKIMI GRUNTÓW NA UŻYTKACH ROLNYCH STAROSTWA POWIATOWEGO RACIBÓRZ W GMINIE PIETROWICE WIELKIE Opracowanie wyników i sprawozdania z wykonanych
Sylabus przedmiotu: Data wydruku: Dla rocznika: 2015/2016. Kierunek: Opis przedmiotu. Dane podstawowe. Efekty i cele. Opis.
Sylabus przedmiotu: Specjalność: Analiza mobilna skażeń Inżynieria ochrony środowiska Data wydruku: 23.01.2016 Dla rocznika: 2015/2016 Kierunek: Wydział: Zarządzanie i inżynieria produkcji Inżynieryjno-Ekonomiczny
O naszej odporności decyduje także DIETA!
O naszej odporności decyduje także DIETA! Podstawowym składnikiem wspomagającym pracę układu odpornościowego jest cynk (wraz z witaminą A). Najwięcej cynku zawierają owoce morza, szczególnie małże i ostrygi,
Co to jest dietetyka?
Co to jest dietetyka? Dietetyka to nauka, która bada jak to, co spożywamy wpływa na nasze zdrowie i wydajność organizmu. Bada pewne składniki pożywienia, które mogą wpływać na nasze zdrowie. Na przykład
Zajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe
Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: wymienia zasady bezpieczeństwa obowiązujące podczas zajęć żywieniowych
Monitoring pozostałości pestycydów w żywności w woj. śląskim w latach
Monitoring pozostałości pestycydów w żywności w woj. śląskim w latach 2013 2015 Ze względu na wysoką toksyczność wielu pestycydów ustalono szereg zaleceń i sformułowano przepisy zabezpieczające populacje
Czy utrzymają się wyższe ceny owoców?
https://www. Czy utrzymają się wyższe ceny owoców? Autor: Ewa Ploplis Data: 25 maja 2018 Wzrosły ceny owoców i ich przetworów w 2018 r. w porównaniu do cen w ub. r. Najbardziej podrożały jabłka, owoce
Załącznik nr 1 FORMULARZ OFERTY. /pieczęć firmy/
FORMULARZ OFERTY Załącznik nr 1 /pieczęć firmy/ Firma:...... z siedzibą:...ul:... tel...fax... NIP... Regon... W nawiązaniu do zapytania ofertowego pozaustawowego na podst. Art. 4 pkt 8 ustawy Prawo zamówień
Warzywa i owoce powinny wchodzić w skład codziennej diety, gdyż są źródłem cennych witamin, zwłaszcza witaminy C oraz B - karotenu.
Warzywa i owoce powinny wchodzić w skład codziennej diety, gdyż są źródłem cennych witamin, zwłaszcza witaminy C oraz B - karotenu. Dostarczają także kwasu foliowego. Zawierają znaczne ilości składników
Rynek owoców i warzyw świeżych
Nr 30/2018 02 sierpnia 2018 r. ` Rynek owoców i warzyw świeżych NOTOWANIA W DNIACH: 29.07 02.08.2018 r. Ceny skupu owoców i warzyw w spółdzielniach ogrodniczych. 30-31 VII 2018 r. () Województwo łódzkie
Ocena wpływu systemu produkcji rolnej na cechy jakościowe owoców i warzyw
Ocena wpływu systemu produkcji rolnej na cechy jakościowe owoców i warzyw Elżbieta Fijoł-Adach Beata Feledyn-Szewczyk Renata Kazimierczak Zakład Systemów i Ekonomiki Produkcji Roślinnej WSTĘP System rolniczy
Rynek owoców i warzyw świeżych
Nr 29/2018 26 lipca 2018 r. ` Rynek owoców i warzyw świeżych NOTOWANIA W DNIACH: 22.07 26.07.2018 r. Ceny skupu owoców i warzyw w spółdzielniach ogrodniczych. 23-24 VII 2018 r. () Województwo Buraczki
Rynek owoców i warzyw świeżych
Nr 31/2018 09 sierpnia 2018 r. ` Rynek owoców i warzyw świeżych NOTOWANIA W DNIACH: 05.08 09.08.2018 r. Ceny skupu owoców i warzyw w spółdzielniach ogrodniczych. 6-7 VIII 2018 r. () Województwo Buraczki
Nawożenie warzyw w uprawie polowej. Dr Kazimierz Felczyński Instytut Ogrodnictwa Skierniewice
Nawożenie warzyw w uprawie polowej Dr Kazimierz Felczyński Instytut Ogrodnictwa Skierniewice Roślinom do prawidłowego wzrostu i rozwoju niezbędne są pierwiastki chemiczne pobrane z gleby i powietrza, nazywane
Ćwiczenie 5. Oszacowanie pobrania zanieczyszczeń z racją pokarmową i wybranymi potrawami
Ćwiczenie 5. Oszacowanie pobrania zanieczyszczeń z racją pokarmową i wybranymi potrawami 1. Wiadomości wprowadzające Niekorzystne skutki zdrowotne wynikające z pobierania chemicznych zanieczyszczeń zawartych
Rynek owoców i warzyw świeżych
Nr 32/2018 17 sierpnia 2018 r. ` NOTOWANIA W DNIACH: 12.08 17.08.2018 r. Ceny skupu owoców i warzyw w spółdzielniach ogrodniczych. 13 VIII 2018 r. () Województwo Buraczki czerwone Fasola szparagowa Kapusta
(Tekst mający znaczenie dla EOG)
26.6.2015 L 161/9 ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) 2015/1005 z dnia 25 czerwca 2015 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1881/2006 w odniesieniu do najwyższych dopuszczalnych poziomów ołowiu w niektórych środkach
dr inż. Beata Przygoda Wartość odżywcza żywności co powinnyśmy wiedzieć?
dr inż. Beata Przygoda Wartość odżywcza żywności co powinnyśmy wiedzieć? Do prawidłowego rozwoju, dobrego stanu zdrowia, odpowiedniej sprawności fizycznej i umysłowej powinnyśmy codziennie spożywać określoną
Wybieram zdrowie i zdrowe odżywianie
Wybieram zdrowie i zdrowe odżywianie Doktorze Zdrówko, co to znaczy być zdrowym? Być zdrowym, to nie tylko nie chorować, ale też czuć się dobrze, być radosnym i sprawnym fizycznie. Czy wiesz, co pomaga
PIĘKNO A DIETA WITARIAŃSKA
PIĘKNO A DIETA WITARIAŃSKA Autorka: Elizabeth Kiely Wtorek, 16 Marzec 2010 Tłumaczył: Aleksander Kwiatkowski Jednym z najlepszych sposobów aby poprawić wygląd własnej skóry jest przestawienie się na dietę
Szkoła Podstawowa Nr 1 im. Tadeusza Kościuszki w Rudzie Śląskiej
Szkoła Podstawowa Nr 1 im. Tadeusza Kościuszki w Rudzie Śląskiej Zdrowe odżywianie polega na odpowiednim wyborze produktów i przygotowaniu posiłków umożliwiających prawidłowe funkcjonowanie organizmu poprzez
Rynek owoców i warzyw świeżych
Nr 28/2018 19 lipca 2018 r. ` Rynek owoców i warzyw świeżych NOTOWANIA W DNIACH: 15.07 19.07.2018 r. Ceny skupu owoców i warzyw w spółdzielniach ogrodniczych. 16-17 VII 2018 r. () Województwo Buraczki
Rynek owoców i warzyw świeżych
Nr 26/2015 02 lipca 2015r. ` Rynek owoców i warzyw świeżych NOTOWANIA W DNIACH: 22.06.2015-02.07.2015 r. I. Badanie prowadzone jest w wybranych spółdzielniach ogrodniczych, zakładach przetwórczych i chłodniach,
PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW
PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW Młody organizm, aby mógł prawidłowo się rozwijać potrzebuje wielu różnorodnych składników odżywczych, które powinny być nieodłączną częścią diety każdego dojrzewającego
Zasobność gleby. gleba lekka szt./ % /2185,0 0/0 0/0 0/0 1063/100 0/0 824/923,6 0/0 0/0 3/0 821/100 0/0. szt./ %
STAN WŁAŚCIWOŚCI AGROCHEMICZNYCH GLEB I ZANIECZYSZCZEŃ METALAMI CIĘŻKIMI GRUNTÓW NA UŻYTKACH ROLNYCH STAROSTWA POWIATOWEGO RACIBÓRZ W GMINIE PIETROWICE WIELKIE Opracowanie wyników i sprawozdania z wykonanych
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1408
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1408 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 12 Data wydania: 17 maja 2019 r. AB 1408 Kod identyfikacji
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: DIETETYK przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej Priorytet III. Wysoka jakość
Piramida Żywienia. Dominika Kondrak Karina Warwas 1TFS
Piramida Żywienia Dominika Kondrak Karina Warwas 1TFS Zasady zdrowego żywienia 1. Dbaj o różnorodnośd spożywanych produktów. 2. Strzeż się nadwagi i otyłości, nie zapominaj o codziennej aktywności fizycznej.
PAMIETAJ RZUCAJĄC PALENIE ZMIEŃ DIETĘ
PAMIETAJ RZUCAJĄC PALENIE ZMIEŃ DIETĘ Wiele osób rozważających decyzję o rzuceniu palenia obawia się przytycia. Jeśli i Ty masz podobne obawy skorzystaj z naszych rad. Chcąc po zaprzestaniu palenia utrzymać
Rynek owoców i warzyw świeżych
Nr 33/2018 23 sierpnia 2018 r. ` Rynek owoców i warzyw świeżych NOTOWANIA W DNIACH: 19.08 23.08.2018 r. Ceny skupu owoców i warzyw w spółdzielniach ogrodniczych. 20-21 VIII 2018 r. () Województwo Buraczki
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 97 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 97 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
Nr Informacja. Przewidywana produkcja głównych upraw rolniczych i ogrodniczych w 2004 r. KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ
KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ WYDZIAŁ ANALIZ EKONOMICZNYCH I SPOŁECZNYCH Przewidywana produkcja głównych upraw rolniczych i ogrodniczych w 2004 r. Wrzesień 2004 Dorota Stankiewicz Informacja
5x dziennie warzywa i owoce
Zapraszamy do wspólnego gotowania Wraz z panią mgr Agatą Bojdo proponujemy ciekawe przepisy i prezentujemy zdjęcia wykonywanych przez nasze koleżanki i kolegów potraw. Na początek chcemy Was zachęcić do
Rynek owoców i warzyw świeżych
` Nr 31/2019 08 sierpnia 2019r. NOTOWANIA W DNIACH: 29.07 08.08.2019 r. Ceny skupu owoców i warzyw w spółdzielniach ogrodniczych. a/ cena za sztukę, b/ cena za pęczek, d/ deserowe, o/ do obierania */ jabłka
Badane cechy Metoda badawcza Badane obiekty Metodyka Płomieniowa absorpcyjna spektrometria atomowa. Zawartość ołowiu i kadmu A PB-LFZ/LFI-10
strona/stron 1/6 Wykaz metodyk badawczych stosowanych do badań żywności, materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz kosmetyków w Oddziale Laboratoryjnym Badania Żywności i Oddziale
BIOLOGICZNIE AKTYWNY SUPLEMENT DIETY. www.calivita.com.pl
BIOLOGICZNIE AKTYWNY SUPLEMENT DIETY WOLNE RODNIKI TO AKTYWNE ATOMY LUB CZĄSTECZKI, KTÓRE ZGUBIŁY JEDEN ELEKTRON. PRÓBUJĄC GO ODZYSKAĆ, SZYBKO WCHODZĄ W REAKCJE Z RÓŻNYMI ELEMENTAMI KOMÓREK, USZKADZAJĄC
KARTON 1 L BUTELKA PET ASEPTIC 300 ML. Sok 100% Tłoczony. Sok 100% Tłoczony. Sok 100% Tłoczony z Jabłek z Bananem i Marakują
KATALOG PRODUKTÓW KARTON 1 L z Jabłek z Jabłek z Czarną Porzeczką z Jabłek z Mango z Jabłek z Morelą z Jabłek z Bananem i Marakują BUTELKA PET ASEPTIC 300 ML z Jabłek z Jabłek z Czarną Porzeczką z Jabłek
Rynek owoców i warzyw świeżych
Nr 34/2018 30 sierpnia 2018 r. ` Rynek owoców i warzyw świeżych NOTOWANIA W DNIACH: 26.08 30.08.2018 r. Ceny skupu owoców i warzyw w spółdzielniach ogrodniczych. 26-27 VIII 2018 r. () Województwo Buraczki
Jakie produkty warto ze sobą łączyć a jakich połączeń produktów powinniśmy unikać?
Jakie produkty warto ze sobą łączyć a jakich połączeń produktów powinniśmy unikać? Komponując codzienne posiłki z ulubionych produktów spożywczych zwykle nie zastanawiamy się nad ich wpływem na nasz organizm
OBLICZENIOWA OCENA POBRANIA AZOTANÓW I AZOTYNÓW ORAZ WITAMIN ANTYOKSYDACYJNYCH Z CAŁODZIENNYMI RACJAMI POKARMOWYMI PRZEZ DZIECI W WIEKU 1 6 LAT
ROCZN. PZH, 2003, 54, NR 1, 65 72 AGATA WAWRZYNIAK, JADWIGA HAMUŁKA, EWA SKIBIŃSKA OBLICZENIOWA OCENA POBRANIA AZOTANÓW I AZOTYNÓW ORAZ WITAMIN ANTYOKSYDACYJNYCH Z CAŁODZIENNYMI RACJAMI POKARMOWYMI PRZEZ
Rynek owoców i warzyw świeżych
Nr 35/2016 08 września 2016 r. ` NOTOWANIA W DNIACH: 29.08 08.09.2016 r. Badanie prowadzone jest w wybranych spółdzielniach ogrodniczych, zakładach przetwórczych i chłodniach, u wybranych producentów,
OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE RUDNIK. Zasobność gleby
STAN WŁAŚCIWOŚCI AGROCHEMICZNYCH GLEB I ZANIECZYSZCZEŃ METALAMI CIĘŻKIMI GRUNTÓW NA UŻYTKACH ROLNYCH STAROSTWA POWIATOWEGO RACIBÓRZ W GMINIE RUDNIK Opracowanie wyników i sprawozdania z wykonanych badań
Rynek owoców i warzyw świeżych
Nr 32/2017 18 sierpnia 2017r. ` Rynek owoców i warzyw świeżych NOTOWANIA W DNIACH: 06.08 18.08.2017 r. I. Badanie prowadzone jest w wybranych spółdzielniach ogrodniczych, zakładach przetwórczych i chłodniach,
Odżywiamy się zdrowo! Filip Batko
Odżywiamy się zdrowo! Filip Batko KATEGORIE ŻYWIENIOWE WITAMINY PRODUKTY ZBOŻOWE PRODUKTY POCHODZENIA ROŚLINNEGO PRODUKTY POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO PRZETWORY MLECZNE ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA WIERSZE NA ZDROWIE
Delegacje otrzymują w załączeniu dokument D038011/03 - Annex 1.
Rada Unii Europejskiej Bruksela, 12 marca 2015 r. (OR. en) 7159/15 ADD 1 DENLEG 36 AGRI 120 SAN 69 PISMO PRZEWODNIE Od: Komisja Europejska Data otrzymania: 11 marca 2015 r. Do: Sekretariat Generalny Rady
Sportowa dieta kobiet
Sportowa dieta kobiet Poradnik żywieniowy dla kobiet uprawiających kolarstwo ARKADIUSZ KOGUT Uprawianie sportów wytrzymałościowych, w tym kolarstwa, wiąże się z utratą dużej ilości energii. U kobiet prawidłowe
Źródła i poziom zawartości ołowiu w żywności
36 Polish Journal of Agronomy, No. 19, 2014 Polish Journal of Agronomy 2014, 19, 36 45 Źródła i poziom zawartości ołowiu w żywności Sylwia Staniak Zakład Mikrobiologii Rolniczej, Instytut Uprawy Nawożenia
Rynek owoców i warzyw świeżych
Nr 23/2018 14 czerwca 2018 r. ` Rynek owoców i warzyw świeżych NOTOWANIA W DNIACH: 04.06 14.06.2018 r. Ceny skupu owoców i warzyw w spółdzielniach ogrodniczych. 11-12 VI 2018 r. () Województwo Buraczki
ZDROWO AKTYWNI SZKOŁA PODSTAWOWA NR 8 W TARNOWIE
ZDROWO AKTYWNI SZKOŁA PODSTAWOWA NR 8 W TARNOWIE PIRAMIDY EGIPSKIE Piramidy to budowle, które przetrwały tysiące lat. Najbardziej trwała była ich podstawa, czyli część zbudowana na ziemi. PIRAMIDA ZDROWEGO
Bez fosforu w kukurydzy ani rusz!
.pl https://www..pl Bez fosforu w kukurydzy ani rusz! Autor: mgr inż. Kamil Młynarczyk Data: 18 kwietnia 2018 Kukurydza posiada jedne z największych potrzeb pokarmowych ze wszystkich zbóż. Największe zapotrzebowanie
Warzywa, owoce, zioła i przyprawy w diecie chorych na cukrzycę. Dr hab. n. med. Danuta Pawłowska
Warzywa, owoce, zioła i przyprawy w diecie chorych na cukrzycę Dr hab. n. med. Danuta Pawłowska Podział produktów spożywczych na grupy Produkty zbożowe Warzywa i owoce Warzywa - Bogate w wit. C - Bogate
Rynek owoców i warzyw świeżych
Nr 27/2017 13 lipca 2017r. ` Rynek owoców i warzyw świeżych NOTOWANIA W DNIACH: 03.07 13.07.2017 r. I. Badanie prowadzone jest w wybranych spółdzielniach ogrodniczych, zakładach przetwórczych i chłodniach,
Rynek owoców i warzyw świeżych
Nr 38/2018 27 września 2018 r. ` NOTOWANIA W DNIACH: 17.09 27.09.2018 r. Ceny skupu owoców i warzyw w spółdzielniach ogrodniczych. 24-25 IX 2018 r. () Województwo Buraczki czerwone Cebula Kapusta biała/
zbyt wysoki poziom DOBRE I ZŁE STRONY CHOLESTEROLU Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej 18r.ż. ma cholesterolu całkowitego (>190mg/dl)
HIPERLIPIDEMIA to stan zaburzenia gospodarki lipidowej, w którym występuje wzrost stężenia lipidów (cholesterolu i/lub triglicerydów ) w surowicy krwi. Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej
Rynek owoców i warzyw świeżych
Nr 33/2017 24 sierpnia 2017r. ` Rynek owoców i warzyw świeżych NOTOWANIA W DNIACH: 14.08 24.08.2017 r. I. Badanie prowadzone jest w wybranych spółdzielniach ogrodniczych, zakładach przetwórczych i chłodniach,
9 Kongres Świata Przemysłu Kosmetycznego
9 Kongres Świata Przemysłu Kosmetycznego Metale ciężkie w kosmetykach kolorowych. Ocena bezpieczeństwa Agnieszka Litwin Safety Assessor NUCO E. i G. Kosyl s.j. Warszawa, 13.11.2018 Metale ciężkie to główne
Piramida przedstawia zasady prawidłowego odżywiania. Informuje o tym, ile porcji różnych grup produktów powinno znaleźć się w posiłkach, które
DROGI RODZICU Piramida przedstawia zasady prawidłowego odżywiania. Informuje o tym, ile porcji różnych grup produktów powinno znaleźć się w posiłkach, które zjadamy w ciągu dnia. Przy czym obowiązuje zasada,
Rynek owoców i warzyw świeżych
Nr 27/2018 12 lipca 2018 r. ` NOTOWANIA W DNIACH: 08.07 12.07.2018 r. Ceny skupu owoców i warzyw w spółdzielniach ogrodniczych. 9-10 VII 2018 r. () Województwo Buraczki czerwone Fasola szparagowa Kapusta
11. Scenariusz lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych
11. Scenariusz lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych Temat: Samodzielna ocena swojego żywienia i aktywności fizycznej. Cele: zapoznanie ucznia z praktycznymi aspektami układania prawidłowo zbilansowanej