Grzegorz Wielgus* LNG SZANS ROZWOJU RYNKU GAZU ZIEMNEGO MO LIWOŒCI DZIA AÑ PRZEDSIÊBIORSTW DYSTRYBUCYJNYCH

Transkrypt

1 WIERTNICTWO NAFTA GAZ TOM 28 ZESZYT Grzegorz Wielgus* LNG SZANS ROZWOJU RYNKU GAZU ZIEMNEGO MO LIWOŒCI DZIA AÑ PRZEDSIÊBIORSTW DYSTRYBUCYJNYCH 1. WSTÊP Rozwój systemów sieciowych przedsiêbiorstw zajmuj¹cych siê dystrybucj¹ gazu ziemnego determinuje wiele czynników, z których najwa niejsze zwi¹zane s¹ z potencja³em rynkowym oraz koniecznymi do poniesienia na realizacje projektów nak³adami inwestycyjnymi. Brak potencjalnych klientów instytucjonalnych i rozproszona zabudowa s¹ oczywistym powodem niepodejmowania dzia³añ maj¹cych na celu gazyfikacjê nowych terenów. Znacz¹ce podmioty przemys³owe dzia³aj¹ce z kolei na terenach zlokalizowanych w du ej odleg³oœci od infrastruktury sieciowej, nierzadko z powodów ekonomicznych zwi¹zanych z kosztami budowy gazoci¹gów doprowadzaj¹cych, nie maj¹ szans na u ytkowanie gazu ziemnego. Koszt budowy gazoci¹gów doprowadzaj¹cych w wielu takich przypadkach jest wielokrotnie wy szy od budowy samej sieci rozdzielczej na terenach gazyfikowanych. W sytuacjach gdy analiza efektywnoœci ekonomicznej sporz¹dzona dla takich projektów spe³nia nieznacznie minimalne kryteria, ich ewentualna realizacja generuje wiele dodatkowych obci¹ eñ. Ponoszenie znacz¹cych wydatków inwestycyjnych na realizacje du ych projektów, ogranicza zdolnoœci inwestowania podmiotu w inne przedsiêwziêcia. Powoduje to koniecznoœæ podejmowania przy okreœlonych bud etach inwestycyjnych trudnych decyzji, skutkuj¹cych w skrajnych przypadkach wyd³u eniem okresów realizacji przy³¹czeñ nowych odbiorców, zlokalizowanych na terenach ju zgazyfikowanych. Budowa rynku odbiorców dla nowo zgazyfikowanych terenach trwa niekiedy kilkanaœcie lat. Rentownoœæ takich projektów w pocz¹tkowych latach jest przewa nie niewielka. W póÿniejszym okresie po osi¹gniêciu docelowej iloœci dostarczanego gazu ziemnego nastêpuje znaczna * Karpacka Spó³ka Gazownictwa Sp. z o.o. w Tarnowie 453

2 poprawa wyników ekonomicznych. Jednym z rozwi¹zañ pozwalaj¹cych na zmniejszenie przytoczonych powy ej ograniczeñ i obci¹ eñ jest wykorzystanie technologii LNG dla usprawnienia funkcjonowania Operatorów Systemów Dystrybucyjnych. 2. OBECNE OGRANICZENIA ROZWOJU RYNKU LNG W POLSCE G³ówn¹ przyczyn¹ ograniczonego rozwoju rynku LNG w Polsce, paradoksalnie jak dla gospodarki wolnorynkowej, jest poda paliwa. Moce produkcyjne Ÿróde³ krajowych skroplonego gazu ziemnego s¹ w pe³ni wykorzystywane, a nowi potencjalni klienci oczekuj¹ ich zwiêkszenia. Skutkiem ograniczonego rynku LNG s¹ relatywnie wysokie nak³ady na budowê infrastruktury technicznej. Ograniczenia formalnoprawne polskiej rzeczywistoœci spowodowa³y, e przy niewielkim rynku zbytu niewiele firm oferuj¹cych gotowe rozwi¹zania techniczne zdecydowa³o siê oferowaæ swoje produkty na terenie naszego kraju. Sytuacja taka jednak ulegnie diametralnej zmianie po oddaniu do u ytkowania terminala LNG w Œwinoujœciu. Zwiêkszona poda gazu ziemnego w postaci skroplonej pozwoli na bardziej dynamiczny rozwój rynku i obni kê jednostkowych kosztów dostaw. Oczywiœcie zale ne to tak e bêdzie od wielu innych uwarunkowañ wp³ywaj¹cych na rynek paliw, z których najwa niejsze dotycz¹ ogólnoœwiatowej sytuacji gospodarczej i politycznej. 3. DOCELOWY SEGMENT RYNKOWY Podzia³ kompetencji pomiêdzy obrót i dystrybucjê nie zwalnia tych podmiotów ze stosowania rynkowego podejœcia w bie ¹cej dzia³alnoœci. O ile rynek gazu ziemnego zdominowany jest przez Grupê Kapita³ow¹ PGNIG, to jednak dzia³a ona na szerszym rynku noœników energii. Prawdziwa si³a oddzia³ywania zwi¹zana jest z podmiotami oferuj¹cymi produkty substytucyjne w tym g³ównie: wêgiel i pochodne, olej opa³owy i propan-butan. Wymusza to analizê oferty cenowej pe³nego ³añcucha dostaw LNG, od jego pozyskania poprzez transport, magazynowanie, regazyfikacjê do sprzeda y koñcowym u ytkownikom. Strategia konkurencji dla gazu ziemnego, niezale nie od jego cech dodatkowych zwi¹zanych z wygod¹ u ytkowania, musi opieraæ siê o przewagê kosztow¹. Przewagê tak¹ nale- y odnieœæ do ca³oœci kosztów u ytkowania paliw, ³¹cznie z produkcj¹, g³ównie ciep³a, jak i utylizacj¹ odpadów. Podejœcie takie wymaga precyzyjnego okreœlania docelowego segmentu rynku. W przypadku klientów instytucjonalnych koszty produkcji ciep³a przy u yciu paliw sta³ych to w uproszczeniu: koszty zakupu paliwa z dowozem, amortyzacja urz¹dzeñ grzewczych, koszty osobowe obs³ugi, koszty magazynowania paliwa, koszty remontów, napraw i przegl¹dów, koszty wywozu i utylizacji odpadów, op³aty za korzystanie ze œrodowiska. 454

3 Natomiast klienci indywidualni w kalkulacji ujmuj¹ tylko koszty zakupu paliwa z ewentualnym dowozem. Pozosta³e koszty nie s¹ mentalnie ujmowane; bowiem obs³ugê, remonty, przegl¹dy i wywóz odpadów wykonuje samodzielnie klient, a op³aty za korzystanie ze œrodowiska nie dotycz¹ tego segmentu. G³ówna trudnoœæ w badaniu rynku polega na koniecznoœci ustalenia struktury kosztów klienta. Najwa niejszym czynnikiem jest udzia³ kosztów osobowych. Mog³oby siê to wydawaæ oczywiste, je eli uwzglêdnimy skalê produkcji i typ urz¹dzeñ, co mo na w ³atwy sposób ustaliæ, jednak czêsto organizacja pracy klienta przes¹dza o tym ostatecznie. Te wszystkie zawi³oœci zwi¹zane z okreœleniem potencja³u sprzeda owego odnosz¹ siê do konkurencji oferuj¹cej paliwa sta³e. atwiejszy sposób kontrolowania konkurencji zwi¹zany jest z oferentami paliw p³ynnych, które maj¹ podobne cechy u ytkowe, determinuj¹ce koszty ich u ytkowania. Kluczowa ró nica kosztowa zwi¹zana jest z kosztem zakupu paliwa wraz z dowozem. Element ten jest naj³atwiejszy w ustaleniu czy te w oszacowaniu. Obecnie wysokie ceny oleju opa³owego i LPG daj¹ doskona³¹ szanse na przejêcie klientów oraz zwiêkszenie sprzeda y gazu ziemnego. 4. LNG W DZIA ALNOŒCI OPERATORÓW SYSTEMÓW DYSTRYBUCYJNYCH Docelowy kszta³t rynku LNG w Polsce bêdzie sk³ada³ siê z wielu wa nych elementów stanowi¹cych w efekcie ³añcuch dostaw tego paliwa. Jak w ka dym ³añcuchu brak jednego elementu wyklucza jego prawid³owe dzia³anie. Nie mo na planowaæ importu LNG, nieznaj¹c zapotrzebowania rynku zbytu oraz mo liwoœci dostarczenia tego paliwa. Nie zawsze sieciowe systemy dystrybucyjne pozwalaj¹ na przesy³ niezbêdnych iloœci gazu ziemnego, który by³ wczeœniej zregazyfikowany. Niekiedy drogowe ograniczenia tona owe uniemo - liwiaj¹ tak e transport cysternami LNG do potencjalnych odbiorców. Efektywna realizacja dystrybucji LNG wymaga: dobrej znajomoœci obszaru dzia³ania, odniesienia siê do istniej¹cych uk³adów sieci gazowych tak, aby je maksymalnie wykorzystaæ, nietworz¹c konkurencji wewnêtrznej, odniesienia siê do planów i mo liwoœci rozbudowy sieci gazowych jak wy ej, kompetentnych pracowników s³u b inwestycyjnych, fachowej kadry technicznej zajmuj¹cej siê eksploatacj¹ urz¹dzeñ kriogenicznych. W spó³kach dystrybucyjnych s³u by inwestycyjne i eksploatacyjne posiadaj¹ szerokie kompetencje i bogate doœwiadczenie. W praktyce zwiêkszenie ich zakresu zadañ o dystrybucjê LNG pozwoli zwiêkszyæ efektywnoœæ wykorzystania zasobów. Wykorzystanie technologii skroplonego gazu ziemnego w dzia³alnoœci dystrybucyjnej mo e przynieœæ najwiêksz¹ korzyœæ w poprawie rentownoœci maj¹tku oraz dla dzia³alnoœci inwestycyjnej i eksploatacyjnej. 455

4 Korzyœci takie warto rozwa yæ na przyk³adzie. Gazyfikacja miasta Jêdrzejowa w województwie œwiêtokrzyskim wi¹za³a siê z 3-letnim okresem realizacji wymaganych pozwoleñ formalnoprawnych oraz ponadrocznym okresem budowy gazoci¹gu. ¹cznie od podjêcia ostatecznej decyzji o realizacji projektu do uruchomienia dostawy minê³o 5 lat. Na konkurencyjnym rynku paliw jest to termin znacznie ograniczaj¹cy skutecznoœæ oddzia³ywania Grupy Kapita³owej PGNIG. Nak³ady inwestycyjne na budowê doprowadzaj¹cego gazoci¹gu wysokiego ciœnienia o d³ugoœci ponad 30 km wraz ze stacj¹ redukcyjno-pomiarow¹ I stopnia wynios³y ponad 41 mln z³otych. Budowa sieci rozdzielczej œredniego ciœnienia w Jêdrzejowie o d³ugoœci ponad 9 km wymaga³a nak³adów finansowych o wysokoœci 4,4 mln z³otych. Okres spodziewanego osi¹gniêcia docelowego poziomu dostarczanego paliwa gazowego szacowany jest na 12 lat. Realizacja tym sposobem gazyfikacji wymaga zaanga owania kapita³u o wartoœci prawie 45 mln z³otych, który bêdzie przynosi³ oczekiwane efekty po 12 latach. Wykorzystanie technologii LNG wymaga budowy stacji regazyfikacji o wartoœci oko³o 3 mln z³otych, któr¹ mo na w póÿniejszym okresie zdemontowaæ i ponownie wykorzystaæ w nowej lokalizacji. Inwestuj¹c zatem ³¹cznie z sieci¹ rozdzielcz¹ 7,4 mln z³otych, uwalniamy ponad 37 mln z³otych, które mo na wykorzystaæ na realizacjê innych projektów. Ponadto okres uruchomienia dostawy mo na skróciæ nawet do kilkunastu miesiêcy. Instalacja regazyfikacji najlepiej aby by³a wykorzystywana do czasu osi¹gniêcia docelowego poziomu dystrybuowanego gazu ziemnego. W miêdzyczasie mo na realizowaæ projekt budowlany i budowê gazoci¹gu doprowadzaj¹cego. Wyeliminowanie ograniczeñ czasowych w procesie projektowym zwiêksza si³ê oddzia³ywania przedsiêbiorstw dystrybucyjnych wobec w³aœcicieli gruntów, przez które przebiegaæ bêdzie planowany gazoci¹g. Tym samym obni yæ mo na koszty rekompensat zwi¹zanych z umieszczeniem infrastruktury sieciowej w dzia³kach prywatnych i instytucjonalnych w³aœcicieli. Wykorzystanie technologii skroplonego gazu ziemnego ma du e znaczenie w przypadkach gazyfikacji nowych terenów lub dostawy paliwa gazowego dla jednostkowych odbiorców dla których obecnie w przysz³oœci nieop³acalna bêdzie budowa gazoci¹gu doprowadzaj¹cego. Poprawê efektywnoœci maj¹tku mo na osi¹gn¹æ tak e w przypadkach, w których realizowana jest budowa ekonomicznie uzasadnionych sieci i przy³¹czy. Najlepszy przyk³ad stanowi¹ producenci mas bitumicznych. Z uwagi na du ¹ nierównomiernoœæ odbioru przewodowo dostarczanego paliwa, klienci tego segmentu uzyskuj¹ relatywnie wysok¹ cenê jednostkow¹, zbli on¹ do ceny paliwa dostarczanego przy wykorzystaniu technologii LNG. Ponadto w wielu przypadkach zak³ady produkcji mas bitumicznych budowane s¹ w zwi¹zku z realizacj¹ du ych projektów budowy dróg i autostrad, a po ich wybudowaniu przenoszone s¹ na nowe miejsce. Dla spó³ek dystrybucyjnych oznacza to ca³kowit¹ utratê rentownoœci tego fragmentu infrastruktury. Maj¹tek ten przynosi straty zwi¹zane z kosztami jego utrzymania, z których najwiêksze znaczenie ma 2% podatek. Budowa infrastruktury urz¹dzeñ kriogenicznych w spó³kach dystrybucyjnych wymaga zabezpieczenia rezerw do wykorzystania w przypadkach awarii i nieoczekiwanych zdarzeñ. Rezerwy te w postaci zbiorników magazynowych, parownic i cystern transportowych mog¹ byæ wykorzystywane w sytuacjach planowanych prac na sieci gazowych dla zapew- 456

5 nienia ci¹g³oœci dostaw. W sporadycznych przypadkach zabezpieczenie dostaw staje siê koniecznoœci¹, niektóre urz¹dzenia technologiczne stosowane przez klientów, ulegaj¹ bezpowrotnemu zniszczeniu w przypadkach braku dop³ywu gazu. Obecna oferta producentów urz¹dzeñ wykorzystywanych w dystrybucji LNG pozwala na dostosowanie rozwi¹zañ do niemal e wszelkich potrzeb. Dotyczy to wielkoœci zbiorników, które produkowane s¹ ju o pojemnoœciach 6 m 3, pozwalaj¹cych zmagazynowaæ ponad 3200 m 3 gazu w warunkach normalnych. Zbiorniki takie budowane s¹ tak e z parownic¹ i innymi urz¹dzeniami jako zwarty jednolity modu³. Dla odbiorców wykorzystuj¹cych du e iloœci gazu modu³owoœæ rozwi¹zañ daje praktycznie nieograniczone mo liwoœci. Stosowanie ró norodnych materia³ów do budowy i rozwi¹zañ technologicznych, pozwala przystosowaæ urz¹dzenia do potrzeb firmy zajmuj¹cej siê dystrybucj¹ paliwa tak, aby osi¹gn¹æ tak e optymalne efekty ekonomiczne. 5. PODSUMOWANIE 1. Wykorzystanie technologii LNG przez przedsiêbiorstwa zajmuj¹ce siê dystrybucj¹ gazu ziemnego umo liwi poprawê efektywnoœci maj¹tku sieciowego oraz usprawnienie dzia³alnoœci inwestycyjnej i eksploatacyjnej. 2. Rozszerzenie zakresu zadañ pozwoli na zwiêkszenie efektywnoœci wykorzystania zasobów spó³ek dystrybucyjnych. 3. Technologia LNG mo e byæ wykorzystywana do pregazyfikacji oraz gazyfikacji nowych obszarów. 4. G³ówny segment rynkowy stanowi¹ klienci instytucjonalni oddaleni od sieci gazowych, korzystaj¹cy obecnie z oleju opa³owego, LPG, czy te paliw sta³ych przy niewielkich mocach wytwórczych. 5. Wykorzystanie technologii skroplonego gazu ziemnego pozwala na gazyfikacjê obszarów z atrakcyjnym potencja³em sprzeda owym, oddalonych jednak znacznie od istniej¹cych sieci gazowych. W takich przypadkach budowa gazoci¹gu doprowadzaj¹cego nie pozwala na osi¹gniecie efektywnoœci ekonomicznej. 6. Pregazyfikacja terenów niezgazyfikowanych oddalonych znacznie od infrastruktury sieciowej, pozwoli na budowê gazoci¹gów doprowadzaj¹cych po rozwiniêciu siê rynku lokalnego gazu ziemnego, optymalizuj¹c w ten sposób procesy inwestycyjne i efektywnoœæ. 7. Rezerwê urz¹dzeñ kriogenicznych nale y wykorzystywaæ w przypadku awarii i remontów sieci gazowych. 457