Art. 17 Nb 1 Dział I. Przepisy ogólne

Transkrypt

1 Art. 17 Nb 1 Dział I. Przepisy ogólne Art. 17. [Dopuszczalność i skutki zażalenia] 1. O ile przepisy niniejszej ustawy nie stanowią inaczej, rozstrzygnięcie i zajmowane przez organ egzekucyjny lub wierzyciela stanowisko w sprawach dotyczących postępowania egzekucyjnego następuje w formie postanowienia. Na postanowienie to służy zażalenie, jeżeli niniejsza ustawa lub Kodeks postępowania administracyjnego tak stanowi. Zażalenie wnosi się do organu odwoławczego za pośrednictwem organu egzekucyjnego w terminie 7 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia. 1a. O ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej, do zażaleń na postanowienia, o których mowa w art. 34 2, wydanych przez wierzycieli, dla których organem wyższego stopnia jest minister, stosuje się odpowiednio art Kodeksu postępowania administracyjnego, z tym że termin do wniesienia zażalenia wynosi 7 dni od dnia doręczenia postanowienia. 1b. 19 Do zażaleń na postanowienia wydane w pierwszej instancji przez organy sprawujące nadzór w rozumieniu przepisów art. 23 stosuje się odpowiednio art Kodeksu postępowania administracyjnego, z tym że termin do wniesienia zażalenia wynosi 7 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia. 2. Wniesienie zażalenia nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego. Organ egzekucyjny lub organ odwoławczy może jednak w uzasadnionych przypadkach wstrzymać postępowanie egzekucyjne do czasu rozpatrzenia zażalenia. Spis treści Nb 1. Uwagi wstępne Katalog postanowień, od których przysługuje zażalenie Domniemanie formy postanowienia Termin i sposób wniesienia zażalenia Wstrzymanie postępowania egzekucyjnego na skutek wniesienia zażalenia Podmioty legitymowane do wniesienia zażalenia Nb 7. Wniesienie zażalenia w przypadkach, o których stanowi KPA Zażalenia na postanowienia wydane w pierwszej instancji przez organy sprawujące nadzór Podstawa wniesienia zażalenia Termin rozpatrzenia zażalenia Sądowa kontrola legalności postanowień Uwagi wstępne. Instytucja postanowień i zażaleń z art. 17 przypomina odpowiednie środki odwoławcze z KPA, do którego komentowany artykuł jak też art. 18 nawiązują. Niemniej występują tu też różnice wypływające z faktu, że postanowienia w świetle KPA są rozstrzygnięciami incydentalnymi, a o meritum sprawy rozstrzyga się tam w drodze decyzji, gdy tymczasem postępowanie egzekucyjne nie zna instytucji decyzji i odwołań od decyzji (podobną funkcję do odwołań spełniają tu zarzuty, będące jednak rodzajowo innym środkiem zaskarżenia; szerzej por. R. Hauser, Ochrona, s. 71 i n.; por. też E. Ochendowski, Postępowanie administracyjne, s. 293 i n.). Instytucja postanowienia występuje w różnych przepisach komentowanej ustawy. Zasadnie wskazuje się w orzecznictwie sądowoadministracyjnym, że przepis art nie może stanowić samoistnej podstawy prawnej do wydania postanowienia. Określa on jedynie formę działania organu egzekucyjnego, ustanawiając domniemanie 19 Art. 17 1b dodany ustawą z dnia r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1269), która wchodzi w życie r. 110 Hauser/Leoński

2 Rozdział 1. Zasady ogólne Nb 2 Art. 17 właśnie formy postanowienia (por. wyr. WSA w Warszawie z r., III SA/Wa 2024/03, niepubl.; wyr. NSA z r., II FSK 2369/10, Legalis). 2. Katalog postanowień, od których przysługuje zażalenie. Komentowany przepis 2 stanowi, że na postanowienia wydane w toku egzekucji administracyjnej lub dotyczące postępowania egzekucyjnego służy zażalenie, jeśli ustawa tak stanowi (w dalszej części komentarza do art. 17 wykorzystane zostaną fragmenty pracy: R. Hauser, A. Skoczylas, Instytucja zażalenia, s ). Ustawa przewiduje w tym zakresie następujące przypadki: 1) zażalenie na postanowienie oddalające skargę na bezczynność wierzyciela (art. 6 1a); 2) zażalenie na postanowienie w sprawie zwolnienia z egzekucji składników majątkowych zobowiązanego (art. 13 2); 3) zażalenie na postanowienie w sprawie zwrotu podania, które powinno zostać wniesione do organu właściwego państwa członkowskiego lub państwa trzeciego (art. 17a); 4) zażalenie na postanowienie w sprawie wstrzymania czynności egzekucyjnych lub postępowania egzekucyjnego (art. 23 8); 5) zażalenie na postanowienie o nieprzystąpieniu do egzekucji (art. 29 2a); 6) zażalenie na postanowienie w sprawie stanowiska wierzyciela (art. 34 2); 7) zażalenie na postanowienie w sprawie zarzutów (art. 34 5); 8) zażalenie na postanowienie o wyłączeniu spod egzekucji obowiązku o charakterze niepieniężnym rzeczy lub prawa majątkowego (art. 39); 9) zażalenie na postanowienie w sprawie odmowy wyłączenia spod egzekucji rzeczy lub prawa majątkowego (art. 40 1); 10) zażalenie na postanowienie w sprawie odstąpienia od czynności egzekucyjnych (art. 45 3); 11) zażalenie na postanowienie o oddaleniu skargi na czynności egzekucyjne oraz na przewlekłość postępowania egzekucyjnego (art. 54 5); 12) zażalenie na postanowienie o zawieszeniu postępowania lub o odmowie zawieszenia postępowania (art. 56 4); 13) zażalenie na postanowienie w sprawie uchylenia czynności egzekucyjnych wskutek zawieszenia postępowania egzekucyjnego (art. 58 3); 14) zażalenie na postanowienie w sprawie umorzenia postępowania egzekucyjnego (art. 59 5); 15) zażalenie na postanowienie w sprawie uchylenia (odmowy uchylenia) dokonanych czynności egzekucyjnych wskutek umorzenia postępowania egzekucyjnego (art. 60 3); 16) zażalenie na postanowienie w sprawie kosztów egzekucyjnych (art. 64c 7); 17) zażalenie na postanowienie w sprawie rozliczenia kosztów (art. 64c 12); 18) zażalenie na postanowienie w sprawie umorzenia kosztów egzekucyjnych (art. 64e 5); 19) zażalenie na postanowienie w sprawie rozłożenia na raty spłaty kosztów egzekucyjnych (art. 64f); 20) zażalenie na postanowienie odmawiające dokonania wpisu na listę biegłych skarbowych (art. 67c 4); 21) zażalenie na postanowienie w sprawie skreślenia biegłego skarbowego z listy biegłych skarbowych (art. 67c 11); Hauser/Leoński 111

3 Art. 17 Nb 2 Dział I. Przepisy ogólne 22) zażalenie na postanowienie w sprawie wysokości nieprzekazanej kwoty (art. 71a 9); 23) zażalenie na postanowienie w sprawie zwrotu wydatków związanych z wykonywaniem dozoru oraz wynagrodzenia za dozór (art ); 24) zażalenie na postanowienie oddalające skargę w sprawie naruszenia przepisów o przeprowadzeniu licytacji (art b); 25) zażalenie na postanowienie w sprawach dotyczących ustanowienia bądź odebrania zarządu (art. 110g 8); 26) zażalenie na postanowienie w sprawach dotyczących wynagrodzenia oraz zwrotu wydatków zarządcy (art. 110k 3); 27) zażalenie na postanowienie w sprawie wysokości ceny nabycia (art. 110n 4); 28) zażalenie na postanowienie w sprawie prowadzenia egzekucji z wydzielonej części nieruchomości i oszacowania jej wartości (art. 110p 2); 29) zażalenie na postanowienie w sprawie opisu i oszacowania wartości nieruchomości (art. 110u 1); 30) zażalenie na postanowienie o przybiciu (art. 110y 3); 31) zażalenie na postanowienie o oddaleniu skargi na czynności organu egzekucyjnego dotyczące obwieszczenia o licytacji (art. 110z 3); 32) zażalenie na rozstrzygnięcie komornika skarbowego w sprawie skargi na czynności poborcy skarbowego w toku licytacji (art. 111l); 33) zażalenie na postanowienie co do przybicia (art. 111r 2); 34) zażalenie na postanowienie stwierdzające następstwa niewykonania przez nabywcę w terminie warunków licytacyjnych co do zapłaty ceny (art. 111s); 35) zażalenie na postanowienie o przyznaniu własności (art. 112b 2); 36) zażalenie na postanowienie w sprawie podziału kwoty uzyskanej ze sprzedaży rzeczy lub realizacji prawa zbywalnego, do których wystąpił zbieg egzekucji (art. 115a, a począwszy od r., na mocy ustawy z r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny, ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2015 r. poz ze zm. art. 115a 4); 37) zażalenie na postanowienie zobowiązujące nabywcę do uzupełnienia ceny (art. 115d 1); 38) zażalenie na postanowienie o nałożeniu grzywny w celu przymuszenia (art ); 39) zażalenie na postanowienie o odmowie umorzenia grzywny w celu przymuszenia (art ); 40) zażalenie na postanowienie o zastosowaniu wykonania zastępczego (art ); 41) zażalenie na postanowienie w sprawie wezwania zobowiązanego do wpłacenia zaliczek na koszty wykonania zastępczego oraz w sprawie dostarczenia dokumentacji, materiałów i środków przewozowych w toku zastępczego wykonania egzekwowanego obowiązku (art. 129); 42) zażalenie na postanowienie w sprawie wniosku o zaniechanie dalszego stosowania wykonania zastępczego (art ); 43) zażalenie na postanowienie o zastosowaniu środka egzekucyjnego odebrania rzeczy (art ); 44) zażalenie na postanowienie w sprawie zastosowania środka egzekucyjnego w celu odebrania nieruchomości lub opróżnienia lokalu (pomieszczenia) (art ); 45) zażalenie na postanowienie w sprawie zastosowania środka egzekucyjnego w postaci przymusu bezpośredniego (art ); 112 Hauser/Leoński

4 Rozdział 1. Zasady ogólne Nb 2 Art ) zażalenie na postanowienie odmawiające dokonania zabezpieczenia (art ); 47) zażalenie na postanowienie w sprawie zmiany lub uchylenia zabezpieczenia (art. 157a); 48) zażalenie na postanowienie o uchyleniu zabezpieczenia (art a); 49) zażalenie na postanowienie o przedłużeniu lub odmowie przedłużenia terminu na zgłoszenie wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego (art ); 50) zażalenie na postanowienie o nałożeniu kary pieniężnej (art. 168e 6); 51) zażalenie na postanowienie o wyłączeniu rzeczy (w stosunku do których może być orzeczony przepadek) spod zabezpieczenia zarządzonego na podstawie przepisów szczególnych (art ); zob. w tym zakresie wyr. WSA w Gliwicach z r., I SA/GL 1895/05, ONSAiWSA 2007, Nr 4, poz. 83. Na mocy ustawy z r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny, ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz ze zm.) obowiązującej od r. zażalenie przysługiwać będzie również na: 1) postanowienie o zakończeniu egzekucji (art. 62f 2 EgzAdmU), 2) postanowienie organu egzekucyjnego w sprawie podziału kwoty uzyskanej z egzekucji (art. 115a 5 EgzAdmU). Warto zauważyć, że w doktrynie przedstawia się również mniej rozbudowane listy sytuacji, w których ustawodawca przewidział możliwość wniesienia zażalenia (zob. D. Dąbek, Zażalenie w egzekucji administracyjnej, w: J. Niczyporuk, S. Fundowicz, J. Radwanowicz (red.), System egzekucji administracyjnej, s ; E. Pierzchała, Środki prawne, s ; zob. też P. Pietrasz, w: D.R. Kijowski (red.), Ustawa, s ). Z wyliczenia powyższego wynika, że zażalenie w postępowaniu egzekucyjnym przepisy łączą z bardzo zróżnicowanymi sytuacjami. W szczególności w niektórych wypadkach ustawa przyznaje prawo wniesienia tego środka nie na postanowienia wydane w toku egzekucji lub dotyczące postępowania egzekucyjnego, ale na inne czynności podjęte w tym postępowaniu (np. na oszacowanie dokonane przez poborcę skarbowego, na naruszenie przepisów o przeprowadzeniu licytacji). Rozwiązanie to różnicuje zażalenie z ustawy o postępowaniu egzekucyjnym od zażalenia z KPA. Różnic podobnego charakteru można znaleźć więcej (szerszy i inaczej określany krąg podmiotów uprawnionych do wniesienia tego środka, różne terminy wnoszenia zażaleń). Można też znaleźć cechy wspólne obu środków (podmioty uprawnione do rozstrzygania w postępowaniu zażaleniowym, skutki prawne wniesienia zażalenia). W niektórych sytuacjach zażalenie w postępowaniu egzekucyjnym swym charakterem zbliża się do odwołania z postępowania orzekającego, a nie do zażalenia (por. Z. Leoński, Egzekucja administracyjna, s. 170). W związku z tym w literaturze wskazuje się, że ze szczególną ostrożnością w wypadku zażaleń na postanowienia w postępowaniu egzekucyjnym należy stosować odpowiednio przepisy KPA (por. też B. Adamiak, J. Borkowski, Postępowanie administracyjne, s. 573). W niektórych wypadkach ustawa wprost wskazuje podmiot uprawniony do wniesienia zażalenia (w tym w szczególności zobowiązanego i wierzyciela niebędącego jednocześnie organem egzekucyjnym), ale są także liczne sytuacje, w których brak określenia podmiotów uprawnionych do wniesienia zażalenia. W niektórych wskazanych przypadkach nie będzie wątpliwości, o jaki podmiot może tu chodzić. Wskażmy np. zażalenie na postanowienia o nałożeniu grzywny Hauser/Leoński 113

5 Art. 17 Nb 3 4 Dział I. Przepisy ogólne na zakład pracy lub pracownika tego zakładu, jeśli nie wykonują obowiązków quasi-egzekutora w egzekucji z wynagrodzenia za pracę (uprawnionym będzie tu ten, w stosunku do kogo grzywna została nałożona). Niekiedy takie proste rozumowanie nie będzie możliwe. Wskażmy tu, że zgodnie z art. 64c 7 organ egzekucyjny na żądanie zobowiązanego lub wierzyciela wydaje postanowienie w sprawie kosztów egzekucyjnych. Na postanowienie to służy zażalenie. Nie ulega wątpliwości, że w sytuacji, gdy z żądaniem wydania postanowienia w sprawie kosztów egzekucyjnych wystąpił zobowiązany, będzie on także uprawniony do wniesienia zażalenia. Czy takie uprawnienie będzie przysługiwało mu także w sytuacji, gdy z żądaniem wydania postanowienia w sprawie kosztów wystąpił wierzyciel? W podobnych sytuacjach należy, jak to wykazuje Z. Leoński, badać, czy zobowiązany ma interes prawny w składaniu środka prawnego (w sytuacji wskazanej z całą pewnością tak) por. Z. Leoński, Egzekucja administracyjna, s Pogląd ten podzielają również np. E. Pierzchała, Środki prawne, s. 74; T. Jędrzejewski, w: T. Jędrzejewski, M. Masternak, P. Rączka, Administracyjne postępowanie, s Rozwiązanie przyjęte w ustawie nie jest jednak korzystne dla podmiotów występujących w postępowaniu egzekucyjnym w administracji, bowiem we wskazanych sytuacjach to, czy przysługuje mu środek zaskarżenia, czy też nie, będzie zależało od oceny dokonywanej przez organ egzekucyjny. Ocena taka może być przecież nieprawidłowa, a uprawniony podmiot nie będzie mógł nawet dążyć do jej zmiany (brak tu stosownego środka powstałaby jedynie możliwość składania skarg, czy to na czynności egzekucyjne, czy to skarg z KPA) Domniemanie formy postanowienia. Artykuł 17 zmieniony nowelą z r. (Dz.U. Nr 125, poz. 1368) wprowadza ogólną regułę, że rozstrzygnięcie albo też zajęcie stanowiska przez organ egzekucyjny lub wierzyciela powinno zawsze mieć postać postanowienia, chyba że komentowana ustawa stanowi inaczej (wprowadza inną terminologię). W braku takich odrębnych uregulowań stosuje się formę aktu administracyjnego noszącą nazwę postanowienia. W tym kierunku zmierza też orzecznictwo sądowoadministracyjne. W szczególności przyjmuje się w nim, że art zd. 1, ma zastosowanie w przypadkach, gdy ustawa expressis verbis wymaga przedstawienia stanowiska (odnosi się wówczas jedynie do postanowień wierzyciela w sprawach zarzutów wniesionych przez zobowiązanego art w zw. z art i 2 oraz art. 34 1a), a także w tych sytuacjach, gdy ustawa wymaga wyrażenia zgody na dokonanie pewnych czynności w postępowaniu egzekucyjnym (por. wyr. WSA w Warszawie z r., V SA/WA 2707/08, Legalis). Równocześnie w orzecznictwie podkreśla się, że komentowany przepis nie może stanowić samoistnej podstawy prawnej wydania postanowienia, albowiem przepis ten określa jedynie formę działania organu egzekucyjnego (por. wyr. WSA w Poznaniu z r., I SA/Po 796/14, CBOSA). Należy też jednak wskazać, że z art. 33 OrdPod wynika, że rozstrzygnięcie o zabezpieczeniu nosi nazwę decyzji, mimo iż art. 33 uległ zmianie przez nowelę z r.; por. też S. Babiarz, B. Dauer, B. Gruszczyński, R. Hauser, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, Ordynacja podatkowa, s. 255 i n. Sama zaś ustawa z 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji w przypadku postępowania zabezpieczającego używa określenia zarządzenie zabezpieczające Termin i sposób wniesienia zażalenia. Zasady składania zażaleń podobne są do występujących w KPA. Zażalenia składa się w terminie 7 dni od doręczenia lub 114 Hauser/Leoński

6 Rozdział 1. Zasady ogólne Nb 5 Art. 17 ogłoszenia postanowienia. Podobnie jak w przypadkach postanowień z KPA, również komentowana ustawa stwierdza, że wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania postanowienia. Wszakże w uzasadnionych przypadkach albo organ egzekucyjny, albo organ odwoławczy (co do pojęcia organu odwoławczego i organu wyższego stopnia por. zwłaszcza zmieniony art. 23 ustawy) może wstrzymać postępowanie egzekucyjne do czasu rozpatrzenia zażalenia. Artykuł 144 KPA stanowi, że w sprawach nieuregulowanych w Kodeksie należy do zażaleń stosować odpowiednio przepisy KPA o odwołaniach. Trzeba jednak tu brać pod uwagę specyfikę postępowania egzekucyjnego, w którym brak jest odwołań od decyzji. Nie można też z tego powodu stosować wszystkich przepisów KPA dotyczących zażaleń. W szczególności dotyczy to art. 142 KPA, w świetle którego postanowienia, od których nie służy zażalenie, można zaskarżyć łącznie z odwołaniem od decyzji. Zmieniony art. 17 wprowadza regułę, że zażalenie wnosi się za pośrednictwem organu egzekucyjnego. Rzecz jasna, że od decyzji o zabezpieczeniu, przewidzianej w art. 33 OrdPod, służy odwołanie. Jak już wskazano, ustawa wprowadza ogólną regułę, że zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia. Od tej reguły w wypadkach szczegółowych ustawa wprowadza odstępstwa, przy czym dotyczą one terminu wniesienia zażalenia na oszacowanie dokonane przez poborcę skarbowego (termin 5 dni od daty zajęcia ruchomości) oraz zażalenia na naruszenie przepisów o przeprowadzeniu licytacji (natychmiast do protokołu licytacji lub w terminie 3 dni do organu egzekucyjnego), a więc zażalenia te nie są związane z postanowieniami wydawanymi w toku egzekucji administracyjnej. Co do sposobów obliczania terminów wniesienia tego środka znajdują zastosowanie przepisy KPA, przy czym początkiem terminu 7-dniowego jest doręczenie lub ogłoszenie postanowienia, natomiast w wypadku zażalenia na oszacowanie początkiem 5-dniowego terminu jest data zajęcia ruchomości, a w wypadku naruszenia przepisów o licytacji 3-dniowy termin od daty licytacji. 5. Wstrzymanie postępowania egzekucyjnego na skutek wniesienia zażalenia. 5 Zasadniczo wniesienie zażalenia nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego. Ustawa stwarza tu jednak możliwość organowi egzekucyjnemu, a także organowi nadrzędnemu wstrzymania w uzasadnionych wypadkach postępowania egzekucyjnego; przy czym możliwość działania organu nadrzędnego powstanie wówczas, gdy organ egzekucyjny, za pośrednictwem którego w myśl ogólnych reguł z KPA wnosi się zażalenia, z tego uprawnienia nie skorzystał lub w wypadku wniosku odmówił jego uwzględnienia. Powstaje też tu problem, czy organ nadrzędny może cofnąć wstrzymanie postępowania egzekucyjnego zarządzone przez organ egzekucyjny. Wydaje się, że tak. Wstrzymanie postępowania egzekucyjnego, jak wszystkie inne czynności egzekucyjne organu egzekucyjnego, podlega kontroli organu wyższego stopnia. W niektórych sytuacjach ustawa przewiduje pewne odstępstwa od przedstawionego wyżej zasadniczego skutku wniesienia zażalenia. W szczególności w niektórych wypadkach powstanie możliwość tylko zarządzenia wstrzymania czynności egzekucyjnych i to do czasu rozpatrzenia zażalenia (kompetencja organu właściwego do załatwienia zażalenia na postanowienia w sprawie zarzutów por. art. 34 2). W wypadku zażalenia na oszacowanie dokonane przez poborcę skarbowego powstaje po stronie organu egzekucyjnego obowiązek powołania biegłego w celu oznaczenia wartości szacunkowej zajętej ruchomości. Natomiast w wypadku wniesienia zażalenia na naruszenie przepisów o przeprowadzeniu licytacji następuje wstrzymanie wydania sprzedanej rzeczy nabywcy. Hauser/Leoński 115

7 Art. 17 Nb 6 9 Dział I. Przepisy ogólne Dalsze odstępstwa występują w wypadku zażaleń wnoszonych przez inne podmioty niż zobowiązany (por. art. 36) Podmioty legitymowane do wniesienia zażalenia. Sprawa podmiotów, którym służy legitymacja do złożenia zażalenia w omawianej ustawie, przedstawia się inaczej niż w KPA. Inny jest bowiem krąg podmiotów, których interesy prawne powinny być chronione. Komentowana ustawa zna sytuacje, kiedy zażalenie przysługuje nie tylko zobowiązanemu lub tylko wierzycielowi (por. np. art. 6 1a). Są sytuacje, kiedy zażalenie może wnieść inny podmiot niż zobowiązany czy wierzyciel (por. np. art , art ). Zdarzają się jednak sytuacje, kiedy ustawa nie wymienia podmiotów uprawnionych do złożenia zażalenia (por. np. art czy art. 56 4). Należałoby wówczas badać, jaki uczestnik postępowania posiada interes prawny w złożeniu zażalenia. W każdym razie w takich sytuacjach zażalenie powinno przysługiwać zobowiązanemu i wierzycielowi, jeśli ten ostatni nie jest jednocześnie organem egzekucyjnym. Dodany do art. 17 1a (ustawa z r. o utworzeniu Wojewódzkich Kolegiów Skarbowych oraz o zmianie niektórych ustaw regulujących zadania i kompetencje organów oraz organizację jednostek organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych, Dz.U. Nr 137, poz ze zm., a następnie ustawa z r. Przepisy wprowadzające ustawę Prawo celne, Dz.U. Nr 68, poz. 623 ze zm.) modyfikują tryb rozpatrywania zażaleń w przypadku, gdy wydaje je wierzyciel, dla którego organem wyższego stopnia jest minister, a sprawa dotyczy rozpatrywania zarzutów. Wówczas należy stosować art KPA Wniesienie zażalenia w przypadkach, o których stanowi KPA. Warto wreszcie przypomnieć, że oprócz omówionych wyżej sytuacji, w których prawo wniesienia zażalenia przewiduje ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, podmioty postępowania egzekucyjnego mają także możliwość wniesienia zażalenia w przypadkach przewidzianych w Kodeksie postępowania administracyjnego (art. 17 1) zob. szerzej na ten temat E. Pierzchała, Środki prawne, s. 68, oraz D. Dąbek, Zażalenie, w: J. Niczyporuk, S. Fundowicz, J. Radwanowicz (red.), System egzekucji administracyjnej, s Zażalenia na postanowienia wydane w pierwszej instancji przez organy sprawujące nadzór. Dnia r. weszła w życie nowelizacja komentowanego przepisu dokonana na podstawie art. 39 pkt 4 lit. a AdmPodU. Zmiana dotyczy problematyki rozpoznawania zażalenia na postanowienia wydane w pierwszej instancji przez organy sprawujące nadzór w rozumieniu przepisów art. 23 EgzAdmU. W takim przypadku zastosowanie znajdzie art KPA. Oznacza to, że zażalenie rozpatrywać będzie ten sam organ, który wydał zaskarżone postanowienie. Równocześnie, przesądzono, że termin do wniesienia zażalenia będzie w takim przypadku wynosił 7 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia. Odpowiedniego zastosowania nie znajdą więc w takim przypadku przepisy regulujące termin do zlożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy. Jak wynika z uzasadnienia wprowadzonych zmian mają one na celu usprawnienie działania administracji podatkowej poprzez eliminację dodatkowego szczebla rozpatrywania spraw w postępowaniu egzekucyjnym ( dostęp r.) Podstawa wniesienia zażalenia. Podstawa wniesienia zażalenia przedstawia się w sposób zróżnicowany. Wspólną regułą jest, że zażalenie można wnieść tylko wówczas, gdy ustawa tak stanowi. Natomiast przesłanki wniesienia tego środka będą uzależnione od postanowienia, które ma być zaskarżone, lub czynności 116 Hauser/Leoński

8 Rozdział 1. Zasady ogólne Nb Art. 17 egzekucyjnej, której zaskarżenia ustawa dopuszcza. W tym sensie można tu mówić o różnicowaniu przez ustawę podstaw zażalenia. Zatem rodzaj postanowienia, a także dopuszczony przez ustawę zakres spraw mogących być przedmiotem zażalenia wyznacza podstawy tego środka. Na przykład w wypadku zażalenia na oszacowanie dokonane przez poborcę skarbowego mogą być kwestionowane wyłącznie czynności poborcy zmierzające do ustalenia wartości szacunkowej zajętej ruchomości (np. zarzut niewzięcia pod uwagę przy oszacowaniu przedstawionych przez zobowiązanego rachunków i innych dowodów mających znaczenie dla oznaczenia wartości zajętych ruchomości). Nie można natomiast w tej sytuacji skutecznie podnosić np. sposobu dokonania przez poborcę skarbowego wyboru ruchomości podlegających zajęciu itd. Zasadniczo zażalenia na postanowienia będą wnoszone do organu nadrzędnego nad organem egzekucyjnym, ale za jego pośrednictwem. Odpowiednie zastosowanie znajdą tu przepisy KPA. Od tej reguły ustawa zna wiele wyjątków (zob. tez Nb 9). Zażalenie na oszacowanie dokonane przez poborcę skarbowego wnosi się do organu egzekucyjnego i sam ten organ jest uprawniony do załatwienia tego zażalenia. W wypadku zażalenia na naruszenie przepisów o przeprowadzeniu licytacji może tu chodzić o złożenie tego środka do protokołu licytacji lub organu egzekucyjnego. Analiza przepisów o rozpatrzeniu takiego zażalenia prowadzi do wniosku, że możemy tu mieć do czynienia z dwoma sytuacjami. Wobec złożenia zażalenia do protokołu organem właściwym do jego rozpatrzenia jest organ egzekucyjny. Jeśli w toku licytacji doszło do kwalifikowanego naruszenia przepisów o licytacji przez naruszenie przepisów o publicznym charakterze licytacji, o cenie wywołania i nabycia oraz o wyłączeniu od udziału w licytacji, organ egzekucyjny unieważnia przeprowadzoną licytację. Jest to możliwe jednak tylko do czasu, gdy rzeczy nabyte w toku licytacji znajdują się jeszcze we władaniu nabywcy licytacyjnego. W sytuacji gdy zażalenie zostało wniesione do organu egzekucyjnego, zarówno ten organ, jak i jego organ nadrzędny są zobowiązane unieważnić licytację w wypadkach wyżej wskazanych. Ustawa nie wypowiada się w kwestiach skutków naruszenia innych przepisów o licytacji. Te inne naruszenia nie prowadzą do konieczności unieważnienia licytacji. Wydaje się, że skutkiem uzasadnionego zażalenia może być w takich wypadkach jedynie zastosowanie środka dyscyplinarnego lub odpowiedzialności służbowej w stosunku do osoby prowadzącej licytację. Rozwiązanie takie, jak się zdaje, ma także chronić interesy nabywcy licytacyjnego, który w odmiennym uregulowaniu nie miałby pewności co do nabycia przedmiotów pochodzących z licytacji. 10. Termin rozpatrzenia zażalenia. Ustawa nie określa wprost, w jakim terminie 10 zażalenie ma być rozpatrzone. Znajdą tu zatem odpowiednie zastosowanie przepisy KPA o terminie załatwienia spraw (art przewiduje termin miesiąca na załatwienie sprawy w postępowaniu odwoławczym termin ten w szczególności dotyczy także załatwienia sprawy w postępowaniu prowadzonym w następstwie wniesienia zażalenia). Odpowiednie zastosowanie przepisów KPA dotyczyć będzie nie tylko terminów załatwiania spraw (o czym wspominano wyżej), ale także kompetencji organu właściwego do rozpatrzenia odwołania. Zasadniczo owe kompetencje polegają na możliwości uchylenia lub zmiany zaskarżonego postanowienia lub też utrzymania go w mocy. Dodatkowe możliwości powstają tu w wypadku postanowienia w sprawie zabezpieczenia. Otóż organ egzekucyjny może w każdym czasie uchylić lub zmienić postanowienie o zabezpieczeniu (art. 157a). 11. Sądowa kontrola legalności postanowień. Z problematyką zażaleń łączy się 11 ściśle sprawa sądowej kontroli legalności postanowień przez NSA. Sprawy te Hauser/Leoński 117

9 Art. 17a Nb 1 Dział I. Przepisy ogólne normował art. 16 ust. 1 pkt 3 nieobowiązującej już ustawy z r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm.). Stanowił on, że kontroli sądu podlegają postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie. Naczelny Sąd Administracyjny rozpatrywał też skargi na bezczynność organu w tym zakresie (art. 17 powyższej ustawy). Ustawa o NSA zawierała również przepisy proceduralne dotyczące rozpatrywania skarg (por. też J. Świątkiewicz, Komentarz, s. 47 i n.). Ogólnie można tu stwierdzić, iż ustawa o NSA wydatnie rozszerzyła zakres kontroli sądowej nad postępowaniem egzekucyjnym w administracji. Ustawa z 1995 r. utraciła moc r. Ustawa z r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U r. poz. 270 ze zm.) w art. 3 przyjmuje podobną konstrukcję, gdy chodzi o kontrolę aktów i czynności w postępowaniu egzekucyjnym. Jedynie zapis Konstytucji RP o dwuinstancyjnym sądownictwie administracyjnym (art. 176 ust. 1 i art. 236 ust. 2) powoduje, że druga ustawa z r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz ze zm.) przekazuje interesujące nas sprawy sądom administracyjnym I instancji, tworzonym dla jednego lub wielu województw. Ochrona praw jednostki dyktuje zwiększenie liczby tych ostatnich sądów w celu skrócenia czasu oczekiwania na rozpatrzenie skargi przez sąd. Nowe przepisy o sądownictwie administracyjnym weszły w życie r. (por. ustawa z r. Przepisy wprowadzające ustawę Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Dz.U. Nr 153, poz ze zm.) por. też W. Chróścielewski, J.P. Tarno, Postępowanie administracyjne, s. 363 i n. Art. 17a. [Zwrot podania] W przypadku wniesienia podania, z którego wynika, że organem właściwym w sprawie jest organ państwa członkowskiego lub państwa trzeciego, podanie podlega zwrotowi wnoszącemu podanie, wraz z pouczeniem, że w sprawie będącej przedmiotem podania powinien wnieść podanie do organu właściwego państwa członkowskiego lub państwa trzeciego, zgodnie z przepisami obowiązującymi w tym państwie. Zwrot podania następuje w formie postanowienia, na które służy zażalenie. Spis treści 1. Uwagi wstępne Zwrot podania wnioskodawcy Forma zwrotu podania Uwagi wstępne. Komentowany artykuł został dodany do EgzAdmU na podstawie art. 111 pkt 8 WzajPomU. Przewidziany w nim został odrębny sposób wnoszenia podania, do rozpatrzenia którego właściwy jest organ państwa członkowskiego lub państwa trzeciego. Jak wyjaśniono w uzasadnieniu projektu ustawy o wzajemnej pomocy, art. 14 ust. 1 dyrektywy 2010/24/UE stanowi, że spory dotyczące należności pieniężnych państwa członkowskiego, pierwotnego tytułu wykonawczego lub jednolitego tytułu wykonawczego wystawionych przez to państwo, podlegają kompetencjom organu wnioskującego tego państwa. Przyjęto więc, że podanie, które powinno zostać rozpatrzone przez organ państwa członkowskiego lub państwa 118 Piątek Nb

10 Rozdział 1. Zasady ogólne Nb 1 2 Art. 17b trzeciego, jest zwracane do wnoszącego to podanie (zob. uzasadnienie projektu WzajPomU dostęp: r.). 2. Zwrot podania wnioskodawcy. Artykuł 17a znajduje zastosowanie w każ- 2 dym przypadku, gdy do organu administracji publicznej, w tym zarówno organu egzekucyjnego, wierzyciela, jak i każdego innego podmiotu władzy publicznej, wniesione zostanie podanie, do rozpatrzenia którego właściwy jest organ państwa członkowskiego (zob. definicję art. 1a pkt 8c) albo państwa trzeciego (zob. definicję art. 1a pkt 8d). Wówczas nie znajduje zastosowania art. 65 KPA. Organ, do którego podanie wniesiono, obowiązany jest do jego zwrotu wnoszącemu podanie, z pouczeniem, do którego dokładnie organu państwa członkowskiego albo państwa trzeciego powinno ono zostać złożone. 3. Forma zwrotu podania. Jak stanowi o tym art. 17a in fine, zwrot podania 3 następuje w formie postanowienia, a nie zwykłej czynności materialno-technicznej. Od postanowienia tego wnoszącemu podanie przysługuje zażalenie, a po wyczerpaniu tego trybu skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego na podstawie art. 3 2 pkt 3 PostAdmU. Art. 17b. 20 [Upoważnienie] Właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego może upoważnić kierownika nieposiadającej osobowości prawnej jednostki organizacyjnej tej jednostki samorządu terytorialnego do wykonywania w jego imieniu praw i obowiązków wierzyciela. Na wniosek kierownika upoważnienie może być udzielone również pracownikowi tej jednostki. Spis treści Nb 1. Uwagi wstępne Forma upoważnienia Upoważnienie do działania jako organ egzekucyjny Uwagi wstępne. Przepis ten został dodany do EgzAdmU na podstawie art pkt 5 AdmPodU. W uzasadnieniu projektu tej ustawy wyjaśniono, że wprowadzenie możliwości upoważnienia kierownika jednostki organizacyjnej jednostki samorządu terytorialnego do wykonywania zadań wierzyciela ułatwi i usprawni wykonywanie tych funkcji, nie zmieniając samego podmiotu wierzyciela, którego ustalenie następuje na podstawie art Przyjęcie tego rozwiązania sprawi, że powyższe zadania wykonywane będą przez ściśle wyspecjalizowane w tym zakresie jednostki podległe wierzycielowi (zob. uzasadnienie projektu ustawy o administracji podatkowej dostęp r.). Przepis ten wszedł w życie r. 2. Forma upoważnienia. Komentowany przepis nie wskazuje w jakiej formie 2 dochodzi do upoważnienia przez właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego kierownika określonej jednostki organizacyjnej do wykonywania funkcji wierzyciela. Upoważnienie to dokonywane jest w formie zwykłej czynności materialno-technicznej, 20 Art. 17b dodany ustawą z dnia r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1269), która wchodzi w życie r. Piątek 119

11 Art. 18 Nb 1 2 Dział I. Przepisy ogólne która powinna wszakże zostać utrwalona w aktach sprawy, z uwagi na konieczność wykazania zarówno przed organem egzekucyjnym na etapie wszczęcia egzekucji, jak i w odniesieniu do zobowiązanego uprawnień wierzycielskich przysługujących konkretnemu podmiotowi Upoważnienie do działania jako organ egzekucyjny. Zbliżony w swojej treści przepis stanowiący o możliwości upoważnienia kierownika nieposiadającej osobowości prawnej jednostki organizacyjnej gminy do działania w imieniu organu egzekucyjnego wprowadzony został w art. 19 2a. Art. 18. [Odesłanie] Jeżeli przepisy niniejszej ustawy nie stanowią inaczej, w postępowaniu egzekucyjnym mają odpowiednie zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. Nb 1. Uwagi wstępne Charakter prawny odpowiedniego stosowania przepisów prawa Dopuszczalny stopień odpowiedniego stosowania przepisów prawa Odpowiednie stosowanie przepisów prawa w razie częściowego uregulowania danej instytucji w EgzAdmU Spis treści Nb 5. Sposób konstruowania norm postępowania egzekucyjnego Ocena regulacji art Odpowiednie stosowanie przepisów prawa w orzecznictwie NSA Odpowiednie stosowanie przepisów KPA o pełnomocnictwie Uwagi wstępne. Komentowany przepis nakazuje odpowiednie stosowanie w postępowaniu egzekucyjnym przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego (zagadnienia te były już niejednokrotnie podejmowane w różnych opracowaniach należy tu w szczególności wskazać prace Z. Leońskiego, np. Stosowanie przepisów, s ; zob. też R. Hauser, A. Skoczylas, Odpowiednie stosowanie, s. 104 i n.) Charakter prawny odpowiedniego stosowania przepisów prawa. W doktrynie podnosi się, że odpowiednie stosowanie prawa nie ma jednolitego charakteru, oznacza różne możliwości stosowania omawianych przepisów: 1) stosowanie pełne, czyli odpowiednie przepisy prawa bez żadnych zmian w ich dyspozycji, są stosowane do drugiego zakresu odniesienia, przepisy nie są w tej sytuacji modyfikowane; 2) stosowanie ze zmianami; 3) niestosowanie w ogóle, czyli przepisy te nie mogą być zastosowane, przede wszystkim ze względu na ich bezprzedmiotowość lub całkowitą sprzeczność z przepisami ustanowionymi dla normowania tych stosunków, do których miałyby one być stosowane odpowiednio, a więc przepisami (zob. J. Nowacki, Odpowiednie, s. 370 i n.). Należy jednak zauważyć, iż już sam termin odpowiednio jest zwrotem nieostrym, pozostawiającym interpretatorowi dużą swobodę interpretacyjną i luz decyzyjny (zob. M. Hauser, P. Chybalski, Odesłania, s. 75). Według Sądu Najwyższego w praktyce wymaga wnikliwego rozpatrzenia, w jakim zakresie i w jaki sposób powinno się stosować przepisy, do których odesłanie jest skierowane (zob. uchw. SN z r., III CZP 39/93, OSNC 1993, Nr 10, poz. 178). Jest to więc taka sytuacja, w której skutki określonego stanu hipotetycznego przedstawione są nie w bezpośredniej łączności z hipotezą normy prawnej, lecz zamieszczone są w dyspozycji innej normy, która też obejmuje inny stan 120 Skoczylas

12 Rozdział 1. Zasady ogólne Nb 3 5 Art. 18 faktyczny (zob. post. SN z r., III CZP 17/98, OSNC 1999, Nr 1, poz. 19; por. też A. Błachnio-Parzych, Przepisy odsyłające, s. 46 i n.). Oznacza to, że poprzez zastosowanie tego typu regulacji problem ustalenia potrzebnej reguły zachowania się prawodawca pozostawia stosującemu prawo, wskazując mu przepisy prawa, które ma odpowiednio zastosować (zob. J. Wróblewski, Przepisy odsyłające, s. 9 10). 3. Dopuszczalny stopień odpowiedniego stosowania przepisów prawa. W orzecz- 3 nictwie NSA określono granice zastosowania tego typu zabiegów interpretacyjnych, zaznaczając, że odpowiednie stosowanie przepisów KPA w postępowaniu egzekucyjnym powoduje, że przepisy te mogą być stosowane tylko w takim zakresie i w taki sposób, aby uzupełnić, a nie modyfikować przepisy ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (zob. wyr. NSA z r., III SA 2585/02, niepubl.; por. też P. Pietrasz, w: D.R. Kijowski (red.), Ustawa, s ). Zakres stosowania KPA uzależniony jest od konkretnej kwestii powstałej w toku postępowania egzekucyjnego i w sytuacji, która nie jest wprost, bądź odmiennie uregulowana w ustawie egzekucyjnej (wyr. NSA z r., II FSK 987/13, Legalis). 4. Odpowiednie stosowanie przepisów prawa w razie częściowego uregulowania 4 danej instytucji w EgzAdmU. Zawarty w art. 18 zwrot: jeżeli przepisy niniejszej ustawy nie stanowią inaczej, powinno się rozumieć w ten sposób, iż również przy częściowym uregulowaniu danej instytucji prawnej w postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tzn. w ustawie zawierającej odesłanie) możliwe jest uzupełnienie tej regulacji przez dodanie (czyli niejako dosztukowanie ) niektórych elementów normy z przepisów KPA, tj. z regulacji, do której skierowane jest odesłanie (zob. R. Hauser, A. Skoczylas, Odpowiednie stosowanie, s. 104 i n.; zob. R. Hauser, A. Skoczylas, Glosa do wyr. NSA z r., I SA 439/00, OSP 2002, Nr 6, poz. 76; por. też analiza przepisów odsyłających zawarta w pracy A. Skoczylasa, Odesłania w postępowaniu sądowoadministracyjnym, Warszawa 2001, s. 2 26, oraz powoływane tam piśmiennictwo; omawiany pogląd został również zaakceptowany w orzecznictwie sądowym; por. wyr. NSA z r., II FSK 642/05, Legalis). 5. Sposób konstruowania norm postępowania egzekucyjnego. W związku 5 z rozwiązaniami przyjętymi w art. 18 powstaje zatem konieczność budowania określonej normy postępowania egzekucyjnego przez wyinterpretowywanie jej, korzystając jednocześnie z: 1) samych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji; 2) przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji łącznie z przepisami KPA, np. w kwestiach dotyczących stosowania zasady pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa (8 KPA), przy pełnomocnictwie itd.; 3) czy też samych przepisów KPA, np. w zakresie przywracania terminów (zob. R. Hauser, A. Skoczylas, Glosa do wyr. NSA z r., I SA 439/00, OSP 2002, Nr 6, poz. 76.). Trafnie w związku z tym podkreśla się w orzecznictwie, że posiłkowe (... ) stosowanie przepisów KPA możliwe jest wyłącznie w sytuacji, kiedy nie stoi to w sprzeczności z ratio legis ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (zob. wyr. NSA z r., II FSK 642/05, Legalis). Wynika z tego, iż przy stosowaniu w postępowaniu egzekucyjnym niejako dwóch odrębnych procedur istnieje niekiedy konieczność zastosowania odpowiednich reguł wykorzystania elementów wypowiedzi normatywnej zawartej w przepisach KPA, tak aby móc stworzyć normę proceduralną spójną z całym postępowaniem egzekucyjnym (zob. R. Hauser, A. Skoczylas, Rola zasad, s ). Tylko Skoczylas 121

13 Art. 18 Nb 6 7 Dział I. Przepisy ogólne poprzez odpowiednie stosowanie unormowań KPA osiągnąć można kompletność regulacji postępowania egzekucyjnego. Należy jednak pamiętać, iż przepisy KPA powinno się stosować przy uwzględnieniu specyfiki unormowań postępowania egzekucyjnego w administracji (zob. R. Hauser, A. Skoczylas, Glosa do wyr. NSA z r., I SA 439/00, OSP 2002, Nr 6, poz. 76) Ocena regulacji art. 18. Jak trafnie podkreśla J. Borkowski, pomimo odrębności celów postępowania administracyjnego (jurysdykcyjnego) oraz egzekucyjnego, co wyraźnie wskazuje na niezależność obydwóch postępowań od siebie (... ), prawodawca powiązał je ze sobą i to mocno przez zamieszczenie uregulowania odsyłającego. Autor ten zwraca ponadto uwagę, że odesłanie do przepisów KPA zawarte w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji nie zostało sformułowane dostatecznie precyzyjnie, przy odmienności celów obu regulacji prawnych powoduje znaczne trudności interpretacyjne (zob. J. Borkowski, Recenzja książki R. Hausera, s. 329) Odpowiednie stosowanie przepisów prawa w orzecznictwie NSA. Ograniczone ramy komentarza nie pozwalają na zamieszenie szczegółowych wskazań, które przepisy KPA i w jakim zakresie mogą być stosowane na gruncie postępowania egzekucyjnego. Mimo to tytułem ilustracji wiążących się z tym zagadnieniem trudności należy omówić kilka najczęściej występujących w praktyce problemów. W orzecznictwie wskazuje się, iż odpowiednie stosowanie zasad KPA pozwala podmiotom postępowania egzekucyjnego na pełne wykorzystanie przysługujących im uprawnień procesowych (zob. wyr. WSA w Poznaniu z r., IV SA/PO 499/08, Legalis). Nie wszystkie jednak zasady postępowania administracyjnego znajdą zastosowanie podczas egzekucji administracyjnej, np. w ogóle nie zastosujemy w ramach egzekucji administracyjnej przewidzianej w art. 13 KPA zasady ugodowego załatwiania spraw (zob. wyr. NSA z r., II FSK 642/05, Legalis; M. Masternak, w: T. Jędrzejewski, M. Masternak, P. Rączka, Administracyjne, s. 46). Ograniczone zastosowanie na gruncie komentowanej ustawy może mieć także przewidziana w art. 15 KPA zasada dwuinstancyjności. Należy ją odnosić tylko do spraw kończących się postanowieniem, na które przysługuje zażalenie. Analogicznie jednak jak w postępowaniu administracyjnym również w postępowaniu egzekucyjnym jej istota polega na zapewnieniu możliwości dwukrotnego rozpatrzenia i merytorycznego rozstrzygnięcia takiej sprawy (zob. wyr. WSA w Lublinie z r., I SA/LU 730/07, Legalis, oraz wyr. WSA w Opolu z r., I SA/OP 26/08, Legalis). Pełne zastosowanie w postępowaniu egzekucyjnym znajdą np. zasada praworządności (art. 7 KPA), zasada szybkości i prostoty (art. 12 KPA), zasada przekonywania (art. 11 KPA), zasada udzielenia informacji (art. 9 KPA) oraz wywodzona z art. 8 KPA zasada pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa (zob. szerzej na ten temat R. Hauser, A. Skoczylas, Rola zasad, s oraz powoływana tam literatura i orzecznictwo). Innym przykładem przepisu, który znajduje w postępowaniu egzekucyjnym odpowiednie zastosowanie, może być art. 111 KPA. Jego zastosowanie powoduje, iż także na gruncie postępowania egzekucyjnego w administracji brak pouczenia o przewidzianych w przepisach prawa środkach zaskarżenia uprawnia stronę do zażądania uzupełnienia rozstrzygnięcia co do tego prawa. Należy też pamiętać, iż zgodnie z art. 112 KPA błędne pouczenie nie może szkodzić stronie, która się do niego zastosowała. Tytułem przykładu na odpowiednie stosowanie innych przepisów KPA wskazać trzeba, iż w najnowszym orzecznictwie podkreśla się również, że przepisy ustawy egzekucyjnej nie przewidują w swej treści uregulowania na wypadek stwierdzenia przez organy egzekucyjne swojej 122 Skoczylas

14 Rozdział 1. Zasady ogólne Nb 8 Art. 18 niewłaściwości. W tym zakresie również winny mieć zastosowanie przepisy KPA, a konkretnie art. 65 KPA w zw. z art. 18 EgzAdmU. Przywołane unormowania realizują zasadę załatwienia sprawy indywidualnej bez zbędnej zwłoki i w sposób sprawny. W związku z tym organ, do którego został niewłaściwie skierowany wniosek o prowadzenie egzekucji wraz z tytułem wykonawczym, ma obowiązek przekazania tytułu wykonawczego właściwemu organowi egzekucyjnemu (wyrok WSA w Gliwicach z r., I SA/Gl 60/15, Legalis). 8. Odpowiednie stosowanie przepisów KPA o pełnomocnictwie. Niekiedy kwestia 8 zakresu odpowiedniego stosowania przepisów KPA w postępowaniu egzekucyjnym budzi poważne rozbieżności w orzecznictwie i doktrynie. Do takich problematycznych zagadnień należy np. kwestia pełnomocnictwa. Tradycyjnie, na podstawie odpowiedniego stosowania art. 32 KPA, w doktrynie wywodzi się, iż strona postępowania egzekucyjnego może działać osobiście lub przez pełnomocnika, chyba że charakter danej czynności wymaga jej osobistego działania (zob. M. Masternak, w: T. Jędrzejewski, M. Masternak, P. Rączka, Administracyjne, s. 86; T. Jędrzejewski, P. Rączka, Zobowiązany w egzekucji administracyjnej, w: J. Niczyporuk, S. Fundowicz, J. Radwanowicz (red.), System egzekucji administracyjnej, s. 167). W świetle odpowiednio stosowanego art. 33 KPA należy uznać, że pełnomocnikiem może być tylko osoba fizyczna mająca zdolność do czynności prawnych, a pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie lub zgłoszone ustnie do protokołu. Strona nie może więc ustanowić jako pełnomocnika osoby prawnej, np. działającej w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej (zob. A. Matan, Zastępstwo procesowe, s. 163). W myśl art i 3 KPA w zw. z art. 18 EgzAdmU zobowiązany jest dołączyć do akt oryginał lub urzędowo poświadczony odpis pełnomocnictwa. Podkreśla się, iż nie jest wystarczające ustanowienie pełnomocnika w postępowaniu administracyjnym, podatkowym bądź w innym postępowaniu egzekucyjnym, ponieważ konieczne jest złożenie odrębnego pełnomocnictwa w każdym postępowaniu egzekucyjnym (zob. wyr. NSA z r., II FSK 1431/07, POP 2009, Nr 5, poz. 73, oraz wyr. NSA z r., II FSK 991/06, Legalis). Należy zaznaczyć, iż zasadnicze wątpliwości i rozbieżności w orzecznictwie budzi kwestia sytuacji, w których strony postępowania egzekucyjnego mogą być reprezentowane przez pełnomocnika. Wedle pierwszego z nurtu zapatrywań możliwość ustanowienia pełnomocnika w postępowaniu egzekucyjnym jest znacznie ograniczona. Reprezentatywne dla tego kręgu rozważań jest uzasadnienie wyr. NSA z r., w którym odwołując się do analizy charakteru postępowania egzekucyjnego, sąd zauważył, że skoro instytucja pełnomocnika nie została uregulowana w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym, to dotyczące tego zagadnienia przepisy KPA mogą być stosowane tylko w takim zakresie i w taki sposób, aby uwzględniały specyfikę postępowania egzekucyjnego. W omawianym orzeczeniu podniesiono zatem, iż o wszczęciu postępowania egzekucyjnego i stosowaniu środków przymusu przez organ egzekucyjny, zobowiązany powinien być informowany bezpośrednio przez ten organ, a nie przez pełnomocnika lub inną wskazaną przez niego osobę. Wystawienie przez wierzyciela tytułu wykonawczego, a następnie jego doręczenie organowi egzekucyjnemu nie wywołuje skutku prawnego w postaci wszczęcia egzekucji. Zdaniem NSA: Nie jest prawidłowe twierdzenie, iż pełnomocnik zobowiązanego powinien być adresatem wszystkich pism kierowanych przez organ egzekucyjny do zobowiązanego, w tym tytułów wykonawczych oraz odpisów zawiadomień o zastosowaniu środków egzekucyjnych. Ponieważ z brzmienia art pkt 1 wynika, iż tytuły wykonawcze powinny być doręczone bezpośrednio zobowiązanemu, Skoczylas 123

15 Art. 18 Nb 8 Dział I. Przepisy ogólne a nie innej osobie jak choćby pełnomocnikowi zobowiązanego. Do podobnego rezultatu prowadzi również wykładnia językowa art. 32. Wynika z niego, iż organ egzekucyjny przystępując do czynności egzekucyjnych, obowiązany jest doręczyć odpis tytułu wykonawczego zobowiązanemu, o ile wcześniej nie został on doręczony (zob. wyr. NSA z r., II FSK 1483/07, POP 2009, Nr 2, poz. 33; wyr. NSA z r., II FSK 1410/09, Legalis). W podobnym duchu wypowiedziano się również w wyr. WSA w Warszawie z r., gdzie podkreślono, iż wszczęcie postępowania egzekucyjnego następuje z chwilą doręczenia odpisu tytułu wykonawczego zobowiązanemu, a nie jego pełnomocnikowi. Zdaniem sądu przed doręczeniem tego dokumentu zobowiązany nie ma prawa ustanowić pełnomocnika. Uznanie prawa pełnomocnika do reprezentowania strony w niewszczętym jeszcze postępowaniu egzekucyjnym, któremu wobec tego należałoby doręczyć odpis tytułu wykonawczego, nie jest możliwe również z tego powodu, że strona może ustanowić pełnomocnika wyłącznie w konkretnej sprawie, czyli po rozpoczęciu postępowania egzekucyjnego. Podkreślono, iż wynika to m.in. z art KPA, zgodnie z którym pełnomocnik dołącza oryginał lub urzędowo poświadczony odpis pełnomocnictwa do akt sprawy (zob. wyr. WSA w Warszawie z r., III SA/WA 299/09, Legalis; wyr NSA z r., II FSK 695/10, Legalis). W orzecznictwie wskazano także, że dopiero po skutecznym wszczęciu czynności egzekucyjnych zobowiązany może ustanowić pełnomocnika w tym postępowaniu. Jednocześnie organ musi zostać zawiadomiony o fakcie ustanowienia pełnomocnika w danej, konkretnej sprawie np. poprzez złożenie dokumentu pełnomocnictwa do akt (wyr. NSA z r., II FSK 2931/12, Legalis). Z tego powodu stanowiące podstawę wszczęcia postępowania zabezpieczającego zarządzenie zabezpieczenia powinno zostać skierowane wyłącznie do zobowiązanego. Dalsze pisma mogą być już kierowane do pełnomocnika, jeżeli został on ustanowiony przez zobowiązanego (wyr. NSA z r., II FSK 367/10, Legalis). W orzecznictwie sądów administracyjnych zaprezentowano również pogląd przeciwny. Przykładowo w wyr. WSA w Warszawie z r. podkreślono, iż pełnomocnictwo obejmujące umocowanie do reprezentowania zobowiązanego w postępowaniu egzekucyjnym w administracji dotyczy także instytucji doręczenia upomnienia, ponieważ czynność upominawcza organu egzekucyjnego, uregulowana, co należy wyraźnie podkreślić, w przepisach ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, jest elementem procedury egzekucyjnej, nawet jeżeli zgodnie z treścią przepisu jest to dopiero etap poprzedzający egzekucję administracyjną sensu stricto (zob. wyr. WSA w Warszawie z r., I SA/WA 128/07, Legalis). Podobnie w uzasadnieniu wyr. NSA z r., powołując się na dotychczasowe orzecznictwo i doktrynę, zauważono, iż z przepisów art. 32 i art KPA w zw. z art. 18 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji wyprowadzić należy wniosek co do możliwości pełnej reprezentacji zobowiązanego przez pełnomocnika w postępowaniu egzekucyjnym w administracji, w tym również w zakresie doręczenia tytułu wykonawczego (zob. wyr. NSA z r., II FSK 991/06, Legalis). 124 Skoczylas