POLSKA XX WIEKU W OPINIACH SPOLECZENSTWA

Transkrypt

1 POLSKA XX WIEKU W OPINIACH SPOLECZENSTWA Warszawa, listopad 1999 Relatywnie najbardziej rozpowszechniona w spoleczenstwie polskim opinia podziela ja ponad dwie piate (42%) osób - jest przekonanie, ze w XX wieku w Polsce wydarzylo sie tyle samo dobrego, co zlego. Wiecej niz jedna czwarta (28%) spoleczenstwa jest zdania, ze stulecie to przynioslo naszemu krajowi wiecej zlego niz dobrego, a niecala jedna czwarta (23%) uwaza, ze zapisalo sie ono w naszej historii w wiekszym stopniu wydarzeniami pozytywnymi. Wiekszosc Polaków prawie trzy piate (56%) uwaza, ze najlepszy okres XX wieku, kiedy ludziom w naszym kraju zylo sie najlepiej, to lata siedemdziesiate, czyli okres gierkowski. Jedna piata spoleczenstwa (20%) uwaza, ze najwieksze powody do zadowolenia mieszkancy Polski maja obecnie po przemianach ustrojowych 1989 r. Nieliczni wskazuja na inne okresy historii Polski konczacego sie stulecia. Zdecydowana wiekszosc spoleczenstwa niemal dwie trzecie (66%) uwaza, ze w XX wieku Polacy dokonali rzeczy, z których moga byc dumni. Szczycic mozemy sie przede wszystkim obaleniem komunizmu (36%), zmiana systemu politycznego w Polsce po 1989 r. (22%), Papiezem Polakiem (18%), zmiana systemu gospodarczego w Polsce po 1989 r. (16%) i wstapieniem do NATO (16%). Innym dokonaniem naszego narodu, z którego mozemy byc dumni sa sukcesy w walce o niepodleglosc i suwerennosc (wydarzenia z lat 1918, 1945 i 1989 przywoluje 27% osób). O tym, ze w konczacym sie stuleciu Polacy nie zrobili nic, czym mogliby sie chlubic, przekonana jest prawie jedna piata (18%) spoleczenstwa. Sposród zyjacych w XX wieku Polaków przyszle pokolenia za wazna, wybitna postac uznaja Jana Pawla II (71%) i Lecha Walese (35%). Znacznie rzadziej wymieniane sa inne osobistosci. W wydarzeniach XX stulecia Polacy znajduja wiecej powodów do dumy niz do wstydu. Na pytanie czy w tym wieku wydarzylo sie cos, czego Polacy powinni sie wstydzic, twierdzaco odpowiada nieco ponad dwie piate (42%) spoleczenstwa, a przeczaco ponad jedna trzecia (35%) osób. Niski poziom zycia w Polsce (22% wskazan), okres PRL trwanie ustroju socjalistycznego w Polsce przez 45 lat (12%), sytuacja gospodarcza ostatnich lat (12%), wady narodowe Polaków lenistwo, pijanstwo, klótliwosc i zawisc (11%), brak bezpieczenstwa i narastajaca przemoc (10%), a takze wprowadzenie stanu wojennego i wydarzenia z tym zwiazane (9%) to najczesciej wymieniane w spontanicznych wypowiedziach sprawy przynoszace Polakom ujme.

2 Cytowanie, publiczne odtwarzanie, kopiowanie oraz wykorzystanie w innej formie danych, informacji i opracowan zamieszczanych w tej publikacji jest dozwolone pod warunkiem podania zródla. Zblizajacy sie koniec stulecia (i zarazem tysiaclecia) sklania do refleksji i podsumowan. W swoim sondazu OBOP 1 poprosil Polaków o ocene dwudziestego wieku w naszym kraju. Zapytalismy nie tylko o ogólna opinie czy w stuleciu tym wydarzylo sie w Polsce wiecej dobrego czy zlego oraz w którym okresie w naszym kraju zylo sie najlepiej, ale równiez o to, czy w XX wieku Polacy zrobili cos, z czego moga byc dumni lub czego powinni sie wstydzic. OGÓLNA OPINIA O XX WIEKU W POLSCE Relatywnie najbardziej rozpowszechniona w spoleczenstwie polskim opinia podziela ja ponad dwie piate (42%) osób - jest przekonanie, ze w XX wieku w Polsce wydarzylo sie tyle samo dobrego, co zlego. Wiecej niz jedna czwarta (28%) spoleczenstwa jest zdania, ze stulecie to przynioslo naszemu krajowi wiecej zlego niz dobrego, a niecala jedna czwarta (23%) uwaza, ze zapisalo sie ono w naszej historii w wiekszym stopniu wydarzeniami pozytywnymi. Czy, ogólnie biorac, w tym konczacym sie wlasnie stuleciu wydarzylo sie w Polsce wiecej zlego czy dobrego? wiecej dobrego niz zlego 23% tyle samo dobrego co zlego 42% wiecej zlego niz dobrego 28% trudno powiedziec 7% Przekonanie, ze w Polsce w XX wieku wydarzylo sie wiecej zlego niz dobrego, jest podzielane tym czesciej, im nizsze wyksztalcenie: uwaza tak od 17% osób z wyksztalceniem wyzszym do 36% badanych z wyksztalceniem podstawowym. 1 Badanie przeprowadzono w dniach r. na reprezentatywnej losowej próbie mieszkanców Polski powyzej 15 roku zycia. Zrealizowano 1048 wywiadów. Maksymalny blad statystyczny wynosi +/-3% przy wiarygodnosci oszacowania równej 95%. 2

3 Opinia taka jest relatywnie najblizsza osobom, które niezadowolone sa z wlasnej sytuacji materialnej (38%), a im wieksze zadowolenie z wlasnych warunków, tym bardziej poglad ten traci na popularnosci (19% wsród badanych, którym powodzi sie dobrze). O ujemnym bilansie XX stulecia dla naszego kraju przekonani sa ponadto czesciej od innych respondenci, których zdaniem sprawy w Polsce ida w zlym kierunku (34%), ankietowani deklarujacy lewicowe poglady polityczne (33%), a takze osoby oceniajace, ze w dobiegajacym konca XX wieku Polacy nie zrobili nic, z czego mogliby byc dumni. Poglad, ze w Polsce w ostatnim stuleciu wydarzylo sie wiecej dobrego niz zlego, jest relatywnie najczesciej wyrazany przez osoby zadowolone z wlasnej sytuacji materialnej (39%) i z obecnego kierunku zmian w Polsce (37%), badanych z wyksztalceniem wyzszym (37%) i srednim (30%), respondentów o centroprawicowych (35%) i prawicowych (34%) pogladach politycznych. Wiekszosc Polaków prawie trzy piate (56%) uwaza, ze najlepszy okres XX wieku, kiedy ludziom w naszym kraju zylo sie najlepiej, to lata siedemdziesiate, czyli okres gierkowski. Jedna piata spoleczenstwa (20%) uwaza, ze najwieksze powody do zadowolenia mieszkancy Polski maja obecnie po przemianach ustrojowych 1989 r. Nieliczni wskazuja na inne okresy historii Polski XX wieku. Jak Pan(i) sadzi, kiedy ludziom w Polsce, ogólnie biorac, najlepiej sie zylo? w okresie miedzywojennym, tzn. w latach % w okresie powojennym, w latach % w okresie gomulkowskim, w latach % w okresie gierkowskim, w latach % miedzy wprowadzeniem stanu wojennego a rozpoczeciem przemian, w latach po przemianach ustrojowych, w latach % trudno mi powiedziec 12% 3% 3

4 Udzial osób przekonanych, ze ludziom w Polsce zylo sie najlepiej w latach siedemdziesiatych, czyli w okresie gierkowskim wzrasta: wraz ze zmniejszaniem sie wielkosci miejsca zamieszkania (od 38% wsród mieszkanców najwiekszych miast do 60% wsród osób zamieszkalych na wsi i w malych osrodkach miejskich), wraz z pogarszaniem sie oceny wlasnej sytuacji materialnej (od 31% wsród badanych z niej zadowolonych do 70% wsród tych, którym powodzi sie zle), wraz z wiekszym zainteresowaniem sprawami polityki (od 37% wsród osób, które w ogóle sie tymi zagadnieniami nie interesuja do 67% bardzo zainteresowanych). Przekonanie takie jest równiez tym blizsze badanym, im bardziej na lewo sytuuja oni swoje poglady polityczne (od 40% wsród osób o przekonaniach prawicowych do 77% wsród ankietowanych o pogladach lewicowych). Poglad, ze najlepszy dla Polaków okres XX wieku to lata gierkowskie, jest ponadto podzielany relatywnie najczesciej przez piecdziesieciolatków (76%) i czterdziestolatków (74%), osoby niezadowolone z kierunku zmian w Polsce (66%) i badanych z wyksztalceniem zasadniczym zawodowym (63%). Ostatnie dziesieciolecie jest natomiast uwazane za najlepszy okres w Polsce XX wieku relatywnie najczesciej przez osoby zadowolone z wlasnej sytuacji materialnej (45%) i z kierunku zmian w kraju (40%), najmlodszych ankietowanych ponizej 20 roku zycia (35%), badanych z wyksztalceniem wyzszym (34%), ankietowanych o prawicowych (32%) i centroprawicowych (30%) pogladach politycznych, mieszkanców srednich (31%) i najwiekszych (26%) miast. OSIAGNIECIA POLAKÓW W XX WIEKU Zdecydowana wiekszosc spoleczenstwa niemal dwie trzecie (66%) uwaza, ze w XX wieku Polacy dokonali rzeczy, z których moga byc dumni. O tym, ze w konczacym sie stuleciu Polacy nie zrobili nic, czym mogliby sie szczycic, przekonana jest prawie jedna piata (18%) spoleczenstwa. 4

5 Czy, Pana(i) zdaniem, w XX wieku Polacy zrobili cos, z czego moga byc dumni? tak 66% nie 18% trudno powiedziec 16% Opinie na ten temat sa istotnie powiazane z cechami spoleczno-demograficznymi. Udzial osób, które w wydarzeniach XX wieku znajduja powody do dumy narodowej, zwieksza sie: wraz ze wzrostem poziomu wyksztalcenia (od 47% wsród osób z wyksztalceniem podstawowym do 89% najlepiej wyksztalconych Polaków), wraz ze zwiekszaniem sie miejsca zamieszkania (od 56% wsród mieszkanców wsi do 83% wsród osób zamieszkalych w najwiekszych aglomeracjach miejskich), wraz z lepsza ocena wlasnej sytuacji materialnej (od 59% wsród badanych, którzy oceniaja, ze powodzi im sie zle do 71% zadowolonych ze swych warunków finansowych), wraz z wiekszym zainteresowaniem sprawami polityki (od 36% osób, którzy w ogóle sie tym nie interesuja do 87% bardzo zainteresowanych polityka). Czesciej od innych powody do chluby w XX wieku znajduja ponadto osoby o centroprawicowych (87%) i prawicowych (84%) pogladach politycznych, zadowoleni z kierunku zmian w Polsce (81%) oraz badani miedzy 30 a 60 rokiem zycia. Co Polacy zrobili w XX wieku, czym moga sie szczycic? W spontanicznych wypowiedziach osoby, które widza powody do dumy, przede wszystkim wymieniaja wydarzenia sprzed dziesieciu lat: upadek komunizmu, obalenie tego systemu totalitarnego nie tylko w Polsce, ale przyczynienie sie do upadku komunizmu w Europie wymienia blisko dwie piate (36%) osób, zmiana systemu politycznego w Polsce po 1989 roku przemiany demokratyczne, bezkonfliktowa zmiane ustroju, wprowadzenie demokracji i jej swobód: wolnosci slowa, wolnych wyborów wskazuje ponad jedna piata (22%) badanych, 5

6 zmiana systemu gospodarczego w Polsce po 1989 roku wprowadzenie zasad kapitalistycznych w gospodarce, jej decentralizacja, wprowadzenie wolnego rynku, wolnosci handlu, pelne pólki w sklepach sa powodem do zadowolenia zdaniem 16% respondentów. Inne dokonania naszego narodu, którymi mozemy sie szczycic to: Papiez Polak wybór Polaka na Papieza i pontyfikat Jana Pawla II sa wskazywane jako powód do dumy przez blisko jedna piata (18%) osób, Wejscie Polski do NATO wymieniane w tym kontekscie przez 16% badanych, Wielcy Polacy, dokonania i osiagniecia naszych rodaków w róznych dziedzinach: noblisci, a takze inni ludzie nauki, literatury, sztuki i kultury sa powodem do dumy narodowej w opinii 12% ankietowanych. Bardzo czesto wymienianym osiagnieciem XX stulecia jest suwerennosc i niepodleglosc panstwa polskiego: 8% osób wskazuje na odzyskanie niepodleglosci po 1989 r. i powstanie III RP równiez 8% osób zwraca uwage na odzyskanie niepodleglosci po II wojnie swiatowej, wygranie wojny wypowiedzi 6% badanych dotycza odzyskania niepodleglosci w 1918 roku 9% osób jako powód do dumy narodowej wymienia odzyskanie niepodleglosci i wywalczenie wolnej Polski, nie precyzujac jednak okresu, w którym mialo to miejsce. Lacznie wiec 2 ponad jedna czwarta osób (27%) zakonczone sukcesem walki o niepodleglosc Polski traktuje jako powód do dumy narodowej. Wsród innych dokonan, którymi Polacy moga sie chlubic sa walki i postawa spoleczenstwa w czasie II wojny swiatowej (4%), perspektywa przyjecia naszego kraju do Unii Europejskiej (4%) i wojna polsko-radziecka w 1920 r. (3%). 2 Wynik ten nie jest prosta suma wypowiedzi na ten temat. Przeliczenia dokonano w ten sposób, aby osoby, które wymienily wiecej niz jeden powód do dumy mieszczacy sie w tej kategorii (przykladowo wymienily zarówno odzyskanie niepodleglosci w 1918 roku, jak i w 1989 r.) byly liczone tylko raz. 6

7 Z CZEGO, WEDLUG PANA(I) POLACY MOGA BYC DUMNI? n=690 Upadek komunizmu obalenie komunizmu, obalenie systemu totalitarnego, oderwanie sie 36% od bloku komunistycznego, przyczynienie sie do upadku komunizmu w Europie, likwidacja ustroju socjalistycznego, likwidacja PZPR Zmiana systemu politycznego w Polsce po 1989 r. przemiany demokratyczne, 22% bezkonfliktowa zmiana ustroju, jest demokracja, swobody demokratyczne, wolnosc slowa, wolne wybory, prawa czlowieka Papiez Polak 18% Zmiana systemu gospodarczego w Polsce po 1989 r. wprowadzenie zasad 16% kapitalistycznych w gospodarce, zmiana ustroju na kapitalistyczny, decentralizacja gospodarki, pelne pólki w sklepach, wolnosc handlu, wzrost gospodarczy, wolny rynek Wstapienie do NATO 16% Wielcy Polacy, dokonania i osiagniecia Polaków w róznych dziedzinach: noblisci 12% Szymborska, Milosz, ludzie nauki, kultury, sztuki, literatury Tatarkiewicz, Kotarbinski, Penderecki, Witkacy, M. Sklodowska-Curie Odzyskanie niepodleglosci, suwerennosci, wywalczyli wolna Polske (ogólnie, respondent 9% nie wskazuje na dokladny okres) Wygranie II wojny swiatowej odzyskanie niepodleglosci po II wojnie swiatowej, odbudowa 8% kraju po zniszczeniach II wojny Odzyskanie niepodleglosci, wolnosci, suwerennosci, niezaleznosci po 1989 r. 8% powstanie III Rzeczpospolitej, wyprowadzenie wojsk sowieckich z Polski Odzyskanie niepodleglosci w 1918 roku, powstanie panstwa polskiego 6% Okres II wojny swiatowej wojna obronna we wrzesniu 1939 r., postawa Polaków w czasie 4% wojny, bohaterski udzial w walkach z okupantem, ruch oporu, walka na wszystkich frontach, Powstanie Warszawskie Perspektywa wejscia do Unii Europejskiej 4% 1920 rok wojna polsko-radziecka, Cud nad Wisla 3% Konkordat, stosunki panstwo-kosciól, przywiazanie Polaków do religii i Kosciola 1% Osiagniecia gospodarcze, cywilizacyjne, kulturalne, itp. z okresu miedzywojennego, 1% np. reforma Grabskiego, budowa COP inne 6% trudno powiedziec, nie wiem 2% (Odsetki nie sumuja sie do 100 poniewaz mozna bylo udzielic kilku odpowiedzi). Inne wypowiedzi dotycza osiagniec w róznych dziedzinach: gospodarczych, cywilizacyjnych, oswiatowych, kulturalnych i sportowych (np. wicemistrzostwo swiata w pilce noznej, zwalczenie analfabetyzmu i rozwój szkolnictwa, reformy z okresu miedzywojennego i obecnie wprowadzane, lot Hermaszewskiego w kosmos, otwarcie na swiat, czy tez nakrecenie Pana Tadeusza ), a takze charakterystyki Polaków jako narodu walecznego, który potrafil sie zjednoczyc i mimo przeciwnosci przezyc jako naród XX wiek. 7

8 WYBITNE POSTACIE XX WIEKU W sondazu bedacym próba podsumowania konczacego sie stulecia, OBOP zapytal równiez o to, kto z Polaków zyjacych w XX wieku w przyszlosci bedzie uznany za wazna i wybitna postac. Ogromna wiekszosc spoleczenstwa prawie trzy czwarte (71%) spontanicznie wymienia Papieza Jana Pawla II. Przyszle pokolenia docenia równiez w przekonaniu ponad jednej trzeciej (35%) badanych - zaslugi Lecha Walesy. Znacznie rzadziej wymieniane byly inne osoby: Józef Pilsudski bedzie w przyszlosci uznawany za wybitna postac zdaniem co dwunastego (8%) Polaka, Aleksander Kwasniewski zyska uznanie w przekonaniu 6% ankietowanych, Noblisci: Wislawa Szymborska i Czeslaw Milosz zapisza sie w historii jako wazne, wybitne postacie zdaniem co dwudziestego (po 5%) Polaka. Nieliczni wskazuja na inne osoby: Leszka Balcerowicza (3%), Maria Sklodowska- Curie (2%) i Wojciecha Jaruzelskiego (2%). 8

9 Kto z Polaków zyjacych w XX wieku bedzie w przyszlosci uznany za wazna, wybitna postac? Jan Pawel II, Karol Wojtyla, Papiez 71% Lech Walesa 35% Józef Pilsudski 8% Aleksander Kwasniewski 6% Wislawa Szymborska 5% Czeslaw Milosz 5% Leszek Balcerowicz 3% Maria Sklodowska-Curie 2% Wojciech Jaruzelski 2% Krzysztof Penderecki 1% Ignacy Paderewski 1% Kard. Stefan Wyszynski 1% Gen. Wladyslaw Sikorski 1% Edward Gierek 1% Zbigniew Religa 1% Tadeusz Mazowiecki 1% Jacek Kuron 1% inni 5% nie ma takiej osoby, nikt 2% nie wiem, trudno powiedziec 12% (Odsetki nie sumuja sie do 100 poniewaz mozna bylo wymienic dowolna liczbe osób.) NIEPOWODZENIA POLAKÓW W XX WIEKU W wydarzeniach XX wieku Polacy znajduja wiecej powodów do dumy niz do wstydu. Na pytanie czy w stuleciu tym wydarzylo sie cos, czego Polacy powinni sie wstydzic, twierdzaco odpowiada nieco ponad dwie piate (42%) spoleczenstwa, a przeczaco ponad jedna trzecia (35%) osób. Niemal co czwarty (23%) badany nie ma na ten temat zdania. A czy w XX wieku wydarzylo sie cos, czego Polacy powinni sie wstydzic? tak 42% nie 35% 9

10 trudno powiedziec 23% Na to, ze w dzialaniach Polaków byly sprawy, które przynosza nam ujme wskazuja przede wszystkim osoby najlepiej wyksztalcone (52%), a wraz z obnizaniem sie poziomu wyksztalcenia opinia ta jest coraz rzadziej wyrazana (do 35% wsród osób z wyksztalceniem podstawowym). Czesciej równiez powody do wstydu w historii Polski XX wieku dostrzegaja najstarsi, w wieku 60 i wiecej lat (47%), a im mlodsi badani, tym rzadziej zgadzaja sie z tym pogladem (do 28% wsród nastolatków). Niechlubne rzeczy w Polsce XX wieku zauwazaja ponadto czesciej od innych respondenci, którzy bardzo interesuja sie polityka (53%), mieszkancy najwiekszych miast (51%) oraz osoby, które wlasna sytuacje materialna oceniaja jako zla (48%). Osoby, które uwazaja, ze w XX stuleciu sa sprawy, których Polacy powinni sie wstydzic, relatywnie najczesciej wymieniaja aktualne problemy i bolaczki: niski poziom zycia w Polsce: bieda, bezrobocie, bezdomnosc, obnizenie stopy zyciowej sa powodem do wstydu zdaniem ponad jednej piatej badanych (22%), sytuacja gospodarcza ostatnich lat: recesja gospodarcza, zla sytuacja przemyslu i rolnictwa, inflacja i podwyzki cen nie przynosza nam chluby w przekonaniu 12% osób, brak bezpieczenstwa narastajaca przestepczosc, przemoc, bandytyzm przynosza Polakom ujme w opinii 10% respondentów, wyprzedaz Polski polskiej ziemi, majatku narodowego, polskiej gospodarki jest powodem do wstydu wedlug 7% osób, brak sprawiedliwosci spolecznej, duze róznice w poziomie zycia wymienione przez 2% badanych. Ogólem 3 na aktualne problemy gospodarcze i spoleczne jako na rzeczy, których nalezy sie wstydzic wskazuje dwie piate (42%) osób, które zauwazaja takie sprawy w wydarzeniach konczacego sie stulecia. 3 Osoby, które wymienily wiecej niz jeden z biezacych problemów (np. bezrobocie i przestepczosc) sa liczone tylko raz. Wynik ten nie jest wiec prosta suma przedstawionych wczesniej odsetek odpowiedzi. 10

11 Ciemna strona historii Polski XX wieku, która zdaniem ponad jednej czwartej osób (26%) 4 - przynosi nam ujme jest okres PRL: wprowadzenie ustroju socjalistycznego, utrata suwerennosci po II wojnie swiatowej, okupacja przez ZSRR, 45 lat komunizmu w Polsce i jego skutki sa powodem do wstydu zdaniem 12% osób, wprowadzenie stanu wojennego w 1981 r. i wydarzenia z nim zwiazane wymienione zostaly przez 9% badanych, wstydzic powinnismy sie równiez innych wskazanych przez nielicznych wydarzen tych lat: represji okresu stalinowskiego (3%), tlumienia wystapien robotników w latach 1956, 1968, 1970 i 1976 (3%), interwencji w Czechoslowacji w 1968 r. (3%) i zamordowania ks. Popieluszki (1%). Wazna sprawa, wskazana przez 11% osób, która przynosi Polakom ujme sa ich wady narodowe: pijanstwo, klótliwosc i zawisc, a takze nietolerancja i nacjonalizm na które zwraca uwage 5% badanych. Polacy powinni wstydzic sie równiez za swoich polityków, poniewaz dbaja oni zdaniem badanych - tylko o swoje interesy (6%) i brak miedzy nimi zgody - tocza sie klótnie w rzadzie i elitach wladzy (6%). Inne wypowiedzi wskazywaly na takie problemy, jak np. prowadzone przez rózne grupy strajki i protesty spoleczne, lustracja, sprawa zwirowiska w Oswiecimiu, wprowadzone obecnie reformy, upadek etosu Solidarnosci, naiwnosc narodu liczenie na pomoc innych, np. aliantów po wybuchu II wojny swiatowej czy podczas Powstania Warszawskiego, zajecie Zaolzia w 1938 r., rozpowszechnianie sie kultury amerykanskiej (lub ogólnie zachodniej), czy tez slaby poziom polskiej pilki noznej i chuliganstwo kibiców. 4 Osoby, które wymienily wiecej niz jeden z przedstawionych ponizej wydarzen i aspektów z ponad czterdziestoletniego okresu PRL (np. stan wojenny i zaleznosc od ZSRR) sa liczone tylko raz. Wynik ten nie jest wiec prosta suma odsetek odpowiedzi. 11

12 CZEGO, PANA(I) ZDANIEM, POLACY POWINNI SIE WSTYDZIC? n=440 Niski poziom zycia w Polsce bieda, bezrobocie, bezdomnosc, brak miejsc pracy, obnizenie stopy zyciowej, eksmisje Okres PRL, wprowadzenie i trwanie ustroju socjalistycznego w Polsce przez 45 lat i jego skutki dla swiadomosci i praw czlowieka utrata suwerennosci po II wojnie swiatowej, pójscie na wspólprace z Moskwa, PKWN, tolerowanie zwierzchnictwa ZSRR, zafalszowywanie historii, brak wolnosci slowa i wyznania, zafalszowanie wyborów Sytuacja gospodarcza ostatnich lat upadek gospodarczy, upadek przedsiebiorstw, zla sytuacja gospodarcza, upadek rolnictwa, upadek PGR-ów, inflacja, podwyzki cen, niemoznosc sciagania podatków Wady narodowe Polaków lenistwo, pijanstwo, naród klótliwy, zawistny, zazdrosny 11% 22% 12% 12% Brak bezpieczenstwa bandytyzm, napady, przemoc, narastajaca przestepczosc, rabunki Wprowadzenie stanu wojennego i wszelkie wydarzenia z tym zwiazane kopalnia Wujek, internowania, itp. Wyprzedaz Polski wyprzedaz polskiej ziemi obcym, sprzedaz majatku narodowego, polskiej gospodarki Brak zgody miedzy politykami swary, klótnie w elitach wladzy, w rzadzie, bicie sie o stolki Wady polityków i elit rzadzacych prywata wsród polityków, dbanie o wlasne interesy, nieodpowiedni ludzie na stanowiskach 10% 9% 7% 6% 6% Nietolerancja, nacjonalizm, antysemityzm, rasizm 5% Okres stalinowski, represje okresu utrwalania wladzy ludowej represje okresu stalinowskiego, sytuacja w latach piecdziesiatych, przesladowanie zolnierzy AK Wydarzenia: czerwiec i pazdziernik 1956, marzec 1968, grudzien 1970, czerwiec 1976 strzelanie do robotników, stoczniowców, represje 3% 3% Interwencja w Czechoslowacji w 1968 roku 3% Korupcja i afery gospodarcze, machlojki finansowe 3% Brak sprawiedliwosci spolecznej duze róznice w poziomie zycia, dostepie do nauki, lecznictwa itp. 2% Wybór L. Walesy na prezydenta 2% Zamordowanie ks. Jerzego Popieluszki 1% Wybór A. Kwasniewskiego na prezydenta 1% inne 18% trudno powiedziec, nie wiem 2% (Odsetki nie sumuja sie do 100 poniewaz mozna bylo wymienic dowolna liczbe odpowiedzi.) 12

13 * * * Podsumowujac wyniki sondazu, mozna powiedziec, ze Polacy oceniaja wiek XX przede wszystkim w kategoriach niepodleglosci i suwerennosci oraz materialnego poziomu zycia i stanu gospodarki. Za najwieksze zaslugi narodu uznaja oni bowiem obalenie komunizmu, zmiane systemu politycznego po 1989 r. i sukcesy w walkach o wolne, niepodlegle i suwerenne panstwo polskie. Z wydarzeniami tymi zwiazane sa wybitne takze dla przyszlych pokolen postacie: Jan Pawel II i Lech Walesa. Ujme przynosi naszemu narodowi kilkudziesiecioletni okres PRL-u braku suwerennego panstwa, uzaleznienia od ZSRR, stanu wojennego 1981 r., represji okresu stalinowskiego i niejednokrotnego tlumienia wystapien robotników. Widac jednak wyraznie, ze czas ten jest negatywnie oceniany tylko ze wzgledu na brak wolnosci panstwa i narodu, gdyz czesc tego okresu lata siedemdziesiate - sa przez wiekszosc Polaków uwazane za czas kiedy ludziom w Polsce zylo sie najlepiej. Z kolei obecnie wstydzic powinnismy sie problemów spolecznych (biedy, bezrobocia, przestepczosci) i gospodarczych (upadku przedsiebiorstw i rolnictwa, wyprzedazy Polski). 13

14

15

16

17