Ideologia za maską nauki. Paweł Bortkiewicz UAM, WSKSiM

Transkrypt

1 Ideologia za maską nauki Paweł Bortkiewicz UAM, WSKSiM

2 pytania o gender

3 List Interdyscyplinarnego Centrum Badań Płci Kulturowej i Tożsamości UAM do Ministry Agnieszki Kozłowskiej-Rajewicz o naruszeniu naszych praw i godności osobistej z r. Naruszenie naszych praw i godności osobistej dokonuje się przede wszystkim w następujących kwestiach: 1. Manipulowanie pojęciem gender, podawanie nieprawdziwych informacji na temat celów, tematów i metod znajdujących się w spektrum problematyki gender. W ujęciu naukowym pojęcie gender znaczy tyle, co płeć kulturowa (w odróżnieniu od kategorii sex, tłumaczonej jako płeć biologiczna). [ ]

4 List Interdyscyplinarnego Centrum Badań Płci Kulturowej i Tożsamości UAM do Ministry Agnieszki Kozłowskiej-Rajewicz o naruszeniu naszych praw i godności osobistej z r. 2. Podawanie nieprawdziwych informacji o rzekomym istnieniu ideologii gender, której celem miałoby być rozbijanie rodzin, krzewienie pedofili, moralny upadek człowieka. Kategoria płci kulturowej (gender) należy do podstawowego instrumentarium współczesnej humanistyki i nauk społecznych, nie może więc być traktowana na równi z narzędziami manipulacji ideologicznej [ ] 4. Zrzucanie odpowiedzialności za przypadki pedofilii w Kościele na programy naukowe i edukacyjne w zakresie gender, a więc także na ludzi, którzy te programy redagują, uczą, prowadzą badania. Deprecjonowanie gender studies i szkalowanie ludzi, którzy zajmują się badaniami naukowymi oraz działalnością społeczną na rzecz równouprawnienia oraz tolerancji jest przysłowiowym odwróceniem kota ogonem mającym na celu odwrócenie uwagi, a także odpowiedzialności przedstawicieli Kościoła Katolickiego od pedofilii w strukturach tej instytucji.

5 Oświadczenie w sprawie nieprawdziwych interpretacji pojęcia gender z r. Wiele opinii i interpretacji pojęcia gender, jakie pojawiły się w publicznych komentarzach w ostatnich tygodniach, wymaga zdecydowanej reakcji i wyjaśnień znaczenia tego terminu [ ] Jest to o tyle istotne, że pojęciu gender, którym już od dawna zajmuje się polska i światowa nauka, przypisuje się nieprawdziwe znaczenia i próbuje udowadniać, że gender to niszczenie rodziny, seksualizacja dzieci, dowolność wyboru płci czy odrzucanie macierzyństwa. Ponieważ samo określenie brzmi obco, a komentatorzy używający nieprawdziwych argumentów nie posługują się rzetelną wiedzą, a jedynie nieuzasadnionymi wyobrażeniami, wyjaśniam, co następuje. W dokumentach prawnych większość wyrażeń zawierających pojęcie gender nawiązuje do równości kobiet i mężczyzn

6 Oświadczenie w sprawie nieprawdziwych interpretacji pojęcia gender W nauce gender - płeć kulturowa, to kategoria badawcza, która analizuje przejawy kobiecości i męskości w czasie, przestrzeni, w różnych kulturach i kręgach cywilizacyjnych. Np. w Polsce piłka nożna to sport wybitnie męski, a w USA - raczej kobiecy. [ ] Postulat równości kobiet i mężczyzn nie oznacza kwestionowania różnic pomiędzy kobietami i mężczyznami. Chodzi jedynie o równość wobec prawa, dostępu do dóbr, usług, przywilejów, awansu, równej płacy za pracę tej samej wartości. Te dążenia nie eliminują w żaden sposób różnic biologicznych czy najważniejszych ról, jakie pełnią kobiety i mężczyźni, a więc roli matki i ojca, ze wszelkimi konsekwencjami dotyczącymi ich specyfiki

7 MNiSW ws. zajęć i badań dotyczących gender na uczelniach (komunikat) z r. Badania nad gender, jako interdyscyplinarnym obszarem badawczym, podejmowane są w obrębie wielu dyscyplin akademickich, m.in. w socjologii, filozofii, historii, psychologii, antropologii kultury, literaturoznawstwie, historii sztuki, ekonomii, prawa i in. Prowadzone są w świecie od lat 50-tych XX wieku. Ich wynikiem są publikacje zarówno w formie artykułów, jak i monografii czy nawet encyklopedii gender. Gender studies, które rozwinęły się w ramach nauk społecznych, socjologii i antropologii kulturowej, odnoszą się do zjawisk społecznych i kulturowych, a nie biologicznych. Barierę przed ideologizacją nauki stanowi metodologia, sprawdzalność stawianych tez oraz ocena niezależnych środowisk naukowych

8 List otwarty środowiska naukowego pedagogów zajmujących się problematyką gender w edukacji z "To nie badaczki i badacze płci społeczno-kulturowej, autorki programów edukacyjnych czy nauczycielki i nauczyciele prowadzący zajęcia antydyskryminacyjne krzywdzą dzieci, ale ci, którzy blokując te działania, dążą do przywrócenia XIXwiecznego, patriarchalnego porządku społecznego. Wychowanie utrwalające anachroniczne stereotypy płci jest sprzeczne z zasadami demokracji, podstawami aksjologicznymi polskiego systemu edukacji, a przede wszystkim szkodzi rozwojowi młodych ludzi, ponieważ nie przygotowuje ich do życia we współczesnym świecie"

9 "Dlatego ważne jest budowanie pozytywnego klimatu w przestrzeni społecznej, medialnej i politycznej dla działań podejmowanych w trosce o demokratyczny i egalitarny charakter polskiej szkoły, a w konsekwencji polskiego społeczeństwa" - przekonują naukowcy, dodając, że celom tym nie służy kampania przeciw idei gender prowadzona przez niektórych polityków i księży.

10 m.in. prof. Zbigniew Izdebski z Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Zielonogórskiego, prof. Zbigniew Kwieciński, przewodniczący Komitetu Rozwoju Edukacji Narodowej PAN, dr Izabela Desperak z Uniwersytetu Łódzkiego, dr Maciej Duda z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, prof. Mariola Chomczyńska-Rubacha z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, prof. Maria Czerepaniak-Walczak z Uniwersytetu Szczecińskiego.

11 MANIPULOWANIE POJĘCIEM GENDER

12 płeć biologiczna nie ma znaczenia społecznego, i [ ] liczy się przede wszystkim płeć kulturowa, którą człowiek może swobodnie modelować i definiować, niezależnie od uwarunkowań biologicznych kategoria ta odnosi się do społecznie konstruowanej płci kulturowej, odmiennej od płci biologicznej

13 Płeć biologiczna Płeć społeczna Naturalna Skonstruowana społecznie i kulturowo Produkt reprodukcji biologicznej Produkt reprodukcji społecznej Genetyczna, fizyczna, biologiczna, anatomiczna, fizjologiczna, chromosomowa, hormonalna Niezmienna, stabilna, stała, uniwersalna Obiektywna Konwencjonalna, społeczna, kulturowa, polityczna Zmienna, niestabilna, płynna, ulotna, zmienna w różnych czasach i kulturach Subiektywna Wewnętrzna dla jednostki Zewnętrzna wobec jednostki Podejście sektorowe Podejście holistyczne

14 Płeć biologiczna Płeć społeczna Żeńska lub męska Biegunowość żeńska, biegunowość męska, biegunowość pośrednia, biegunowość nijaka, ilość czynnika męskiego lub żeńskiego u danej osoby

15 PŁEĆ SPOŁECZNO-KULTUROWA W NAUKACH SPOŁECZNYCH: EWOLUCJA POJĘCIA dwa podejścia esencjalizm: gender wynika i jest całkowicie zdeterminowana przez sex konstruktywizm: bezpośrednia, ewidentna i jednokierunkowa zależność między sex i gender nie istnieje wersja miękka gender jest interpretacją sex, wersja twarda - gender reguluje sex

16 PŁEĆ SPOŁECZNO-KULTUROWA W NAUKACH SPOŁECZNYCH: EWOLUCJA POJĘCIA w paradygmacie esencjalistycznym istnienie zespołu cech właściwych kobiecie/mężczyźnie, natury lub esencji kobiecości/ męskości kim jesteśmy jako kobiety i mężczyźni w całości zdeterminowane przez płeć biologiczną istnieje tylko płeć biologiczna, której rozwinięciem w sferze kultury są płcie społeczne (gender) różnicujące zachowania kobiet i mężczyzn zróżnicowanie (nierówność) kobiet i mężczyzn w życiu społecznym wynika z odmienności natury kobiet i mężczyzn oraz ich roli w ewolucji gatunku i kultury ludzkiej reprezentowany najczęściej przez socjobiologię [E.O. Wilsona, Sociobiology: The New Synthesis 1975).

17 PŁEĆ SPOŁECZNO-KULTUROWA W NAUKACH SPOŁECZNYCH: EWOLUCJA POJĘCIA w podejściu konstruktywistycznym 2 nurty nurt miękki konstruktywizmu: płeć kulturowa - w luźny sposób związana z płcią biologiczną (płeć kulturowa jest konstruktem społecznym, zbudowanym na płci biologicznej) istnieją dwie płcie biologiczne (męska i żeńska) i dwie płcie kulturowe (mężczyźni i kobiety) nierówność płci (dyskryminacja ze względu na płeć) nie jest wynikiem naturyale struktury społecznej

18 PŁEĆ SPOŁECZNO-KULTUROWA W NAUKACH SPOŁECZNYCH: EWOLUCJA POJĘCIA w podejściu konstruktywistycznym 2 nurty nurt twardy/radykalny konstruktywizmu: krytyka zależności przyczynowo-skutkowej pomiędzy sex i gender nieoczywistość zakładanego dualizmu płci: istnieją dwa rodzaje płci (biologiczna i kulturowa), oraz mamy do czynienia z dwoma jej przejawami (męskość i kobiecość) płeć społeczno-kulturowa determinuje płeć biologiczną, lub/oraz, że istnieje tylko płeć społeczno-kulturowa (gender) dyskryminacja ze względu na płeć istniejące systemy regulacyjne (np. heteronormatywność)

19 pytania czy tylko 2 paradygmaty: socjobiologia i genderyzm? gdzie miejsce na klasyczną antropologię? dlaczego genderyzm w opozycji do natury kwestionuje podstawowe dane biologiczne?

20 PODAWANIE NIEPRAWDZIWYCH INFORMACJI O RZEKOMYM ISTNIENIU IDEOLOGII GENDER

21 Deprecjonowanie gender studies i szkalowanie ludzi, którzy zajmują się badaniami naukowymi oraz działalnością społeczną na rzecz równouprawnienia oraz tolerancji jest przysłowiowym odwróceniem kota ogonem ideologia - całość poglądów i ocen tłumaczących sytuację historycznospołeczną, gospodarczą, kulturową i polityczną jakiejś grupy ze względu na jej interesy

22

23 Tożsamość seksualna - sposób w jaki dana osoba określa swoją seksualność z punktu widzenia płci osób, w których się zakochuje lub z którymi nawiązuje relacje intymne. Odnosi się do uczuć i ogólnej koncepcji samej/samego siebie. Najczęściej mówi się o tożsamościach: heteroseksualnej, biseksualnej i homoseksualnej, jednak każda osoba może określić swoją tożsamość seksualną w całkowicie niepowtarzalny sposób, zupełnie wyjątkowym określeniem.

24 Prowadząc zajęcia dotyczące orientacji seksualnej należy pamiętać, że wśród osób uczestniczących być może są osoby nieheteroseksualne. Należy więc unikać używania wyrażeń typu "Oni..."(mówiąc o osobach homoseksualnych), "Te lesbijki/ci geje...", "My.." (myśląc o osobach heteroseksualnych). Używaj języka wrażliwego na różnorodność, czyli włączającego także osoby nieheteroseksualne. Zamiast "oni" wystarczy, że powiesz "osoby nieheteroseksualne" czy "osoby homoseksualne" (s. 123)

25 Zwykle mężczyzn o orientacji homoseksualnej nazywa się gejami, a kobiety homoseksualne lesbijkami. Można zwrócić uwagę, na to, że homoseksualizm to niepoprawny termin używany na określenie zjawiska homoseksualności. Z punktu widzenia współczesnej psychologii i seksuologii pojęcie homoseksualizm ma negatywny wydźwięk. Pojęcia zawierające przyrostek -izm stosuje się na określenie doktryn społecznych (faszyzm) czy też zaburzeń (np. alkoholizm), co może budzić mylne skojarzenie homoseksualności z chorobą (s. 133)

26 Pytanie 5. Czy homoseksualność jest chorobą psychiczną? NIE. Psycholodzy i psycholożki, środowisko lekarskie oraz inne środowiska specjalistek i specjalistów w dziedzinie seksualności uznają, że homoseksualność nie jest chorobą, zaburzeniem psychicznym czy problemem emocjonalnym. Obiektywne i dobrze skonstruowane badania, zebrane w okresie ponad 35 lat, pokazały, że homoseksualność sama w sobie nie jest powiązana z żadnym psychicznym, emocjonalnym czy społecznym zaburzeniem. Homoseksualność uznawana była kiedyś za chorobę psychiczną, ponieważ bazowano na stronniczych informacjach i uprzedzeniach. W przeszłości badania osób LGB (lesbijek, gejów i osób biseksualnych) prowadzone były na osobach znajdujących się w szpitalach psychiatrycznych czy więzieniach, co poważnie zaburzało uzyskiwane wyniki.

27

28 25 % typowych Amerykanów Kinsey znalazł w więzieniach - wyroki za przestępstwa seksualne Pomeroy: Jeżeli lista niektórych przestępców, np. tych, którzy popełnili kazirodztwo, była krótka, robiliśmy wywiady z każdym więźniem. Jeżeli była długa, jak w przypadku gwałtu, mogliśmy robić wywiad z co piątym lub co dziesiątym ochotnicy - do wielu ochotników Kinsey dzięki poleceniu znajomych prostytutek żeńskich i męskich. Wielu - w gejowskich barach San Francisco. Badacze z zespołu Kinseya: seksualną normą to, co się robi np. przedmałżeński seks pomaga kobiecie dojrzeć emocjonalnie i społecznie powstrzymywanie się od seksu przed ślubem jest szkodliwe i rodzi w człowieku zahamowania

29 Paul Robinson: Podkopując ustalone normy seksualne, Kinsey dał pierwszeństwo masturbacji i homoseksualizmowi, które były jego własnymi upodobaniami.

30 homo/ niehetero tożsamość płciowa - normatywność (samookreślenie) gender

31 BARIERĘ PRZED IDEOLOGIZACJĄ NAUKI STANOWI METODOLOGIA, SPRAWDZALNOŚĆ STAWIANYCH TEZ ORAZ OCENA NIEZALEŻNYCH ŚRODOWISK NAUKOWYCH

32 "Czy można (...), dziś napisać coś kobiecym ciałem? Niekonkludywnie, cyrkularnie, fragmentarycznie, macicznie, preedypalnie." (Inga Iwasiów)

33 Ekonomia męskiego oznaczania jest (...) jednym z fantazmatów samozwrotnego pożądania fallogocentryzmu Kobieta mogłaby być o wiele lepszym znaczącym porządku symbolicznego niż mężczyzna, odczuwający przede wszystkim fallusem, czy raczej tym, co fallus funduje. Wagina, zakamarki macicy, niezmierzone terytorium niemające nawet dobrej nazwy w polszczyźnie, dałoby nam obraz świata, przyznajmy, ciekawszy od tego, który wypełniają fabryczne kominy (Inga Iwasiów)

34 jeśli fizycy zajmowali się dotąd mechaniką ciała stałego w większym stopniu niż mechaniką cieczy, to z pobudek seksistowskich. Mechanika cieczy jest bowiem dziedziną kobiecą, podczas gdy mechanika ciała stałego to sprawa typowo męska - jak wiadomo, kobiece narządy płciowe wydzielają czasem płyny, męskie zaś wystają i sztywnieją (Luce Irigaray)

35 DO PRZYWRÓCENIA XIX-WIECZNEGO, PATRIARCHALNEGO PORZĄDKU SPOŁECZNEGO

36 Społeczność przyszłości to społeczność otwarta (a nie konglomerat narodów), to społeczność spluralizowana (a nie homogeniczna), multikulturowa (a nie monokulturowa), zindywidualizowana (a nie rodzinocentryczna), laicka (a nie fundamentalistyczna) oraz egalitarna (a nie hierarchiczna). I szkoła powinna przygotowywać do bycia członkiem takiej właśnie społeczności. Tymczasem polska szkoła jest narodowa, konserwatywna, unifikująca, a jedyne uznanie dla różnicywidać w uznaniu różnicy płci: szkoła socjalizuje bowiem młodzież do zajmowania tradycyjnych ról płciowych

37