DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI STRESZCZENIE SPRAWOZDANIA Z OCENY SKUTKÓW. załączony do dokumentu. Wniosek ROZPORZĄDZENIE RADY

Transkrypt

1 KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia SWD(2013) 261 final DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI STRESZCZENIE SPRAWOZDANIA Z OCENY SKUTKÓW załączony do dokumentu Wniosek ROZPORZĄDZENIE RADY w sprawie wspólnego przedsiębiorstwa na rzecz technologii ogniw paliwowych i technologii wodorowych 2 {COM(2013) 506 final} {SWD(2013) 260 final} PL PL

2 DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI STRESZCZENIE SPRAWOZDANIA Z OCENY SKUTKÓW załączony do dokumentu Wniosek ROZPORZĄDZENIE RADY w sprawie wspólnego przedsiębiorstwa na rzecz technologii ogniw paliwowych i technologii wodorowych 2 1. CEL I PROCEDURY OCENY SKUTKÓW ORAZ GŁÓWNE WNIOSKI 1. Celem niniejszego dokumentu jest rozważenie różnych wariantów strategicznych wdrażania programu badań i innowacji w dziedzinie technologii ogniw paliwowych i technologii wodorowych realizowanego w ramach programu Horyzont 2020, z racji zbliżającego się końca okresu funkcjonowania wspólnego przedsiębiorstwa FCH i konieczności podjęcia decyzji co do dalszych działań. Rozważanymi wariantami strategicznymi są: wariant nr 1: kontynuacja partnerstwa publiczno-prywatnego na rzecz technologii ogniw paliwowych i technologii wodorowych w jego obecnej formie (wspólne przedsiębiorstwo) w ramach programu Horyzont Jest to wyjściowy scenariusz, pod kątem którego ocenia się wszystkie pozostałe warianty; wariant nr 2: wykorzystanie projektów badawczych opartych na współpracy w ramach programu ramowego UE Horyzont 2020, a tym samym nieprzedłużenie okresu funkcjonowania obecnego wspólnego przedsiębiorstwa FCH; wariant nr 3: wdrożenie programu Horyzont 2020 w dziedzinie technologii ogniw paliwowych i technologii wodorowych w drodze umownego partnerstwa publiczno-prywatnego; wariant nr 4: wdrożenie partnerstwa publiczno-prywatnego na rzecz technologii ogniw paliwowych i technologii wodorowych w drodze zmodernizowanego wspólnego przedsiębiorstwa dostosowanego do programu Horyzont W analizie wszystkich wariantów przyjęto taki sam poziom wkładu UE. 3. porównania różnych wariantów strategicznych wynika, że wariant strategiczny nr 4 jest wariantem najbardziej efektywnym w kontekście wyeliminowania przyczyn podstawowych problemów oraz osiągnięcia określonych celów. Ocena ta opiera się na wynikach konsultacji z zainteresowanymi stronami oraz konsultacji społecznych. 4. Podczas przygotowywania niniejszej oceny skutków Komisja konsultowała się z sektorem i środowiskami badawczymi, państwami członkowskimi oraz ogółem społeczeństwa. Ich opinii zasięgnięto w drodze spotkań, kwestionariuszy i konsultacji. Przeprowadzono badanie opinii zainteresowanych stron na temat trendów w zakresie inwestycji, miejsc pracy i obrotu w sektorze technologii ogniw PL 2 PL

3 paliwowych i technologii wodorowych. Ponadto w lipcu 2012 r. przeprowadzono konsultacje społeczne w celu poznania opinii innych zainteresowanych stron i ogółu społeczeństwa. 2. OKREŚLENIE PROBLEMU I KONTEKST 5. W 2009 r. Unia Europejska przyjęła zestaw aktów ustawodawczych (znanych jako pakiet klimatyczno-energetyczny ), w którym określono szereg kluczowych celów związanych z energią, jakie należy zrealizować do 2020 r., wraz z wiążącymi zobowiązaniami państw członkowskich: zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 20 %, a nawet o 30 % w przypadku sprzyjających warunków; zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych do 20 %; oraz osiągnięcie poprawy efektywności energetycznej na poziomie 20 %. Ta polityka energetyczna stanowi kluczowy wkład w osiągnięcie celu strategii Europa 2020 na rzecz zatrudnienia i inteligentnego, trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu. 6. Plan działania na rok 2050, przyjęty przez Komisję dnia 15 grudnia 2011 r., zawiera omówienie rozwiązań mających na celu zapewnienie bezpiecznego, konkurencyjnego systemu energii charakteryzującego się obniżeniem emisyjności do 2050 r. W planie działania podkreślono istotną rolę, jaką ma odegrać przejście na korzystanie z odnawialnych źródeł energii, nowe sposoby zarządzania energią elektryczną oraz przestawienie się na alternatywne paliwa, w tym wodór. 7. Dnia 23 stycznia 2013 r. Komisja przyjęła komunikat Czysta energia dla transportu: europejska strategia w zakresie paliw alternatywnych, wraz z wnioskiem ustawodawczym określającym wiążące cele dla budowy minimalnej infrastruktury paliw alternatywnych, ze szczególnym naciskiem na wspólne normy. Wodór jest jednym z paliw alternatywnych ujętych w pakiecie. 8. Wodór, jako czysty nośnik energii, a także ogniwa paliwowe, jako efektywne przemienniki energii, to technologie oferujące możliwość stworzenia czystych systemów, które ograniczają emisje, zwiększają bezpieczeństwo energetyczne oraz stymulują gospodarkę. Ich potencjalne zastosowania obejmują liczne strategiczne sektory, takie jak wytwarzanie energii elektrycznej i transport powierzchniowy, a także oczekuje się, że w dłuższej perspektywie przyczynią się do realizacji celów unijnych związanych z energią i klimatem. 9. Na szczeblu UE Komisja Europejska wspiera badania i rozwój w dziedzinie technologii ogniw paliwowych i technologii wodorowych od czasu wczesnych programów ramowych UE, z czasem zwiększając przeznaczane na ten cel środki (np. 145 mln EUR w ramach piątego programu ramowego, 315 mln EUR w ramach szóstego programu ramowego). 10. W 2008 r. rozporządzeniem Rady (WE) nr 521/2008 ustanowiono wspólne przedsiębiorstwo na rzecz technologii ogniw paliwowych i technologii wodorowych na okres do dnia 31 grudnia 2017 r., jako partnerstwo publiczno-prywatne współfinansowane w równych częściach przez dwóch jego członków założycielskich Komisję Europejską i zrzeszenie branżowe na rzecz technologii ogniw paliwowych i technologii wodorowych. Wkrótce po ustanowieniu wspólnego przedsiębiorstwa FCH jego członkiem zostało zrzeszenie podmiotów badawczych. Maksymalny wkład UE na rzecz wspólnego przedsiębiorstwa FCH wynosi 470 mln EUR. 11. Wniosek Komisji dotyczący programu Horyzont 2020 zakłada działania wspierające technologie ogniw paliwowych i technologie wodorowe w ramach PL 3 PL

4 wyzwania społecznego Bezpieczna, ekologiczna i efektywna energia oraz Inteligentny, ekologiczny i zintegrowany transport. 12. Choć sektor technologii ogniw paliwowych i technologii wodorowych jest niewielki, ma on znaczenie strategiczne, ponieważ może wywołać efekt domina, na przykład w kontekście europejskiego sektora motoryzacyjnego. Szacuje się, że do r % wszystkich samochodów produkowanych w UE będzie oparta na technologii ogniw paliwowych. Jeśli Europie nie uda się zostać konkurencyjnym dostawcą technologii ogniw paliwowych i technologii wodorowych, będzie to oznaczać likwidację wielu miejsc pracy w europejskim sektorze motoryzacyjnym. 13. Konieczne jest rozwiązanie szeregu problemów technologicznych i związanych z kosztami. Pomimo postępu, jaki dokonał się w ciągu ostatnich lat, poziom wydajności, niezawodności i kosztów wymaganych do wprowadzenia takich rozwiązań na dużą skalę w przypadku większości zastosowań nie został jeszcze osiągnięty i do roku 2020 konieczne będą dalsze prace badawczo-rozwojowe, aby takie rozwiązania stały się konkurencyjne wobec obecnych technologii. 14. U podstaw problemów stoją niedoskonałości rynku dające się we znaki pionierom rynkowym, nie do końca optymalne pozyskiwanie dostępnego finansowania, a także fragmentacja i brak masy krytycznej. Niedoskonałości rynku. Wprowadzenie i komercyjne udostępnienie ogniw paliwowych na pełną skalę jest utrudnione przede wszystkim z powodu 1) wysokich kosztów ogniw paliwowych oraz 2) braku infrastruktury dystrybucji wodoru. Takie błędne koło sprawia, że podmiotom trudno jest wykonać pierwszy ruch. Ponadto społecznych i środowiskowych korzyści, które byłyby wynikiem takich technologii, nie da się zinternalizować ani spieniężyć w krótkiej perspektywie. Stawienie czoła tym wyzwaniom nie jest możliwe wyłącznie z pomocą mechanizmów rynkowych lub też jedynie w drodze rozproszonych inicjatyw publicznych i prywatnych. Potrzeba pozyskania dostępnego finansowania. Skala i zakres programu badań przemysłowych mających na celu opracowanie technologii ogniw paliwowych i technologii wodorowych w latach wykraczają poza możliwości poszczególnych przedsiębiorstw lub państw członkowskich, zarówno pod względem zaangażowania finansowego, jak i koniecznego potencjału badawczego. Fragmentacja i brak masy krytycznej. Sektor ten jest rozproszony na szereg krajach i różne obszary działalności (energia, transport) oraz w kontekście różnych podmiotów. Ogranicza to wymianę wiedzy i doświadczeń oraz możliwość łączenia takiej wiedzy i doświadczeń. Konieczna jest koordynacja działań różnych zainteresowanych stron związanych z technologiami ogniw paliwowych i technologiami wodorowymi na poziomie UE. 15. Istniejące wspólne przedsiębiorstwo FCH opracowało pokaźny portfel projektów o znaczeniu strategicznym. Niektóre z pierwszych zastosowań, takie jak wózki widłowe i niewielkie zapasowe źródła zasilania, udało się wprowadzić na rynek. W odniesieniu do zastosowań zarówno w dziedzinie energii, jak i transportu dokonał się znaczny postęp technologiczny. Zachęciło to przedstawicieli sektora, państwa członkowskie i środowisko badawcze do zaangażowania większych ilości własnych zasobów. Zaangażowanie sektora oraz MŚP jest stabilne i znacznie wyższe niż w ramach siódmego programu ramowego. PL 4 PL

5 16. Z pierwszej oceny śródokresowej, przeprowadzonej w 2011 r. z pomocą niezależnych ekspertów wynika, że dzięki podejściu opartym na wspólnym przedsiębiorstwie udaje się na ogół się wesprzeć publiczno-prywatne działania w dziedzinie rozwoju technologii i demonstracji, a także zapewnić stabilność dla środowiska badawczo-rozwojowego. Ogólne techniczne cele wspólnego przedsiębiorstwa FCH uznano za ambitne i konkurencyjne. 3. CELE 17. Głównym celem wspólnego przedsiębiorstwa FCH 2 na lata jest stworzenie silnego, zrównoważonego i konkurencyjnego w skali globalnej sektora technologii ogniw paliwowych i technologii wodorowych w Unii. Umożliwi to wspieranie unijnych polityk w zakresie zrównoważonej energii i transportu, zmian klimatu, środowiska oraz konkurencyjności przemysłowej, określonych w strategii Europa 2020 na rzecz wzrostu gospodarczego, jak również pomoże w osiągnięciu nadrzędnych celów UE w zakresie inteligentnego trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu. 18. Dlatego też powyższy ogólny cel został przekuty na następujące cele operacyjne, które mają zostać zrealizowane do 2020: Cele szczegółowe: zmniejszenie kosztów produkcji układów ogniw paliwowych przeznaczonych do wykorzystania w transporcie przy jednoczesnym wydłużeniu ich okresu użytkowania tak, aby był konkurencyjny wobec tradycyjnych technologii, zwiększenie sprawności elektrycznej oraz trwałości różnych ogniw paliwowych wykorzystywanych do wytwarzania energii przy jednoczesnym obniżeniu kosztów do poziomu, który będzie konkurencyjny wobec tradycyjnych technologii, zwiększenie efektywności energetycznej produkcji wodoru na drodze elektrolizy wody przy jednoczesnym obniżeniu kosztów inwestycji, tak aby połączenie technologii ogniw paliwowych i technologii wodorowych było konkurencyjne wobec alternatywnych rozwiązań dostępnych na rynku, oraz wykazanie na dużą skalę możliwości stosowania wodoru, by wspierać włączanie odnawialnych źródeł energii do systemów energetycznych, w tym poprzez wykorzystanie go jako konkurencyjnego środka magazynowania energii dla energii elektrycznej wytworzonej z odnawialnych źródeł energii. Cele operacyjne: pozyskanie inwestycji prywatnych i publicznych (w tym ze strony państw członkowskich) na prace badawczo-rozwojowe i innowacje w zakresie technologii ogniw paliwowych i technologii wodorowych stanowiących co najmniej dwukrotność wkładu UE, utrzymanie, a, w razie możliwości, zwiększenie udziału MŚP w realizowanych działaniach na obecnym poziomie 25 % lub wyższym, uwolnienie potencjału w zakresie doskonałości i innowacji w państwach członkowskich i regionach, w szczególności tych korzystających z funduszy strukturalnych UE w dziedzinie technologii ogniw paliwowych, poprzez realizację na ich terytorium projektów demonstracyjnych, PL 5 PL

6 zagwarantowanie skutecznego wdrażania programu FCH, w szczególności poprzez znaczne skrócenie czasu uzyskiwania grantu i dokonania płatności. 4. ROZWAŻANE WARIANTY STRATEGICZNE 19. W niniejszej ocenie skutków omówiono cztery warianty strategiczne dotyczące organizacji badań i innowacji w dziedzinie technologii ogniw paliwowych i technologii wodorowych podczas kolejnego okresu programowania na lata Wariant brak działań ze strony UE zakładający zaprzestanie finansowania badań ze środków publicznych na poziomie unijnym odrzuca się badania dotyczące technologii ogniw paliwowych i technologii wodorowych są objęte programem ramowym w zakresie badań naukowych i innowacji Horyzont 2020 jako działania mające na celu opracowanie technologii kluczowych dla zapewnienia zrównoważonych systemów energii i transportu. Te cztery warianty strategiczne to: wariant nr 1: partnerstwo publiczno-prywatne na rzecz technologii ogniw paliwowych i technologii wodorowych w jego obecnej formie (wspólne przedsiębiorstwo) w ramach programu Horyzont 2020 (dotychczasowy scenariusz postępowania) Dotychczasowy scenariusz postępowania zakłada kontynuację wspólnych przedsiębiorstw w ramach programu Horyzont 2020 sposób tej samej formie, w jakiej funkcjonują one obecnie w ramach siódmego programu ramowego, tj. zachowanie obecnego zakresu ich celów i obecnych ustaleń dotyczących ich działalności (zarządzanie, przepisy finansowe, zasady finansowania itp.). wariant nr 2: wykorzystanie projektów badawczych opartych na współpracy w ramach programu ramowego UE Horyzont 2020, a tym samym nieprzedłużenie okresu funkcjonowania obecnego wspólnego przedsiębiorstwa FCH W ramach tego wariantu prace badawczo-rozwojowe realizowane byłyby poprzez standardowe programy finansowania w ramach programu ramowego UE oraz, oddzielnie, poprzez programy krajowe i regionalne. Ponownie wprowadzona zostałaby procedura komitetowa. Wsparcie publiczne ze środków UE zależałoby od rocznych lub dwuletnich budżetów oraz programów prac i nie byłoby zagwarantowane. Podmioty działające w sektorze i ośrodki badawcze nie miałyby wpływu na określanie priorytetów i harmonogramów takich programów. wariant nr 3: wdrożenie programu Horyzont 2020 w zakresie technologii ogniw paliwowych i technologii wodorowych poprzez umowne partnerstwa publiczno-prywatne W ramach umownego partnerstwa publiczno-prywatnego służby lub agencja wykonawcza Komisji zarządzałyby projektami w ramach kolejnych programów prac. Komisja Europejska i odpowiednie zainteresowane strony podpisałyby ustalenia umowne dotyczące partnerstwa publiczno-prywatnego. Zainteresowane strony z sektora i środowiska badawczego zostałyby w sposób formalny poproszone o konsultacje w sprawie zakresu i celów programu, ale nie uczestniczyłyby w podejmowaniu decyzji. Stały i stabilny poziom środków publicznych z UE przeznaczanych na rzecz technologii ogniw paliwowych i technologii wodorowych nie mógłby zostać zagwarantowany, ponieważ budżet PL 6 PL

7 podlega corocznym decyzjom, nawet jeśli ustalono ogólny budżet na lata wariant nr 4: partnerstwo publiczno-prywatne na rzecz technologii ogniw paliwowych i technologii wodorowych w drodze zmodernizowanego wspólnego przedsiębiorstwa dostosowanego do programu Horyzont 2020 Ustanowienie zmodernizowanego wspólnego przedsiębiorstwa pozwoli na zmianę ukierunkowania celów i działań wspólnego przedsiębiorstwa FCH, ustalając strukturę programu wokół dwóch głównych filarów innowacji, poświęconych odpowiednio systemom energii i transportu, oraz umożliwi utworzenie jednego klastra, w ramach którego prowadzone będą przekrojowe działania badawcze. Umożliwiłoby to również położenie większego nacisku na zastosowania związane z energią, w szczególności w przypadku stosowania wodoru jako środka magazynowania odnawialnej energii elektrycznej, infrastruktury dystrybucji wodoru oraz różnych działań mających na celu wsparcie procesu wprowadzania na rynek. Pozwoliłoby to także na położenie większego nacisku na demonstracje na dużą skalę. W ramach wariantu zmodernizowane wspólne przedsiębiorstwo wykorzystuje się doświadczenia i wnioski wyciągnięte z poprzednich działań oraz jeszcze bardziej doskonali się koncepcję tego instrumentu i zwiększa jego przydatność do podejmowania nowych wyzwań w ramach programu Horyzont 2020, poprzez wprowadzanie uproszczeń w administracji, przepisach finansowych i zasadach udziału. Ponadto wariant ten pozwoliłby na wzmocnienie koordynacji pomiędzy państwami członkowskimi oraz współpracy z regionami. 5. PORÓWNANIE WARIANTÓW STRATEGICZNYCH I WSKAZANIE WARIANTU PREFEROWANEGO 20. Jako że wariant nr 4 jest jedynym wariantem, który zakłada wsparcie działań dotyczących wprowadzania na rynek, jest to wariant najbardziej odpowiedni do pozyskania dalszego wsparcia ze strony sektora i innych zainteresowanych stron dla działań związanych z wprowadzaniem technologii. Wariant ten zapewnia stabilną masę krytyczną w ramach łańcucha wartości związanego z technologiami ogniw paliwowych i technologiami wodorowymi, w tym infrastrukturę i dostawców wodoru, co ułatwia jednoczesne opracowywanie technologii i rozwój infrastruktury, tym samym przyczyniając się do rozwiązania problemu błędnego koła. 21. Warianty oparte na wspólnym przedsiębiorstwie (wariant nr 1 i wariant nr 4) są najbardziej efektywne pod względem eliminowania przyczyn podstawowych problemów, łagodząc niedoskonałości rynku, zapewniając pozyskanie dostępnego finansowania oraz masę krytyczną. Po pierwsze, zarządzanie prowadzone wspólnie przez sektor, środowisko badawcze i Komisję Europejską pozwala na ścisłą koordynację przy realizacji programu badań i innowacji oraz wspólne ustalanie jego priorytetów, co pomoże w stworzeniu odpowiednich produktów, zastosowań i norm. Po drugie długoterminowy plan budżetowy i plan działań zapewniają stabilność i zachęcają przedstawicieli sektora, państwa członkowskie i środowisko badawcze do zaangażowania większych ilości własnych zasobów. Oczekuje się, że w kontekście okresu programowania sektor prywatny zaangażowany w obecne wspólne przedsiębiorstwo przeznaczy na nie dodatkowe środki w wysokości ok. 4 mld EUR. Po trzecie członkowie zrzeszeń w ramach wspólnego przedsiębiorstwa PL 7 PL

8 FCH stanowią główne podmioty aktywnie działające w tym sektorze w Europie. Dzięki temu stanowią masę krytyczną punkt centralny, na bazie którego można tworzyć koalicje oraz który może mówić jednym, silnym głosem. 22. Z porównania różnych wariantów strategicznych wynika, że wariant strategiczny nr 4 jest wariantem najbardziej efektywnym w kontekście wyeliminowania podstawowych problemów oraz osiągnięcia przyjętych celów. Wybranie wariantu nr 4 (zmodernizowane wspólne przedsiębiorstwo) pozwoliłoby również na uwzględnienie zaleceń wynikających z oceny śródokresowej wspólnego przedsiębiorstwa FCH. 23. Wniosek ten zdecydowanie popierają zainteresowane strony. Badanie opinii przeprowadzone wśród zainteresowanych stron pokazuje, że 93 % beneficjentów popiera kontynuację wspólnego przedsiębiorstwa. W odpowiedziach otrzymanych od zrzeszenia branżowego w szczególności wskazywano zmodernizowane wspólne przedsiębiorstwo (wariant nr 4) jako wariant o największym oddziaływaniu. Potwierdzają to również wyniki konsultacji społecznych, pokazując, że większość respondentów popiera kontynuację wspólnego przedsiębiorstwa w zmodernizowanej formie, tj. w ramach wariantu nr WDROŻENIE, BUDŻET I ZARZĄDZANIE 24. Program badań i innowacji w ramach wspólnego przedsiębiorstwa FCH 2 na lata koncentruje się wokół dwóch głównych filarów innowacji, poświęconych odpowiednio systemom energii i transportu, oraz umożliwi utworzenie jednego klastra, w ramach którego prowadzone będą przekrojowe działania badawcze. Obszar tych dwóch filarów innowacji częściowo się pokrywa (zintegrowane systemy energii i transportu). W ramach zmodernizowanego wspólnego przedsiębiorstwa większy nacisk zostanie położony na zastosowania w dziedzinie energii (zwłaszcza na stosowanie wodoru do magazynowania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł) oraz działania mające na celu wsparcie wprowadzania na rynek. Ponadto zwiększy to udział demonstracji. 25. Proponowany maksymalny wkład UE na rzecz wspólnego przedsiębiorstwa FCH 2 wynosi 700 mln EUR. Kwotę tą ustalono w celu osiągnięcia szczegółowych i operacyjnych celów opisanych w ocenie skutków. Proponowany budżet jest wyższy niż kwota 470 mln EUR przeznaczona na istniejące wspólne przedsiębiorstwo. Ta podwyższona kwota odzwierciedla fakt, że priorytety w ramach zmodernizowanego wspólnego przedsiębiorstwa będą inaczej ukierunkowane, co również oznacza zmianę ukierunkowania budżetu. Środki prywatne przeznaczone na wspólne przedsiębiorstwo FCH 2 zostaną pozyskane w ramach zaproszeń do składania wniosków oraz poza takimi procedurami. 26. Zgodnie z obecną strukturą program wspólnego przedsiębiorstwa FCH 2 wdraża biuro programowe, pod nadzorem rady zarządzającej wspólnego przedsiębiorstwa FCH 2. Rada zarządzająca składa się z przedstawicieli zrzeszenia branżowego (sześć osób), Komisji Europejskiej (trzy osoby) i zrzeszenia podmiotów badawczych (jedna osoba). Rada Zarządzająca przełoży cele wspólnego przedsiębiorstwa na wieloletni plan wdrażania oraz roczne plany wdrażania. 27. Komisja z pomocą niezależnych ekspertów przeprowadzi ocenę finansową i ocenę śródokresową wspólnego przedsiębiorstwa FCH 2. Działanie wspólnego przedsiębiorstwa będzie monitorowane za pomocą kluczowych wskaźników działania w odniesieniu do jego szczegółowych celów. PL 8 PL