Znaczenie prognostyczne ambulatoryjnego monitorowania ciśnienia tętniczego (ABPM) u chorych ze świeżym udarem mózgu
|
|
- Nina Nowicka
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 : doi: /fmpcr/59138 PRACE POGLĄDOWE REVIEWS Copyright by Wydawnictwo Continuo Znaczenie prognostyczne ambulatoryjnego monitorowania ciśnienia tętniczego (ABPM) u chorych ze świeżym udarem mózgu The prognostic significance of ABPM in patients with acute stroke Ewa Trzmielewska A, E, F A, E, F, Marta Jurdziak ISSN , eissn Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Zawodowych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu A przygotowanie projektu badania, B zbieranie danych, C analiza statystyczna, D interpretacja danych, E przygotowanie maszynopisu, F opracowanie piśmiennictwa, G pozyskanie funduszy Streszczenie Nadciśnienie tętnicze dotyczy około 77% pacjentów z pierwszym udarem mózgu. W przeciwieństwie do uznanych korzyści z obniżania ciśnienia tętniczego w ramach profilaktyki pierwotnej i wtórnej udaru nadal kontrowersyjne pozostaje postępowanie w ostrej fazie udaru. ABPM jest narzędziem diagnostycznym pozwalającym na bardziej wiarygodną w stosunku do pomiarów gabinetowych ocenę wartości BP, uzyskiwanie precyzyjnych informacji co do wartości BP w godzinach nocnych, w czasie codziennej aktywności, a także na ocenę dobowego rytmu ciśnienia tętniczego oraz jego krótko- i długookresowej zmienności. Obecnie dysponujemy wynikami kilkudziesięciu badań wskazujących na lepsze znaczenie prognostyczne ABPM w stosunku do pomiarów tradycyjnych w stratyfikacji ryzyka sercowo-naczyniowego, a także przewidywaniu powikłań narządowych nadciśnienia. Zastosowanie ABPM u chorych ze świeżym udarem wymaga dalszych badań. Stwierdzono m.in. że zarówno wysokie, jak i niskie wartości ciśnienia tętniczego w ostrej fazie udaru (oceniane w ABPM, ale nie w pomiarach tradycyjnych), brak nocnego spadku BP, a także wzrost krótko- i długookresowej zmienności powiązane były ze zwiększoną śmiertelnością i gorszym rokowaniem co do powrotu funkcji neurologicznych. Te wnioski wskazują na istotne znaczenie wnikliwej oceny wartości BP we wczesnej fazie udaru oraz na to, że pojedynczy pomiar ciśnienia może się okazać niewystarczający jako czynnik prognostyczny, i tym samym sugerują kliniczną użyteczność ABPM u pacjentów ze świeżym udarem mózgu. Słowa kluczowe: udar mózgu, nadciśnienie tętnicze, ABPM. Summary Hypertension is present in about 77% of patients with a first episode of stroke. Unlike the established benefit of lowering blood pressure for the primary and secondary prevention of stroke, the management of hypertension in patients with acute stroke remains controversial. ABPM is a diagnostic tool that has been proposed as a method of obtaining a more reliable assessment of patients blood pressure in comparison with OBPM. ABPM provides precise information about the BP values during the daily activity, during the night period, additionally, about the circadian rhythm of blood pressure and also about the short- and long-term blood pressure variability. There have been several studies that have shown a superior prognostic value of ABPM measurements compared with OBPM in predicting the incidence of CV events. ABPM values were also more closely associated with subclinical organ damage. Simultaneously, more studies are needed to assess the significance of ABPM in patients with acute stroke. Data from many observational studies have suggested that both high and low BP values in the acute phase of stroke (assessed in ABPM, but not in conventional measurements), reduced nocturnal BP fall and increased short-term and long-term BP variability are associated with poorer prognosis in terms of functional recovery and increased mortality. These findings indicate that a single BP value may be insufficient as a prognostic factor and that the accurate blood pressure monitoring in the early phase of stroke would be applicable. These data suggest the clinical utility of ABPM in patients with acute stroke Key words: stroke, hypertension, ABPM. Fam Med Prim Care Rev 2016; 18(2): Wstęp Udar mózgu jest drugą, po chorobie niedokrwiennej serca, najczęstszą przyczyną zgonów na świecie [1, 2]. Śmiertelność spowodowana udarami mózgu w krajach rozwiniętych wynosi od 50 do 100 osób na ludności rocznie. Natomiast równocześnie obserwuje się stały spadek śmiertelności związanej z udarami mózgu. Najbardziej prawdopodobną przyczyną tego trendu jest coraz lepsza kontrola czynników ryzyka związana z udarem: zwłaszcza nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, palenia papierosów [2]. Nadciśnienie tętnicze jest jednym z głównych czynników ryzyka udaru i dotyczy około 77% pacjentów z pierwszym udarem [3]. W przeciwieństwie do uznanych korzyści z obniżania ciśnienia tętniczego w ramach profilaktyki pierwotnej i wtórnej udaru, nadal kontrowersyjne pozostaje postępowanie w ostrej fazie udaru [3]. Wciąż brakuje wiarygodnych dowodów pochodzących z dużych randomizowanych badań klinicznych [1]. Udar upośledza autoregulację krążenia mózgowego, przez co mózgowy przepływ krwi w obszarze niedokrwienia staje się zależny od średniego ciśnienia tętniczego [1]. Wobec powyższego z jednej strony leczenie hipotensyjne może upośledzać przepływ mózgowy, zwłaszcza w obszarze otaczającym ognisko niedokrwienia, natomiast z drugiej wysokie wartości ciśnienia tętnicze- This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0). License (
2 E. Trzmielewska, M. Jurdziak Znaczenie prognostyczne ambulatoryjnego monitorowania ciśnienia tętniczego (ABPM) go mogą zwiększać ryzyko obrzęku mózgu oraz ukrwotocznienia ogniska udarowego [4]. Znaczący wzrost wartości ciśnienia tętniczego obserwuje się u około 80% pacjentów ze świeżym udarem mózgu [1]. Jedną z głównych przyczyn opisanego wyżej stanu jest uszkodzenie obszarów mózgu odpowiedzialnych za regulację aktywności autonomicznego układu nerwowego (AUN). Dodatkowo wpływ mogą mieć: wcześniej istniejące nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, odruch Cushinga, retencja moczu, towarzysząca infekcja, stres związany z przyjęciem do szpitala. Wszystkie te czynniki mogą doprowadzić do przewagi aktywacji sympatycznego układu nerwowego. Zwykle ciśnienie tętnicze powraca do prawidłowych wartości spontanicznie, bez interwencji farmakologicznej w ciągu kilku dni od incydentu udarowego [1, 5]. Znaczenie prognostyczne ABPM u chorych z nadciśnieniem tętniczym Wprowadzenie w latach 60. ubiegłego stulecia metody ABPM pozwoliło na bardziej wiarygodną ocenę wartości ciśnienia tętniczego (BP) ze względu na dużą liczbę pomiarów wykonywanych w ciągu całej doby oraz dzięki temu uzyskiwanie precyzyjnych informacji dotyczących wartości BP w godzinach nocnych, w czasie codziennej aktywności, a także zmian w aktywności AUN, wyrażającej się m.in. w dobowym rytmie ciśnienia tętniczego oraz krótkoi długookresowej zmienności ciśnienia tętniczego. Dodatkową przewagą ABPM w stosunku do pomiarów gabinetowych jest możliwość rozpoznawania nadciśnienia i efektu białego fartucha oraz ciśnienia tętniczego maskowanego. Obecnie dysponujemy więcej niż trzydziestoma badaniami przekrojowymi, które wskazują na lepsze znaczenie prognostyczne ABPM w stosunku do pomiarów gabinetowych w przewidywaniu powikłań narządowych nadciśnienia, takich jak: przerost lewej komory, mikroalbuminuria, zmiany na dnie oka czy choroby naczyń mózgowych [6, 7]. ABPM jest także bardziej efektywny niż pomiary konwencjonalne w stratyfikacji ryzyka sercowo-naczyniowego, przewidywaniu rozwoju zdarzeń sercowo-naczyniowych, śmiertelności z przyczyn sercowo-naczyniowych i z innych przyczyn, zarówno w ogólnej populacji, jak i u pacjentów z nadciśnieniem [6, 8 11]. Kikuya i wsp. w badaniu Ohasama przeprowadzonym na grupie 1332 pacjentów, jak również Dolan i wsp. w badaniu na grupie ponad 5 tys. pacjentów udowodnili m.in., że skurczowe ciśnienie tętnicze (SBP) mierzone w ABPM było silniejszym czynnikiem ryzyka zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych niż pomiary tradycyjne oraz że pomiary ciśnienia w godzinach nocnych mają przewagę nad pomiarami w ciągu dnia w przewidywaniu śmiertelności z przyczyn sercowo-naczyniowych [8, 10, 12]. Powyższe dane nie zostały potwierdzone w badaniu Pressioni Arteriose Monitorate E Loro Associazioni (PAMELA), w którym udowodniono taką samą zdolność w przewidywaniu zdarzeń sercowo-naczyniowych dla pomiarów tradycyjnych, jak dla ABPM [13]. Dobowy rytm ciśnienia tętniczego Wiele badań wskazuje również na to, że pacjenci ze zredukowanym lub z brakiem nocnego spadku wartości BP mają bardziej zaawansowane powikłania narządowe i większą częstość zdarzeń sercowo-naczyniowych w porównaniu z pacjentami charakteryzującymi się prawidłowym nocnym spadkiem [14]. Verdecchia i wsp. w prospektywnym badaniu obejmującym około 1100 pacjentów z NT udowodnili większą śmiertelność u pacjentów klasyfikowanych jako non-dippers i reverse-dippers oraz większą chorobowość z przyczyn sercowo-naczyniowych u kobiet bez nocnego spadku BP w porównaniu z tymi z prawidłowym nocnym spadkiem [15]. Do podobnych wniosków doprowadziły również wyniki badania Progetto Ipertensione Umbria Monitoraggio Ambulatoriale (PIUMA) oraz Ohasama [8, 10, 15, 16]. W badaniu Systolic Hypertension in Europe przeprowadzonym na grupie 808 pacjentów z izolowanym skurczowym nadciśnieniem tętniczym stwierdzono, że średnie nocne SBP było istotnym czynnikiem predykcyjnym wszystkich incydentów, incydentów sercowych i naczyniowo-mózgowych, podczas gdy średnie SBP w ciągu dnia nie osiągnęło istotności statystycznej [8, 17]. Nadciśnienie białego fartucha (WCH) W badaniu PIUMA przeprowadzonym na grupie 1187 dorosłych stwierdzono, że chorobowość z przyczyn sercowo-naczyniowych nie różniła się między osobami bez nadciśnienia, a osobami z nadciśnieniem białego fartucha. Badanie to pokazało po raz pierwszy, że pacjenci z nadciśnieniem białego fartucha mają niższe ryzyko sercowo- -naczyniowe niż pacjenci z nadciśnieniem. Powyższe wyniki skłoniły do rozważań, że być może część pacjentów z WCH nie wymaga leczenia hipotensyjnego [8, 15]. Krótko- i długookresowa zmienność ciśnienia tętniczego (BPV) W niektórych badaniach z zastosowaniem zarówno urządzeń do inwazyjnego, jak i nieinwazyjnego pomiaru ciśnienia tętniczego stwierdzono większą częstość i stopień zaawansowania powikłań narządowych u pacjentów z większą zmiennością wartości BP [8, 15]. Ponadto prospektywne badania dostarczyły dowodów na to, że wzrost krótkookresowej zmienności ciśnienia tętniczego jest niezależnym czynnikiem predykcyjnym progresji subklinicznych powikłań narządowych, zdarzeń sercowo-naczyniowych i śmiertelności z przyczyn sercowo-naczyniowych [6]. Liczne badania wskazują również na związek zwiększonej długookresowej zmienności ciśnienia tętniczego z większą częstością i ciężkością powikłań narządowych oraz występowaniem zdarzeń sercowo-naczyniowych [6]. Powyższe dane mogą sugerować, że celem terapeutycznym powinna być nie tylko redukcja bezwzględnych wartości BP, ale również stabilność osiągniętej kontroli ciśnienia tętniczego [6]. Z kolei w badaniu PIUMA nie stwierdzono różnic w pomiarach masy lewej komory pomiędzy pacjentami z małą i dużą zmiennością BP [8, 15, 18]. Podobnie nie udowodniono zależności między śmiertelnością ze wszystkich przyczyn, a częstością akcji serca (HR) mierzoną w gabinecie, jak również średnią nocną i dzienną HR mierzoną w ABPM [8, 15]. Ciśnienie tętna (PP) Wyniki kilku badań wskazują natomiast na istotny związek między ciśnieniem tętna a częstością zdarzeń sercowo- -naczyniowych, i jest on niezależny od skurczowych i rozkurczowych wartości BP [8, 19]. Zastosowanie metody ABPM u pacjentów ze świeżym udarem mózgu Zastosowanie ABPM u pacjentów ze świeżym udarem mózgu wymaga dalszych badań. Jest to metoda pozwalająca na bardziej wiarygodną, w stosunku do pomiarów gabinetowych, ocenę wartości BP ze względu na dużą liczbę pomiarów wykonywanych w ciągu całej doby oraz eliminowanie tendencyjności badacza, a także efektu białego fartucha [20, 21]. Konwencjonalne pomiary mogą być mylą-
3 170 E. Trzmielewska, M. Jurdziak Znaczenie prognostyczne ambulatoryjnego monitorowania ciśnienia tętniczego (ABPM)... ce i prowadzić do nieadekwatnego włączenia leczenia hipotensyjnego. Jak donoszą Tomii i wsp. w swoim badaniu, żadna ze składowych BP ani HR mierzonych przy przyjęciu nie była czynnikiem predykcyjnym rokowania. Natomiast SBP, rozkurczowe ciśnienie tętnicze (DBP), PP i HR mierzone w 1. dniu oraz HR mierzona w 7. dniu oceniane na podstawie ABPM były powiązane z rokowaniem w ciągu 3 miesięcy u pacjentów z udarem. Systematyczny przegląd około 20 badań obejmujących ponad 5 tys. pacjentów pokazuje przewagę ABPM nad pomiarami klinicznymi jako narzędzia diagnostycznego w nadciśnieniu i sugeruje, że zastosowanie ABPM prowadzi do bardziej adekwatnego i ukierunkowanego leczenia hipotensyjnego niż rutynowe pomiary [22]. Lip i wsp. opisali wyższe wartości SBP w ABPM (ale nie w pomiarach tradycyjnych) u pacjentów z udarem krwotocznym w stosunku do pacjentów z udarem niedokrwiennym. Podobnie wyższe wartości BP obserwowano u pacjentów rasy czarnej [20]. Nieprawidłowy rytm dobowy ciśnienia tętniczego Pacjenci z udarem demonstrowali utratę dobowego rytmu ciśnienia tętniczego (non-dippers). Obserwowano również tendencję do odwróconego rytmu dobowego (reverse dippers) u pacjentów z udarem krwotocznym [20]. Dawson i wsp. dodatkowo wykazali, że redukcja dobowego rytmu ciśnienia u pacjentów ze świeżym udarem jest związana również z typem udaru i jest szczególnie wyrażona u pacjentów z zawałem mózgu i krwotokiem śródmózgowym [23]. Wyniki badania Parka i wsp. przeprowadzonego na grupie 426 pacjentów sugerowały, że profil dobowy ciśnienia reverse dipper i szybka HR w ostrej fazie udaru są związane ze zwiększoną całkowitą śmiertelnością w trakcie długotrwałej obserwacji, natomiast wysokie wartości SBP w ciągu dnia ze zwiększonym ryzykiem nawrotu udaru [24]. Ali i wsp. również stwierdzili, że brak nocnego spadku BP oraz odwrócony rytm dobowy BP powiązane były ze stopniem ciężkości udaru oraz gorszym powrotem funkcji neurologicznych w porównaniu z pacjentami z prawidłowym nocnym spadkiem BP [25]. Castilla-Guera i wsp. postulowali w swojej pracy, że ABPM powinien być stosowany rutynowo u pacjentów ze świeżym udarem, aby precyzyjnie ustalić liczbę i dawki leków hipotensyjnych [26]. Zjawisko morning surge Rośnie liczba dowodów, że większość zdarzeń sercowo- -naczyniowych, takich jak: zawał serca, nagły zgon sercowy oraz udar krwotoczny czy niedokrwienny, występuje w godzinach porannych. Część badaczy sugerowała, że istnieje związek między porannym wzrostem wartości BP (tzw. morning surge) a występowaniem zdarzeń sercowo-naczyniowych. Kario i wsp. udowodnili na grupie 519 starszych pacjentów z nadciśnieniem tętniczym, że nadmierny poranny wzrost wartości BP był niezależnym czynnikiem ryzyka udaru. Pacjenci z nadmiernym nocnym spadkiem wartości BP (extreme dippers) mają podwyższone ryzyko udaru, a głównym mechanizmem jest raczej morning surge niż nadmierny spadek w godzinach nocnych. Dodatkowym wnioskiem z powyższego badania jest to, że zmniejszenie wartości ciśnienia w godzinach porannych może być nowym celem terapeutycznym zmniejszającym częstość powikłań narządowych oraz zdarzeń sercowo-naczyniowych [27]. Wpływ wartości BP w ostrej fazie udaru na rokowanie Wiele prac badawczych koncentruje się na poszukiwaniu zależności między wartościami BP w ostrej fazie udaru a powrotem sprawności. Dane z kilku badań klinicznych wskazywały na zależność w kształcie krzywej U między wartościami BP przy przyjęciu a rokowaniem po udarze. W badaniu International Stroke Trial najlepszy rezultat w 16. dniu i 6. miesiącu po udarze osiągnięto dla SBP mm Hg [1]. Podobnie Castillo i wsp. stwierdzili, że zarówno wysokie, jak i niskie wartości SBP i DBP w ciągu 24 godzin po udarze związane były z niekorzystną prognozą w odniesieniu do wczesnego pogorszenia stanu neurologicznego, deficytu neurologicznego w ciągu 90 dni i objętości ogniska udarowego [4]. Vlcek i wsp. potwierdzili wpływ redukcji wartości ciśnienia tętniczego na wczesne rokowanie w odniesieniu do stanu neurologicznego. Nadmierny (więcej niż 25%) spadek wartości DBP był związany ze zwiększonym ryzykiem niekorzystnej prognozy. Związek ten nie był zależny od wartości DBP przy przyjęciu, zastosowania leków hipotensyjnych ani rodzaju udaru. Autorzy postulowali w swojej pracy wnikliwą ocenę wartości BP u pacjentów w ciągu pierwszych 24 godzin po udarze i przeciwdziałanie jego nadmiernemu spadkowi [28].Tematem kilku prac badawczych była ocena zależności między wysokimi wartościami BP u pacjentów ze świeżym udarem a rokowaniem. Wyniki niektórych z tych prac sugerowały negatywny rezultat, inne z kolei wskazywały na dobrą prognozę [21]. W systematycznym przeglądzie 32 badań obejmującym ponad 10 tys. pacjentów Willmot i wsp. stwierdzili pozytywną zależność między wysokimi wartościami BP w ostrym udarze niedokrwiennym i krwawieniu śródmózgowym, a późniejszym zgonem, zgonem lub niepełnosprawnością oraz zgonem i pogorszeniem stanu neurologicznego [29]. Robinson i wsp. udowodnili, że podwyższone wartości SBP w ABPM (ale nie w pomiarach tradycyjnych) przy przyjęciu były związane ze zwiększonym ryzykiem zgonu i niepełnosprawności w 1. miesiącu po udarze [21, 30]. W badaniu tym charakterystyczne były wyższe średnie wartości BP mierzone w sposób tradycyjny w stosunku do pomiarów uzyskanych w ABPM. Te dane korespondują z wynikami uzyskanymi m.in. przez Harpera i wsp., i sugerują, że wysokie wartości BP w ostrej fazie udaru uzyskiwane w tradycyjnych pomiarach mogą być związane z efektem białego fartucha. Opieranie się w podejmowaniu decyzji terapeutycznych jedynie na pomiarach tradycyjnych może skutkować przeszacowaniem wartości BP i niepotrzebnym wdrożeniem leczenia hipotensyjnego [21, 31]. Z kolei Jensen i wsp. udowodnili, że wartość ciśnienia tętniczego przy przyjęciu nie jest niezależnym czynnikiem prognostycznym w udarze niedokrwiennym mózgu. Natomiast średnia ważona ze skurczowego (SBP) i średniego (MAP) ciśnienia tętniczego w ciągu 7 dni prawdopodobnie ma wartość prognostyczną, z wyższymi wartościami mającymi gorszą prognozę [32]. Wyniki badania Toyody i wsp. również sugerowały, że wartości SBP w ciągu godzin po udarze, ale nie te bezpośrednio, i w ciągu 6 godzin po przyjęciu były czynnikiem predykcyjnym uszkodzeń neurologicznych w ciągu 3 tygodni po udarze niedokrwiennym [33]. Z badania Christensena i wsp. wynika dodatkowo, że stopień spadku BP w pierwszych godzinach po udarze związany jest z ciężkością deficytów neurologicznych i rokowaniem. Pacjenci z udarem łagodnym do średniego i korzystną prognozą mieli tendencję do wysokich wartości BP przy przyjęciu, które spadały w ciągu kilku godzin po incydencie udarowym. Natomiast u pacjentów z udarem ciężkim i niekorzystną prognozą utrzymywały się wysokie wartości BP [34]. Zwiększona krótko- i długookresowa zmienność ciśnienia tętniczego Zwiększona zmienność ciśnienia tętniczego jest związana z większą częstością występowania powikłań narządo-
4 E. Trzmielewska, M. Jurdziak Znaczenie prognostyczne ambulatoryjnego monitorowania ciśnienia tętniczego (ABPM) wych nadciśnienia tętniczego i zdarzeń sercowo-naczyniowych. Wyniki niektórych prac badawczych sugerowały, że BPV jest większa u pacjentów po udarze w stosunku do grupy kontrolnej [35]. Dawson i wsp. stwierdzili w swoim badaniu, że złe rokowanie w ciągu 30 dni po udarze było zależne od typu udaru, wartości i zmienności beat to beat rozkurczowego i średniego ciśnienia tętniczego. Podobnie pacjenci z dużą zmiennością DBP i MAP mieli większe ryzyko złego rokowania niż pacjenci, u których ta zmienność była mniejsza. Zmienność SBP i PP nie miała wpływu na rokowanie. Powyższe wyniki wskazują na to, że średnie MAP i DBP wydają się być lepszym czynnikiem predykcyjnym rokowania niż średnie SBP i PP [35]. Yong i Kaste w badaniu przeprowadzonym na grupie 793 pacjentów z udarem niedokrwiennym donosili, że wysokie wartości SBP przy przyjęciu, maksymalne i średnie wartości SBP uzyskane w ciągu 24 godzin po udarze oraz wysoka zmienność SBP były powiązane z niekorzystnym rokowaniem oraz ze zwiększonym ryzykiem krwawienia w ciągu 7 dni u pacjentów leczonych rekombinowanym tkankowym aktywatorem plazminogenu (rtpa). Wszystkie powyższe zależności, z wyjątkiem tej z SBP przy przyjęciu, obserwowano również u pacjentów otrzymujących placebo. Powyższe dane wskazują po raz kolejny na istotne znaczenie monitorowania wartości BP we wczesnej fazie udaru [36]. Wpływ leczenia hipotensyjnego w ostrej fazie udaru na rokowanie Dysponujemy wynikami kilku dużych randomizowanych badań klinicznych, których celem była ocena wpływu leczenia hipotensyjnego w ostrej fazie udaru na rokowanie [1, 37 40]. Niektóre z tych badań, zwłaszcza te z użyciem dożylnych blokerów kanału wapniowego (effect of intravenous nimodipine on BP and outcome after stroke IN- WEST) i b-blokerów (low dose beta blockade in acute stroke trial BEST) wskazywały na potencjalnie negatywne skutki. W badaniu INWEST stwierdzono, że redukcja DBP powyżej 20% po dużej dawce nimodypiny była związana ze zgonem i niekorzystnym rokowaniem co do powrotu funkcji neurologicznych [37]. Wyniki badania Antihypertensive Treatment of Acute Cerebral Hemorrhage (ATACH) sugerowały niekorzystny efekt i pogorszenie stanu neurologicznego w przypadku obniżenia wartości BP poniżej wcześniej założonego bezpiecznego progu [37]. Wyniki kilku innych badań wskazywały na pozytywne skutki związane z redukcją ciśnienia tętniczego. W badaniu Acute Candesartan Cilexetil Therapy in Stroke Survivors (ACCESS) pacjenci byli losowo kwalifikowani do grupy otrzymującej candesartan lub placebo. Pomimo, że stopień redukcji BP był tylko nieznacznie większy w grupie otrzymującej candesartan, zaobserwowano mniejszą śmiertelność w ciągu 12 miesięcy i liczbę zdarzeń naczyniowych. Niemniej nie było różnicy w odniesieniu do rokowania w ciągu 3 miesięcy [37 40]. W badaniu Controlling Hypertension and Hypotension Immediately Post-Stroke (CHHIPS) leczenie hipotensyjne nie było związane z wczesnym pogorszeniem stanu neurologicznego ani zwiększoną częstością niekorzystnych zdarzeń. Wyniki badania CHHIPS sugerowały, że wczesne ob- Źródło finansowania: Praca sfinansowana ze środków Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu na działalność statutową. Konflikt interesów: Autorki nie zgłaszają konfliktu interesów. Piśmiennictwo niżanie ciśnienia tętniczego w ostrej fazie udaru jest bezpieczne, ale ze względu na małą grupę pacjentów, która wzięła udział w tym badaniu, wniosek ten nie może zostać uogólniony [1, 40]. Kolejnym dużym randomizowanym badaniem klinicznym było badanie Intensive Blood Pressure Reduction in Acute Cerebral Haemorrhage Trial (INTERACT), którego wyniki doprowadziły do wniosku, że wczesne intensywne obniżanie ciśnienia tętniczego w udarze krwotocznym jest dobrze tolerowane i prawdopodobnie zmniejsza rozwój ogniska krwotocznego [1, 37, 40]. W badaniu INTERACT 2 stwierdzono, że obniżanie BP nie doprowadziło do zredukowania ryzyka zgonu ani znacznej niesprawności, ale sugerowało poprawę rokowania co do sprawności [37]. Niektóre z badań wskazują z kolei na brak korzyści z leczenia hipotensyjnego w świeżym udarze. W badaniu Scandinavian Candesartan Acute Stroke Trial (SCAST) nie stwierdzono korzystnego wpływu obniżania ciśnienia tętniczego na poprawę funkcjonalności [37, 38]. Podobnie w badaniu China Antihypertensive Trial in Acute Ischemic Stroke (CA- TIS) nie zaobserwowano redukcji śmiertelności ani poważnej niepełnosprawności u pacjentów otrzymujących leki hipotensyjne [37]. Wyniki badania Continue or Stop post-stroke Antihypertensive Collaborative Study (COSSACs) wskazywały na to, że ani utrzymanie ani zaprzestanie dotychczas stosowanej terapii hipotensyjnej nie było związane ze zmniejszeniem śmiertelności ani niesprawności w ciągu 2 tygodni, a także częstości zdarzeń sercowo-naczyniowych, ani śmiertelności w ciągu 6 miesięcy [39]. Obecnie optymalne leczenie nadciśnienia tętniczego w ostrej fazie udaru pozostaje kontrowersyjne. Jak do tej pory brakuje odpowiednio dużych badań klinicznych, które potwierdzałyby poprawę rokowania wynikającą z obniżania wartości BP. Nie ma również danych pochodzących z badań klinicznych, na podstawie których można by rekomendować jeden lek hipotensyjny ponad inne [38]. Zgodnie z wytycznymi, obecnie zaleca się, aby nie wdrażać leczenia hipotensyjnego dopóki ciśnienie tętnicze nie osiąga wartości wyższych niż 220/120 mm Hg w udarze niedokrwiennym oraz 180/105 mm Hg w udarze krwotocznym [1, 40]. Wskazaniami do aktywnego obniżania wartości BP są wzrost objętości ogniska krwotocznego lub nawrót krwawienia w krwawieniu śródmózgowym, a także współwystępowanie: encefalopatii nadciśnieniowej, rozwarstwienia aorty, niewydolności serca, ostrego zespołu wieńcowego, ostrej niewydolności nerek, rzucawki lub stanu przedrzucawkowego [1]. Podsumowanie Wyniki wielu prac badawczych wskazują na związek takich parametrów, jak: wysokie i niskie wartości ciśnienia tętniczego (oceniane w ABPM, ale nie w pomiarach tradycyjnych), utrata dobowego rytmu oraz zwiększenie krótkoi długookresowej zmienności BP z niekorzystnym rokowaniem po udarze. Te wnioski wskazują na istotne znaczenie wnikliwej oceny wartości BP we wczesnej fazie udaru oraz na to, że pojedynczy pomiar ciśnienia może się okazać niewystarczający jako czynnik prognostyczny i tym samym sugerują kliniczną użyteczność ABPM u pacjentów ze świeżym udarem mózgu. 1. Tikhonoff V, Zhang H, Richard T, et al. Blood pressure as a prognostic factor after acute stroke. Lancet Neurol 2009; 8(10): Donnan GA, Fisher M, Macleod M, et al. Stroke. Lancet 2008; 371(9624):
5 172 E. Trzmielewska, M. Jurdziak Znaczenie prognostyczne ambulatoryjnego monitorowania ciśnienia tętniczego (ABPM) Aronow WS. Hypertension-related stroke prevention in the elderly. Curr Hypertens Rep 2013; 15(6): Castillo J, Leira R, Garcia MM, et al. Blood pressure decrease during the acute phase of ischemic stroke is associated with brain injury and poor stroke outcome. Stroke 2004; 35(2): Morfis L, Schwartz R, Poulos R, et al. Blood pressure changes in acute cerebral infarction and hemorrhage. Stroke 1997; 28(7): Parati G, Ochoa JE, Salvi P, et al. Prognostic value of blood pressure variability and average blood pressure levels in patients with hypertension and diabetes. Diab Care 2013; 13(Suppl. 2): Chughtai IS, Peixoto AJ. Ambulatory blood pressure monitoring: a review of its clinical and prognostic relevance, Hospital Physician 2003 March: Avaible from URL: 8. Verdecchia P, Prognostic value of ambulatory blood pressure current evidence and clinical implications. Hypertension 2000; 35(3): Fagard RH, Thijs L, Staessen JA, et al. Daytime and nighttime blood pressure as predictors of death and cause-specific cardiovascular events in hypertension. Hypertension 2008; 51(1): Kikuya M, Ohkubo T, Asayama K, et al. Ambulatory blood pressure and 10-year risk of cardiovascular and noncardiovascular mortality the Ohasama study. Hypertension 2005; 45(2): Fagard RH, Van Den Broeke C, De Cort P. Prognostic significance of blood pressure measured in the office, at home and during ambulatory monitoring in older patients in general practice. J Hum Hypertens 2005; 19(10): Dolan E, Stanton A, Thijs L, et al. Superiority of ambulatory over clinic blood pressure measurment in predicting mortality the Dublin Outcome Study. Hypertension 2005; 46(1): Sega R, Facchetti R, Bombelli M, et al. Prognostic value of ambulatory and home blood pressures compared with office blood pressure in the general population: follow-up results from the Pressioni Arteriose Monitorate E Loro Associazioni (PAMELA) Study. Circulation 2005; 111(14): Zweiker R, Eber B, Schumacher M, et al. Non-dipping related to cardiovascular events in essential hypertensive patients. Acta Med Austriaca 1994; 21(3): Verdecchia P, Porcellati C, Schillaci G, et al. Ambulatory blood pressure: an independent predictor of prognosis in essential hypertension. Hypertension 1994; 24(6): Ohkubo T, Imai Y, Tsuji I, et al. Relation between nocturnal decline in blood pressure and mortality the Ohasama Study. Am J Hypertens 1997; 10(11): Staessen JA, Thijs L, Fagard R, et al. Predicting cardiovascular risk using conventional vs ambulatory blood pressure in older patients with systolic hypertension. JAMA 1999; 282(6): Palatini P, Penzo M, Racioppa A, et al. Clinical relevance of nighttime blood pressure and of daytime blood pressure variability. Arch Intern Med 1992; 152(9): Benetos A, Safar M, Rudnichi A, et al. Pulse pressure: a predictor of long-term cardiovascular mortality in a French male population. Hypertension 1997; 30(6): Lip G, Zarifis J, Farooqi S, et al. Ambulatory blood pressure monitoring in acute stroke. The West Birmingham Stroke Project. Stroke 1997; 28(1): Bhalla A, Wolfe ADA, Rudd AG. The effect of 24 h blood pressure levels on early neurological recovery after stroke. J Intern Med 2001; 250(2): Tomii Y, Toyoda K, Suzuki R, et al. Effects of 24-hour blood pressure and heart rate recorded with ambulatory blood pressure monitoring on recovery from acute ischemic stroke. Stroke 2011; 42(12): Dawson SL, Evans SN, Manktelow BN, et al. Diurnal blood pressure change varies with stroke subtype in the acute phase. Stroke 1998; 29(8): Park JH, Lee HS, Kim JH, et al. Reverse dipper and high night-time heart rate in acute stage of cerebral infarction are associated with increased mortality. J Stroke Cerebrovasc Dis 2014; 23(5): Ali K, Min Wei Leong K, Houlder S, et al. The relationship between dipping profile in blood pressure and neurologic deficit in early acute ischemic stroke. J Stroke Cerebrovasc Dis 2011; 20(1): Castilla-Guerra L, Fernandez-Moreno M, Espino-Montoro A, et al. Ambulatory blood pressure monitoring in stroke survivors: do we really control our patients? Eur J Intern Med 2009; 20(8): Kario K, Pickering TG, Umeda Y, et al. Morning surge in blood pressure as a predictor of silent and clinical cerebrovascular disease in elderly hypertensives a prospective study. Circulation 2003; 107(10): Vlcek M, Schillinger M, Lang W, et al. Association between course of blood pressure within the first 24 hours and functional recovery after acute ischemic stroke. Ann Emerg Med 2003; 42(5): Willmot M, Leonardi-Bee J, Bath PMW. High blood pressure in acute stroke and subsequent outcome a systematic review. Hypertension 2004; 43(1): Robinson T, Waddington A, Ward-Close S, et al. The predictive role of 24-hour compared to casual blood pressure levels on outcome following acute stroke. Cerebrovasc Dis 1997; 7(5): Harper G, Fotherby M, Panayiotou B, et al. The changes in blood pressure after acute stroke: abolishing the white coat effect with 24 hour ambulatory monitoring. J Intern Med 1994; 235(4): Jensen MB, Yoo B, Clarke WR, et al. Blood pressure as an independent prognostic factor in acute ischemic stroke. Can J Neurol Sci 2006; 33(1): Toyoda K, Fujimoto S, Kamouchi M, et al. Acute blood pressure levels and neurological deterioration in different subtypes of ischemic stroke. Stroke 2009; 40(7): Christensen H, Meden P, Overgaard K, et al. The course of blood pressure in acute stroke is related to the severity of the neurological deficits. Acta Neurol Scand 2002; 106(3): Dawson SL, Manktelow B, Robinson TG, et al. Which parameters of beat-to-beat blood pressure and variability best predict early outcome after acute ischemic stroke? Stroke 2000; 31(2): Yong M, Kaste M. Association of characteristics of blood pressure profiles and stroke outcomes in the ECASS-II Trial. Stroke 2008; 39(2): Miller J, Kinni H, Lewandowski C, et al. Managment of hypertension in stroke. Ann Emerg Med 2014; 64(3): Wityk RJ, Lewin JJ. Blood pressure management during acute ischaemic stroke. Expert Opin Pharmacother 2006; 7(3): Lattanzi S, Silvestrini M, Provinciali L. Elevated blood pressure in the acute phase of stroke and the role of angiotensin receptor blockers. Int J Hypertens 2013; article id: , doi: /2013/ Sare GM, Geeganage C, Bath PMW. High blood pressure in acute ischemic stroke-broadening therapeutic horizons. Cerebrovasc Dis 2009; 27(Suppl. 1):
6 E. Trzmielewska, M. Jurdziak Znaczenie prognostyczne ambulatoryjnego monitorowania ciśnienia tętniczego (ABPM) Adres do korespondencji: Lek. Marta Jurdziak Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Zawodowych i Nadciśnienia Tętniczego UM ul. Borowska Wrocław Tel.: mjurdziak86@poczta.onet.pl Praca wpłynęła do Redakcji: r. Po recenzji: r. Zaakceptowano do druku: r. Prawidłowe odpowiedzi do pytań do artykułu C. Dubaja i wsp. pt. Ostre zespoły okulistyczne w praktyce lekarza rodzinnego (s ): 1 d, 2 b, 3 b, 4 c, 5 a, 6 c, 7 c, 8 d, 9 c, 10 d
FARMAKOTERAPIA NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO. Prof. dr hab. Jan J. Braszko Zakład Farmakologii Klinicznej UMB
FARMAKOTERAPIA NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO Prof. dr hab. Jan J. Braszko Zakład Farmakologii Klinicznej UMB Oparte na dowodach zalecenia w leczeniu nadciśnienia tętniczego wg. Joint National Committee (JNC
Materiały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego
Materiały edukacyjne Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Klasyfikacja ciśnienia tętniczego (mmhg) (wg. ESH/ESC )
Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT
Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Katarzyna Rutkowska Szpital Kliniczny Nr 1 w Zabrzu Wyniki leczenia (clinical outcome) śmiertelność (survival) sprawność funkcjonowania (functional outcome) jakość
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność
Nadciśnienie tętnicze punkt widzenia lekarza i dietetyka. prof. nadzw. dr hab. n. med. J. Niegowska dr inż. D. Gajewska
Nadciśnienie tętnicze punkt widzenia lekarza i dietetyka prof. nadzw. dr hab. n. med. J. Niegowska dr inż. D. Gajewska Wszechnica Żywieniowa SGGW Warszawa 2016 Ciśnienie tętnicze krwi Ciśnienie wywierane
Udary mózgu w przebiegu migotania przedsionków
Udary mózgu w przebiegu migotania przedsionków Dr hab. med. Adam Kobayashi INSTYTUT PSYCHIATRII I NEUROLOGII, WARSZAWA Pacjenci z AF cechują się w pięciokrotnie większym ryzykiem udaru niedokrwiennego
Co możemy zaoferować chorym z rozpoznanym migotaniem przedsionków? Możliwości terapii przeciwkrzepliwej.
Adam Sokal Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze Kardio-Med Silesia Co możemy zaoferować chorym z rozpoznanym migotaniem przedsionków? Możliwości terapii przeciwkrzepliwej. AF i udar U ok. 1 z 3 chorych
Zmienność dobowa ciśnienia tętniczego dlaczego nie zwracamy na nią uwagi?
Zmienność dobowa ciśnienia tętniczego dlaczego nie zwracamy na nią uwagi? Piotr Jędrusik Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia Tętniczego i Angiologii Warszawski Uniwersytet Medyczny Międzyzdroje,
CMC/2015/03/WJ/03. Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca
CMC/2015/03/WJ/03 Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca Dane pacjenta Imię:... Nazwisko:... PESEL:... Rozpoznane choroby: Nadciśnienie tętnicze Choroba wieńcowa Przebyty zawał
Pułapki farmakoterapii nadciśnienia tętniczego. Piotr Rozentryt III Katedra i Kliniczny Oddział Kardiologii Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze
Pułapki farmakoterapii nadciśnienia tętniczego Piotr Rozentryt III Katedra i Kliniczny Oddział Kardiologii Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze Leczenie nadciśnienia tętniczego versus leczenie chorego
Ocena profilu dobowego ciśnienia tętniczego metodą 24-godzinnego ambulatoryjnego monitorowania ciśnienia (ABPM) u pacjentów z cukrzycą typu 2
Małgorzata Zagroda 1, Dorota Tomczyk 1, Damian Kołacin 1, Paweł Tomczyk 1, Andrzej Prystupa 2, Anna Toruń-Jurkowska 3, Jerzy Mosiewicz 2, Grzegorz Dzida 2 1 Studenckie Koło Naukowe przy Katedrze i Klinice
Śmiertelność przypisana w tys; całość Ezzatti M. Lancet 2002; 360: 1347
Nadciśnienie tętnicze Prewencja i leczenie Prof. dr hab. med. Danuta Czarnecka I Klinika Kardiologii i Elektrokardiologii Interwencyjnej oraz Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Jagielloński, Kraków Warszawa.07.04.2013
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Leczenie przeciwpłytkowe w niewydolności nerek (PCHN) Dr hab. Dorota Zyśko, prof. nadzw Łódź 2014
Leczenie przeciwpłytkowe w niewydolności nerek (PCHN) Dr hab. Dorota Zyśko, prof. nadzw Łódź 2014 Leki przeciwpłytkowe (ASA, clopidogrel) Leki przeciwzakrzepowe (heparyna, warfin, acenocumarol) Leki trombolityczne
Pomiar ciśnienia tętniczego: przeszłość, teraźniejszość, przyszłość
Pomiar ciśnienia tętniczego: przeszłość, teraźniejszość, przyszłość Zbigniew Gaciong Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia Tętniczego i Angiologii Warszawski Uniwersytet Medyczny Warszawa,
Migotanie przedsionków czynniki ograniczające dostępności do współczesnej terapii
Migotanie przedsionków czynniki ograniczające dostępności do współczesnej terapii Piotr Pruszczyk, Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Warszawski Uniwersytet Medyczny Centrum Diagnostyki i Leczenia
Wartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego. ma znaczenie?
Wartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego czy płeć ma znaczenie? dr n. med. Lucyna Woźnicka-Leśkiewicz Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Terapia nadciśnienia w okresie wczesnej starości
Terapia nadciśnienia w okresie wczesnej starości Zbigniew Gaciong Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia Tętniczego i Angiologii Warszawski Uniwersytet Medyczny Badanie SHEP po 22 latach leczenie
VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości
VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości VI.2.1 Omówienie rozpowszechnienia choroby Szacuje się, że wysokie ciśnienie krwi jest przyczyną
Wentylacja u chorych z ciężkimi obrażeniami mózgu
Wentylacja u chorych z ciężkimi obrażeniami mózgu Karolina Mroczkowska Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Centralny Szpital Kliniczny Źródło Critical Care 2018: Respiratory management in patients
Ostre Zespoły Wieńcowe znaczenie leczenia przeciwpłytkowego, możliwości realizacji w polskich warunkach
Ostre Zespoły Wieńcowe znaczenie leczenia przeciwpłytkowego, możliwości realizacji w polskich warunkach Andrzej Budaj Przewodniczący komisji Wytycznych i Szkolenia PTK Kierownik Kliniki Kardiologii CMKP,
Ocena 24-godzinnego efektu hipotensyjnego ramiprilu (Polpril) w ABPM u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym pierwotnym łagodnym i umiarkowanym
Katarzyna Kostka-Jeziorny 1, Dawid Lipski 1, Paweł Uruski 1, Iwona Gorczyca-Michta 2, Paweł Łopatka 1, Beata Wożakowska-Kapłon 2, Andrzej Tykarski 1 PRACA ORYGINALNA 1 Katedra i Klinika Hipertensjologii,
Amy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24
Amy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24 Cel - przegląd ma na celu określenie częstości występowania
Znaczenie ambulatoryjnego pomiaru ciśnienia krwi w diagnostyce i leczeniu nadciśnienia tętniczego
ARTYKUŁ POGLĄDOWY Folia Cardiol. 2003, tom 10, nr 4, 451 455 Copyright 2003 Via Medica ISSN 1507 4145 Znaczenie ambulatoryjnego pomiaru ciśnienia krwi w diagnostyce i leczeniu nadciśnienia tętniczego Anna
Badanie SYMPLICITY HTN-3
PRACA ORYGINALNA BADANIA KLINICZNE. CO NOWEGO W HIPERTENSJOLOGII? Badanie SYMPLICITY HTN-3 Artur Radziemski, Katarzyna Kostka-Jeziorny Opracowano na podstawie: Bhatt D.L., Kandzari D.E., O Neill W.W. i
Dobowa zmienność ciśnienia tętniczego u chorych z nadciśnieniem tętniczym i udarem niedokrwiennym lub przemijającym napadem niedokrwiennym mózgu
Mirosław Kaźmierczak 1, Ewa Brambor 1, Anna Posadzy-Małaczyńska 2, Andrzej Tykarski 2 PRACA ORYGINALNA 1 Oddział Chorób Wewnętrznych Szpitala im. Józefa Dietla w Środzie Wielkopolskiej 2 Katedra i Klinika
Stany zagrożenia życia w przebiegu nadciśnienia tętniczego
Stany zagrożenia życia w przebiegu nadciśnienia tętniczego Nadciśnienie tętnicze Źródło: Wytyczne ESH/ESC dot postępowania w nadciśnieniu tętniczym 2013 Stratyfikacja łącznego ryzyka sercowo-naczyniowego
Rejestr codziennej praktyki lekarskiej dotyczący cy leczenia nadciśnienia nienia tętniczego t tniczego. czynnikami ryzyka sercowo- naczyniowego
Rejestr codziennej praktyki lekarskiej dotyczący cy leczenia nadciśnienia nienia tętniczego t tniczego współwyst występującego z innymi czynnikami ryzyka sercowo- naczyniowego Nr rejestru: HOE 498_9004
Nadciśnienie tętnicze. Prezentacja opracowana przez lek.med. Mariana Słombę
Nadciśnienie tętnicze Prezentacja opracowana przez lek.med. Mariana Słombę EPIDEMIOLOGIA: Odsetek nadciśnienia tętniczego w populacji Polski w wieku średnim (36-64 lat) wynosi 44-46% wśród mężczyzn i 36-42%
Wpływ zaprzestania palenia papierosów na zahamowanie agregacji płytek u chorych leczonych klopidogrelem
Wpływ zaprzestania palenia papierosów na zahamowanie agregacji płytek u chorych leczonych klopidogrelem Lek. med. Bogumił Ramotowski Klinika Kardiologii CMKP, Szpital Grochowski Promotor pracy Prof. dr
Nowe leki w terapii niewydolności serca.
Nowe leki w terapii niewydolności serca. Michał Ciurzyński Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego z Centrum Diagnostyki i Leczenia Żylnej Choroby Zakrzepowo Zatorowej
Nadciśnienie tętnicze - wytyczne PTNT 2015 Co jest szczególnie ważne?
Nadciśnienie tętnicze - wytyczne PTNT 2015 Co jest szczególnie ważne? Zbigniew Gaciong Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia Tętniczego i Angiologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny 1 Czynniki
Dobowy rozkład profilu ciśnienia tętniczego wśród chorych z nadciśnieniem tętniczym i koronarograficznie potwierdzoną chorobą wieńcową
Wojciech Sobiczewski, Marcin Gruchała, Marcin Wirtwein, Iwona Stopczyńska, Daniel Jarosz, Adam Grzybowski, Jerzy Bellwon, Krzysztof Chlebus, Dariusz Ciećwierz, Andrzej Rynkiewicz PRACA ORYGINALNA I Klinika
Zmiana celu leczenia cukrzycy
Zmiana celu leczenia cukrzycy Edward Franek Klinika Chorób Wewnętrznych, Endokrynologii i Diabetologii CSK MSWiA Zakład Kliniczno-Badawczy Epigenetyki Człowieka IMDiK PAN, Warszawa IDF Diabetes Atlas 2015
Dwudziestoczterogodzinny pomiar ciśnienia tętniczego
Choroby Serca i Naczyń 2004, tom 1, nr 1, 37 41 Copyright 2004 Via Medica ISSN 1733 2346 www.chsin.viamedica.pl Jerzy Gąsowski 1,2 *, Leszek Bieniaszewski 1, Tomasz Grodzicki 2, Krzysztof Narkiewicz 1
W badaniu 4S (ang. Scandinavian Simvastatin Survivat Study), oceniano wpływ symwastatyny na całkowitą śmiertelność u 4444 pacjentów z chorobą wieńcową i z wyjściowym stężeniem cholesterolu całkowitego
Przegląd randomizowanych, kontrolowanych badań klinicznych w grupie osób w wieku podeszłym
G E R I A T R I A ; : - Akademia Medycyny GERIATRIA OPARTA NA FAKTACH/EVIDENCE-BASED GERIATRICS Otrzymano/Submitted:.. Zaakceptowano/Accepted:.. Przegląd randomizowanych, kontrolowanych badań klinicznych
Leczenie nadciśnienia tętniczego u dorosłych chorych na cukrzycę
ZALECENIA ISSN 1640 8497 Stanowisko American Diabetes Association Leczenie nadciśnienia tętniczego u dorosłych chorych na cukrzycę Treatment of hypertension in adults with diabetes Przedrukowano za zgodą
Założenia i cele: Postanowiłam zbadać i przeanalizować:
Streszczenie. Wstęp: Starzejące się społeczeństwa całej Europy, skutki wysoko rozwiniętej cywilizacji urbanistyczno-technicznej, oddalenie człowieka od natury, ogromny postęp nauki i techniki, powodują
Aktywność fizyczna u chorych z nadciśnieniem tętniczym II KATEDRA KARDIOLOGII CM UMK
Aktywność fizyczna u chorych z nadciśnieniem tętniczym II KATEDRA KARDIOLOGII CM UMK 2014 1 Rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego ( 140/90 mmhg) Rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego UWAGA NATPOL
Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa Niedoceniany problem?
Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa Niedoceniany problem? Żylna Choroba Zakrzepowo-Zatorowa (ŻChZZ) stanowi ważny ny, interdyscyplinarny problem współczesnej medycyny Zakrzepica żył głębokich (ZŻG) (Deep
Aneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta
Aneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta Uwaga: Niniejsze zmiany do streszczenia charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta są wersją obowiązującą
Aspekty ekonomiczne dostępności do nowoczesnego leczenia przeciwkrzepliwego w profilaktyce udaru mózgu. Maciej Niewada
Aspekty ekonomiczne dostępności do nowoczesnego leczenia przeciwkrzepliwego w profilaktyce udaru mózgu Maciej Niewada PLAN Udar epidemia? Jak migotanie przedsionków wpływa na udar? Nowe leki przeciwkrzepliwe:
Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Wydział Lekarski. Małgorzata Brzozowska-Kiszka
Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Wydział Lekarski Małgorzata Brzozowska-Kiszka Zastosowanie systemu telemonitorowania ciśnienia tętniczego w leczeniu choroby nadciśnieniowej Praca doktorska Promotor:
WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY. II Wydział Lekarski z Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim oraz Oddziałem Fizjoterapii
WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY II Wydział Lekarski z Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim oraz Oddziałem Fizjoterapii lek. Piotr Sobieraj Niskie rozkurczowe ciśnienie tętnicze podczas leczenia hipotensyjnego
Nowe terapie w cukrzycy typu 2. Janusz Gumprecht
Nowe terapie w cukrzycy typu 2 Janusz Gumprecht Dziś już nic nie jest takie jak było kiedyś 425 000 000 Ilość chorych na cukrzycę w roku 2017 629 000 000 Ilość chorych na cukrzycę w roku 2045 International
Wytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych
Wytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych Jednym z pierwszych i podstawowych zadań lekarza jest prawidłowa i rzetelna ocena ryzyka oraz rokowania pacjenta. Ma
Nadciśnienie tętnicze i choroby współistniejące jak postępować z chorym na nadciśnienie i cukrzycę?
Nadciśnienie tętnicze i choroby współistniejące jak postępować z chorym na nadciśnienie i cukrzycę? Tomasz Miazgowski Klinika Hipertensjologii PUM w Szczecinie 1. Cechy charakterystyczne i odrębności patogenetyczne
Podejście lekarzy rodzinnych do czynników ryzyka i leczenia dyslipidemii w 9 krajach Europy środkowo-
Podejście lekarzy rodzinnych do czynników ryzyka i leczenia dyslipidemii w 9 krajach Europy środkowo- wschodniej Dr hab. med. Tomasz Tomasik Zakład Medycyny Rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński, Collegium
CHIRURGICZNE LECZENIE ZWĘŻEŃ TĘTNIC SZYJNYCH
CHIRURGICZNE LECZENIE ZWĘŻEŃ TĘTNIC SZYJNYCH KATEDRA I KLINIKA CHIRURGII NACZYŃ I ANGIOLOGII AKADEMII MEDYCZNEJ W LUBLINIE Kierownik: Dr hab.n. med. Jacek Wroński UDROŻNIENIE T. SZYJNEJ WEWNĘTRZNEJ WSKAZANIA
Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Znaczenie wczesnego wykrywania cukrzycy oraz właściwej kontroli jej przebiegu. Krzysztof Strojek Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze
Znaczenie wczesnego wykrywania cukrzycy oraz właściwej kontroli jej przebiegu Krzysztof Strojek Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze Czynniki ryzyka rozwoju i powikłania cukrzycy Nadwaga i otyłość Retinopatia
Analiza fali tętna u dzieci z. doniesienie wstępne
Analiza fali tętna u dzieci z chorobami kłębuszków nerkowych doniesienie wstępne Piotr Skrzypczyk, Zofia Wawer, Małgorzata Mizerska-Wasiak, Maria Roszkowska-Blaim Katedra i Klinika Pediatrii i Nefrologii
Nadciśnienie tętnicze od rozpoznania do leczenia Nadciśnienie Tętnicze 2000, tom 4, nr 2, strony
Tomasz Grodzicki, Agata Adamkiewicz-Piejko PRZEGLĄD PIŚMIENNICTWA Katedra Gerontologii i Medycyny Rodzinnej Colegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie Nadciśnienie tętnicze od rozpoznania
Zdrowotne i społeczne problemy wieku starszego - sprzężenia zwrotne
Zdrowotne i społeczne problemy wieku starszego - sprzężenia zwrotne Piotr Pruszczyk, Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii z Centrum Diagnostyki i Leczenia Żylnej Choroby Zakrzepowo Zatorowej Szpital
Algorytm wyboru terapii hipotensyjnej krajobraz po badaniu ASCOT-BPLA
Choroby Serca i Naczyń 26, tom 3, supl. A, A5 A9 Algorytm wyboru terapii hipotensyjnej krajobraz po badaniu ASCOT-BPLA Marcin Grabowski, Krzysztof J. Filipiak I Katedra i Klinika Kardiologii Akademii Medycznej
Efekty terapii inhibitorem konwertazy angiotensyny u pacjentów w podeszłym wieku z chorobą sercowo-naczyniową
BADANIA KLINICZNE. CO NOWEGO W HIPERTENSJOLOGII? Efekty terapii inhibitorem konwertazy angiotensyny u pacjentów w podeszłym wieku z chorobą sercowo-naczyniową Katarzyna Kolasińska-Malkowska 1, Marcin Cwynar
Ostra niewydolność serca
Ostra niewydolność serca Prof. dr hab. Jacek Gajek, FESC Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Niewydolność serca Niewydolność rzutu minutowego dla pokrycia zapotrzebowania na tlen tkanek i narządów organizmu.
NADCIŚNIENIE TĘTNICZE - INNOWACJE W TERAPII : BackBeat Medical. Adam Sokal Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze Kardio-Med Silesia
NADCIŚNIENIE TĘTNICZE - INNOWACJE W TERAPII : BackBeat Medical Adam Sokal Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze Kardio-Med Silesia Nadcisnienie i Stymulatory Nadciśnienie jest jednym z największych globalnych
EBM w farmakoterapii
EBM w farmakoterapii Dr Przemysław Niewiński Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM we Wrocławiu Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM Wrocław EBM Evidence Based Medicine (EBM) "praktyka medyczna
Nadciśnienie maskowane (ukryte). Uwagi kliniczne
Choroby Serca i Naczyń 2010, tom 7, nr 1, 1 6 N A D C I Ś N I E N I E T Ę T N I C Z E Redaktor działu: prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz Nadciśnienie maskowane (ukryte). Uwagi kliniczne Masked
Leczenie nadciśnienia tętniczego u dorosłych chorych na cukrzycę
ZALECENIA ISSN 1640 8497 Stanowisko American Diabetes Association Leczenie nadciśnienia tętniczego u dorosłych chorych na cukrzycę Hypertension management in adults with diabetes Przedrukowano za zgodą
Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu
Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu 2018-03-15 Czym jest ryzyko sercowo naczyniowe? Ryzyko sercowo-naczyniowe to
Choroby Serca i Naczyń 2009, tom 6, nr 3, N A D C I Ś N I E N I E T Ę T N I C Z E
Choroby Serca i Naczyń 2009, tom 6, nr 3, 114 118 N A D C I Ś N I E N I E T Ę T N I C Z E Redaktor działu: prof. dr hab. med. Krzysztof Narkiewicz Kontrola ciśnienia tętniczego w warunkach domowych Gianfranco
Nadciśnienie tętnicze u chorych z cukrzycą - groźny duet. prof. Włodzimierz J. Musiał
Nadciśnienie tętnicze u chorych z cukrzycą - groźny duet. prof. Włodzimierz J. Musiał Plan wykładu Epidemiologia Jaki wpływ ma współwystępowanie nadciśnienia u chorych z cukrzycą Do jakich wartości obniżać
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Dr n med. Katarzyna Musialik Katedra Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Poznaniu *W
Nowoczesne metody leczenia
Nowoczesne metody leczenia mechaniczna trombektomia + farmakoterapia dr hab. med. Adam Kobayashi Centrum Interwencyjnego Leczenia Udaru Mózgu Zakład Neuroradiologii Instytut Psychiatrii i Neurologii Konflikt
Denerwacja nerek stan wiedzy 2013. Prof. dr hab. med. Andrzej Januszewicz Klinika Nadciśnienia Tętniczego Instytut Kardiologii
Denerwacja nerek stan wiedzy 2013 Prof. dr hab. med. Andrzej Januszewicz Klinika Nadciśnienia Tętniczego Instytut Kardiologii Katowice, 21 listopada 2013 2009 Lancet. 2009;373:1275-1281 Pierwsza ocena
Ostre zespoły wieńcowe u kobiet od rozpoznania do odległych wyników leczenia
Ostre zespoły wieńcowe u kobiet od rozpoznania do odległych wyników leczenia Janina Stępińska Klinika Intensywnej Terapii Kardiologicznej Instytut Kardiologii, Warszawa o Abott Potencjalny konflikt interesów
Pomiar ciśnienia tętniczego, ocena ryzyka, wartości progowe i docelowe
Pomiar ciśnienia tętniczego, ocena ryzyka, wartości progowe i docelowe Wytyczne 2018 Europejskich Towarzystw Kardiologicznego i Nadciśnienia Tętniczego (ESC/ESH) Jacek Lewandowski Katedra i Klinika Chorób
Dostępność terapii z zastosowaniem pomp insulinowych. Dr hab.n.med. Tomasz Klupa Uniwersytet Jagielloński, Katedra i Klinika Chorób Metabolicznych
Dostępność terapii z zastosowaniem pomp insulinowych Dr hab.n.med. Tomasz Klupa Uniwersytet Jagielloński, Katedra i Klinika Chorób Metabolicznych Konflikt interesów Wykłady i seminaria dla firmy Medtronic.w
Kwasy tłuszczowe EPA i DHA omega-3 są niezbędne dla zdrowia serca i układu krążenia.
Kwasy tłuszczowe EPA i DHA omega-3 są niezbędne dla zdrowia serca i układu krążenia. Kwasy tłuszczowe omega-3 jak pokazują wyniki wielu światowych badań klinicznych i epidemiologicznych na ludziach, są
Cukrzyca typu 2 Novo Nordisk Pharma Sp. z o.o.
Cukrzyca typu 2 Cukrzyca typu 2 Jeśli otrzymałeś tę ulotkę, prawdopodobnie zmagasz się z problemem cukrzycy. Musisz więc odpowiedzieć sobie na pytania: czy wiesz, jak żyć z cukrzycą? Jak postępować w wyjątkowych
Załącznik nr 1 do zarządzenia Nr 53/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia
Skale w OIT. Jakub Pniak
Skale w OIT Jakub Pniak SOFA Sepsis-related Organ Failure Assessment score Ocenia: układ oddechowy (Pa0 2 /FiO 2 ) [mmhg] 0-4 pkt. układ nerwowy (GCS) 0-4 pkt. układ krążenia (MAP i konieczność użycia
Marcin Leszczyk SKN przy Klinice Chorób Wewnętrznych i Kardiologii WUM
Marcin Leszczyk SKN przy Klinice Chorób Wewnętrznych i Kardiologii WUM Definicja NS to zespół kliniczny, w którym wskutek dysfunkcji serca jego pojemność minutowa jest zmniejszona w stosunku do zapotrzebowania
Etiologia, przebieg kliniczny i leczenie udarów mózgu w województwie śląskim w latach
lek. Anna Starostka-Tatar Etiologia, przebieg kliniczny i leczenie udarów mózgu w województwie śląskim w latach 2009-2015 Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab. n. med. Beata Labuz-Roszak
Niedożywienie i otyłość a choroby nerek
Niedożywienie i otyłość a choroby nerek Magdalena Durlik Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych Warszawski Uniwersytet Medyczny Częstość przewlekłej choroby nerek na świecie
ANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW
ANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW Rozprawa doktorska Autor: lek. Marcin Wełnicki Promotor: prof. dr hab. n. med Artur
Mefelor 50/5 mg Tabletka o przedłużonym uwalnianiu. Metoprololtartrat/Felodipi n AbZ 50 mg/5 mg Retardtabletten
ANEKS I WYKAZ NAZW, POSTACI FARMACEUTYCZNYCH, MOCY PRODUKTÓW LECZNICZYCH, DRÓG PODANIA, WNIOSKODAWCÓW, POSIADACZY POZWOLEŃ NA DOPUSZCZENIE DO OBROTU W PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Państwo członkowskie Podmiot
Niewydolność serca: końcowy etap chorób układu krążenia. Piotr Ponikowski
Niewydolność serca: końcowy etap chorób układu krążenia Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Co to jest Niewydolność
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY Poradnik dla pacjenta i jego rodziny Konsultacja: prof. dr hab. med. Zbigniew Gaciong CO TO JEST ZESPÓŁ METABOLICZNY Nadciśnienie tętnicze (inaczej podwyższone ciśnienie
Warsztaty Ocena wiarygodności badania z randomizacją
Warsztaty Ocena wiarygodności badania z randomizacją Ocena wiarygodności badania z randomizacją Każda grupa Wspólnie omawia odpowiedź na zadane pytanie Wybiera przedstawiciela, który w imieniu grupy przedstawia
Rejestr codziennej praktyki lekarskiej w zakresie leczenia choroby wieńcowej
Rejestr codziennej praktyki lekarskiej w zakresie leczenia choroby wieńcowej Badanie Nr: BETAX_L_01459 Autorzy: Dr hab. n. med. Marek Kuch, Klinika Kardiologii, Uniwersytet Medyczny w Warszawie Michał
Wpływ badań klinicznych na jakość świadczeń w oddziale kardiologicznymdoświadczenia
Wpływ badań klinicznych na jakość świadczeń w oddziale kardiologicznymdoświadczenia własne Marek Bronisz, Eligiusz Patalas PSZOZ Szpital Powiatowy im. L. Błażka w Inowrocławiu Definicja Jakość opieki zdrowotnej,
BADANIA ZRÓŻNICOWANIA RYZYKA WYPADKÓW PRZY PRACY NA PRZYKŁADZIE ANALIZY STATYSTYKI WYPADKÓW DLA BRANŻY GÓRNICTWA I POLSKI
14 BADANIA ZRÓŻNICOWANIA RYZYKA WYPADKÓW PRZY PRACY NA PRZYKŁADZIE ANALIZY STATYSTYKI WYPADKÓW DLA BRANŻY GÓRNICTWA I POLSKI 14.1 WSTĘP Ogólne wymagania prawne dotyczące przy pracy określają m.in. przepisy
2 Porady w zakresie obrazu chorobowego
Rozdział 2 2 Porady w zakresie obrazu chorobowego W niniejszym rozdziale przedstawiona jest choroba nadciśnieniowa, choroba wieńcowa serca i niewydolność mięśnia sercowego. Dodatkowe ryzyko wystąpienia
Losy pacjentów po wypisie z OIT Piotr Knapik
Losy pacjentów po wypisie z OIT Piotr Knapik Oddział Kliniczny Kardioanestezji i Intensywnej Terapii Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu Jaki sens ma to co robimy? Warto wiedzieć co się dzieje z naszymi
Należy rozważyć opóźnienie podania regadenozonu u pacjentów z niewyrównanym nadciśnieniem.
grudzień 2014 r. Rapiscan (regadenozon) Nowe ważne wskazówki mające na celu zminimalizowanie ryzyka incydentu mózgowo-naczyniowego i wydłużenia napadów drgawkowych wywołanych przez Rapiscan po podaniu
STRESZCZENIE Celem głównym Materiał i metody
STRESZCZENIE Choroby układu krążenia od lat pozostają jedną z głównych przyczyn śmierci w Europie. W licznych badaniach opisano czynniki ryzyka, które predysponują do rozwoju miażdżycy i wystąpienia choroby
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zawieszenia pozwolenia na dopuszczenie do obrotu przedstawione przez Europejską Agencję Leków
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zawieszenia pozwolenia na dopuszczenie do obrotu przedstawione przez Europejską Agencję Leków 1 Wnioski naukowe Ogólne podsumowanie oceny naukowej dotyczącej kwasu nikotynowego/laropiprantu
LECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM I EPOPROSTENOLEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 719 Poz. 27 Załącznik B.68. LECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM I EPOPROSTENOLEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0) ŚWIADCZENIOBIORCY I. Terapia sildenafilem
Uchwała Nr XIX/169/2008 Rady Miasta Marki z dnia 18 czerwca 2008 roku
Uchwała Nr XIX/169/2008 Rady Miasta Marki z dnia 18 czerwca 2008 roku w sprawie wyrażenia zgody na realizację programu zdrowotnego w zakresie szczepień ochronnych przeciwko grypie, dla mieszkańców Miasta
Profil ciśnienia u chorych w podeszłym wieku z nadciśnieniem tętniczym lub niewydolnością serca
Gerontologia Polska PRACA ORYGINALNA tom 16, nr 4, 188 194 ISSN 1425 4956 Barbara Gryglewska, Małgorzata Fedyk-Łukasik, Anna Skalska, Tomasz Grodzicki Katedra Chorób Wewnętrznych i Gerontologii Collegium
Prewencja wtórna po OZW-co możemy poprawić? Prof. Janina Stępińska Prezes Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego
Prewencja wtórna po OZW-co możemy poprawić? Prof. Janina Stępińska Prezes Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego Innowacje w kardiologii, Warszawa, 17 maja 2012 Potencjalny konflikt interesów NIE ZGŁASZAM
Całodobowe ambulatoryjne monitorowanie ciśnienia tętniczego (ABPM) u 17-letniej dziewczynki z bólami głowy
ZINTERPRETUJ TO BADANIE RADA NAUKOWA DZIAŁU Dr n. med. Anna Turska-Kmieć (przewodnicząca) Dr hab. n. med. Teresa Jackowska Dr hab. n. med. Henryk Mazurek Dr hab. n. med. Magda Rutkowska Dr hab. n. med.
Therapy with valsartan in comparison to amlodipine in elderly patients with isolated systolic hypertension - conclusions from the Val-Syst study
223 G E R I A T R I A 21; 4: 223-227 Akademia Medycyny GERIATRIA OPARTA NA FAKTACH/EVIDENCE-BASED GERIATRICS Otrzymano/Submitted: 11.9.21 Zaakceptowano/Accepted: 13.9.21 Przegląd randomizowanych, kontrolowanych
Zakład Fizyki Komputerowej, Wydział Fizyki, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
144 Anestezjologia i Ratownictwo 2014; 8: 144-151 ARTYKUŁ ORYGINALNY/ORIGINAL PAPER Otrzymano/Submitted: 26.05.2014 Poprawiono/Corrected: 20.06.2014 Zaakceptowano/Accepted: 23.06.2014 Akademia Medycyny
POZYTYWNE I NEGATYWNE SKUTKI DOŚWIADCZANEJ TRAUMY U CHORYCH PO PRZEBYTYM ZAWALE SERCA
POZYTYWNE I NEGATYWNE SKUTKI DOŚWIADCZANEJ TRAUMY U CHORYCH PO PRZEBYTYM ZAWALE SERCA mgr Magdalena Hendożko Praca doktorska Promotor: dr hab. med. Wacław Kochman prof. nadzw. Gdańsk 2015 STRESZCZENIE
Progresja przewlekłej choroby nerek u dzieci z wadami układu moczowego
Progresja przewlekłej choroby nerek u dzieci z wadami układu moczowego Danuta Zwolińska Katedra i Klinika Nefrologii Pediatrycznej Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Poland VII Zjazd PTNFD,Łódź,24-26.05.,