PRZEGLĄD PRÓBITESTÓWWKONTROLI I ANALIZIE TRENINGU KOSZYKARZY

Transkrypt

1 PRZEGLĄD PRÓBITESTÓWWKONTROLI I ANALIZIE TRENINGU KOSZYKARZY Opracował mgr wychowania fizycznego JACEK WYSOCKI KONTROLA I ANALIZA TRENINGU Proces treningu jest zjawiskiem złożonym, mającym wiele składowych wchodzących między sobą w rozliczne interakcje. W pracy szkoleniowej należy dążyć do racjonalizacji procesu treningowego. Zmusza to do precyzowania i poszukiwania tych czynników, które decydują o wartości i przygotowaniu zawodników do walki sportowej. Dla prawidłowego kierowania procesem treningu w grach sportowych niezbędna jest znajomość wpływu poszczególnych czynników na wynik sportowy oraz określenie optymalnego ich poziomu. Jednym z podstawowych elementów racjonalnego treningu jest systematyczna i wszechstronna kontrola i analiza poziomu rozwoju sportowego zawodnika. Obok obserwacji zawodów sportowych, najpopularniejszą i chyba najczęściej stosowaną przez trenerów metodą sprawdzania skuteczności treningu są testy. Istnieje szereg testów przy pomocy których można określić poziom zarówno sprawności fizycznej ogólnej i specjalnej. W każdym przypadku zależy nam na porównaniu ustalonych wcześniej zamierzeń ze stanem faktycznym. Chodzi o otrzymanie, drogą odpowiednio zaprogramowanych metod kontroli, szerokiej informacji o przebiegu szkolenia sportowego. Chodzi o określenie stopnia efektywności stosowanych metod, form i środków szkolenia oraz porównanie uzyskanych wartości z poprzednio osiągniętymi. Wymaga to systematycznego przeprowadzania kontroli na wszystkich etapach szkolenia sportowego: wszechstronnego, ukierunkowanego i specjalistycznego. Ważny jest również dobór odpowiednich metod kontroli, oraz określenie czy, przeprowadzona ona zostanie w sposób kompleksowy, czy też dotyczyć będzie wybranych składników treningu. Ze względu na częstość przeprowadzania kontrolę podzielić możemy na: 1. Kontrolę bieżącą, na podstawie której otrzymujemy bezpośrednią informację o efektywności wykonanej pracy mierzonej w czasie przebiegu treningu i walki sportowej, natychmiast po ćwiczeniu lub w czasie przerwy między ćwiczeniami. Kontrola ta dotyczy reakcji poszczególnych

2 układów (tętno, temperatura, oddychanie), oraz sposobu wykonania ćwiczenia (np. zapis magnetowidowy, czasomierz). 2. Kontrole operacyjną, na podstawie której otrzymujemy informację o efektywności naszej pracy wykonywanej w dłuższym okresie, kiedy za punkt odniesienia przyjmujemy planowaną krzywa obciążenia w mikrocyklach i mezocyklach. Kontrola dotyczy wówczas oceny zmian wskaźników informujących o szybkości odnowy. Badania należy prowadzić przed konkretnym treningiem i zaraz po nim, co pozwala korygować strukturę i wielkość obciążeń. 3. Kontrolę okresową, na podstawie której musimy podjąć próbę analizy, czy obraliśmy słuszną linię postępowania na drodze zawodnika do osiągnięcia modelu mistrza. Kontrola okresowa obejmuje czasokres minimalny około półroczny. W czasie tej kontroli zaleca się zbadanie sprawności układów i narządów organizmu zawodnika, poziomu jego sprawności fizycznej, techniki i taktyki (baterie zestawy testów). W sporcie dążyć się powinno aby zadania testowe były wybierane spośród ćwiczeń, które stosuje trener w swej działalności praktycznej. Aby ćwiczenie mogło być wykorzystane do badania poziomu zawodników, musi spełniać szereg warunków. Do najważniejszych zaliczyć trzeba: rzetelność, trafność i normalizację. Niezwykle ważne jest również kryterium przydatności danego zadania dla badanej dyscypliny sportu. Ustalając zestaw prób w zakresie sprawności specjalnej dla konkretnej dyscypliny sportu, kierować się należy analizą techniki tej dyscypliny i dobierać je tak, aby w miarę możliwości reprezentowały wszystkie, najczęściej spotykane w zawodach elementy. Trzeba również brać pod uwagę stopień trudności, próby o zbyt małym stopniu trudności są łatwe do opanowania nawet dla zawodników początkujących. Test powinien być jednak możliwy do wykonania w różnych warunkach. Dokonywanie pomiarów nie powinno pochłaniać wiele czasu i wymagać od badanego specjalnych umiejętności. Testy do oceny sprawności ogólnej i specjalnej powinny pomóc trenerowi świadomie kierować rozwojem sprawności zespołu, umożliwić jej ocenę idać wskazówki do dalszej pracy.

3 PRZEGLĄD PRÓBITESTÓWWZAKRESIE SPRAWNOŚCI SPECJALNEJ Zasady współczesnego treningu wymagają od trenera stałej kontroli wyników stosowanej pracy szkoleniowej. Złożoność elementów treningu w koszykówce niezmiernie utrudnia prowadzenie takiej kontroli i w praktyce ogranicza się do oceny poziomu wyszkolenia sprawnościowego zarówno pod względem ogólnym jak i specjalnym. Kontrola postępu przygotowania graczy do walki prowadzona może być przy pomocy prób i testów, których istotą powinna być łatwość przeprowadzenia w każdych warunkach salowych. Wyniki uzyskane po przeprowadzeniu testów dają trenerowi informacje o podstawowych umiejętnościach technicznych poszczególnych graczy. Dla uzyskania wyników obrazujących rzeczywiste umiejętności i możliwości badanych, konieczne jest szczegółowe zapoznanie z celem prób i ich wartością w podnoszeniu poziomu sportowego. Przeprowadzenie próby należy odpowiednio przygotować organizacyjnie, oraz wytworzyć formę współzawodnictwa. Towarzysząca odbywaniu próby właściwa motywacja daje większą gwarancję uzyskania obiektywnych wyników. Przy ocenie sprawności specjalnej koszykarzy nie posługujemy się jednym czy dwoma testami, lecz korzystamy z kilku testów oceniających wyszkolenie indywidualne gracza, zblokowanych w tzw. baterie testów. Oto kilka ich przykładów: Bateria testów w badaniach młodzieży w wieku lat (Wojakowski 1967) Zestaw testów stosowany do oceny poziomu koszykarskich uzdolnień przy naborze do szkolenia podstawowego. Obejmuje on ocenę sprawności ogólnej i specjalnej, wykazując stopień potencjalnych możliwości w koszykówce. 1. Zwrotność czas biegu między chorągiewkami. Ćwiczący pokonuje określoną figurę trzykrotnie. Wynik stanowi czas obiegu.

4 2. Celność w rzutach do kosza z odległości trzech metrów od tablicy koszowej badany wykonuje ( prostopadle do tablicy ) w dowolny sposób 10 rzutów do kosza. Wynik stanowi liczba celnych rzutów. 3. Skoczność wyskok dosiężny. Wynik stanowi różnica między maksymalnym skokiem dosiężnym a maksymalnym zasięgiem ręki z pozycji stojącej. 4. Praca nóg w obronie z zachowaniem postawy obronnej, badany porusza się między dwiema chorągiewkami ustawionymi w odległości 5 m od siebie. Trasę należy przebyć dziesięciokrotnie, za jedno przebycie trasy liczy się przejście od chorągiewki A do B i z powrotem do A. Wynik stanowi czas wykonania próby. 5. Podania piłki z odległości 3 metrów od ściany badany wykonuje oburącz sprzed piersi dziesięć kolejnych uderzeń piłką o ścianę. Wynik stanowi czas od chwili rozpoczęcia pierwszego podania do dziesiątego podania o ścianę. Bateria testów w badaniach koszykarek (Wyżnikiewicz) 1. Praca nóg w obronie badany pokonuje pięciokrotnie odcinek BAB poruszając się w postawie obronnej. Czas wykonania próby stanowi podstawę oceny. 2. Rzuty z dwutaktu - badany wykonuje na czas dziesięć rzutów z biegu (5 z prawej i 5 z lewej strony), po rzucie zebraną piłkę podaje do współćwiczącego C, który układa ją na stojakach w punktach A i B. Wynik stanowi

5 czas od komendy start do przebiegnięcia linii startu po 10 rzucie. Należy także liczyć liczbę rzutów trafnych. Badany musi przestrzegać zasady rzucania prawą ręką z prawej strony i lewą ręką z lewej strony. Odległość od punktów A i B do kosza należy pokonać tylko jednym kozłem. 3. Slalom z kozłowaniem piłki w punktach A, B, C, ustawione są chorągiewki. Podstawą oceny jest czas uzyskany z pięciokrotnego pokonania trasy przy zachowaniu zasad kozłowania, tzn. mijania przeszkód ręką zewnętrzną. Czas należy mierzyć od przejścia linii startu do przejścia linii mety. 4. Podania oburącz sprzed piersi do celu z odległości 7 m badany wykonuje do zakreślonych na ścianie pól 30 podań oburącz sprzed piersi. Podstawę oceny stanowi liczba uzyskanych punktów przy punktacji: A 5 pkt, B 3pkt,C 1pkt.

6 5. Test Edgrena badany staje z piłką zpiłką w polu A i na dany sygnał wykonuje podanie (oburącz sprzed piersi) po przekątnej za pole C, tak by piłka odbijając się od ściany przeszła na pole B. Po podaniu ćwiczący przechodzi cwałem bocznym na pole B, wychwytuje piłkę i ponownie podaje po przekątnej tak by piłka po odbiciu od ściany przeszła na pole A. Wynik stanowi liczba odbić wciągu 30 sekund. Bateria testów dla koszykarzy opracowana przez T. Ulatowskiego (1963) 1. Podania piłki (oburącz sprzed piersi) na odległość mierzony w metrach wynik stanowi podstawę oceny. 2. Kozłowanie (slalom) między chorągiewkami próba polega na kozłowaniu na czas między czterema chorągiewkami ustawionymi na prostej w odległości 3 m od siebie.

7 3. Praca nóg w obronie - badany na czas pokonuje krokiem odstawno-dostawnym określoną trasę. 4. Rzuty do kosza badany wykonuje 50 rzutów do kosza z 10 pozycji. Rzuca po dwa razy z pozycji dalszych od kosza i po trzy razy z pozycji bliższych od kosza. Ilość rzutów trafnych stanowi podstawę oceny. Rzuty wykonujemy jednorączzmiejsca. Test pięciu kół Kompleksowa próba polegająca na wykonaniu rzutów do kosza z pięciu kół. Badany musi wykazać się umiejętnością kozłowania, rzutów z półdystansu, zbierania piłki z tablicy, ewentualnie dobitki, wykonywania zatrzymań i brotów. Próba polega na wykonaniu rzutów do kosza z

8 półdystansu z miejsc zaznaczonych na rysunku. Badany staje przed linią startu i na sygnał rozpoczyna kozłowanie do koła I, wykonuje rzut do kosza i jeśli jest on celny przechodzi z piłką (kozłując) do koła II by wykonać kolejny rzut. Natomiast jeżeli rzut był niecelny, ćwiczący tak długo rzuca piłkę (z dowolnego miejsca na boisku) do kosza aż uzyska trafienie i dopiero wtedy przechodzi do następnego koła. Zasada ta obowiązuje przy rzutach ze wszystkich pięciu kół. Wynik stanowi czas od rozpoczęcia próby do momentu gdy piłka po celnym rzucie z piątego koła (względnie po dobitce) przejdzie obręcz kosza. Dla zawodników o wysokim poziomie wyszkolenia stosować nie 5 lecz 15 rzutów (trzy przejścia przez pięć kół). A. Dla mężczyzn: B. Dla kobiet: