BIULETYN BON UEK. Witamy ponownie! Od redakcji. 1

Transkrypt

1 Witamy ponownie! BIULETYN BON UEK Od redakcji Serdecznie zapraszamy Państwa do zapoznania się z kolejnym numerem Biuletynu BON UEK. W tym numerze mogą Państwo przeczytać o finale unijnego projektu EADHE oraz działaniach na rzecz studentów. W ostatnim czasie Zrzeszenie Studentów Niepełnosprawnych wzięło udział w kilku konferencjach, a także organizowało warsztaty mające na celu przybliżenie tematyki niepełnosprawności. Głównym jednak tematem jest niepełnosprawność słuchu. Co to jest? Z czym się wiąże? Z jakich udogodnień mogą skorzystać osoby niesłyszące i niedosłyszące? Jak im pomóc? Mamy nadzieję, że przedstawione artykuły spotkają się z Państwa zainteresowaniem. Przyjemnej lektury! Redakcja Biuletynu BON UEK 1

2 Spis treści nr 1(4)/2015 Spis treści Od redakcji Witamy ponownie!... 1 Dzieje się BON UEK na konferencjach w Lipsku (EADHE)... 3 Uniwersytety ekonomiczne bliżej studentów z niepełnosprawnością... 6 Ruszyły kolejne edycje szkoleń w ramach projektu MCWP... 7 Międzyuczelniane spotkanie opłatkowe dla osób z niepełnosprawnością... 9 Dla studentów UEK wobec studentów z problemem słuchu Lektorat PJM dla studentów kierunku GAP Dla pracowników Niepełnosprawność słuchu a studiowanie wskazówki dla prowadzących zajęcia Okiem studenta Orle Gniazdo na dobry start! Weekendowy Dżamp w góry ONI czy może jednak My wszyscy Czym skorupka za młodu nasiąknie Warto wiedzieć O niesłyszeniu słów kilka Savoir-vivre w pigułce Ogłoszenia Najbliższe wydarzenia

3 Dzieje się BON UEK na konferencjach w Lipsku (EADHE) Podczas jednego wyjazdu zagranicznego pracownicy BON UEK wzięli udział w dwóch konferencjach związanych z tematyką niepełnosprawności. Pierwsza z nich miała miejsce 21 września br. Była to konferencja podsumowująca wyniki międzynarodowego projektu EADHE, do którego nasza uczelnia przystąpiła w sierpniu 2013 roku. Druga konferencja pod tytułem: Inclusive Higher Education National and International Perspectives odbyła się w terminie września. Na obie konferencje przedstawiciele BON Marzena Dudek i Marek Świerad udali się do Lipska. EADHE European Action on Disability within Higher Education EADHE to projekt wsparcia osób niepełnosprawnych w szkolnictwie wyższym. Głównym koordynatorem projektu był Uniwersytet Boloński, a partnerami uniwersytety z Aarhus, Coimbry, Gandawy, Gӧteborga i Lipska. Ponad rok partnerem stowarzyszonym projektu była także nasza uczelnia reprezentowana przez BON. Projekt realizowany był przez 2 lata. Teraz przyszedł czas na podsumowanie jego wyników i osiągnięć. Wyjazd rozpoczął się oficjalnym spotkaniem wszystkich partnerów projektu, w którym uczestniczyła również przedstawicielka Komisji Europejskiej, a dokładnie Agencji Wykonawczej ds. Edukacji, Kultury i Sektora Audiowizualnego. Kolejnego dnia odbyła się konferencja, na której partnerzy projektu przedstawili przybyłym gościom cele projektu, wyniki badań, najważniejsze narzędzia wypracowane w ramach projektu, czyli bazę dobrych praktyk oraz bazę potrzeb studentów z niepełnosprawnością, jak również plany i perspektywy po zakończeniu trwania projektu. Celem projektu EADHE było stworzenie mapy dobrych praktyk i działań podejmowanych w celu wyrównania szans osób niepełnosprawnych w dostępie do szkolnictwa wyższego oraz implementacji najlepszych praktyk. Mapa dobrych praktyk dostępna jest na stronie internetowej projektu ( Każda osoba bądź instytucja może z tej bazy korzystać, wprowadzać do niej wypracowane przez partnerów projektu dobre praktyki oraz dzielić się swoimi wnioskami, uwagami i komentarzami. Wśród dobrych praktyk wspólnych dla wszystkich partnerów należy wymienić: działania jednostek odpowiedzialnych za wsparcie studentów z niepełnosprawnościami na uczelniach, zindywidualizowane wsparcie dla każdego studenta z niepełnosprawnością, mentoring studencki (wsparcie edukacyjne ze strony innych studentów), współpracę z innymi jednostkami i organizacjami działającymi na uczelni i poza nią, warsztaty i szkolenia dla pracowników naukowo-dydaktycznych i administracyjnych. 3

4 Dzieje się Podczas konferencji EADHE Fot.: Archiwum BON UEK Poza wspomnianą mapą dobrych praktyk opracowana została także mapa potrzeb i wyzwań w zakresie wsparcia studentów z niepełnosprawnością na poszczególnych uczelniach uczestniczących w projekcie. Za wspólne wyzwania partnerzy uznali: zwiększanie świadomości społeczności akademickiej dotyczącej niepełnosprawności, zwiększenie świadomości społeczności akademickiej dotyczącej istnienia i działania jednostek odpowiedzialnych za wsparcie, udoskonalenie komunikacji pomiędzy studentami, wykładowcami i pracownikami biur ds. ON, wsparcie w trakcie przechodzenia ze szkoły średniej na uczelnię wyższą, ulepszenie dostępu do materiałów i książek w formie elektronicznej oraz umożliwienie nagrywania zajęć, zwiększenie międzynarodowej mobilności studentów z niepełnosprawnością, wsparcie w trakcie przechodzenia z edukacji na poziomie wyższym na rynek pracy, zaangażowanie w formułowanie polityki wsparcia osób z niepełnosprawnościami na różnych płaszczyznach. Projekt umożliwił współpracę oraz wymianę informacji, wiedzy i dobrych praktyk między instytucjami szkolnictwa wyższego z różnych krajów Europy. Wierzymy, że w dłuższej perspektywie przyczyni się on do poprawy warunków studiowania osób z niepełnosprawnością na innych uczelniach europejskich i nie tylko. Warto bowiem dodać, że do projektu dołączyły dwie uczelnie pozaeuropejskie z Brazylii oraz Indii. Mamy także nadzieję, że projekt przyczyni się do wzrostu międzynarodowej mobilności studentów z niepełnosprawnością. Więcej informacji o projekcie można znaleźć na anglojęzycznej stronie: oraz na Facebooku pod nazwą EADHE. Wystąpienie dr Lindy Lane (Uniwersytet w Gӧteborgu) oraz Marzeny Dudek (BON UEK) EADHE Agreement number / Project number LLP IT-ERASMUS- ESIN Fot.: Archiwum BON UEK 4

5 Dzieje się Inclusive Higher Education. National and International Perspectives Główny mówca prof. Tony Booth (Uniwersytet w Cambridge) Dzień po zakończeniu konferencji projektu EADHE rozpoczęła się kolejna konferencja, w której przedstawiciele BON UEK Marzena Dudek i Marek Świerad także wzięli aktywny udział. Konferencja odbyła się w terminie września, również na Uniwersytecie Lipskim, pod nazwą Inclusive Higher Education. National and International Perspectives. Każdy Fot.: Archiwum BON UEK dzień rozpoczynał się wystąpieniem głównego mówcy. Jednym z nich był prof. Tony Booth z Uniwersytetu w Cambridge, który dał rewelacyjny wykład na temat tego, jak przekuć teorię w praktykę w kwestii edukacji włączającej w szkolnictwie wyższym. Następnie, po krótkiej przerwie, rozpoczynały się sesje panelowe. Sesji było aż cztery, a w każdej trzy prezentacje. Panel trzeci otworzyli swoim wystąpieniem przedstawiciele BON UEK. Zostali oni zaproszeni do wygłoszenia prezentacji przez organizatorów konferencji. Wystąpienie dotyczyło działań podejmowanych i realizowanych na rzecz studentów z niepełnosprawnością na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie. Prezentacja pod tytułem: Bridging The Disabilities Barriers Cracow University of Economics Approach to Students with Disabilities została wygłoszona w języku angielskim. Wystąpienie cieszyło się dużą popularnością. Publiczność z zainteresowaniem wysłuchała, z jakimi wyzwaniami spotykamy się na UEK i jakie rozwiązania proponujemy naszym studentom. Na koniec wystąpienia Marzena Dudek i Marek Świerad podczas swej prezentacji był czas na pytania i dyskusję. Warto dodać, że bardzo pozytywne były reakcje naszych słuchaczy, którzy, podchodzili do nas, gratulując wystąpienia. Cieszymy się, że działania Biura i całej Uczelni zostały zauważone i docenione w Europie. Marzena Dudek Marek Świerad Fot.: Archiwum BON UEK 5

6 Dzieje się Spotkanie uczelni ekonomicznych Uniwersytety ekonomiczne bliżej studentów z niepełnosprawnością Fot. Andrzej Domalewski Jednym z podstawowych zadań uczelni wynikającym z Ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym jest stwarzanie osobom niepełnosprawnym warunków do pełnego udziału w procesie kształcenia i badaniach naukowych. W tym celu na uczelniach powoływani są m.in. Pełnomocnicy Rektorów ds. Osób Niepełnosprawnych lub jednostki takie jak Biura ds. Osób Niepełnosprawnych. Specjalizują się w działaniach związanych ze zwiększeniem dostępności uczelni, tak aby studenci z niepełnosprawnościami otrzymywali wiedzę na równi z pozostałymi rówieśnikami. Jednym z pomysłów na zwiększenie efektywności tych działań było podjęcie przez UEK współpracy z innymi krakowskimi uczelniami. Pierwsze porozumienie z AGH i PK zostało podpisane w 2007 roku. Na mocy najnowszego porozumienia z października 2010 roku współpracuje już 6 krakowskich uczelni (AGH, PK, UEK, UJ, UP i UPJPII), a w tym roku dołączy do naszej grupy Uniwersytet Rolniczy. Na podstawie doświadczeń we współpracy doszliśmy do wniosku, że jako uczelnia ekonomiczna mamy swoją specyfikę: przedmioty matematyczne i ekonomiczne, które są ze swej natury trudne, a proces udostępniania ich dla osób z niepełnosprawnościami, głównie wzroku i słuchu, jest niezwykle wymagający. Stąd pojawił się pomysł, aby nawiązać współpracę z innymi uczelniami o profilu ekonomicznym i razem poszukać najlepszych rozwiązań. Inicjatorem tego pomysłu był Pełnomocnik Rektora UEK ds. ON prof. UEK dr hab. Janina Filek. Pani profesor razem z pracownikami BON UEK zorganizowała spotkanie, które odbyło się 22 stycznia 2015 roku na UEK. Obecni byli pełnomocnicy oraz pracownicy jednostek zajmujących się wsparciem osób niepełnosprawnych następujących uczelni: Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Akademii Leona Koźmińskiego oraz Szkoły Głównej Handlowej. Uczestnicy spotkania wymienili się poglądami, doświadczeniami i rozwiązaniami stosowanymi na ich uczelniach. Następnie dyskutowali na temat przyszłości i większego zaangażowania w przystosowanie materiałów. Największym wyzwaniem okazuje się bowiem przystosowanie materiałów i podręczników do przedmiotów matematycznych. W związku z tym uczelnie planują stworzyć bazę materiałów i książek zaadaptowanych do potrzeb osób z niepełnosprawnością wzroku. Spotkanie rozpoczęło współpracę. Kolejne odbędzie się za kilka miesięcy. Ewelina Durlak Anna Stawowy 6

7 Dzieje się Ruszyły kolejne edycje szkoleń w ramach projektu MCWP Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie to wyjątkowa pod wieloma względami uczelnia. Jednym z nich jest realizacja szkoleń poświęconych tematyce chorób i zaburzeń psychicznych. Szkolenia te organizowane są w ramach projektu Międzyuczelnianego Centrum Wsparcia Psychologicznego. W bieżącym roku akademickim ruszyła czwarta już edycja szkolenia dla pracowników oraz trzecia dla studentów UEK. To wyjątkowe w skali kraju przedsięwzięcie. Unikatowość szkoleń Wyjątkowość opisywanego przedsięwzięcia ma kilka wymiarów. Po pierwsze szkolenia realizowane są w ramach Międzyuczelnianego Centrum Wsparcia Psychologicznego (MCWP), które jest wspólnym projektem kilku krakowskich uczelni. Niemniej jednak omawiane szkolenia prowadzone są od kilku lat tylko na Uniwersytecie Ekonomicznym. Drugi wymiar wiąże się z faktem, że właśnie na UEK spotykamy się z bardzo dużym zainteresowaniem tematyką, która w szkoleniach jest poruszana. Nie jest nam znana inna krajowa uczelnia, która z własnej inicjatywy i na podobną skalę organizuje szkolenia z tej tematyki. Ten wymiar został dostrzeżony przez Rzecznika Praw Obywatelskich, który w swoim raporcie z roku 2014 pt. Ochrona zdrowia psychicznego w Polsce: wyzwania, plany, bariery, dobre praktyki postanowił poświęcić jeden rozdział działaniom realizowanym w ramach MCWP. Wyjątkowy jest również fakt, że szkolenia tego typu realizuje uczelnia o profilu ekonomicznym. Szkolenia organizowane są przez Biuro Podczas szkolenia dla pracowników ds. ON UEK przy współpracy z dr. hab. Hubertem Kaszyńskim i założonym przez niego Instytutem Terapii i Edukacji Społecznej. Poszczególne spotkania są współprowadzone przez osoby, które doświadczyły choroby psychicznej, co jest dodatkową i nieocenioną wartością każdego cyklu szkoleniowego. Warto nadmienić, że w ciągu tych kilku lat formuła szkoleń ewoluowała. Tegoroczne cykle szkoleniowe zarówno dla pracowników, jak Fot.: Archiwum BON UEK i dla studentów składają się z pięciu spotkań. 7

8 Dzieje się Rozpoczęły się wprowadzeniem do tematyki chorób i zaburzeń psychicznych. Kolejne spotkania poświęcone zaś będą czterem zagadnieniom: schizofrenii, nerwicy i lękowi, depresji oraz anoreksji. Cykle różnią się nazwą. Cykl szkoleniowy dla pracowników nosi tytuł Uczelnia wobec studentów chorujących psychicznie, zaś szkolenia dla studentów realizowane są pod nazwą Zdrowie a choroba psychiczna. Skala przedsięwzięcia W trakcie szkolenia dla studentów Fot.: Archiwum BON Warto na koniec przytoczyć konkretne liczby, które świadczą o zainteresowaniu opisywanymi szkoleniami. Do końca 2014 roku w ramach obu cykli szkoleniowych odbyło się łącznie 31 spotkań szkoleniowych, w których uczestniczyło prawie 570 osób. Należy w tym miejscu dodać, że staramy się, aby dla zapewnienia efektywności szkolenia liczba uczestników każdego ze spotkań nie przekraczała 25 osób. Zdarzyło się więc, że niektóre spotkania szkoleniowe z uwagi na liczbę zgłoszeń realizowane były w dwóch lub nawet trzech turach, aby każdy zainteresowany mógł wziąć w nich udział. W ramce przedstawione zostały szczegółowe dane liczbowe obu cykli szkoleniowych. Stan na dzień 1 stycznia 2015 roku 1) Szkolenia dla pracowników: Uczelnia wobec studentów chorujących psychicznie : 18 spotkań, 347 uczestników, trzy pełne edycje zakończone, rozpoczęta czwarta. 2) Szkolenia dla studentów: Zdrowie a choroba psychiczna : 13 spotkań, 223 uczestników, dwie pełne edycje zakończone, rozpoczęta trzecia. Marek Świerad 8

9 Dzieje się Międzyuczelniane spotkanie opłatkowe dla osób z niepełnosprawnością Coroczną tradycją stało się wspólne spotkanie opłatkowe Biur i Zrzeszeń Studentów Niepełnosprawnych pięciu krakowskich uczelni wyższych. Co roku inna uczelnia ma przywilej bycia gospodarzem. Ostatnie spotkanie opłatkowe, już po raz drugi historii, odbyło się w murach Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, a jego organizatorami było Biuro ds. ON oraz Zrzeszenie Studentów Niepełnosprawnych UEK. Międzyuczelniana wigilia ma na celu spotkanie stu- Grono rektorskie dentów z niepełnosprawnością oraz osób działających na rzecz studentów z niepełnosprawnością w Krakowie i jest okazją, aby móc w mniej formalnej atmosferze dokonać pierwszych podsumowań kończącego się roku, składając sobie przy tym życzenia i śpiewając kolędy. Spotkanie, które odbyło się 18 grudnia w holu pawi- Fot.: Archiwum BON lonu dydaktyczno-sportowego, uświetnili swą obecnością goście honorowi, którymi byli Rektorzy i Prorektorzy Akademii Górniczo- Hutniczej, Politechniki Krakowskiej, Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II, Uniwersytetu Pedagogicznego oraz gospodarza wydarzenia Uniwersytetu Ekonomicznego. W spotkaniu udział wzięli również Pełnomocnicy Rektorów ds. Osób Niepełnosprawnych, kierownicy i pracownicy Biur ds. Osób Niepełnosprawnych oraz osoby wspierające studentów z niepełnosprawnością, a wśród nich przedstawiciele Polskiego Związku Głuchych oraz Polskiego Związku Niewidomych. Na wigilii zjawiła się duża liczba studentów z niepełnosprawnością i członkowie Zrzeszeń Studentów Niepełnosprawnych. Warto dodać, że w tym roku gościliśmy także przedstawicieli jeszcze jednej krakowskiej uczelni wyższej. Bardzo cieszymy się bowiem z faktu, że na spotkaniu opłatkowym zjawiła się kilkuosobowa delegacja Uniwersytetu Rolniczego na czele z Pełnomocnik Rektora ds. Studentów Niepełnosprawnych dr hab. inż. Joanną Pułą. 9

10 Dzieje się W imieniu gospodarzy wydarzenie otworzył JM Rektor UEK prof. UEK dr hab. inż. Andrzej Chochół. Przywitał on rektorów i prorektorów oraz wszystkich przybyłych gości. Prorektor ds. Studenckich i Dydaktyki Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II ks. prof. dr hab. Janusz Mastalski odczytał fragment Pisma św. oraz odmówił modlitwę i pobłogosławił opłatki, którymi następnie łamali się uczestnicy spotkania, składając sobie życzenia. Przy wspólnym kolędowaniu oraz smacznym poczęstunku studenci i pracownicy mogli podzielić się doświadczeniami. Dyskutowano na temat minionego roku i pomysłów na przyszły rok, które będą jeszcze mocniej wspierać studentów niepełnosprawnych. W imieniu organizatorów serdecznie dziękujemy wszystkim gościom za obecność. Przede wszystkim składamy wyrazy wdzięczności gronu rektorskiemu za wsparcie wydarzenia swoją obecnością i autorytetem, a w szczególności Rektorowi UEK za jego otworzenie. Dziękujemy wszystkim osobom zaangażowanym w przygotowania, bez których pracy wieczór ten nie byłby tak udany. Do zobaczenia na spotkaniu opłatkowym za rok! Podczas składania życzeń Fot.: Archiwum BON Uczestnicy spotkania opłatkowego Fot.: Archiwum BON Tłumaczenie na polski język migowy Ewelina Durlak Marek Świerad Fot.: Archiwum BON 10

11 Dla studentów UEK wobec studentów z problemem słuchu Jeśli jesteś studentem z problemem słuchu, masz możliwość ubiegania się o następujące wsparcie: tłumacz języka migowego bądź asystent robiący notatki na zajęciach; lektorat z języka obcego w formie alternatywnej; przesyłanie materiałów z zajęć w formie alternatywnej; zmianę formy zaliczenia z ustnej na pisemną i odwrotnie; wydłużony czas zaliczenia/egzaminu; dodatkowe konsultacje z przedmiotów na studiach; dłuższy okres wypożyczania książek 2 miesiące; pierwszeństwo przyznania miejsca w domu studenckim; wsparcie psychologiczne; stypendium specjalne; Ponadto student z problemami słuchu może uczestniczyć w: kursach językowych (w tym języka migowego); warsztatach i szkoleniach; dodatkowych zajęciach sportowych; Sekcji Pływackiej i Sekcji Rowerowej (handbike); Krakowskich Dniach Integracji; obozach integracyjnych, wycieczkach, ogniskach organizowanych przez BON. 11

12 Dla studentów Lektorat PJM dla studentów kierunku GAP W listopadzie 2014 r. rozpoczął się mający trwać dwa semestry lektorat POLSKIEGO JĘZYKA MI- GOWEGO (PJM) na poziomie podstawowym dla studentów kierunku gospodarka i administracja publiczna. Skąd pomysł? Pomysł organizacji lektoratu zrodził się na jednym ze spotkań, na którym obecni byli Pełnomocnik Rektora UEK ds. Osób Niepełnosprawnych prof. Janina Filek, pracownik i zarazem Pełnomocnik Katedralny Katedry Gospodarki i Administracji Publicznej dr Maciej Frączek oraz przedstawicielka Biura ds. Osób Niepełnosprawnych mgr Marzena Dudek. Kolejnym bodźcem była Ustawa dnia 19 sierpnia 2011 o języku migowym i innych środkach komunikowania się, która weszła w życie 1 kwietnia 2012 r. Zgodnie z nią urzędy administracji publicznej zobowiązane są do zapewnienia swoim klientom możliwości komunikowania się (w tym np. zapewnienia tłumaczenia na język migowy). Zatem znajomość polskiego języka migowego (PJM) naturalnego języka, którym posługują się osoby głuche staje się bardzo istotna. Absolwenci kierunku gospodarka i administracja publiczna naszej uczelni mogą znaleźć zatrudnienie w różnego rodzaju instytucjach państwowych i nie tylko, a co za tym idzie, mieć bezpośredni kontakt z głuchymi petentami. Dlatego nauczanie PJM na UEK może znacznie zwiększyć ich kompetencje jako przyszłych urzędników: wpłynąć na ich atrakcyjność na rynku pracy jako kandydatów na dane stanowisko, a co ważniejsze, dać im narzędzie do komunikacji z osobami głuchymi, które tak jak inni obywatele mają prawo pełnego dostępu do jednostek administracji publicznej. Lektorat PJM jak wyglądają zajęcia? Lektorat PJM na UEK to autorski program jednego z lektorów uwzględniający potrzeby uczestników studentów gospodarki i administracji publicznej w zakresie gramatyki i słownictwa PJM. Zajęcia podzielone są na trzy bloki tematyczne: Blok tematyczny I: Życie codzienne W ramach tego bloku tematycznego studenci poznają podstawy komunikowania się w polskim języku migowym z wykorzystaniem słownictwa związanego z codziennymi sytuacjami. Wprowadzane są podstawowe elementy gramatyki wizualno-przestrzennej. Studenci poznają termin kultura Głuchych, poznają jej elementy takie jak m.in. savoir-vivre wobec osób głuchych. 12

13 Dla studentów Blok tematyczny II: Studia i praca W ramach tego bloku tematycznego kontynuowana jest nauka leksyki i gramatyki PJM z naciskiem na słownictwo związane ze studiowaniem i pracą. Lektorka PJM podczas kursu Blok tematyczny III: Administracja W ramach tego bloku wprowadzone zostaną elementy PJM w zakresie komunikacji z osobami głuchymi w urzędach administracji publicznej (urząd miasta, urząd pracy, urząd skarbowy, pomoc społeczna, sądy, banki etc.). Studenci poznają potrzebne słownictwo i dowiedzą się, jak obsłużyć głuchego klienta. Zajęcia prowadzone są przez wykwalifikowanych lektorów, z których jeden, co bardzo istotne, jest natywnym użytkownikiem PJM, czyli osobą głuchą. Dzięki temu uczestnicy mają bezpośredni i żywy kontakt z językiem. Spotkania odbywają się raz w tygodniu po 2 lub 3 godziny lekcyjne, a każde kończy się ciekawostką na temat kultury Głuchych. Zajęcia prowadzone są w sposób interaktywny z wykorzystaniem materiałów multimedialnych, filmików, czyli nagrań dialogów, opowiadań i wypowiedzi w PJM. Fot.: Archiwum BON Na lektorat uczęszcza 16 osób, z których 13 to studenci kierunku gospodarka i administracja publiczna. Na koniec drugiego semestru przystąpią oni do egzaminu praktycznego, który sprawdzi ich umiejętność komunikacji w PJM. Pozytywne zaliczenie egzaminu będzie równoznaczne z uzyskaniem zaświadczenia udziału w lektoracie na poziomie podstawowym wystawionego przez Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych. Jednocześnie we współpracy z Centrum E-learningu ruszają prace nad uruchomieniem e-learningowej wersji kursu polskiego języka migowego. Mamy nadzieję, że lektorat da wiele satysfakcji uczestnikom, a nowo zdobyte umiejętności będą im przydatne i zostaną wykorzystane w przyszłej pracy. Marzena Dudek 13

14 Dla pracowników Niepełnosprawność słuchu a studiowanie wskazówki dla prowadzących zajęcia Prowadzący zajęcia powinien być wrażliwy na następujące sytuacje: Treści przekazywane na zajęciach mogą nie zostać w pełni zrozumiane przez studenta z problemem słuchu. Student z problemami słuchu może mieć trudności z porozumiewaniem się. Może sam niewyraźnie mówić i w związku z tym jego wypowiedzi mogą być niezrozumiałe dla otoczenia, jak również może zaistnieć sytuacja odwrotna, tzn. student świetnie opanował mowę, ale nie jest w stanie zrozumieć wypowiedzi innych. Mamy wtedy do czynienia z komunikacją jednostronną. Osoby z niepełnosprawnością słuchu nie słyszą swojego głosu, nie znają jego barwy i nie są w stanie nim modulować w taki sposób jak osoby słyszące. W związku z tym odczuwają większy stres i niechęć do odpowiedzi ustnych, wygłaszania prezentacji, wypowiadania się na forum. Osoby niesłyszące doświadczają trudności w trakcie dyskusji na zajęciach, szczególnie gdy wypowiada się kilka osób naraz. Osoby takie często wspomagają się czytaniem z ruchu warg, co oznacza, że muszą mieć kontakt wzrokowy z mówiącym. Wypowiedzi kilku osób w tym samym czasie wprowadzają chaos komunikacyjny. Osoba z problemem słuchu nie jest w stanie wyodrębnić poszczególnych informacji i dlatego tak ważne jest, aby wypowiedzi następowały jedna po drugiej. Osoby niesłyszące/słabosłyszące nie mogą nabywać informacji bezpośrednio z otoczenia, np. z radia, z telewizji (jeśli nie ma napisów bądź tłumaczenia na język migowy). Wsparcie, którego należy udzielić: pozwolenie na obecność asystenta robiącego notatki na zajęciach, pozwolenie na obecność tłumacza języka migowego na zajęciach i egzaminach, przesyłanie materiałów w formie elektronicznej, wydłużenie czasu trwania egzaminu, zamiana formy egzaminu z ustnej na pisemną, dodatkowe indywidualne konsultacje, lektorat języka obcego w formie alternatywnej, zwolnienie z części słuchowej i mówionej w przypadku egzaminu z języka obcego. 14

15 Dla pracowników Jak przekazywać treści na wykładach bądź ćwiczeniach, aby były one zrozumiałe dla osób z problemem słuchu: Na zajęciach, w których uczestniczą osoby niesłyszące i niedosłyszące, należy mówić przede wszystkim wyraźnie z normalnym lub minimalnie zwiększonym natężeniem głosu (nie krzyczeć!) w normalnym lub minimalnie zwolnionym tempie. Nie należy w czasie wypowiedzi zasłaniać ręką ust, żuć gumy, odwracać się czy pisać na tablicy, jednocześnie podając wyjaśnienie. Należy pamiętać o tym, aby twarz prowadzącego była dobrze oświetlona, co ułatwi osobom niesłyszącym odczytywanie mowy z ust i obserwację mimiki twarzy. Nie należy stawać pod słońce czy w oknie, a w pomieszczeniach należy ustawić się przodem do okna lub światła sztucznego. Jeśli w zajęciach bierze udział tłumacz języka migowego, warto pamiętać o tym, aby nie zwracać się do tłumacza, lecz do wszystkich słuchaczy, w tym osób niesłyszących. Tłumacz i tak wykona swoje zadanie, a prowadzący zajęcia swoją postawą podkreśli, że rozmawia ze studentami, a nie z tłumaczem. Jak komunikować się z osobami z problemem słuchu w trakcie konsultacji czy lektoratów w formie alternatywnej: Przed rozpoczęciem każdej wypowiedzi należy upewnić się, czy osoba niesłysząca na nas patrzy. Jeśli nie, zwracamy na siebie jej uwagę, lekko dotykając ręki osoby niesłyszącej bądź machając dłonią w jej kierunku (nie jest to rozumiane jako lekceważenie). W przypadku gdy obecnych jest kilka osób niesłyszących, można zamrugać" oświetleniem sali (czyli naprzemiennie włączać i wyłączać światło). Wypowiedzi prowadzącego powinny być krótkie i zwięzłe: zdania pojedyncze, sformułowania potoczne wspierane naturalną gestykulacją. Jeśli wypowiedź nie zostanie zrozumiana, należy ją powtórzyć, używając w miarę możliwości innych słów. Należy robić krótkie pauzy na końcu każdego zdania umożliwiają one przyswojenie komunikatu. Jeśli próba nawiązania kontaktu za pomocą mowy okaże się nieskuteczna, należy próbować porozumiewać się na piśmie, posługując się również krótkimi i prostymi zdaniami. Jeśli osoba niesłysząca mówi, ale nie jesteśmy w stanie jej zrozumieć, trzeba poprosić ją o powtórzenie albo podać jej kartkę i długopis, mówiąc proszę to napisać" i wykonując gest pisania. Marzena Dudek 15

16 Okiem studenta Orle Gniazdo na dobry start! Pierwszoroczni studenci napotykają wiele wyzwań na nowo obranej drodze życia. Jest to m.in. integracja w środowisku akademickim i chęć rozwoju w nowym otoczeniu. W odpowiedzi na tę potrzebę BON UEK zorganizował w dniach 8 11 listopada obóz szkoleniowo-adaptacyjny w Orlim Gnieździe w Szczyrku. Uczestnikami obozu byli studenci zarówno pierwszoroczni, jak i lat wyższych. W obozie wzięli udział studenci UEK, AGH oraz Uniwersytetu Papieskiego. Krótko po godzinie 11 rozpoczęła się wycieczka. Na uczestników czekała atrakcja-niespodzianka. Większością głosów został wybrany wyjazd na Szyndzielnię w Bielsku-Białej. Niestety z racji deszczowej pogody i dużej mgły nie było możliwości podziwiania widoków z owej góry. Można było jedynie napić się ciepłej herbaty w schronisku. Po dotarciu na miejsce był czas na zakwaterowanie, kolację i wieczorek integracyjny. Podczas niego znakomicie bawiliśmy się w zabawy organizowane przez przewodniczącą naszego Zrzeszenia Jagodę. Rozwój osobisty przede wszystkim Warsztaty rozwoju osobistego były kluczowym elementem wyjazdu. Pierwszy temat, który skierowany był do pierw- Podczas warsztatów rozwoju osobistego szorocznych studentów, to Jak oswoić uczelnię. Omówione zostały najważniejsze kwestie dotyczące studiowania i życia na uczelni. Oprócz pani mgr Moniki Piegi, która prowadziła warsztaty, swoją wiedzą i doświadczeniem podzielili się również obecni studenci. Kolejny temat warsztatów brzmiał Jak zarządzać swoim czasem. Uczestnicy zostali podzieleni na dwie grupy. Poza czystą teorią przygotowane zostały zadania i ćwiczenia. Fot.: Joanna Kwiecień A wolnym czasie Oczywiście nie obyło się także bez chwili dla siebie. Uczestnicy obozu we własnym zakresie wybrali się na spacer po Szczyrku, by zaczerpnąć czystego, górskiego powietrza. Niektórzy skorzystali też z zabiegów pielęgnacyjnych proponowanych przez ośrodek. Byli też tacy, którzy woleli przeznaczyć ten czas na sen. Wieczorami odbywały się imprezy z DJ-em. Ostatniego wieczoru odbyło się ognisko, podczas którego jedna z uczestniczek obozu Ilona zaprezentowała nam wiersze, które napisała na temat naszego wyjazdu. Oprócz wielu wrażeń, ogromu wiedzy i doświadczeń, jakie nabyli uczestnicy obozu, zyskali oni coś znacznie ważniejszego. Przyjaciół. Od zakończenia obozu członkowie ZSN wspólnie pracują i spędzają swój czas wolny. Dzięki świetnej atmosferze podczas warsztatów wielu z członków wyraziło chęć udziału w kolejnych tego typu szkoleniach. Joanna Kwiecień Tomasz Pietruszka 16

17 Okiem studenta Weekendowy Dżamp w góry Jak powszechnie wiadomo, nie samą nauką student żyje. Wie o tym również Stowarzyszenie Twoje nowe możliwości z Wrocławia, które jak co roku zorganizowało weekendowy wyjazd dla studentów niepełnosprawnych oraz ich opiekunów. Dzięki tej inicjatywie mieliśmy okazję spędzić wspaniały, pełen niespodzianek i atrakcji weekend w malowniczej miejscowości Wierchomla Mała. Mogliśmy również skorzystać z dwóch zaproponowanych przez organizatora wycieczek zwiedzania Ziemi Sądeckiej oraz wyjazdu do Aqua City Poprad. Wspólne zdjęcie przedstawicieli ZSN UEK Fot.: Archiwum ZSN UEK Dżamp czas start! Przygodę rozpoczęliśmy o 3 w nocy, spotykając się w wyznaczonym miejscu. Wszyscy w szampańskich nastrojach wsiedliśmy do autokaru, w którym byli już uczestnicy Dżampa z innych miast. O świcie dotarliśmy na miejsce zakwaterowaliśmy się i mieliśmy chwilę czasu, aby odpocząć po podróży. Zaraz po śniadaniu udaliśmy się na wycieczkę. Punktem docelowym były baseny termalne na Słowacji, czyli Aqua City Poprad. Droga była dość długa, ale piękne widoki i interesująco opowiadający przewodnik skutecznie umilały tę podróż. Na miejscu otrzymaliśmy zegarek wstępu na wszystkie baseny i kolejne 3,5 godziny mogliśmy spędzić na różnych wodnych atrakcjach. Wszystkim oczywiście bardzo przypadły do gustu trzy baseny termalne znajdujące się na zewnątrz budynku. Dużą popularnością cieszył się również basen olimpijski, a także statek piracki (mimo że przeznaczony jest on głównie dla dzieci). Po wyjściu z basenu i krótkich zakupach udaliśmy się w drogę powrotną. Po pełnym dniu wrażeń z apetytem zjedliśmy kolację w hotelu. A wieczorami Po kolacji odbywały się prezentacje organizacji pozarządowych, z których można było dowiedzieć się, co mają do zaoferowania i w jaki sposób działają. Wieczorami mogliśmy skorzystać z hotelowego basenu, sauny i jacuzzi, a ponadto do dyspozycji uczestników był stół do ping ponga i XBox. Dla chętnych uczestników odbyły się także dyskoteki. Integracja pomiędzy miastami udała się wspaniale. Poznajemy Ziemię Sądecką Następnego dnia czekały nas kolejne ciekawe atrakcje. Zaraz po śniadaniu, nie tracąc cennego czasu, udali- 17

18 Okiem studenta śmy się do pięknej i mającej bogatą historię miejscowości Tylicz. Pierwszym punktem wycieczki było zwiedzanie zabytkowego kościoła pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła wybudowanego w 1612 roku. Znajduje się on na szlaku architektury drewnianej. Fakt ten, a tym bardziej piękne wnętrze kościoła budziły ogromny zachwyt wśród uczestników wycieczki. Po opuszczeniu tego pięknego zabytku udaliśmy się do Muzeum Tylicza. Przewodnik z pasją i zaangażowaniem przekazał nam historię tej miejscowości. Piękne eksponaty oraz ciekawostki historyczne na długo zapadną w pamięć uczestnikom wycieczki. Kolejne atrakcje czekały na nas w Kamiannej. Udaliśmy się do Domu Pszczelarza, gdzie zobaczyliśmy m.in. miniskansen czy pasiekę uli figuralnych. Przewodnik ciekawie opowiadał o zawodzie pszczelarza wymaganiach i trudach tego fachu. Wycieczkę zakończyliśmy degustacją pysznych miodów pitnych. Dżamp to wspaniała przygoda z cudownymi ludźmi! Dzień wyjazdu mogliśmy spędzić wedle własnego uznania. Jedni odpoczywali, inni ostatnie chwile spędzali w hotelowym basenie. W południe nadszedł czas na pakowanie, gdyż zaraz po obiedzie ruszaliśmy w drogę powrotną. Podczas tego wyjazdu nawiązały się liczne przyjaźnie i sympatie, a kontakt utrzymywany jest do tej pory. Dzięki wielu atrakcjom, nowym znajomym oraz zwiedzonym miejscom zyskaliśmy piękne i niezapomniane wspomnienia. Joanna Kwiecień Tomasz Pietruszka ONI czy może jednak My wszyscy W dniach listopada br. w Poznaniu odbyła się IV Ogólnopolska Konferencja Studentów z Niepełnosprawnościami pod hasłem ONI czy może jednak My wszyscy. Wzorem lat ubiegłych wzięli w niej udział członkowie Zrzeszenia Studentów Niepełnosprawnych UEK. Organizatorem konferencji było ZSN UAM Ad Astra oraz Biuro Pełnomocnika Rektora ds. Studentów Niepełnosprawnych UAM. Uczestnicy konferencji wspólnie zastanawiali się, jak postrzegane są osoby z niepełnosprawnościami na tle innych grup społecznych. Całość wygłaszanych wykładów i prezentacji została podzielona na trzy bloki tematyczne: aktywność obywatelska, rodzicielstwo oraz więziennictwo wszystko w odniesieniu do osób z niepełnosprawnościami. Niepełnosprawność to marka! Podczas wykładu inauguracyjnego pani dr Ewa Krawiecka zachęciła zebranych, aby swoją niepełnosprawność potraktowali jako markę, dzięki której można wiele osiągnąć w codziennym życiu. Przekonywała, jak ważna jest akceptacja samego siebie i autentyczność w społeczeństwie. Następnie zapoznaliśmy się z przepisami prawa dotyczącymi konieczności dostosowania lokali wyborczych oraz możliwości głosowania przez osoby z niepełnosprawnościami. Z zaprezentowanych nam badań statystycznych wynika, że niektóre 18

19 Okiem studenta z form głosowania nadal pozostają nieznane lub są rzadko stosowane. Wspólne zdjęcie uczestników konferencji Drugiego dnia poznawaliśmy lęki i obawy towarzyszące osobom niepełnosprawnym pragnącym założyć rodzinę. Wysłuchaliśmy również, z jakimi problemami i dylematami borykają się rodzice niepełnosprawnych dzieci. Przekonaliśmy się, że tak naprawdę wszystko zależy od świadomości inności pojmowanej jako wyjątkowość. Tak samo jak osoby pełnosprawne ludzie z niepełnosprawnościami mają możliwość i prawo do stworzenia Fot.: Archiwum ZSN UEK rodziny oraz do odnalezienia miejsca w społeczeństwie dla jej rozwoju. Kolejnym punktem programu były warsztaty w grupach, które dotyczyły sposobu i możliwości osiągania celów oraz różnych przydatnych technik pamięciowych. Po części merytorycznej przyszedł czas również na część kulturalną. Wszyscy uczestnicy odwiedzili Interaktywne Centrum Historyczne Ostrowa Tumskiego pierwsze takie w Poznaniu prezentujące historyczne początki miasta. Następnie wszyscy udali się na spacer po Poznaniu, który zakończył się wspólną kolacją. Niepełnosprawność w więzieniu Ostatniego dnia skoncentrowaliśmy się na umiejscowieniu osób z niepełnosprawnościami w systemie penitencjarnym. Dowiedzieliśmy się, jakie prawa przysługują osobom z dysfunkcjami, które odbywają karę pozbawienia wolności. Przybliżono nam sytuację polskich więzień oraz więziennych szpitali. Choć w praktyce różnie te kwestie wyglądają, prawo wskazuje na indywidualność podejścia do osób z niepełnosprawnością fizyczną. Każda z osób, która ma odbyć karę, może liczyć na osadzenie w zakładzie karnym dostosowanym do swojej niepełnosprawności oraz określone warunki odbywania kary. Ostatnim punktem konferencji były warsztaty pracy w grupie. Zadaniem każdej z grup była analiza działalności organizacji służących studentom niepełnosprawnym na uczelniach. Ważne było to, aby zaprezentować, z kim nasze organizacje współpracują, a w związku z tym jakie napotykają trudności oraz w jaki sposób sobie z nimi radzą. Na zakończenie wszyscy otrzymali certyfikaty udziału w konferencji, a niektórym osobom przyznano nagrody. Wśród nagrodzonych znalazło się zrzeszenie naszej uczelni ponieważ podczas tegorocznej konferencji byliśmy najliczniejszą grupą. Katarzyna Grzybek 19

20 Okiem studenta Czym skorupka za młodu nasiąknie tym na starość trąci. Im szybciej poznamy, czym jest tolerancja i zrozumienie, tym bardziej nauczymy się poszanowania dla drugiego człowieka i jego rzekomej inności. Zaprawieni w boju członkowie ZSN UEK przeprowadzili warsztaty dla dzieci podczas XL Sympozjum GAP w Szczyrku. W dniach stycznia br. czworo przedstawicieli Zrzeszenia Studentów Niepełnosprawnych UEK wraz z przedstawicielem Biura ds. Osób Niepełnosprawnych UEK wzięło udział w XL Sympozjum GAP Współczesna gospodarka i administracja publiczna. ZSN UEK z chęcią zaangażował się w program przygotowany dla dzieci biorących udział w sympozjum. Alfabet Braille a Warsztaty Fot.: Archiwum ZSN UEK Przeprowadziliśmy ponaddwugodzinne warsztaty dotyczące zmysłów człowieka oraz niepełnosprawności. Warsztaty rozpoczęliśmy od wspólnego poznania się oraz krótkiej zabawy integracyjnej, która przełamała pierwsze lody i początkowe skrępowanie dzieci. Następnie przeprowadziliśmy quiz z wiedzy o zmysłach. Tym sposobem przeszliśmy do ich omawiania. Młodsze dzieci odgadywały puszczane dźwięki, natomiast starsze zdobywały podstawy wiedzy o polskim języku migowym oraz o kulturze Głuchych. Po tej części zajęć dzieci potrafiły wymigać m.in. swoje imię, wiek, miejsce zamieszkania. Nasze spotkanie nie mo- Polski Język Migowy gło obyć się bez omówienia zmysłu wzroku. Dzieci miały okazję poznać alfabet Braille a, a następnie za pomocą wytłoczek po jajkach oraz piłeczek ping-pongowych (imitujących sześciopunkt) układać poszczególne słowa. Dużym zainteresowaniem cieszyło się także ćwiczenie polegające na tym, iż jedna osoba, mając zamknięte oczy, musiała słuchać Fot.: Archiwum ZSN UEK wska- 20

21 Okiem studenta zówek kolegi lub koleżanki i w ten sposób przejść przez narysowany na kartce labirynt. Kolejna zabawa nawiązywała zarówno do zmysłu wzroku, jak i dotyku. Dzieci z zamkniętymi oczami musiały rozpoznać przekazywane im przedmioty. Tym, co również je zainteresowało, było zaprezentowanie, jak osoba niewidoma używa z telefonu komórkowego. Niektóre dzieci skorzystały także z tabliczki brajlowskiej i za pomocą dłutka napisały swoje imię, posługując się alfabetem Braille a. Po wspólnej pracy i zabawie przyszedł czas na zdjęcie grupowe. Przez cały czas trwania warsztatów z twarzy dzieci ani na chwilę nie znikały uśmiechy. Od jednej dziewczynki otrzymaliśmy nawet piękną pracę plastyczną, którą zabraliśmy ze sobą do Krakowa. W takich chwilach utwierdzamy się w przekonaniu, że to, co robimy, ma sens! Monika Weryszko Wspólne zdjęcie podczas warsztatów Fot.: Archiwum ZSN UEK 21

22 O niesłyszeniu słów kilka Warto wiedzieć Wśród nas żyją osoby z problemami słuchu. Jest ich ponad 6 mln, z czego niemal 900 tys. ma poważny uszczerbek słuchu, a około tysięcy jest całkowicie głuchych. Spośród osób głuchych można wyróżnić: osoby, które nie słyszą od urodzenia w wyniku uwarunkowań genetycznych bądź komplikacji okołoporodowych, osoby, które utraciły słuch we wczesnym dzieciństwie, np. na skutek choroby, osoby, które straciły słuch w życiu dorosłym. Osoby niesłyszące różni poziom niedosłuchu: od lekkiego aż po głęboki. Dobrze być tego świadomym, gdyż wiele osób słyszących nadal myśli, że niesłyszący nie słyszą nic. A prawda jest taka, że nierzadko osoby te są w stanie odbierać głośniejsze dźwięki, np. sygnał jadącej karetki, niemniej jednak słyszane przez nich dźwięki są zniekształcone i mniej wyraźne. Problemem dla nich jest rozumienie mowy. Nawet w przypadku niewielkiego ubytku słuchu dochodzi do zaburzenia pracy układu słuchowego. Informacje słuchowe płynące do mózgu są ograniczone. Mózg nie potrafi z uzyskanych informacji odfiltrować interesującego nas sygnału. Objawia się to nie tyle pogorszeniem słyszenia, ile brakiem zrozumiałości mowy. Osoby niedosłyszące, czyli takie, których ubytek słuchu nie jest głęboki, korzystają z różnego rodzaju urządzeń wspomagających słyszenie: aparatów słuchowych, systemów FM bądź implantów ślimakowych. Dzięki nim mogą w miarę sprawnie funkcjonować w społeczeństwie. I tutaj znowu należy uważać, aby nie dać wiary kolejnemu mitowi, jakim jest przekonanie, że osoba niedosłysząca po założeniu aparatu bądź zaimplantowaniu zaczyna normalnie słyszeć. Jest to nieprawda. Ponadto szacuje się, że w Polsce 80% osób niedosłyszących nie nosi aparatów słuchowych. Jedni źle się z nimi czują, innych na nie nie stać. Innym rodzajem urządzenia wspomagającego słyszenie jest pętla indukcyjna instalowana w miejscach publicznych, np. w aulach na uczelniach. Pętla eliminuje zakłócenia i szumy zewnętrzne, pozwalając na odbiór czystego, wyraźnego dźwięku przez aparat słuchowy. Podstawową barierą, na jaką napotykają osoby niesłyszące, jest bariera komunikacyjna. Nawet jeśli osoby te nauczyły się dobrze mowy i ich wypowiedzi są zrozumiałe, to jednak same mogą mieć problem z odbiorem komunikatu. Często w komunikacji wspierają się czytaniem z ruchu warg. Dlatego tak ważne jest zwrócenie się w kierunku osoby niesłyszącej w trakcie mówienia, niezakrywanie ust, nieżucie gumy. Osoby te mogą też być narażone na wykluczenie społeczne, gdyż z racji niedosłuchu kontakt i pozyskiwanie informacji z otoczenia są w ich przypadku ograniczone, nie w pełni dostępne. Dla osób głuchych od urodzenia język polski jest tak naprawdę drugim językiem. Forma foniczna języka polskiego jest im niedostępna, chociaż wielu głuchych żmudnie uczy się mowy w gabinetach logopedycznych z większymi lub mniejszymi sukcesami. Ponadto głusi mają trudności w opanowaniu pisemnej formy języka polskiego ze względu na jego skomplikowaną gramatykę. Z tego względu często popełniają 22

23 Warto wiedzieć błędy leksykalno-gramatyczne podobne do tych, które popełniają obcokrajowcy uczący się naszego języka. Pierwszym językiem głuchych jest język migowy, gdyż ten mogą przyswoić naturalnie poprzez akwizycję, i tym posługują się na co dzień. Głusi korzystają z usług tłumacza języka migowego np. u lekarza, na studiach, w urzędzie czy w innych mniej lub bardziej oficjalnych sytuacjach. Często można spotkać się z pisownią słowa głuchy przez duże G. Głusi pisani przez duże G tworzą mniejszość kulturowo-językową ze swoim językiem (w Polsce polskim językiem migowym), bogatą historią, regułami zachowania. Oznacza to zawsze przynależność do kultury Głuchych. Przynależności tej nie definiuje stopień utraty słuchu, ale poczucie tożsamości, że jest się głuchym, bycia dumnym z tego faktu, akceptowania go. Głusi nie uważają się za niepełnosprawnych i nie chcą być tak postrzegani przez słyszącą część społeczeństwa. Symbolami Głuchych są motyl (gdyż podobnie jak Głusi nie ma zmysłu słuchu i świat odbiera wzrokiem) oraz kolor turkusowy oznaczający zaufanie, nadzieję i wiarę w siebie i innych ludzi. Źródła: Savoir-vivre w pigułce Savoir-vivre to znajomość zwyczajów, form towarzyskich i reguł grzeczności obowiązujących w danej grupie. Część zachowań akceptowanych społecznie jest wspólna dla Głuchych i słyszących. Istnieją jednak zachowania specyficzne dla grupy Głuchych i o nich będzie tu mowa. Reguły zachowań towarzyskich 1. Nawiązanie komunikacji W języku migowym konieczne jest nawiązanie między rozmówcami kontaktu wzrokowego. Uwaga! Krzyk w tym nie pomoże, gdyż osoba głucha nas nie usłyszy. Zatem jak z nią ten kontakt nawiązać? Przedstawiamy kilka możliwości: Machanie: Gdy osoba głucha stoi w pewnej odległości od nas, a chcemy ją przywołać, machamy ręką w jej kierunku ruchem pionowym dłoni, a nie poprzecznym przypominającym machanie na pożegnanie (ruch nadgarstka góra dół). 23

24 Warto wiedzieć Klepanie: Jeśli osoba głucha stoi do nas odwrócona plecami lub stoi bokiem, a chcielibyśmy nawiązać z nią kontakt, można to zrobić poprzez lekkie poklepanie jej w okolicy ramienia, co zwróci jej uwagę. Ważne!!! Uderzenie w inne miejsce ciała niż obszar rąk lub ramion rozmówcy, np. w okolice karku, pleców, głowy, nóg, jest niestosowne. Do osoby z zaburzeniami słuchu mów w naturalnym tempie, bezpośrednio, nie zakrywaj ust i nie krzycz. Kluczowe informacje zapisz na kartce. Uderzanie w stół: Jeśli osoba głucha je posiłek, w celu zwrócenia jej uwagi nie powinniśmy klepać jej po ramieniu (grozi to np. wylaniem przez nią zupy). Poprawnym zachowaniem jest stukanie w stół otwartą dłonią. Ta metoda, dzięki drganiom przenoszonym przez powierzchnię, jest skuteczna dla przywołania większej grupy osób siedzących przy jednym stole. Tupanie: Ten sposób, dzięki drganiom przenoszonym przez podłogę, pozwala przywołać grupę osób znajdujących się w danym pomieszczeniu. Miganie światłem: Włączamy i wyłączamy światło. Świetny sposób na zwrócenie uwagi ludzi rozproszonych w dużej sali. Proszenie innej osoby o zawołanie: Jest to bardzo dobry sposób na zawołanie kogoś, kto znajduje się w pewnej odległości od nas i nie jest możliwe nawiązanie kontaktu wzrokowego poprzez np. pomachanie ręką. Wtedy można zwrócić się do osoby stojącej bliżej, jeśli udało się pochwycić jej spojrzenie, i poprosić o zwrócenie uwagi osobie, z którą chcemy nawiązać kontakt. Rzucanie czymś lekkim: Rzucanie w oddalonego od nas rozmówcę lekkim przedmiotem (np. poduszką, papierkiem zwiniętym w kulkę). Rzucać należy jednak lekko celując w dolną część ciała (w żadnym wypadku w twarz) i tylko do osób, które znamy. Nie ma mowy o rzucaniu w nauczyciela, dyrektora czy osobę nam obcą. Sygnał telefoniczny: Gdy osoba głucha jest na innym piętrze albo choćby w innym pokoju i wie, co oznacza taki sygnał telefoniczny w komórce, można go zastosować w celu przywołania tej osoby. 24

25 Warto wiedzieć 2. Elementy zrywające komunikację: Przyczyny zewnętrzne: Jeśli zobaczysz migające ze sobą osoby głuche nie przechodź między nimi, gdyż powoduje to chwilowe zerwanie kontaktu wzrokowego, a tym samym przerwanie komunikacji. Uciekanie wzrokiem: Odrywanie wzroku od rozmówcy i błądzenie nim wokół jest niegrzeczne i wpływa negatywnie na przebieg komunikacji. Kiwanie głową: Nadmierne potakiwanie głową może zostać zrozumiane jako objaw lekceważenia i działa rozpraszająco. Przerywanie kontaktu wzrokowego: Zajmowanie wzroku inną czynnością (np. pisaniem, czytaniem) podczas rozmowy jest niedopuszczalne. Bez kontaktu wzrokowego nie ma komunikacji w języku migowym. Osoby zaczynające naukę migowego mogą to łatwo przetestować. Wystarczy, że podczas gdy nauczyciel miga jakąś informację, zaczną coś notować na kartce. Po ponownym skierowaniu wzroku na nauczyciela nie będą wiedzieć, co w tym czasie migał, i mogą zgubić sens wypowiedzi. Nie jest możliwe bowiem jednoczesne odczytywanie przekazu osoby migającej i jego notowanie! Patrzenie na ręce migającego: Śledzenie wzrokiem dłoni partnera rozmowy zamiast patrzenia mu w oczy. Podstawowy błąd popełniany przez osoby zaczynające naukę języka migowego. Zachowanie takie dekoncentruje i stresuje osoby głuche. Ważna informacja to taka, że ręce migającego nie niosą całego przekazu. To oczy i twarz (mimika) w ogromnej mierze nadają znaczenie gramatyczne i decydują o sensie wypowiedzi. Reguły komunikacji językowej W PJM istnieje kilka specjalnych reguł charakterystycznych dla kultury Głuchych: Smacznego: znak ten zazwyczaj pokazuje się dwoma palcami stykającymi się na policzku. Jednak chcąc życzyć smacznego osobom głuchym siedzącym przy stole, stuka się dwukrotnie kostkami zamkniętej dłoni w stół. Toaleta: istnieje taki znak migowy (złączone palce wskazujący i środkowy uderzają dwukrotnie w prawą część czoła) i funkcjonuje w wielu sytuacjach, jednak nie powinno się go stosować w przypadku potrzeby skorzystania z toalety podczas spotkania towarzyskiego czy wspólnego siedzenia przy stole. W takim wypadku osoba głucha swoją potrzebę oddalenia się od towarzystwa zakomunikuje, informując mam telefon", muszę zadzwonić", co dla zebranych będzie czytelnym komunikatem. 25

26 Warto wiedzieć Rozporek: gdy ktoś ma rozpięty rozporek, takiej osobie zwraca się uwagę specjalnym znakiem: palec wskazujący zgina się kilka razy, a dłoń leży na lewym ramieniu. Robimy to oczywiście w sposób dyskretny. Brawa: oklaski. Choć tradycyjne bicie braw jest jak najbardziej zrozumiałe dla Głuchych, w sytuacji nagradzania występu osoby głuchej zwyczajne oklaski zostają zastąpione oklaskami wizualnymi". Unosi się wtedy ręce, rozcapierza palce i kręci rękami, jakby chciało się wkręcić żarówkę. Takie brawa pozwalają osobie głuchej na odebranie komunikatu, a nam na wyrażenie zadowolenia z jej występu. Poza tym robią niesamowite wrażenie szczególnie podczas dużych zebrań, konferencji etc. Kilka przydatnych uwag Na koniec porcja przydatnych uwag, abyśmy już w pełni swobodnie mogli nawiązać kontakt z osobą głuchą Widząc osoby głuche migające na ulicy, w autobusie, na przystanku czy w innym publicznym miejscu, nie gapimy się na nie, nawet jeśli jesteśmy w trakcie nauki PJM i chcemy tylko podpatrzeć rozmowę, aby sprawdzić, czy jesteśmy w stanie coś zrozumieć. Jeśli koniecznie chcemy obserwować rozmowę, należy podejść i zapytać o zgodę, chociaż i tak może wytworzyć się sztuczna sytuacja. Osoby głuche migają w PJM, natomiast wiele osób uczy się SJM. Głusi zdają sobie z tego sprawę, często zaczynają upraszczać migowy np. starając się głośniej i wyraźniej wypowiadać polskie słowa czy stosować szyk zdania polskiego (SJM). Głusi nie mają w zwyczaju zwracać się do nowo poznanych osób per pan/pani. Od razu przechodzą na ty. Swobodnie tykają się już na pierwszej rozmowie. Nie mają problemu z przestrzenią prywatną, to dla nich całkowicie naturalne. Jeśli chcemy zapytać o przyczyny głuchoty danej osoby, po prostu to zróbmy. Osoby głuche nie są ze szkła i nic się nie stanie, gdy takie pytanie zadamy. Źródła: Referat Małgorzaty Bielak Savoir-vivre u Głuchych", Romanowska P., Rzeźniczak D., Garncarek M. (2011), Migaj migiem, Studio koloru, Łódź, Savoir-vivre wobec osób z niepełnosprawnością, Integracja, Warszawa

27 Najbliższe wydarzenia BIULETYN BON UEK Ogłoszenia 27

28 Ogłoszenia 28