Dostępność, realizacja i skuteczność opieki stomatologicznej u dzieci niesłyszących i słabo słyszących w województwie zachodniopomorskim

Transkrypt

1 Prace oryginalne Dent. Med. Probl. 2012, 49, 2, ISSN X Coyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Ilona Wieczkowska A, B, D, E, Krystyna Lisiecka A, D, Anna Jarząbek C, Karolina Węsierska F Dostęność, realizacja i skuteczność oieki stomatologicznej u dzieci niesłyszących i słabo słyszących w województwie zachodnioomorskim Accessibility, Realization and Effectiveness of Dental Care of Deaf and Hard-of-Hearing Children in West-Pomeranian Region Zakład Stomatologii Dziecięcej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie A koncecja i rojekt badania; B gromadzenie i/lub zestawianie danych; C oracowanie statystyczne; D interretacja danych; E rzygotowanie tekstu; F zebranie iśmiennictwa Streszczenie Wrowadzenie. W olskich szkołach odstawowych i onadodstawowych oraz ich secjalnych odowiednikach dla osób z uszkodzonym słuchem kształci się ok niesłyszących i słabo słyszących uczniów, jednak ich dokładna liczba nie jest znana. W żadnym z 3 secjalistycznych ośrodków szkolno-wychowawczych dla dzieci niesłyszących i słabo słyszących w województwie zachodnioomorskim nie ma gabinetu stomatologicznego. Cel racy. Zgromadzenie informacji na temat dostęności, realizacji i skuteczności oieki stomatologicznej u dzieci niesłyszących i słabo słyszących w województwie zachodnioomorskim. Materiał i metody. Gruę badaną stanowiło 109 dzieci niesłyszących i słabo słyszących w wieku 7 15 lat (ok. 28% uczniów z uszkodzonym słuchem z województwa zachodnioomorskiego). Utworzono również gruę kontrolną ze 109 ogólnie zdrowych dzieci. Oceniono wystęowanie i intensywność róchnicy zębów stałych (średnia liczba PUW wraz ze składowymi), średni wskaźnik leczenia róchnicy oraz średnią liczbę zalakowanych ierwszych stałych zębów trzonowych. Badanie ankietowe rodziców dotyczyło dostęności i realizacji oieki stomatologicznej nad ich otomstwem. W badaniu ankietowym dzieci ytano o ich doświadczenia związane z leczeniem stomatologicznym. Wyniki. Wartości średniej liczby PUW rosły z wiekiem i w gruie badanej oraz kontrolnej były zbliżone (2,59 i 2,32). Średni wskaźnik leczenia róchnicy (0,33) oraz średnia liczba zalakowanych ierwszych stałych zębów trzonowych (0,44) były znamiennie mniejsze w gruie dzieci z uszkodzonym słuchem. Blisko 2/3 ankietowanych rodziców z obu gru nie zgłaszało roblemów w ozyskiwaniu oieki stomatologicznej dla dziecka i było zadowolone z jej realizacji. Dzieci z uszkodzonym słuchem istotnie częściej korzystały z leczenia refundowanego rzez aństwo (63%) oraz jako główną rzyczynę wizyt u stomatologa wymieniały ból zęba (49%), onadto dwukrotnie częściej obawiały się leczenia stomatologicznego (27%). Jedynie w tej gruie znalazły się dzieci, które nie były jeszcze leczone stomatologicznie (4%). Wnioski. Grua dzieci z uszkodzonym słuchem wymaga objęcia secjalnym rogramem rofilaktyczno-leczniczym. Konieczne jest zintensyfikowanie działań dotyczących romocji zdrowia jamy ustnej kierowanych do tej gruy acjentów oraz ich oiekunów (Dent. Med. Probl. 2012, 49, 2, ). Słowa kluczowe: osoby z uszkodzeniem słuchu, róchnica zębów, oieka stomatologiczna, kwestionariusz. Abstract Background. There are about 9000 deaf and hard of hearing uils in Polish rimary and secondary schools (also secial schools for children with this disability). However, the recise number of children and adolescents with hearing disorder is not known. There are no school s dental office in any of the three Secial Education Care Centers in West-Pomeranian Region. Objectives. Evaluation of the accessibility, realization and effectiveness of dental care of deaf and hard-of-hearing children in West-Pomeranian Region.

2 248 I. Wieczkowska et al. Material and Methods. There were examined 109 deaf and hard-of-hearing children aged 7 15 years (circa 28% of hearing imaired uils from West-Pomeranian Region). The control grou consisted of 109 generally healthy eers. The assessed indices for ermanent teeth were: caries frequency, mean DMFT and its comonents, mean dental treatment index (DTI) and mean number of sealed first ermanent molars. Parental questionnaire concerned on roblems of realization and effectiveness of dental care of their offsring. Children were questioned about their exerience from dental treatment. Results. Mean DMFT values increased with age and were similar in the hearing imaired and control grou (2.59 and 2.32). Mean DTI value (0.33) and mean number of first ermanent molars with fissure sealant (0.44) were significantly lower in children with hearing imairment. Nearly 2/3 of questioned arents from both grous did not exerience any roblems with accessibility of the dental care for their children and were satisfied of its realization. Significantly more often hearing imaired children were under dental care rovided by National Health Service (63%). These children confused that eisode of toothache was the most frequent reason of their dental treatment (49%) and two times more often they were afraid of the dental visit (27%) comaring to the control grou. Only in the hearing imaired grou there were children who had never had dental treatment before (4%). Conclusions. Children with hearing imairment need secial reventive and theraeutic dental rogram. It seems mandatory to intensify attemts related to dental health care romotion among these children and their caregivers (Dent. Med. Probl. 2012, 49, 2, ). Key words: hearing imaired ersons, dental caries, dental care, questionnaire. Określenie dokładnej liczby olskich dzieci i młodzieży z uszkodzonym słuchem wydaje się trudne. W roku szkolnym 2007/2008 w szkołach odstawowych, gimnazjach, liceach ogólnokształcących i rofilowanych, w szkołach zawodowych i technikach oraz secjalnych odowiednikach ukierunkowanych na otrzeby osób niesłyszących i słabo słyszących kształciło się ich odowiednio: 2640 i 6238 [1]. W ciągu ostatnich 40 lat oublikowano na świecie niewiele rac dotyczących stanu narządu żucia dzieci niesłyszących i słabo słyszących, ich otrzeb rofilaktyczno-leczniczych czy zagadnień związanych z osiągalnością i realizacją oieki stomatologicznej u tej gruy acjentów. Większość ublikacji oruszających te roblemy owstała w krajach bardzo różniących się od Polski od względem gosodarczym, kulturowym czy religijnym oraz co ważne od względem wystęowania i intensywności choroby róchnicowej, co niewątliwie utrudnia dokonywanie orównań. Wśród rzyczyn braku takich ublikacji można wymienić m.in. barierę językową między światem słyszących a światem ciszy. Wsółcześnie obserwuje się jednak wyrównywanie szans osób niesłyszących i słabo słyszących. Z jednej strony dzieje się tak dzięki wczesnemu diagnozowaniu i rehabilitacji dzieci z uszkodzonym słuchem oraz rozwojowi medycyny (n. imlanty ślimakowe), a z drugiej dzięki ostęowi w technologiach związanych z rzekazywaniem i odbiorem informacji (n. Internet, komutery, telefony komórkowe) [2]. Nieokoi fakt, że w żadnym z trzech secjalistycznych ośrodków szkolno-wychowawczych dla dzieci niesłyszących i słabo słyszących w województwie zachodnioomorskim nie ma gabinetów stomatologicznych. W ośrodkach tych znaczna część dzieci (głównie tych o umiarkowanym i głębokim ubytku słuchu) rzebywa rzez cały rok szkolny. Nieokoi również brak secjalnego rogramu rofilaktyki róchnicy dla tej gruy acjentów. Celem racy było zgromadzenie informacji na temat dostęności, realizacji i skuteczności oieki stomatologicznej u dzieci niesłyszących i słabo słyszących w województwie zachodnioomorskim. Materiał i metody Gruę badaną stanowiło 109 dzieci niesłyszących i słabo słyszących w wieku 7 15 lat zamieszkałych w województwie zachodnioomorskim. Byli to uczniowie kształcący się w secjalistycznych ośrodkach szkolno-wychowawczych dla dzieci niesłyszących i słabo słyszących w Szczecinie i Sławnie oraz odoieczni Poradni Logoedycznej w Szczecinie. Średnia wieku całej badanej gruy wyniosła 11,39 ± 2,07. W gruie znalazły się 54 dziewczynki (49,5%) i 55 chłoców (50,5%). Gruę kontrolną, składającą się ze 109 uczniów ze zdrowym słuchem, dobrano losowo ze szkół odstawowych i gimnazjów ze Szczecina i Sławna, uwzględniając wiek, łeć i miejsce zamieszkania badanych. Przed rzerowadzeniem badań uzyskano akcetację Komisji Bioetycznej Pomorskiej Akademii Medycznej Uchwała nr BN-001/263/04. Rodzice (oiekunowie) zieci otrzymali isemną informację dotyczącą badania ich dziecka (odoiecznego) i odisali na nie zgodę w secjalnym formularzu. Informacje dotyczące stanu słuchu ochodziły ze szkolnej dokumentacji medycznej dzieci, a w rzyadku dzieci z uszkodzonym słuchem z kart rehabilitacji ucznia. Dzieci z obu gru były objęte rogramem zbiorowej rofilaktyki fluor-

3 Oieka stomatologiczna u dzieci niesłyszących i słabo słyszących 249 kowej (szczotkowanie zębów żelem fluorkowym nadzorowane rzez ielęgniarkę szkolną, 6 razy w ciągu roku szkolnego co 2 tygodnie). Badanie kliniczne rzerowadzał lekarz stomatolog w warunkach gabinetu ielęgniarskiego, w oświetleniu sztucznym z użyciem lusterka i zgłębnika stomatologicznego oraz sondy eriodontologicznej WHO. Zęby były nieosuszone i nieoczyszczone. Wyniki zaisywano w karcie badania stomatologicznego, zgodnej ze standardami World Health Organisation (WHO 1986 r.). Oceniono wystęowanie i intensywność róchnicy zębów stałych (średnia liczba PUW wraz ze składowymi), średni wskaźnik leczenia róchnicy, średnią liczbę zalakowanych ierwszych stałych zębów trzonowych oraz otrzeby leczenia zachowawczego i chirurgicznego. Badanie ankietowe rodziców dotyczyło dostęności i realizacji oieki stomatologicznej nad ich otomstwem. W badaniu ankietowym dzieci ytano o ich doświadczenia związane z leczeniem stomatologicznym. Wyniki oddano analizie statystycznej (test χ 2 i test U Manna-Whitneya), rzyjmując oziom istotności < 0,05. Wyniki Wystęowanie róchnicy zębów stałych było częste i wyniosło w gruie badanej 78%, a w gruie kontrolnej 71,6%. Średnia liczba PUW była również większa w gruie badanej, choć nie była to różnica statystycznie znamienna. Na jej wartość największy wływ miała średnia liczba zębów z róchnicą (P), która odobnie jak średnia liczba zębów usuniętych z owodu róchnicy była znamiennie wyższa w gruie badanej. Z kolei średnia liczba zębów wyełnionych, średni wskaźnik leczenia róchnicy oraz średnia liczba zalakowanych ierwszych stałych zębów trzonowych były istotnie wyższe w gruie kontrolnej (tab. 1). Gruy istotnie różniły się także od względem skuteczności leczenia róchnicy. Skuteczne leczenie obserwowano u onad ołowy dzieci zdrowych i tylko u około 25% dzieci z uszkodzonym słuchem (tab. 2). W gruie z uszkodzonym słuchem istotnie częściej odnotowywano otrzebę założenia wyełnienia jedno- lub wieloowierzchniowego czy leczenia miazgi. Nie zaobserwowano znamiennej różnicy między gruami w odniesieniu do konieczności ekstrakcji zęba (tab. 3). Blisko 2/3 rodziców uczniów z gruy badanej i onad ołowa z gruy kontrolnej nie sygnalizowało roblemów w dostęie do oieki stomatologicznej dla dziecka (tab. 4). Ponad 60% rodziców z obu gru było zadowolonych z jej realizacji, jednak gruy różniły się znamiennie od względem częstotliwości wystęowania krytycznych oinii związanych z oieką stomatologiczną lub braku oinii na jej temat (tab. 5). Około 2/3 dzieci z uszkodzonym słuchem korzystało z leczenia stomatologicznego refundowanego rzez aństwo, a onad ołowa ich zdrowych rówieśników była leczona w gabinetach rywatnych (tab. 6). Jedynie w gruie z uszkodzonym słuchem znalazły się dzieci, które jeszcze nigdy nie były leczone rzez lekarza stomatologa (4%). Niemal ołowa dzieci z gruy badanej decydowała się na wizytę u stomatologa doiero wtedy, kiedy bolał je ząb, w gruie kontrolnej dotyczyło to co trzeciego ankietowanego. Połowa uczniów ze zdrowym słuchem rzyznała, że kontroluje zęby co kilka miesięcy, w gruie badanej natomiast czyniło tak zaledwie co iąte dziecko (tab. 7). Dzieci z uszkodzonym słuchem dwukrotnie częściej obawiały się wizyt u lekarza stomatologa, odczas gdy rawie ołowa ich zdrowych rówieśników nie sygnalizowała tego roblemu, a stwierdzone różnice okazały się znamienne (tab. 8). Omówienie Dzieci niesłyszące i słabo słyszące, które wzięły udział w badaniu stanowiły około 28% uczniów z uszkodzonym słuchem ze szkół odstawowych i gimnazjów w województwie zachodnioomorskim [1]. Wystęowanie róchnicy zębów stałych u dzieci niesłyszących i słabo słyszących, jak i u ich zdrowych rówieśników w badaniach własnych było wysokie, odobnie jak w obserwacjach osób z uszkodzonym słuchem w zbliżonym wieku rzerowadzonych w Indiach [3, 4] oraz Kuwejcie [5]. W tych krajach wartości wynosiły od 66,18 93,33%. Równie częste wystęowanie róchnicy odnotowano w 2003 r. u 12-letnich dzieci w badaniach ogólnoolskich, tj.: 87,1%, a dla województwa zachodnioomorskiego 92,9% [6]. Intensywność róchnicy zębów stałych wyrażona średnią liczbą PUW była większa w gruie badanej niż kontrolnej, jej wartość jednak była zbliżona do oisanej rzez Jain et al. [3] u niesłyszących i słabo słyszących hinduskich w wieku 5 22 lat 2,61 oraz u 6 17-letnich chłoców w badaniach łódzkich 2,91 [7]. Wyższe wartości średniej liczby PUW u osób z uszkodzonym słuchem wynoszą 3,21 5,12, uzyskali je Goczał i Pyeć [7] u dziewczynek w Łodzi oraz autorzy we Włoszech [8], w Kuwejcie [5] i Arabii Saudyjskiej [9]. Z kolei w badaniach nigeryjskich latków z uszkodzonym słuchem intensyw-

4 250 I. Wieczkowska et al. Tabela 1. Średnia liczba PUW i jej składowe, wskaźnik leczenia róchnicy zębów stałych i średnia liczba zalakowanych ierwszych stałych zębów trzonowych w gruie badanej i kontrolnej Table 1. Mean DMFT with comonents (D, M, F), mean dental treatment index for ermanent dentition and mean value of first ermanent molars with fissure sealant in examined and control grou PUW (DMFT) P (D) U (M) W (F) Wskaźnik leczenia W/(P+W)/ (Dental treatment index F/(D+F)) Liczba zalakowanych zębów szóstych (Number of first molars with fissure sealant) n.s. różnica nieistotna statystycznie. (n.s. a difference without statistical significance). Grua badana (Examined grou) średnia (mean value) SD (Control grou) średnia (mean value) 2,59 2,28 2,32 2,40 n. s. 1,67 1,80 1,02 1,63 0,001 0,11 0,44 0,01 0,10 0,02 0,81 1,51 1,29 1,78 0,01 0,33 0,38 0,58 0,41 0,0001 0,44 0,99 1,26 1,36 0,00000 SD Tabela 2. Frekwencja osób z gruy badanej i kontrolnej w orównaniu z wartościami wskaźnika leczenia róchnicy zębów stałych: 0,5 i > 0,5 Table 2. Frequency of children from examined and control grou with values of dental treatment index in ermanent dentition: 0,5 and > 0,5 Wskaźnik leczenia róchnicy 0,5 (Dental Treatment Index 0.5) Wskaźnik leczenia róchnicy > 0,5 (Dental Treatment Index > 0.5) Grua badana (Examined grou) (Control grou) , ,44 0, , ,56 Tabela 3. Liczba i odsetek dzieci z gruy badanej i kontrolnej z różnymi otrzebami leczniczymi zębów stałych Table 3. Number and ercentage of children from examined and control grou with different dental treatment needs Potrzeba wyełnienia jednoowierzchniowego (Requirement of one-surface filling) Potrzeba wyełnienia wieloowierzchniowego (Requirement of filling of more than one surface) Potrzeba leczenia miazgi (Reqiurement of endodontic treatment) Potrzeba ekstrakcji zęba (Requirement of tooth extraction) n.s. różnica nieistotna statystycznie. (n.s. a difference without statistical significance). Grua badana (Examined grou) (Control grou) , ,53 0, ,02 9 8,26 0, ,42 0 0,00 0, ,83 1 0,92 n.s.

5 Oieka stomatologiczna u dzieci niesłyszących i słabo słyszących 251 Tabela 4. Odowiedzi rodziców/oiekunów na ytanie: Czy ma Pan/ Pani trudności w dostęie do oieki stomatologicznej dla dziecka? Table 4. Parents/caregivers answers on question: Do you have roblems in accessing dental care for your child? Tak (Yes) Czasem (Sometimes) Nie (No) Grua badana (Examined grou) n.s. różnica nieistotna statystycznie. (n.s. a difference without statistical significance). (Control grou) , ,69 n.s , , , ,95 Tabela 5. Odowiedzi rodziców/oiekunów na ytanie: Czy jest Pan/Pani zadowolony z dotychczasowych doświadczeń związanych z korzystaniem rzez Państwa dziecko z oieki stomatologicznej? Table 5. Parents/caregivers answers on question: Are you satisfied of your child s revious dental care? Tak (Yes) Nie (No) Nie mam zdania (I don t have an oinion) Grua badana (Examined grou) (Control grou) , ,13 0, , , , ,22 Tabela 6. Odowiedzi rodziców/oiekunów na ytanie o rodzaj finansowania leczenia stomatologicznego ich dzieci (rywatne czy refundowane rzez aństwo?) Table 6. Parents/caregivers answers on question: Do your child undergoes rivate dental treatment or refunded by National Health Service Leczenie refundowane rzez Narodowy Fundusz Zdrowia (Treatment refunded by National Health Service) Leczenie rywatne (Private treatment) Leczenie refundowane rzez Narodowy Fundusz Zdrowia + rywatnie (Treatment refunded by National Health Service + rivate) Dziecko nie było jeszcze leczone stomatologicznie (The child has not had dental treatment yet) Grua badana (Examined grou) (Control grou) , ,46 0, , ,65 5 5,43 9 9,89 4 4,35 0 0,00 ność róchnicy wyniosła tylko 0,26 [10]. Średnie liczby PUW u 12-letnich dzieci w badaniach ogólnoolskich z 2003 r. i dla województwa zachodnioomorskiego [6] były większe niż wartości uzyskane dla dzieci niesłyszących i słabo słyszących w badaniach własnych (odowiednio: 3,9 oraz 4,1). Analizując składowe średniej liczby PUW u niesłyszących i słabo słyszących dzieci z województwa zachodnioomorskiego, można zauważyć, że w orównaniu z wynikami uzyskiwanymi na świecie u dzieci z uszkodzonym słuchem [3, 5, 9] oraz u dzieci w odobnym wieku, lecz uośledzonych umysłowo oraz u zdrowych odoiecz-

6 252 I. Wieczkowska et al. Tabela 7. Odowiedzi dzieci z obu gru na ytanie: Jak często/ kiedy chodzisz do lekarza stomatologa? Table 7. Children s answers on question: How often do You visit Your dentist? Kilka razy w roku (Several times a year) Raz w roku (Once a year) Rzadziej niż raz w roku (Less frequent than once a year) Kiedy boli mnie ząb (In case of tooth ain) Grua badana (Examined grou) (Control grou) , ,29 0, , , ,68 7 6, , ,28 Tabela 8. Odowiedzi dzieci z obu gru na ytanie: Czy boisz się wizyt u lekarza dentysty? Table 8. Children s answers on question: Are You afraid of visits at the dental office? Tak (Yes) Trochę (A little) Nie (No) Grua badana (Examined grou) (Control grou) , ,93 0, , , , ,71 nych domów dziecka w województwie zachodnioomorskim [11] miały one niższą średnią liczbę zębów stałych z czynną róchnicą oraz usuniętych z owodu róchnicy. W orównaniu z cytowanymi ublikacjami z Indii, Kuwejtu i Arabii Saudyjskiej olskie dzieci miały też wyższą średnią liczbę zębów wyełnionych rzyadających na osobę [3, 5, 9]. Z kolei w orównaniu ze zdrowymi 12-latkami rezentowały niższą niż w kraju i w województwie zachodnioomorskim średnią liczbę zębów stałych z aktywną róchnicą, niższą niż w kraju, lecz zbliżoną do uzyskanej w naszym województwie średnią liczbę zębów usuniętych. Miały onadto niższą niż w kraju i województwie średnią liczbę zębów wyełnionych [6]. Wskaźnik leczenia zębów stałych u niesłyszących i słabo słyszących dzieci z województwa zachodnioomorskiego był niezadowalający. Nieokojąca była również niekorzystna dla gruy badanej w orównaniu z kontrolną dysroorcja w liczbie osób z zadowalającymi wartościami wskaźnika leczenia róchnicy zębów stałych. Wartości tego wskaźnika dla olskich 12-latków i z województwa zachodnioomorskiego były wyższe niż u rówieśników z uszkodzonym słuchem w badaniu własnym, choć również niezadowalające (odowiednio: 0,47 i 0,37) [6]. Wszystkie dzieci z obu gru były objęte nadzorowanym rzez szkolne ielęgniarki rogramem szczotkowania zębów żelem fluorkowym (cykl 6 sotkań co 2 tygodnie). Niestety, średnia liczba zalakowanych zębów szóstych rzyadających na jedną osobę z uszkodzonym słuchem wyniosła 0,44 i była trzykrotnie mniejsza niż wartość obserwowana w gruie kontrolnej. Podobnie małe wartości oisała Marzec-Koronczewska et al. [12] u 9 12-letnich odoiecznych szczecińskiej Poradni Kardiologicznej (0,53). W gruie badanej znamiennie częściej odnotowywano otrzebę założenia w zębie stałym wyełnienia jednoowierzchniowego oraz wieloowierzchniowego. Liczba osób z otrzebą założenia wyełnienia jednoowierzchniowego była wyższa u hinduskich 5 22-latków z uszkodzonym słuchem (79,5%), a wyełnienia dwóch lub więcej owierzchni zęba identyczna jak w tej oulacji [3]. Z kolei w badaniach Kozak [11] w województwie zachodnioomorskim rzadziej odnotowywano konieczność założenia wyełnienia jednoowierzchniowego u ogólnie zdrowych latków: z domów dziecka (7,6%) i uośledzonych umysłowo (7,4%) oraz wieloowierzchniowego (odowiednio: 1,8 i 9,5%). Częstość wystęowania osób

7 Oieka stomatologiczna u dzieci niesłyszących i słabo słyszących 253 z otrzebą leczenia endodontycznego w zębie stałym w gruie badanej wyniosła 6,4%, odczas gdy w gruie kontrolnej takie osoby nie wystąiły. Nieco częś-ciej (10,2%) stwierdzono otrzebę leczenia endodontycznego u 5 22-latków z uszkodzonym słuchem z Indii [3], odczas gdy w innych badaniach szczecińskich [11] tę kategorię otrzeb stwierdzano rzadziej u ogólnie zdrowych odoiecznych domów dziecka czy uośledzonych umysłowo dzieci (0,7 i 2,4%). Korzystnym zjawiskiem dotyczącym obu gru badania własnego było rzadkie wystęowanie otrzeby ekstrakcji zęba stałego. Nieco częściej wymagali tego rodzaju leczenia niesłyszący i słabo słyszący z Indii (5,5%) [3], odczas gdy uośledzone umysłowo latki i ich rówieśnicy z domów dziecka z województwa zachodnioomorskiego [11], a także 9 12-letni odoieczni oradni kardiologicznej w Szczecinie [12] wymagali leczenia ekstrakcyjnego odobnie rzadko (0 1,7%). Niemal 66% rodziców dzieci niesłyszących i słabo słyszących nie miało roblemów z dostęnością do oieki stomatologicznej dla dziecka, trudności zaś sotykało z różną częstotliwością ok. 34% ankietowanych. Tylko nieco korzystniejszy wynik stwierdzono w gruie kontrolnej. Można zatem wnioskować, że uszkodzenie słuchu u dzieci nie stanowiło bariery w dostęie do oieki stomatologicznej. Brytyjskie autorki w ocenie ankietowej rodziców dzieci 5 16-letnich z głębokim lub znacznym uszkodzeniem słuchu odnotowały u 11,9% badanych trudność z dostęem do oieki stomatologicznej, a w rzyadku 2 osób na 84 badane roblemy były sowodowane trudnościami komunikacyjnymi [13]. Ponad 60% ankietowanych rodziców z obu gru wyrażało zadowolenie z leczenia stomatologicznego dzieci odobnie jak w badaniach Rojka [14], a tylko 8,5% w gruie badanej było niezadowolonych, odczas gdy w gruie kontrolnej niezadowolenie stwierdzano dwukrotnie częściej. Blisko 30% rodziców dzieci z uszkodzonym słuchem nie miało wyrobionego oglądu na temat oieki stomatologicznej. Dzieci z gruy badanej najczęściej były leczone w ramach świadczeń refundowanych rzez NFZ (63,04%), a onad dwukrotnie rzadziej korzystały z leczenia rywatnego, odczas gdy w gruie kontrolnej sytuacja rzedstawiała się odwrotnie, choć dysroorcja była mniejsza. Częstotliwość korzystania z rywatnej oieki stomatologicznej u 12-latków ze środowiska małego miasta była zbliżona do wyniku gruy badanej [14]. Tylko w gruie z uszkodzonym słuchem ojawiły się dzieci, które wg relacji rodziców w ogóle nie były jeszcze u stomatologa (4,3%). Podobne obserwacje dotyczące braku dotychczasowego leczenia stomatologicznego u dzieci niesłyszących rzedstawiono w badaniach brytyjskich (2,3%) [13]. Zaledwie 1/3 dzieci z uszkodzonym słuchem nie obawiało się wizyty u lekarza stomatologa w orównaniu z rawie ołową dzieci z gruy kontrolnej. Mogło to być sowodowane tym, że co drugie dziecko z uszkodzonym słuchem decydowało się na wizytę u stomatologa doiero na skutek bólu zęba, a tylko co iąte co kilka miesięcy kontrolowało zęby. W gruie kontrolnej natomiast ból wymieniało co trzecie dziecko, a co drugie deklarowało kontrolę stanu uzębienia kilka razy w roku. W ytaniu o obawę rzed stomatologiem uzyskali 41% negatywnych odowiedzi od 6 20-latków z uszkodzonym słuchem i rzadziej od osób ogólnie zdrowych (27,5%). W Poznaniu częstotliwość wizyt stomatologicznych co 3 lub 6 miesięcy deklarowało łącznie 37% ogólnie zdrowych latków [16]. Podsumowując, należy stwierdzić, że niesłyszące i słabo słyszące dzieci z województwa zachodnioomorskiego są zaniedbane od względem rofilaktyki i leczenia róchnicy. Mimo że rodzice nie zgłaszają roblemów z dostęnością do oieki stomatologicznej dla ich dzieci, to utrudnieniem w jej realizacji mogą być nadal bariery finansowe oraz brak gabinetów stomatologicznych w lacówkach szkolno-wychowawczych, w których rzebywają większość roku. Nadal aktualny wydaje się ostulat o objęcie dzieci niesłyszących i słabo słyszących oraz ich rodziców secjalnym rogramem z zakresu romocji zdrowia jamy ustnej, uwzględniającym możliwości komunikacyjne dzieci, w który mogliby być zaangażowani: ielęgniarka, logoeda i wychowawca w ośrodku dla osób z uszkodzonym słuchem. Piśmiennictwo [1] Education in the school year 2007/08. Central Statistical Office, Warszawa 2008 [dostę: 12 lutego 2012]. Dostęny w Internecie: htt:// 2008r.df [2] Szczeankowski B.: Hearing imaired deaf deaf-mute. Equalization of chances. WSiP SA, Warszawa 1999, [in Polish]. [3] Jain M., Mathur A., Kumar S., Dagli R.J., Duraiswamy P., Kulkarni S.: Dentition status and treatment needs among children with imaired hearing attending a secial school for the deaf and mute in Udaiur, India. J. Oral Sci. 2008, 50, [4] Rao D.B., Hegde A.M., Munshi A.K.: Caries revalence amongst handicaed children of South Canara district, Karnataka. J. Indian Soc. Pedo. Prev. Dent. 2001, 19,

8 254 I. Wieczkowska et al. [5] Shyama M., Al-Mutawa S.A., Morris R.E., Sugathan T., Honkala E.: Dental caries exerience of disabled children and young adults in Kuwait. Community Dent. Health. 2001, 18, [6] Dybiżbańska E., Pierzynowska E., Strużycka I., Zawadziński M., Wierzbicka M.: Dental caries revalence in 12-year-old children in Poland during the changes in the management and finance of the National Health System. Stomatol. Wsółczesna 2004, 11, 4, 8 13 [in Polish]. [7] Goczał K., Pyeć L.J.: Oral health condition of children from the centres for hearing-imaired in Lódź. Czas. Stomatol. 2007, 60, [in Polish]. [8] Parlato M, Alessandrella G.: Survey of dental caries incidence in a grou of deaf children. Arch. Stomatol. (Naoli) 1990, 31, 1, [in Italian]. [9] Al-Qahtani Z., Wyne A.H.: Caries exerience and oral hygiene status of blind, deaf and mentally retarded female children in Riyadh, Saudi Arabia. Odontostomatol. Tro. 2004, 27, 105, [10] Oredugba F.A.: Oral health care knowledge and ractices of a grou of deaf adolescents in Lagos, Nigeria. J. Public Health Dent. 2004, 64, [11] Kozak R.: Dental and eriodontal health and treatment needs of instutionalized mentally retarded children living in West-Pomeranian Region. Doctoral thesis, Pomeranian Medical University, Szczecin 2004 [in Polish]. [12] Marzec-Koronczewska Z., Suszczewicz A., Wieczorek W.: Stomatological care required by children and teenagers at risk of infective endocarditis. Dent. Med. Probl. 2004, 41, [in Polish]. [13] Chamion J., Holt R.: Dental care for children and young eole who have a hearing imairment. Br. Dent. J. 2000, 189, [14] Rojek R.: Analysis of rohylactic and treatment needs of 12-year old children in former Szczecin Voivodshi based on the eidemiological studies from 2003, allowing revious eidemiological studies from 1987 and Doctoral thesis, Pomeranian Medical University, Szczecin 2008 [in Polish]. [15] Tóth K., Geréb G., Rudas L., Pa P.: Dental treatment as sychological trauma in normal, deaf-mute and oligohrenic children. ZWR 1975, 84, [in German]. [16] Borysewicz-Lewicka M., Przystanowicz A.: Evaluation of knowledge of oral health revention and habits among elementary school uils. Czas. Stomatol. 2001, 54, [in Polish]. Adres do koresondencji: Ilona Wieczkowska Zakład Stomatologii Dziecięcej PUM al. Powstańców Wlk. 72/ Szczecin tel.: ilonaw@sci.am.szczecin.l Praca włynęła do Redakcji: r. Po recenzji: r. Zaakcetowano do druku: r. Received: Revised: Acceted: