Postawy rodziców różnego pochodzenia etnicznego wobec zdrowia jamy ustnej i ich wpływ na postawę prezentowaną przez dziecko

Transkrypt

1 PRACE Oryginalne Dent. Med. Probl. 2014, 51, 1, ISSN X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Anna J. Stróżyńska 1, A D, Natalia M. Kopacz 1, A D, Anna Pham Thi Mai Linh 1, A D 2, C, E, F, Anna Turska-Szybka Postawy rodziców różnego pochodzenia etnicznego wobec zdrowia jamy ustnej i ich wpływ na postawę prezentowaną przez dziecko Parents Attitudes from Different Ethnic Backgrounds to Oral Health and Their Influence on the Attitude Presented by the Child 1 Studenckie Koło Naukowe, Zakład Stomatologii Dziecięcej, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Warszawa, Polska 2 Zakład Stomatologii Dziecięcej, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Warszawa, Polska A koncepcja i projekt badania; B gromadzenie i/lub zestawianie danych; C analiza i interpretacja danych; D napisanie artykułu; E krytyczne zrecenzowanie artykułu; F zatwierdzenie ostatecznej wersji artykułu Streszczenie Wprowadzenie. Na zachowanie dziecka podczas leczenia stomatologicznego oraz na jego zachowania prozdrowotne wpływają różne czynniki związane z samym dzieckiem i jego rodzicami. Do czynników związanych z dzieckiem można zaliczyć m.in. wcześniejsze doświadczenie w leczeniu stomatologicznym. Wśród czynników związanych z rodzicami wymienia się poziom wykształcenia i wiedzy prozdrowotnej, lęk stomatologiczny matki i zaufanie matki do stomatologa. Nie bez znaczenia pozostają różnice kulturowe zauważalne w różnym podejściu do wychowania dziecka. Bariera językowa i odmienne przyzwyczajenia charakterystyczne dla danej kultury mogą wpływać na kontakt ze stomatologiem. Cel pracy. Analiza w badaniu ankietowym, czy postawy rodziców różnego pochodzenia etnicznego wobec zdrowia jamy ustnej mają wpływ na postawę dziecka i jak kształtują się różnice w różnych grupach etnicznych. Materiał i metody. Badaniem ankietowym objęto 55 polskich rodziców i ich dzieci w wieku szkolnym oraz 33 rodziców wietnamskich i ich dzieci w wieku szkolnym. Ankieta składała się z 2 arkuszy: pytania do rodzica i pytania do dziecka. Wyniki. Porównując pytania wspólne skierowane do dziecka oraz rodzica, zauważono różnice istotne statystycznie między odpowiedziami dzieci polskich i wietnamskich w 2 spośród 5 pytań. Różnice wynosiły punktów procentowych (p.p.). Wśród odpowiedzi na pytania skierowane wyłącznie do rodziców zwraca uwagę istotna różnica w sposobie pozyskiwania wiedzy, jak dbać o higienę jamy ustnej. Wnioski. Pochodzenie i inna kultura mogą wpływać na relację rodziców i dzieci ze stomatologiem. Porównując odpowiedzi zarówno rodziców, jak i dzieci polskich i wietnamskich, zauważono niewielkie różnice, co może wynikać ze zjawiska akulturacji (Dent. Med. Probl. 2014, 51, 1, 93 99). Słowa kluczowe: relacja dziecko rodzic, zachowanie rodzica, zachowanie dziecka, zdrowie jamy ustnej, pochodzenie. Abstract Background. The child s behavior during dental treatment and his health-oriented attitude is influenced by various factors connected with the child and parents. Previous experience with dental treatment may be counted among factors associated with the child. Among factors associated with parents, it may be the level of education and health-oriented knowledge, mother s dental fear or trust in the dentist. Cultural differences noticeable as different attitude towards parenting are also meaningful. Language barrier and different habits typical for a given culture may influence a contact with the dentist. Objectives. The aim of the study is to analyze if the attitude of parents of different ethnicities towards oral health influences their children s attitude and what are the differences in various ethnic groups.

2 94 A.J. Stróżyńska et al. Material and Methods. The survey study comprised of 55 Polish parents and their school children and 33 Vietnamese parents and their school children. The questionnaire consisted of two sheets: questions for a parent and questions for a child. Results. Significant differences were noticed between answers of Polish and Vietnamese children to two out of five questions when comparing mutual parents-children questions. The difference was percentage points (pp). Significant difference in methods of acquiring knowledge about oral hygiene care may be discerned among parents answers. Conclusions. Origin and different culture may influence parents and children s relationship with the dentist. Small differences were noticed when comparing Polish and Vietnamese parents and children s answers, which may result from acculturation phenomenon (Dent. Med. Probl. 2014, 51, 1, 93 99). Key words: parent child relations, paternal behavior, child behavior, oral health, ethnicity. Na zachowanie dziecka podczas leczenia stomatologicznego oraz na jego zachowania prozdrowotne wpływają różne czynniki związane zarówno z nim, jak i rodzicami. Do czynników związanych z dzieckiem można zaliczyć m.in. charakter dziecka, wcześniejsze doświadczenie w leczeniu stomatologicznym oraz niewłaściwe podejście lekarza stomatologa. Wśród czynników związanych z rodzicami wymienia się ich poziom wykształcenia i wiedzy prozdrowotnej, lęk stomatologiczny matki, jej zaufanie do stomatologa i obawę o dziecko podczas leczenia stomatologicznego oraz niewłaściwą współpracę w relacji stomatolog rodzic. Nie bez znaczenia są różnice kulturowe zauważalne w różnym podejściu do wychowania dziecka. Bariera językowa i odmienne przyzwyczajenia charakterystyczne dla danej kultury mogą wpływać na kontakt z lekarzem stomatologiem. Wizyty małych pacjentów w gabinecie stomatologicznym mogą być trudnym przeżyciem zarówno dla dziecka, jak i lekarza stomatologa. Może to wynikać z wyżej wymienionych czynników, ale również z podejścia samych rodziców do leczenia [1, 2]. Wizyta u stomatologa jest dla dziecka sytuacją trudną, podczas której styka się ono z obcymi osobami i nowym otoczeniem. Właściwe przygotowanie dziecka przez rodziców do wizyty u lekarza dentysty ma więc bardzo duże znaczenie w zmniejszeniu lęku przed nieznanym. Według wielu autorów nieświadome przekazywanie własnych lęków przez rodziców może wzmagać strach dziecka przed leczeniem stomatologicznym [2 4]. Duże znaczenie ma również nastawienie lekarza dentysty, które może przyczynić się do zmiany postawy dziecka [2]. Ustalenie dobrej relacji między stomatologiem a dzieckiem może pozytywnie wpływać na współpracę młodego pacjenta podczas leczenia [5]. Wielu autorów uważa, że relacja między rodzicem a lekarzem może istotnie wpływać na stosunek dziecka do leczenia [1, 5, 6]. Szczególne znaczenie ma pierwsza wizyta w gabinecie, ponieważ stwarza ona podstawy do wykształcenia pozytywnego nastawienia do zabiegów stomatologicznych [3, 7 9]. Wczesne doświadczenia z leczenia stomatologicznego mają duży wpływ na uczęszczanie do gabinetu w wieku dorosłym [9]. Rodzice są odpowiedzialni za kształtowanie właściwych nawyków higienicznych swoich dzieci, ucząc je szczotkowania zębów oraz budując właściwe relacje z lekarzem stomatologiem. Negatywne nastawienie rodzica oraz niski poziom wiedzy prozdrowotnej mogą skutkować negatywną postawą dziecka wobec leczenia stomatologicznego i zaniedbaniami higienicznymi [10]. Czynniki ryzyka powstawania choroby próchnicowej związane z dzieckiem mogą być usuwane lub ograniczane przez opiekuna za pomocą wdrożenia działań kariostatycznych wynikających z wiedzy prozdrowotnej, które przyczyniają się do zachowania prawidłowych nawyków higienicznych i żywieniowych w późniejszym okresie życia [11]. Analizując wpływ postawy rodziców na postawę dziecka w stosunku do zabiegów higienicznych oraz ich świadomość zdrowotną, należy uwzględnić, na jakim etapie rozwoju znajduje się dziecko [12]. Celem pracy jest analiza, czy postawy rodziców różnego pochodzenia etnicznego wobec zdrowia jamy ustnej mają wpływ na postawę dziecka i jak kształtują się różnice w badanych grupach etnicznych. Materiał i metody Badaniem ankietowym objęto 55 polskich rodziców i ich dzieci w wieku szkolnym (6 9 lat) oraz 33 rodziców wietnamskich i ich dzieci w wieku szkolnym (6 9 lat). Badanie zostało przeprowadzone w jednej z warszawskich szkół podstawowych oraz w szkole języka wietnamskiego w Warszawie, w okresie od grudnia 2012 r. do stycznia 2013 r. Ankieta składała się z 2 arkuszy: pytania do rodzica i pytania do dziecka. Ankiety zawierały pytania wspólne dla rodzica i dziecka oraz pytania dodatkowe, mające na celu pomoc w analizie uzyskanych wyników. Rodzice samodzielnie wypełniali część pierwszą ankiety, a część drugą wypełniały dzieci przy pomocy osób prowadzących badanie. Porównywano postawy między polskimi

3 Postawy rodziców wobec zdrowia jamy ustnej 95 i wietnamskimi dziećmi. Badanie zostało zaakceptowane przez Komisję Bioetyczną Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego (nr zgody AKBE/ /81/12 z dn. 11 grudnia 2012 r). Uzyskane wyniki poddano analizie statystycznej za pomocą testu istotności χ 2, przyjmując za poziom istotności p < 0,05. Wyniki Pytania ankietowe wspólne do rodzica i dziecka: Pytanie 1: Czy boi się Pan/Pani dentysty?/czy boisz się dentysty? Liczba stwierdzeń zgodnych, tzn. jeśli rodzic boi się dentysty, to dziecko też się boi lub jeśli rodzic się nie boi dentysty, to dziecko też się nie boi, dla poszczególnych grup wyniosła: dzieci polskie 71, dzieci wietnamskie 48. Biorąc pod uwagę zgodność odpowiedzi, zauważono istotną różnicę między badanymi grupami, która wyniosła 23 punkty procentowe (p.p.) (p < 0,05). Dzieci polskie częściej udzielały odpowiedzi zgodnych z odpowiedzią rodzica w porównaniu z dziećmi wietnamskimi (tab. 1). Pytanie 2: Jak często myje Pan/Pani zęby w ciągu dnia?/jak często myjesz zęby w ciągu dnia? Wśród 88 ankiet, liczba wspólnych odpowiedzi dla rodzica i dziecka, tzn. dziecko myje zęby tyle samo razy w ciągu dnia co rodzic, wyniosła: dzieci polskie 58, dzieci wietnamskie 61 (różnice nieistotne statystycznie; p > 0,05) (tab. 1). Pytanie 3: Czy dbanie o higienę jamy ustnej jest dla Pana/Pani ważne?/czy uważasz, że trzeba dbać o zęby? Liczba zgodnych odpowiedzi, czyli dziecko ma taki sam pogląd na temat istotności higieny jamy ustnej jak rodzic, w poszczególnych grupach wyniosła: dzieci polskie 60, dzieci wietnamskie 67 (różnice nieistotne statystycznie; p > 0,05) (tab. 1). Najwięcej dzieci uważa, że dbanie o zęby jest bardzo ważne: 87 dzieci polskich i 76 wietnam- Tabela 1. Pytania ankietowe do rodzica i dziecka Table 1. Survery questions to the parent and the child Pytanie (Question) Liczba odpowiedzi wspólnych (dziecko i rodzic udzielili takiej samej odpowiedzi) (The number of compatible statements (the child and the parent gave the same answer) Czy boi się Pan/Pani dentysty?/czy boisz się dentysty? (Are you afraid of the dentist?) Rodzice/dzieci polskie (Polish parents/ children) Rodzice/dzieci wietnamskie (Vietnamese parents/children) ,0354* p (Rodzice/dzieci polskie rodzice/dzieci wietnamskie) (Polish parents/children Vietnamese parents/children) Jak często myje Pan/Pani zęby w ciągu dnia?/jak często myjesz zęby w ciągu dnia? (How often do you brush your teeth during the day?) Czy dbanie o higienę jamy ustnej jest dla Pana/Pani ważne?/czy uważasz, że trzeba dbać o zęby? (Do you think that it is necessary to take good care of your teeth?) Czy mycie zębów sprawia Pani/Panu przyjemność?/czy lubisz myć zęby? (Do you like brushing your teeth?) , , ,0327* Rodzice (Parents) Stomatolog (Dentist) Odpowiedź dziecka na pytanie: skąd wiesz, jak myć zęby? (Child s answer to the question: How do you know how to brush your teeth?) ,4517 Odpowiedź rodzica na pytanie: Skąd pozyskuje Pan/Pani wiedzę, jak dbać o higienę jamy ustnej? (Parents answer to the question: How do you know how to take care of oral hygiene?) ,0001* * istotne statystycznie dla (statistically significant for) p < 0,05.

4 96 A.J. Stróżyńska et al. skich (różnice nieistotne statystycznie; p > 0,05). Wśród dzieci wietnamskich zdarzały się odpowiedzi, że higiena jamy ustnej jest nieważna lub mało ważna, w przeciwieństwie do dzieci polskich. Pytanie 4: Skąd pozyskuje Pan/Pani wiedzę, jak dbać o higienę jamy ustnej?/skąd wiesz, jak myć zęby? Wśród badanych opiekunów 89 rodziców polskich dzieci oraz 39 rodziców dzieci wietnamskich czerpie swoją wiedzę na temat higieny jamy ustnej od lekarza stomatologa. Porównanie odpowiedzi rodziców dzieci polskich i wietnamskich wykazało istotną różnicę statystyczną (p < 0,05). W grupie rodziców dzieci wietnamskich Internet pełni podobną rolę jak stomatolog. Najczęstszą odpowiedzią wśród dzieci na temat pozyskiwania wiedzy dotyczącej mycia zębów byli rodzice: 82 dzieci polskich i 88 dzieci wietnamskich (różnice nieistotne statystycznie; p > 0,05) (tab. 1). Pytanie 5: Czy mycie zębów sprawia Pani/Panu przyjemność?/czy lubisz myć zęby? Liczba zgodnych odpowiedzi, tzn. jeśli rodzic lubi myć zęby, to dziecko też lubi lub jeśli rodzic nie lubi myć zębów to dziecko też nie lubi, wyniosła: 64 wśród dzieci polskich oraz 85 wśród wietnamskich. Dzieci wietnamskie udzieliły większej liczby zgodnych odpowiedzi z rodzicem w porównaniu z dziećmi polskimi, a różnica wynosiła 21 p.p. (p < 0,05) (tab. 1). Większość dzieci spośród badanych odpowiedziała, że lubi myć zęby: 76 dzieci polskich i 88 wietnamskich (różnice nieistotne statystycznie; p > 0,05). Pytania dodatkowe skierowane do rodzica Czy dziecko było na wizycie zapoznawczej u stomatologa? (w jakim wieku)/czy uważa Pan/ Pani, że taka wizyta jest potrzebna? Wśród 88 badanych dzieci, 78 polskich oraz 82 wietnamskich było na wizycie adaptacyjnej u stomatologa (różnice nieistotne statystycznie; p > 0,05). Średni wiek, w którym rodzice zgłosili się z dziećmi na wizytę wynosił 2,8 r.ż. dzieci polskie oraz 3,2 r.ż. dzieci wietnamskie. Wśród ankietowanych 87 rodziców dzieci polskich oraz 94 rodziców dzieci wietnamskich uważa, że taka wizyta jest potrzebna (różnice nieistotne statystycznie; p > 0,05). Pytania dodatkowe skierowane do dziecka Pytanie 1: Czy rodzice myją Ci zęby/pomagają Ci w myciu zębów? Z pomocy rodziców przy myciu zębów korzystało tylko 7 dzieci polskich i 15 wietnamskich (różnice nieistotne statystycznie; p > 0,05) (tab. 2). Pytanie 2: Czy obserwujesz, jak rodzice myją zęby? Badanie wykazało, że 53 dzieci polskich i 61 dzieci wietnamskich obserwowało rodziców podczas szczotkowania zębów (różnice nieistotne statystycznie; p > 0,05) (tab. 2). Pytanie 3: Jak myślisz, czy mama/tata boi się dentysty? Odsetek trafnych odpowiedzi, w których dziecko poprawnie odgadło, czy rodzic boi się stomatologa, wyniósł: 78 dzieci polskich oraz 73 dzieci wietnamskich. (różnice nieistotne statystycznie; p > 0,05) (tab. 2). Pytanie 4: Co według ciebie jest dobre, a co złe dla zębów? W grupie dzieci polskich owoce i warzywa były najczęściej wymieniane (87) jako zdrowe i korzystne dla zębów, a napoje typu coca-cola i słodycze (98) jako szkodliwe. W grupie dzieci wietnamskich 70 uważa, że mycie i dbanie o zęby jest dla nich dobre, a słodycze mają negatywny wpływ (61). Omówienie Badanie wykazało, że dzieci w wieku szkolnym (6 9 lat) zarówno polskie, jak i wietnamskie przejmują postawę rodziców oraz trafnie odpowiadają na pytanie, czy rodzic boi się dentysty. Odgadują więc jego stosunek do leczenia i prawdopodobnie będą go przejmowały. Znajduje to potwierdzenie w pracach innych autorów [2 4, 9]. Zdolność rozpoznawania cudzego stanu psychicznego jest jednym z najstarszych oraz najważniejszych typów poznania i od niego zależy stosunek do otoczenia [13]. Wielu badaczy zauważa, że na kształtowanie przyszłej postawy wobec leczenia ma wpływ nie tylko charakter dziecka i nieprzyjemne doświadczenia, ale również najbliższe osoby, a szczególnie matka [3, 4, 13, 14]. Zarówno informacje przekazywane przez rodziców podświadomie, jak i ich zachowania obserwowane przez dziecko, wpływają na kształtowanie postawy wobec leczenia stomatologicznego oraz nawyków higienicznych [3, 10, 14]. Głównym źródłem wiedzy badanych dzieci na temat zabiegów higienicznych są rodzice. Podkreśla się więc rolę rodzica jako jednego z nauczycieli. Rodzic podejmuje się pracy z dzieckiem, przekazując mu swoją wiedzę dotyczącą prawidłowego szczotkowania zębów oraz zdrowego odżywiania [12]. Należy pamiętać, że dziecko pozostaje pod silnym wpływem rodzica, co daje możliwość właściwe-

5 Postawy rodziców wobec zdrowia jamy ustnej 97 Tabela 2. Pytania ankietowe do dziecka Table 2. Survey questions to the child Odpowiedź (Answer) Myją (Yes, they brush teeth) Pomagają (Yes, they help me) Dzieci polskie (Polish children) Dzieci wietnamskie (Vietnamese children) Czy rodzice myją Ci zęby/pomagają Ci w myciu zębów? (Do your parents brush your teeth/help you with it?) ,2377 Myję sam (No, I brush my teeth by myself) ,2377 Czy obserwujesz jak rodzice myją zęby? (Do you observe parents when they brush their teeth?) Tak (Yes) ,4713 Jak myślisz, czy mama/tata boi się dentysty? (Do you think that your mother/father is afraid of the dentist?) Liczba odpowiedzi dzieci zgodnych z odpowiedzią rodzica na pytanie, czy boi się Pan/Pani dentysty? (The number of compatible statements in which a child correctly guessed if his parent is afraid of the dentist or not) ,5611 *istotne statystycznie dla (statistically significant for) p < 0,05. p (dzieci polskie dzieci wietnamskie) (Polish children Vietnamese children) go ukształtowania zarówno nawyków higienicznych, jak i postawy dziecka wobec wizyt u stomatologa [12]. Bardzo ważne jest nie tylko nauczenie dziecka właściwego sposobu mycia zębów i kontrolowanie, czy wykonuje to prawidłowo, ale istotne są również informacje przekazywane przez rodziców podświadomie i ich zachowania obserwowane przez dziecko. Dziecko, które widzi, że rodzice idą do dentysty i nie czują lęku, nie będzie uważało, iż wizyty u dentysty należy się obawiać. Z badania autorów wynika, że rodzice traktują lekarza dentystę jako wiarygodne źródło informacji, co znajduje potwierdzenie w innych pracach [11, 15]. Wynika stąd, że stomatolog może wywierać wpływ na rodziców w zakresie zabiegów i nawyków higienicznych, a tym samym w sposób pośredni na postawę dziecka. W grupie rodziców dzieci wietnamskich Internet pełni równie ważną rolę jak stomatolog. Może to wynikać z ograniczonej znajomości języka, co utrudnia dostęp do opieki stomatologicznej i komunikację z lekarzem dentystą. Przynależność do innej grupy etnicznej może być przyczyną powstania bariery i braku zaufania do lekarza innej narodowości. Powoduje to, że dentysta ma na nich mniejszy wpływ w porównaniu z rodzicami polskimi, a pośredni na postawę prezentowaną przez dzieci wietnamskie, dotyczącą zdrowia jamy ustnej. Pierwsza wizyta (zapoznawcza, adaptacyjna) u stomatologa jest dla dziecka bardzo ważna. Ma stwarzać podstawy do wykształcenia pozytywnego nastawienia do zabiegów stomatologicznych i właściwych zachowań zdrowotnych [7, 9, 16, 17]. Zgodnie z wytycznymi Amerykańskiej Akademii Stomatologii Dziecięcej (AAPD, ang. American Academy of Pediatric Dentistry) pierwsza wizyta u stomatologa powinna mieć miejsce między 6. a 12. miesiącem życia [18, 19]. Badanie autorów wykazało, że rodzice zgłosili się na wizytę w 2,5. 3. roku życia dziecka, co jest zbieżne z danymi z piśmiennictwa [11, 16]. Często rodzice przychodzą z dzieckiem do gabinetu dopiero wówczas, gdy jest wymagana natychmiastowa interwencja, co pogarsza nastawienie do stomatologa [3, 9]. Na współpracę między lekarzem a małym pacjentem mogą wpływać różnice kulturowe. Utrudniony kontakt ze stomatologiem może być spowodowany nie tylko barierą językową czy trudnościami wynikającymi z zamieszkaniem w obcym kraju, lecz także innym typem wychowania, przyzwyczajeniami i zasadami charakterystycznymi dla danego kręgu kulturowego. W wyniku porównania postaw dzieci polskich i wietnamskich za-

6 98 A.J. Stróżyńska et al. uważono pewne różnice w odpowiedziach, które nie przekraczają 23 p.p. i dotyczą tylko pytań wspólnych. Badane dzieci wietnamskie mieszkają w Polsce i na co dzień mają kontakt z polskimi rówieśnikami. Dzieci te w porównaniu ze swoimi rodzicami, którzy urodzili się i wychowali w Wietnamie, przejawiają nieco inny sposób myślenia i mają większą świadomość dotyczącą higieny jamy ustnej [20]. Pokolenie rodziców i dzieci w inny sposób przechodzi proces akulturacji, co oznacza przyjmowanie przez jednostkę lub grupę społeczną kultury innej grupy społecznej. Dzieci znacznie łatwiej i szybciej przejmują wzorce charakterystyczne dla danego otoczenia [21]. Autorzy prac dotyczących akulturacji zauważają również związek między czasem pobytu w danym kraju oraz wiekiem, w jakim doszło do emigracji a stanem zdrowia jamy ustnej. W amerykańskim badaniu Cruz et al. zauważono pozytywny związek między czasem pobytu oraz młodszym wiekiem emigracji a mniejszą potrzebą leczenia, szczególnie wśród emigrantów z krajów rozwijających się [22]. Również korzystanie z opieki zdrowotnej zwiększyło się wśród Chińczyków w Stanach Zjednoczonych, którzy od długiego czasu przebywali w tym kraju [23]. Nie jest to jednak zjawisko powszechne. Akulturacja ma charakter wielowymiarowy. Bada się jej wpływ na zdrowie i uważa się za ważny czynnik powodujący niekiedy rozbieżności. Akulturacja jest korzystna względem niektórych zachowań, a szkodliwa w stosunku do innych. Imigranci z krajów rozwijających się z jednej strony mają szansę na czerpanie większych korzyści z przebywania w kraju o wyższym stopniu świadomości prozdrowotnej. Z drugiej strony mogą przejmować negatywne zachowania takie, jak nieprawidłowa dieta czy brak kontaktu z lekarzem spowodowany barierą językową lub nieumiejętnością odnalezienia się w nowym środowisku [24]. W prezentowanym badaniu nie zauważono znaczących różnic między podejściem i świadomością rodziców polskich i wietnamskich, wyniki były zbieżne w obu grupach. Między Polską a Wietnamem istnieje duży dystans kulturowy i geograficzny [25]. Społeczność wietnamską charakteryzuje m.in. silna tożsamość etniczna i skłonność do kooperacji grupowej [25]. Mimo tych cech w badaniu nie zauważono znaczących różnic między grupami dzieci polskich i wietnamskich oraz ich rodzicami. Można powiązać brak różnic ze zjawiskiem akulturacji. Konfrontacja odmiennych systemów kulturowych prowadzi do stopniowych zmian w świadomości i zachowaniu. W badaniu przeprowadzonym w Australii zaobserwowano, że zderzenie kultur ma wpływ na poziom wiedzy dotyczącej metod zapobiegawczych w stomatologii oraz na częstość wizyt w gabinecie. U osób zasymilowanych występowała mniejsza liczba zębów z chorobą próchnicową, gdyż chętniej korzystały one z opieki stomatologicznej [26]. W pracy badaną grupę stanowili Wietnamczycy, ale podobne wyniki uzyskano dla innej narodowości [24]. Może to sugerować, że osoby z wyższym poziomem akulturacji mogą mieć lepszy dostęp do opieki zdrowotnej i przejmować pozytywne zachowania sprzyjające utrzymaniu zdrowia jamy ustnej niż osoby o niższym poziomie akulturacji. Brak znaczących różnic między badanymi grupami w przejmowaniu przez dzieci postawy prezentowanej przez rodziców podkreśla rolę rodzica w kształtowaniu postawy dziecka bez względu na przynależność etniczną. Z przeprowadzonych badań wynika, że większość rodziców ma wpływ na postawę prezentowaną przez dziecko wobec zabiegów i nawyków higienicznych. Dzieci trafnie odgadują odczucia rodzica wobec wizyt u stomatologa. Strach rodzica może nieświadomie wpłynąć na dziecko, powodując zwiększenie jego obaw wobec leczenia stomatologicznego. Pochodzenie i inna kultura mogą wpływać na relację rodziców i dzieci z lekarzem stomatologiem. Porównując postawy rodziców dzieci polskich i wietnamskich, zauważono niewielkie różnice, co może wynikać ze zjawiska akulturacji. Postawa dziecka w dużej mierze zależy od środowiska, w którym żyje, a w mniejszej od kultury, w której się wychowuje. Piśmiennictwo [1] Wilk-Sieczak B., Gmyrek-Marciniak A.: Communication with the child in the dental surgery. Dent. Med. Probl. 2006, 43, [in Polish]. [2] Wilk-Sieczak B., Gmyrek-Marciniak A.: Children s behaviour during their dental adaptation visits and their families attitudes towards dental treatment. Dent. Med. Probl. 2005, 42, [in Polish]. [3] Wilk-Sieczak B., Zakrzewski M., Chmielewska-Łuczak D.: Mothers dental fear and the reasons for their preschool children s first dental visit as the predicators of their negative attitude towards the dental treatment. Dent. Med. Probl. 2005, 42, [in Polish]. [4] Wilk-Sieczak B., Dryll E.: Models of predicting the co-operation of little children participating in the programme aimed at their adaptation to dental treatment. Dent. Med. Probl. 2009, 46, [in Polish]. [5] Borowicz J., Klementowicz P., Jośko J.: Communication between the patient and the pediatrist in the views of children and adults. Dent. Med. Probl. 2012, 49, [in Polish].

7 Postawy rodziców wobec zdrowia jamy ustnej 99 [6] Kaczmarek U., Grzesiak-Gasek I.: Dentists attitudes towards parents presence in dental office during child s treatment. Dent. Med. Probl. 2008, 45, [in Polish]. [7] Polusen S.: The child s first dental visit. Int. J. Paediatr. Dent. 2003, 13, [8] Kaczmarek U., Wilk-Sieczak B.: Methods of evaluation of dental anxiety in children and adolescents. Dent. Med. Probl. 2006, 43, [in Polish]. [9] Bruzda-Zwiech A., Wochna-Sobańska M., Szydłowska-Walendowska B.: Assessment of dental anxiety level, its sources and impact on dentition status in 18-year-old from the Lodz region. Dent. Med. Probl. 2007, 44, [in Polish]. [10] Hooley M., Skouteris H., Boganin C., Satur J., Kilpatrick N.: Parental influence and the development of dental caries in children aged 0 6 years: A systematic review of the literature. J. Dent. 2012, 40, [11] Grzesiak I., Kaczmarek U.: Mothers knowledge and awareness of their up to 3 years old children s oral health. Dent. Med. Probl. 2004, 41, [in Polish]. [12] Schaffer H.R.: The child as apprentice: Vygotsky s Theory of socio-cognitive development. Introducing child psychology. Eds.: Kasprzewska M., Kaczmarek K., Marek J., Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2012, [in Polish]. [13] Kępiński A.: Specificity of psychiatric knowledge. Knowledge of the patient. Eds.: Kowalik L., Papierzowa A., Korbut B., Wyd. Literackie, Kraków 2002, [in Polish]. [14] Manipal S., Joseph A., Prabu D., Naveen N., Adusumillii P., Ahmed A.: Knowledge, attitude of mothers on oral hygiene practices among 1 5 year old children and association with their oral hygiene practices a comparative study. Ann. Essences Dent. 2012, 4, [15] Iwanicka-Grzegorek E., Kępa-Prokopieńko J., Pierzynowska E.: The Health awareness of pre-school age children parents questionnaire study. Nowa Stomatol. 2007, 8, 1, 8 12 [in Polish]. [16] Bruzda-Zwiech A., Filipińska R., Szydłowska-Walendowska B., Lubowiedzka-Gontarek B., Wochna- -Sobańska M.: Oral health behaviors of 4 to 5-year-old children parent questionnaire survey. Dent. Med. Probl. 2012, 49, [in Polish]. [17] Rantavouri K., Zerman N., Ferro R., Lahti S.: Relationship between childrens s first visit and their dental anxiety in the Veneto Region of Italy. Acta Odont. Scand. 2002, 60, [18] American Academy of Pediatric Dentistry: Policy on the dental home. Pediatr. Dent. 2008, 30 (Supplement Reference Manual), [19] American Academy of Pediatric Dentistry: Guideline on periodicity of examination, preventive dental service, anticipatory guidance/counseling, and oral treatment for infants, children, and adolescence. Pediatr. Dent. 2008, 30, (Supplement Reference Manual), [20] Roberts-Thomson KF., Do LG., Spencer AJ., Hai TD.: The second national oral health survey of Vietnam 1999: variation in the prevalence of dental diseases (reports). N. Z. Dent. J. 2010, 106, [21] Grabowska E.: Report on qualitative and quantitative research on the sense of identity and the difficulties young Vietnamese living in and around Warsaw, The Who am I? Project for the Association of Vietnamese in Poland Solidarity and Friendship, 2010 [in Polish]. [22] Cruz G.D., Yu Chen., Salazar C.R., Le Geros R.Z.: The Association of Immigration and Acculturation Attributes With Oral Health Among Immigrants in New York City. Am. J. Public Health 2009, 99, Suppl. 2, [23] Gao X., McGrath C.: A review on the oral health impacts of acculturation. J. Immigr. Minor Health 2011, 13, [24] Cruz G.D., Shore R., Le Geros R.Z., Tavares M.: Effect of acculturation on objective measures of oral health in Haitian immigrants in New York City. Dent. Res. 2004, 83, [25] Górny A., Grzymała-Kazłowska A., Kępińska E., Fihel A., Piekut A.: From collectivity to community: the role of settlement migrant in the formation of immigrant communities in Poland. CMR Working Papers 2007, 27, 3 [in Polish]. [26] Marino R., Stuart G.W., Wright F.A.C., Minas I.H., Klimidis S.: Acculturation and dental health among Vietnamese living in Melbourne, Australia. Comm. Dent. Oral Epidemiol. 2001, 29, Adres do korespondencji: Anna Turska-Szybka Zakład Stomatologii Dziecięcej WUM ul. Miodowa Warszawa tel.: aturskaszybka@orange.pl Praca wpłynęła do Redakcji: r. Po recenzji: r. Zaakceptowano do druku: r. Received: Revised: Accepted: