łodyga zawi zuje jeden owoc, a ze stu owoców tylko 10 jest zdolnych do kiełkowania. W hodowli stosuje się wył

Transkrypt

1 Mięta (Mentha L.) rodzaj rolin z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae Lindl., wargowych), o silnym, charakterystycznym zapachu (nie zawsze "miętowym"). Występuje głównie w strefie umiarkowanej półkuli północnej, ale również w Australii i Tasmanii. Znanych jest ok. 40 gatunków (oraz duża ilo ć mieszańców międzygatunkowych), z czego w Polsce występuje dziewięć. Licie Naprzeciwległe, jajowate lub eliptyczne. Kwiaty Drobne. Biotop Ronie dziko zazwyczaj w pobliżu zbiorników wodnych, w rowach itp., niektóre gatunki i mieszańce s uprawiane. Z lici m.in. mięty pieprzowej (łac. Mentha piperita, ang. peppermint) pozyskiwany jest olejek miętowy zawieraj cy mentol, wykorzystywany w przemyle perfumeryjnym, farmaceutycznym, spożywczym (m.in. do wyrobu słodyczy i ciast) oraz tytoniowym. Li cie mięty zielonej (łac. Mentha spicata, ang. spearmint) używane s chętnie bezpo rednio jako przyprawa, a także stosowane s jako dodatek aromatyzuj cy do gumy do żucia i past do zębów. 1 / 8

2 Mięcie przypisywane s właciwoci magiczne. Jej napary odgonić maj złe myli, a zawiza na na supełki w jedwabiu i włożona do łóżka zapewnić ma wierno ć małżeńsk. Ciekawostki Nazwa rodzaju Mentha pochodzi z greckiego od imienia nimfy Mintho (Mente, Menthe), zamieszkujcej Podziemia i będcej kochank Hadesa. Ten chcc j uchronić przed zazdroc i i prze ladowaniami Persefony (żony) zamienił nimfę w ro linę 'miętę'. W Rzymie Mente stała się bogini personifikuj c ludzki rozum. Zdaniem Pliniusza mięta pobudzała działalno ć mózgu, dlatego adepci filozofii w Rzymie nosili wianki ze wieżej mięty. (Najpopularniejsza u nas m. pieprzowa (m. lekarska) nie była znana w starożytno ci.) Roliny z rodzaju mięta były używane już w starożytnych Chinach i Egipcie (po raz pierwszy wymieniona w papirusie Ebersa). Egipcjanie oprócz wła ciwoci leczniczych wykorzystywali miętę przy balsamowaniu zwłok. W medycynie Pliniusz zalecał napar z mięty jako łagodzcy migrenę, skutecznie przeciwdziała małym niedyspozycjom układu pokarmowego (m.in. przy zaburzeniach trawienia, skurczach żoł dka, kolce jelitowej, braku łaknienia, chorobach w troby i dróg żółciowych). Zapach mięty orze ź wia, ziele ma wła ciwo ci rozkurczowe i wiatropędne, a także dezynfekuj 2 / 8

3 ce. W okresie redniowiecza wykorzystywano miętę przede wszystkim wg zaleceń Awicenny. Mięta pieprzowa, mięta lekarska (Mentha piperita L.) - gatunek byliny należcy do rodziny jasnotowatych. Spontaniczny mieszaniec międzygatunkowy mięty nadwodnej (M. aquatica) i mięty zielonej (M. spicata) powstały prawdopodobnie w Anglii i tam wprowadzony do uprawy w XVIII w.[1], pocz tkowo w hrabstwie Sureey, a potem w okręgu Mitcham. Tam też zaczęto go uprawiać i z tego terenu pochodzi pierwszy opis zawarty w "Ray, 1724 Synopsis Methodica Stirpium Britannicarum table 10. figure 2. p. 234". W Polsce jest ro lin uprawn, czasami dziczej c (efemerofit). Inne nazwy: miętkiew, miętkiewa. Pokrój Zielna rolina o pokroju krzewiastym do 90 cm wysokoci, wytwarzajca poziome kłcza tuż pod poziomem gruntu (białe) lub powierzchniowe (zielone) (w zależno ci od wilgotno ci podłoża). Łodyga Wzniesiona, gałęzista (rozgałęziajca się w okółkach lici), 4-kanciasta, o rzadkim owłosieniu na kantach, zielona do brunatnobr zo wej w zależno ci od odmiany, o pustych międzywęzłach lub wypełnionych rzadk parenchym. Mięta 'czarna' Licie Ulistnienie nakrzyżległe, licie na wyraźnych, krótkich ogonkach, lancetowatojajowate do podługojajowatych, zaostrzone, nierównomiernie ostro piłkowane. Z wierzchu ciemnozielone, spodem ja niejsze, z obu stron gruczołkowato, żółto kropkowane. Kwiaty W nibyokółkach, zebrane w ktach lici, tworzce nibykłos o walcowatym kształcie. Kwiaty 3 / 8

4 drobne, 5-6 mm długo ci, obupłciowe lub tylko słupkowe, różowe, czerwonawe do liliowych, kielich rurkowaty o 5 z bkach, nerwowy, lekko bruzdkowany od wystaj cych nerwów i gruczołkowato kropkowany. Pręciki cztery, fioletowe, krótsze od korony. Owoce Rozłupnia rozpadajca się na cztery rozłupki. W rzeczywistoci mieszaniec jest praktycznie bezpłodny, najczę ciej jedna łodyga zawi zuje jeden owoc, a ze stu owoców tylko 10 jest zdolnych do kiełkowania. W hodowli stosuje się wył cznie rozmnażanie wegetatywne z podziału ro lin lub podziału kł czy. Rolina lecznicza Surowiec zielarski : Lić mięty pieprzowej (Folium Menthae piperitae), którego głównymi składnikami s : olejek miętowy, kwas askorbinowy (25 mg%), karoten (do 40 mg%), rutyna (14 mg%), apigenina, betaina, kwas oleanowy i ursulowy. Przetwór : olejek miętowy (Oleum Menthae piperitae), w skład którego wchodz: mentol (monoterpen), który oddziałuje na receptory zimna, wywołuj c uczucie chłodu; mentofuran, menton, octan mentolu, walerianian mentolu, felandren, pinen, cyneol, piperyton, jasmon, garbniki (6-12%), flawonoidy. Działanie : Licie zwiększaj wydzielanie soku żołdkowego, pobudzaj wytwarzanie żółci, usprawniaj pracę jelit. Stosowane s jako rodek wiatropędny, przy zaburzeniach trawienia, w schorzeniach w troby i dróg żółciowych. Maj także wła ciwo ci przeciwbakteryjne i nieznacznie uspokajaj ce. Olejek miętowy ma podobne, ale silniejsze działanie, szczególnie jako rodek odkażaj 4 / 8

5 cy i uspokajaj cy. Stosowany zewnętrznie w nieżycie nosa, do inhalacji przy nieżytach gardła i oskrzeli. Stanowi także składnik preparatów do użytku wewnętrznego przy zapaleniu dróg żółciowych i w schorzeniach w troby lub jelit. Rolina kosmetyczna: Mentol jest podstawowym surowcem do produkcji pasty do zębów, płynów do ust, kremów do masażu, dodatków do kpieli i innych kosmetyków. Menton natomiast jest wykorzystywany jako składnik perfum. Rolina przyprawowa Rolina miododajna Ciekawostki Choć wzmianki i mięcie znajduj się już w starożytnych pismach, mięta pieprzowa została odkryta około 350 lat temu w Anglii. Powstała ona ze spontanicznego zmieszania się dwóch gatunków: mięty nadwodnej i mięty zielonej. Szybko została wprowadzona do uprawy i rozpowszechniła się w Europie. Nazwa Mentha pochodzi od greckiej nimfy Mintho, podziemnej kochanki Hadesa, który, chcc uchronić j przed zazdro ci żony, zamienił j w ro linę mięty. Znane w starożytnoci odmiany mięty uważano za rodki do rozjaniania umysłu, dlatego też adepci filozofii nosili na głowie wieńce z jej li ci. Napar z mięty polecany był też na migrenowe bóle głowy. Egipcjanie używali mięty do balsamowania zwłok. W Polsce często bywa mylona z mięt dziko rosnc. Te dwie odmiany można odróżnić po smaku - mięta dzika ma smak szczypicy, a mięta pieprzowa chłodzcy. Charakterystyka 5 / 8

6 Jest rolin wieloletni, choć długo uprawiana w jednym miejscudziczeje. Osiga od 30 do 90 centymetrów wysokoci. Ma ciemnozielone licie i łodygi, na dolnej stronie licie maj kolor czerwonawo-fioletowy. Licie maj zbkowane brzegi i s ostro zakończone, układaj się na łodydze naprzeciwlegle. Kwitnie drobnymi, fioletowymi kwiatami. Jako mieszaniec nie wytwarza owoców do rozmnażania. Zazwyczaj powstaje jeden owoc na łodygę, a tylko co dziesity owoc zdolny jest do kiełkowania. Uprawa Należy j uprawiać w miejscach słonecznych o wilgotnej, żyznej glebie, bogatej w wapń i próchnicę. Co 4 lata należy j przesadzać na nowe miejsce. Nowe roliny uzyskuje się przez podział kłczy. Licie należy zbierać, gdy tylko pojawi się pki kwiatowe, zwykle w drugiej połowie czerwca. Zbiór powtarza się po odro nięciu roliny. Zbiory lici należy przeprowadzać w pogodny dzień. Rolinę cina się pozostawiajc 5-centymetrowy pęd. Licie osmykuje się i suszy w ocienionym miejscu, o dużym przepływie powietrza. Nie wolno zbierać lici porażonych rdz miętow - wiadcz o niej pomarańczowo-brunatne plamy na łodygach i dolnej stronie li ci. Skład i działanie Licie mięty pieprzowej zawieraj: olejek lotny (mentol, mentofuran, menton, octan mentolu, walerianian mentolu, felandren, pinen, cyneol, piperyton, tymol, karwakrol, seskwiterpeny, jasmon, garbniki (6-12%), flawonoidy), kwas askorbinowy, karoten, rutyna, apigenina, betaina, kwas oleanowy i ursulowy. Zawiera także witaminę C i A oraz żelazo, wapń, potas, magnez. Pobudza czynno ci trawienne żołdka i poprawia apetyt. Stosowany jako rodek wiatropędny oraz żółciopędny. Polecany w skurczach żołdka, kolce jelitowej, chorobach w troby i dróg żółciowych (kamicy żółciowej, żółtaczce). Ze względu na działanie uspokajajce pomocny w leczeniu bezsennoci, migreny, nerwobóli i 6 / 8

7 drgawek nerwowych. Działa rozkurczowo na mięnie gładkie, bywa więc pomocny w dolegliwociach menstruacyjnych. Badania potwierdziły jego skutecznoć w łagodzeniu objawów Zespołu Jelita Drażliwego. 79% dorosłych odczuło znaczn ulgę w bólu. W drugim badaniu zastosowano kontrolę placebo i 75% dzieci cierpi cych na zespół drażliwego jelita odczuło poprawę. Ma również właciwoci odkażajce i lekko znieczulajce, dzięki czemu może być stosowany na obrzęki i owrzodzenia oraz bóle ucha. Używany jest również do płukania ust w stanach zapalnych jamy ustnej. Pomocny w leczeniu nieżytu nosa, w inhalacjach przy nieżytach oskrzeli i gardła. Pomoże również w zwykłym przeziębieniu, ponieważ rozrzedza luz oraz działa łagodzco na bolce gardło. Stosowany jest jako przyprawa podczas gotowania potraw, ze względu na przyjemny smak i aromat. Przeciwwskazania Choć mięta stosowana z umiarem nie powoduje efektów ubocznych, ze względu na duża iloć substancji czynnych, wszystkie zioła należy przyjmować z rozwag. Szczególnie należy uważać podczas stosowania skoncentrowanych olejków mięty - ich przedawkowanie może powodować bóle brzucha, wymioty, problemy z równowag a także reakcję alergiczn. Mentol może być szczególnie niebezpieczny dla dzieci. Jeli jeste w ciży lub karmisz piersi, skonsultuj z lekarzem chęć przyjmowania preparatów z mięt. Mięty nie powinny spożywać osoby cierpice na chorobę refluksow przełyku (GERD) - rozluź nia ona zwieracz zamykaj cy powrót tre ci żoł dka do przełyku, co może nasilać objawy choroby. Badania na myszach wykazały, że olejek z mięty pieprzowej zwiększa wchłanianie stosowanych zewnętrznie leków na raka. Jest zbyt wczenie na interpretację tych wyników, ale powinno się unikać stosowania mięty pieprzowej razem innymi 7 / 8

8 rodkami miejscowymi. Sposób użycia Napar - łyżkę lici mięty pieprzowej zalać szklank wrztku, zaparzać pod przykryciem 10 minut, odcedzić. Pić 2-3 razy dziennie po szklance, najlepiej pół godziny przed posiłkiem. Okład - Rozparzone wrztkiem ziele zawinć w gazę i przykładać pod ceratk na chore miejsce. Nalewka - można spożywać ok. 40 kropel do 3 razy dziennie. Przyprawa - można dodawać zarówno do deserów jak i gotowanych potraw. {jcomments off} 8 / 8