Jabłka do przechowania

Transkrypt

1 Jabłka do przechowania Jakie są oceny odnośnie dotychczasowej jakości jabłek i jakie zagrożenia prognozują fachowcy odnośnie do kondycji tych owoców, jeśli chcielibyśmy przeznaczyć je na długie przechowanie informuje dr Krzysztof Rutkowski z Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach. Światowej sławy specjalista, podpowiada także, w jaki sposób postępować, aby przeważający udział tegorocznego zbioru jabłek stanowiły deserowe wysokiej klasy. Czy tegoroczna aura może mieć wpływ na pogorszenie trwałości przechowalniczej owoców? K.R.: Z pewnością tak, przy czym jej wpływ będzie zależał również od wielu innych czynników. Po pierwsze należy pamiętać, że na jakość tegorocznych owoców wpływają również ubiegłoroczne warunki panujące w okresie wegetacji. Po drugie nierozerwalnie z tematem suszy związane jest nawadnianie, tzn. jego obecność, system (nadkoronowy czy kroplowy) i w końcu wydajność, tak by zapewnić zaspokojenie potrzeb drzew. Jednakże, nie chciałbym zabierać w tej kwestii wiążącego stanowiska, a odsyłam raczej do prof. dr hab. Waldemara Tredera, niekwestionowanego autorytetu z zakresu nawodnienia. Drugim problemem, poza suszą, mogą być uszkodzenia słoneczne owoców istotnie wpływające na pogorszenie jakości i trwałości przechowalniczej jabłek. Niestety ostatnio pojawiły się również problemy z uszkodzeniami gradowymi. W tym miejscu należy stwierdzić, że jak wskazują doświadczenia poprzednich lat, umieszczanie w obiektach owoców uszkodzonych najczęściej tylko generuje koszty związane z ich przechowywaniem. Wzrastają także koszty zbiorów, a jakość owoców po przechowywaniu bywa nieakceptowalna przez odbiorców. W III dekadzie czerwca obserwowaliśmy na drzewach poparzone przez słońce jabłka. Jakie podjąć kroki, aby wyeliminować ryzyko przegrzania plonu? K.R.: W przypadku wystąpienia oparzeń słonecznych niewiele już można zrobić. Należy jednak zwrócić szczególną uwagę na zbiór, by do obiektów przechowalniczych nie trafiły uszkodzone owoce. Jak wielokrotnie zwracałem uwagę, im uszkodzenia są poważniejsze, tym łatwiej jest wyeliminować te jabłka. Sytuacja się komplikuje, gdy doszło do uszkodzeń, a nie są one łatwo dostrzegalne przez osoby zbierające owoce. W takich przypadkach bardzo pomocnym narzędziem może okazać się test skrobiowy. Jeżeli w wyniku przeprowadzenia testu otrzymamy nazwany przeze mnie połówkowy rozkład skrobi (fot. 1), to mamy praktycznie pewność, że doszło do uszkodzenia słonecznego. Umieszczenie takich owoców w obiekcie przechowalniczym będzie skutkowało pojawieniem się problemów, o których już wcześniej wspominałem. Czy można zatem ograniczyć ryzyko wystąpienia oparzeń? K.R.: W sadownictwie praktykuje się wiele metod, wśród nich chociażby zastosowanie siatek czy opryskiwanie drzew glinką kaolinową lub innymi preparatami, np. na bazie wosków. W niektórych krajach, np. Włoszech do schładzania owoców i drzew stosuje się nadkoronowe systemy nawodnieniowe. Skuteczność tych metod bywa jednak różna. Najlepszą, metodą zapobiegania oparzeniom słonecznym na jabłkach jest unikanie wystawiania ich na promieniowanie słoneczne poprzez odpowiednie cięcie i formowanie koron. Należy jednak pamiętać, że ograniczenie ryzyka przegrzania owoców jest często poza zasięgiem sadownika, ponieważ nie ma on wpływu na przebieg warunków pogodowych, a skuteczność podejmowanych kroków może być ograniczona. Jaki wpływ na przydatność przechowalniczą owoców będą miały opady, jeśli wystąpią po tak długiej suszy? K.R.: Wszystko będzie zależało od tego jaki wpływ na jakość i wzrost owoców wywołała susza i kiedy wystąpią opady. Jeżeli po długiej suszy wystąpią opady deszczu i będzie to w okresie przedzbiorczym, to dla przykładu na odmianie Gala lub Ligol mogą pojawić się problemy z pękaniem owoców (fot. 2). Tego typu problemy niejednokrotnie obserwowaliśmy, zatem jeżeli stwierdzamy chociażby w teście skrobiowym, że owoce odmiany Gala zaczynają dojrzewać i nadają się do zbioru, to w przypadku zapowiedzi opadów deszczu po suszy, należy dołożyć wszelkich starań by zebrać owoce przed nadejściem opadów. Dość często podczas suszy obserwujemy umiarkowany wzrost wielkości Przy pojawieniu się warunków korzystnych do wzrostu, zwłaszcza przy szybkim jego tempie, mogą pojawić się mikrospękania, które znacznie zwiększają ryzyko infekcji, w efekcie wystąpienia chorób grzybowych podczas przechowywania A jak zachowywać się mogą podczas przechowywania owoce, jeśli wysoka temperatura i brak opadów utrzymają się dłużej? K.R.: Trudno jest jednoznacznie przewidzieć zachowanie takich owoców, ale należy pamiętać, że szczególnie w takich sezonach konieczne jest wykonanie analiz stopnia dojrzałości i jakości owoców trafiających do obiektów przechowalniczych. Na podstawie pomiarów, chociażby jędrności i zawartości ekstraktu w owocach, można będzie wnioskować co do potencjalnej trwałości przechowalniczej. Warto również wykonać analizy składu mineralnego owoców w celu stwierdzenia ewentualnych zagrożeń rozwoju chorób fizjologicznych związanych z zawartością wapnia. Jego akumulacja w owocach jest bowiem ściśle związana z przebiegiem warunków pogodowych. Pamiętajmy również, że po suchym i upalnym sezonie wzrasta podatność jabłek na oparzeliznę powierzchniową. Jakie kroki należy podjąć, aby ustrzec owoce przed niekorzystnym wpływem stresowych warunków atmosferycznych? K.R.: Jest to bardzo trudne pytanie, ponieważ często sadownicy są bezradni w stosunku do panujących warunków atmosferycznych. Oczywiście można próbować ograniczać skutki potencjalnych zjawisk takich jak susza, gradobicia, czy silna operacja słoneczna, ale należy przede wszystkim kalkulować koszty poszczególnych działań i możliwe korzyści z nich płynące. Jednocześnie należy bezwzględnie przestrzegać zasady, że niezależnie od tego czy zastosowano jakiekolwiek kroki by przeciwdziałać warunkom stresowym w okresie wegetacji, owoce trafiające do obiektów przechowalniczych, zwłaszcza tych nowoczesnych i o dużej pojemności składowej, muszą być w pełni zidentyfikowane. Mam tu na myśli ocenę stopnia dojrzałości i podstawowe cechy jakościowe. W którym okresie sezonu susza szczególnie odbija się na plonie? fot. 1, 2 K. Rutkowski Fot. 1. Rozkład skrobi typowy dla jabłek z uszkodzeniami słonecznymi Fot. 2. Pękanie owoców K.R.: Woda potrzebna jest w całym okresie wegetacji. Jak wykazują dane literaturowe w czasie jego trwania występuje duże dobowe zróżnicowanie zużycia wody przez jabłonie. Wzrasta ono od kwietnia do lipca by następnie maleć w sierpniu i wrześniu. Analizę zagrożeń związanych z suszą pozostawiam jednak ekspertom z dziedziny nawadniania. Jakich rad udzieliłby Pan producentom, aby uniknęli błędów w przygotowaniu owoców do przechowania? K.R.: Należy pamiętać, że na jakość owoców podczas zbioru wpływają praktycznie dwa sezony wegetacyjne. Wielu problemów nie da się uniknąć, a także nie da się zniwelować wszystkich niekorzystnych zjawisk występujących w sadzie. Najważniejsza jest jednak świadomość, czy wystąpiły niekorzystne zjawiska mogące mieć wpływ na kształtowanie jakości Wydaje mi się, że próby zapominania o niekorzystnych zjawiskach są jedną z przyczyn strat przechowalniczych. Mam tu na myśli chociażby występowanie w okresie zbioru owoców przymrozków, czy wręcz mrozów, które zbyt często są traktowane jakby nic się nie stało. Jak już wielokrotnie wspomniałem, niezależnie od tego co się wydarzyło w okresie wegetacji, jak bardzo precyzyjnie udało się wyznaczyć i przeprowadzić zbiór owoców, bezwzględnie należy identyfikować dojrzałość i jakość owoców pochodzących z poszczególnych terminów zbioru, ale również uwzględniając zmienność wynikającą z lokalizacji sadów, czy nawet kwater. Co należy pod tym względem zrobić w lipcu sierpniu...? K.R.: W lipcu i sierpniu zaczynają dojrzewać jabłka wczesnych odmian. Nie są one jednak przeznaczane do przechowywania lecz trafiają głównie na rynek owoców świeżych. Dla jabłek jesiennych i zimowych odmian to okres wzrostu owoców, a jednocześnie kształtowania się rumieńca i innych cech jakościowych. W tym czasie w sadach wykonywane są zabiegi ochrony i nawożenia. Zalecenia w tym zakresie pozostawiam ekspertom, jednak z punktu widzenia przydatności i trwałości przechowalniczej chciałbym jedynie zwrócić uwagę na rozsądek w stosowaniu preparatów zawierających substancje o działaniu hormonalnym lub będące prekursorami szlaków metabolicznych. Również intensywne lub ograniczone nawożenie powinno być brane pod uwagę oceniając potencjalną trwałość przechowalniczą a jak postępować we wrześniu-październiku? K.R.: We wrześniu i październiku następuje zbiór jabłek do przechowywania, to też ostatni czas na finalizowanie zabiegów by poprawić trwałość przechowalniczą, w tym zabiegów przeciwko chorobom przechowalniczym. Te zagadnienia pozostawiam jednak specjalistom od ochrony i szeroko rozumianej agrotechniki. Pamiętajmy również, że gdy wykonamy cięcie letnie, którego celem jest odsłonięcie owoców znajdujących się wewnątrz korony, wówczas w przypadku silnej operacji słonecznej może to skończyć się poważnymi uszkodzeniami słonecznymi Przystępując do zbioru jabłek należy określić jego strategię uwzględniającą kolejność dojrzewania owoców poszczególnych odmian, wielkość plonu i dostępność pracowników do zbioru. v

2 2 Jakie są specjalne zalecenia odnośnie wyznaczenia optymalnego terminu zbioru? K.R.: Zasadniczo można powiedzieć, że w tym temacie nie pojawiło się nic nowego od wielu lat. Próby przekonania sadowników do zasadności wyznaczania terminu zbioru bardzo często pozostają w sferze niespełnionych marzeń. Pomimo to, gorąco namawiam by każda partia owoców trafiająca do przechowywania była oceniona pod kątem jakości, zwłaszcza przy planowaniu długiego przechowywania i/lub eksportu owoców na dalekie rynki. Brak danych odnośnie dojrzałości owoców, ich jakości (jędrności i zawartości ekstraktu) czy składników mineralnych praktycznie uniemożliwia późniejszą interpretację pojawiających się problemów. Bez tej wiedzy niemożliwa jest również ocena potencjalnej trwałości przechowalniczej i podatności na występowanie chorób fizjologicznych. Optymalizacja terminu zbioru musi uwzględniać kilka wskaźników w tym test skrobiowy, produkcję etylenu, zawartość ekstraktu, czy jędrność Nie wszystkie są w jednakowym stopniu przydatne do określenia stopnia dojrzałości jabłek, ale wszystkie z nich pozwalają na ocenę potencjalnej przydatności i trwałości przechowalniczej. Jak postępować z jabłkami bezpośrednio po zbiorze? K.R.: Jabłka po zbiorze powinny zostać jak najszybciej umieszczone w komorze przechowalniczej i schłodzone. Należy przy tym zwrócić szczególną uwagę na rzeczywistą temperaturę owoców a nie temperaturę w komorze przechowalniczej. Zbyt często w rozmowach z zarządzającymi obiektami przechowalniczymi pojawiają się wątpliwości dotyczące tempa schładzania Większość z nich uważa, że nawet duże partie owoców o wysokiej temperaturze są schładzane do niskiej temperatury w ciągu zaledwie jednej doby. Zapomina się, że wskazania na wyświetlaczach informują jedynie o temperaturze samej czujki. Oczywiście podczas przechowywania, przy prawidłowych: ustawieniu opakowań w komorze, obiegu powietrza i pracy urządzeń jest to praktycznie temperatura Jednakże w okresie zbiorów mogą wystąpić znaczne rozbieżności pomiędzy wskazywaną temperaturą na wyświetlaczu, a temperaturą Do jakiej temperatury schładzać owoce po zbiorze i w jakim tempie? K.R.: Zdania na ten temat są podzielone. Według mnie przede wszystkim należy zachować rozsądek. Zakłada się, że owoce powinny jak najszybciej zostać schłodzone do temperatury poniżej 4,5 C, a niektórzy wręcz wskazują na konieczność schłodzenia praktycznie do temperatury przechowywania w czasie godzin. Należy pamiętać, że efektywność schładzania zależy od kilku czynników, w tym: temperatury początkowej owoców, temperatury medium chłodzącego (powietrza) i prędkości przepływu powietrza przez opakowania i owoce. Zatem jeżeli owoce są nagrzane do wysokiej temperatury, a prędkość i wydajność powietrza z chłodnicy jest określona, to efektywne schładzanie uzyskamy przez znaczące obniżenie temperatury powietrza. Jeżeli temperatura będzie zbyt niska dojdzie do uszkodzeń chłodowych Przestrzegam również przed odwrotną sytuacją, a mianowicie schładzaniem owoców do temperatury 8 1 C i zapełnieniem całej komory w takiej temperaturze. Próba obniżenia temperatury takiej komory do optymalnej dla przechowywania może trwać nawet kilka tygodni, co będzie skutkowało szybką utratą jakości przechowywanych jabłek. Czy są specjalne wskazania dotyczące modyfikacji atmosfery przechowalniczej w komorach, w których składowane są jabłka poddane w trakcie sezonu wysokiej temperaturze? K.R.: Decydując się na przechowywanie owoców w kontrolowanej atmosferze należy pamiętać, że do komór powinny trafić jedynie owoce najwyższej jakości. Największym popełnianym błędem, jest już wspomniane nic się nie stało. Dotyczy to zarówno upałów, jak i przymrozków w okresie zbiorów. Tego typu zachowanie miało niejednokrotnie miejsce w ostatnim sezonie przechowalniczym. Do kontrolowanej atmosfery trafiały owoce, które praktycznie charakteryzowały się jędrnością konsumpcyjną. Na efekty takich działań nie trzeba było długo czekać. Dość szybko pojawiły się problemy z rozwojem chorób fizjologicznych, w tym rozpadów. Należy również pamiętać, że ustalając na bardzo niskim poziomie stężenie tlenu w komorach przechowalniczych przy braku kalibracji analizatorów, możemy doprowadzić do uszkodzeń związanych z fermentacją Jak 1-MCP wpływa na przechowywanie przegrzanych jabłek? K.R.: 1-metylocyklopropen to związek hamujący dojrzewanie owoców, dzięki przyłączaniu się do receptorów etylenu, hamując jego syntezę. Jego skuteczność w utrzymaniu jędrności i kwasowości jabłek została wielokrotnie potwierdzona zarówno w badaniach, jak i praktyce sadowniczej. Jednakże traktowanie pozbiorcze jest efektywne tylko wtedy, gdy zostanie wykonane zgodnie z zasadami. W przypadku przegrzanych jabłek problem może dotyczyć jędrności. Nawet gdy owoce do traktowania będą w odpowiednim stadium dojrzałości, ale ich jędrność będzie niska, to jego efektywność w utrzymaniu jakości będzie bardzo niska. Czy zaleca Pan stosowanie tego związku? K.R.: Tak, polecam stosowanie tego związku w przechowalnictwie, ponieważ według mnie to doskonałe narzędzie do utrzymania wysokiej jakości owoców i warzyw. Jego skuteczność w ograniczeniu dojrzewania jabłek potwierdzają wyniki badań prowadzonych w Pracowni Przechowalnictwa skierniewickiego Instytutu. Uwzględniając fakt, że początki technologii sięgają połowy lat 9. ubiegłego wieku, kiedy to w 1996 r. E. Sisler i S. Blankenship opatentowali cyklopropeny jako inhibitory etylenu, należy stwierdzić, że zespół Pracowni Przechowalnictwa i Fizjologii Pozbiorczej Instytutu Ogrodnictwa (dawniej Pracowni Przechowalnictwa Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa) to pionierzy pozbiorczego traktowania owoców w Polsce. Skuteczność 1-MCP w opóźnieniu starzenia się kwiatów ciętych i dojrzewaniu owoców klimakterycznych została potwierdzona w badaniach i wynika ona z oddziaływania na procesy związane z produkcją i wrażliwością na etylen. 1-MCP przyłącza się do receptorów etylenu w membranach komórkowych hamując w ten sposób syntezę etylenu. Po raz pierwszy, na skalę komercyjną 1-MCP (pod nazwą EthylBlock ) został użyty w 1999 r. do utrzymania świeżości kwiatów ciętych przez firmę Floralife. Następnie firma AgroFresh wprowadziła na rynek preparat pod nazwą Smart- Fresh TM (SF), który znalazł zastosowanie w ograniczeniu dojrzewania owoców i warzyw. Dynamiczny rozwój badań, których wyniki potwierdzały skuteczność 1-MCP w utrzymaniu jakości, spowolnieniu dojrzewania i ograniczeniu niektórych chorób fizjologicznych spowodowały, że do 25 r. zarejestrowany był on już niemal w 2 krajach świata. W zależności od kraju rejestracja obejmowała między innymi następujące gatunki owoców i warzyw: jabłka, morele, awokado, kiwi, mango, melony, nektaryny, brzoskwinie, papaję, gruszki, paprykę, śliwki i pomidory. Obecnie w Polsce zarejestrowane są dwa preparaty do traktowania jabłek, tj. SmartFresh TM i FruitSmart. Standardowa procedura traktowania owoców 1-MCP zakłada zbiór produktów w optymalnym terminie, schłodzenie ich po zbiorze i po około 5-6 dniach 24 godzinne traktowanie ich w szczelnej komorze przechowalniczej przy użyciu specjalnego generatora. Następnie po usunięciu z komory generatora owoce można przechowywać zarówno w warunkach normalnej (NA), jak i kontrolowanej atmosfery (KA). Wieloletnie wyniki badań wskazują na istotne ograniczenie spadku jędrności i kwasowości jabłek w stosunku do owoców nietraktowanych, przechowywanych w tych samych warunkach. Efekt jest znacznie silniejszy gdy po traktowaniu 1-MCP owoce przechowuje się w KA. Poza utrzymaniem jędrności i kwasowości, traktowanie jabłek 1-MCP istotnie ogranicza i opóźnia występowanie oparzelizny powierzchniowej. W wielu przypadkach przyczynia się również do ograniczenia strat związanych z rozwojem gorzkiej zgnilizny, co jest efektem spowolnienia dojrzewania owoców, a nie przeciwgrzybowym działaniem preparatu. Z całą stanowczością należy jednak stwierdzić, że tylko zachowanie wymaganych rygorów technologicznych gwarantuje skuteczność pozbiorczego traktowania. Podstawowymi czynnikami wpływającymi na skuteczność 1-metylocyklopropenu w ograniczeniu niekorzystnych zmian jakościowych jest odpowiednia dojrzałość owoców podczas zbioru i traktowania ich tą substancją w ściśle określonym terminie po zbiorze. Istotnym czynnikiem wpływającym chociażby na opóźnienie wystąpienia oparzelizny powierzchniowej jest zastosowane stężenie. Zalecam, aby było ono optymalne, czyli zgodne z podanym przez producenta środka. Na podstawie moich obserwacji podejmowanych w praktyce sadowniczej działań niezmiennie twierdzę, że w celu ograniczenia ryzyka niewłaściwego stosowania 1-MCP do pozbiorczego traktowania powinno ono odbywać się pod nadzorem wyspecjalizowanych w tym zakresie osób. Owoce muszą być scharakteryzowane pod względem dojrzałości i cech jakościowych, co powinno również być udokumentowane. Od czego zależy trwałość owoców w obrocie handlowym? K.R.: Trwałość owoców, zarówno przechowalnicza, jak i w obrocie handlowym, zależy od czynników przed- i pozbiorczych. Do czynników przedzbiorczych należy zaliczyć wszystkie występujące podczas sezonu wegetacyjnego, które wpływają na kształtowanie jakości Poza stałymi niezmiennymi w kolejnych sezonach, tj. odmiana, podkładka, gleba, itp., należy uwzględniać zmienne zależne i niezależne od sadownika. Do zależnych zaliczyłbym zabiegi agrotechniczne tj. cięcie drzew, przerzedzanie zawiązków, nawadnianie, nawożenie, czy w końcu ochronę przed chorobami i szkodnikami. Do niezależnych warunki pogodowe, których wystąpienie istotnie wpływa na kondycję owoców podczas zbiorów. Wśród nich będą zarówno te pozytywnie, jak i negatywnie wpływające na cechy jakościowe jabłek. W ostatnich sezonach coraz bardziej dokuczliwe dla sadowników są te ograniczające trwałość przechowalniczą, a mianowicie: susza, wysoka temperatura, silna operacja słoneczna. Czynniki te powodują, że są problemy z właściwym wybarwianiem się owoców, powstają uszkodzenia słoneczne, pojawia się szklistość miąższu i znacząco wzrasta podatność owoców na występowanie oparzelizny powierzchniowej. W wyniku tego do obiektów przechowalniczych nierzadko trafiają owoce, które nie powinny się tam znaleźć. Są w zaawansowanej dojrzałości, a występowanie szklistości czy gorzkiej plamistości podskórnej istotnie ogranicza ich przydatność do długiego przechowywania. Również wzrost podatności na oparzeliznę powierzchniową powinno wymuszać skracanie okresu przechowywania jabłek. Zastosowanie nowoczesnych technologii przechowalniczych wymusza stosowanie się do zaleceń dotyczących zarówno optymalizacji terminu zbioru, jak i warunków przechowywania. Tylko owoce zebrane w optymalnym fizjologicznie terminie zbioru mogą być przeznaczone do długotrwałego przechowywania i być brane pod uwagę przy planowaniu ich sprzedaży na dalekie rynki. Należy jednak pamiętać, że nawet najnowocześniejsze technologie niskotlenowe nie zapewniają przechowywania poszczególnych odmian przez dowolny czas. Praktycznie każda odmiana (grupa odmian) charakteryzująca się wysoką jakością wyniesioną z sadu, ma swoją określoną trwałość przechowalniczą. Gdybyśmy chcieli uszeregować technologie przechowalnicze dające wzrost trwałości przechowalniczej to najniższa jest w chłodni z normalną atmosferą (NA), potem kontrolowana atmosfera o standardowym składzie (KA), następnie tzw. ULO (czyli o składzie 1,2 1,5% tlenu i dwutlenku węgla), a następnie cały szereg technologii ekstremalnie niskotlenowych, których ze względu na kontrolowany proces możemy podzielić na następujące technologie wykorzystujące: zjawisko fluorescencji chlorofilu, pomiar współczynnika oddychania owoców pomiar etanolu w owocach pomiar etanolu w atmosferze przechowalniczej. Wszystkie te technologie zakładają osiągnięcie warunków oddychania beztlenowego przez owoce, a następnie, w zależności od specyfiki technologii, pozwolenie lub nie na nagromadzenie się określonej ilości alkoholu w przechowywanych jabłkach. Praktycznie niezależnie od specyfiki poszczególnych technologii ekstremalnie niskotlenowych dają one możliwość istotnego wydłużenia okresu sprzedaży Do każdej z wymienionych technologii (od NA do ekstremalnie niskotlenowych) możemy zastosować pozbiorcze traktowanie jabłek 1-metylocyklopropenem, czyli 1-MCP. Korzyść jaka płynie z takiego traktowania to dodatkowe wydłużenie okresu przechowywania. Z dużym uproszczeniem można założyć, że traktowanie pozbiorcze jabłek 1-MCP daje nam przeskok technologiczny o jeden w górę. Zatem traktując jabłka po zbiorze i przechowując w warunkach NA przy prawidłowo zebranych owocach (w optymalnym dla odmiany terminie) powinniśmy uzyskać trwałość porównywalną z nietraktowanymi owocami i przechowywanymi w KA. Umieszczenie traktowanych owoców w KA daje podobne efekty jak przechowywanie nietraktowanych w ULO, itd. Jeżeli dołożymy do tego fakt, że z reguły traktowanie daje znaczne zwiększenie trwałości owoców podczas obrotu towarowego, to odpowiedzialnie wykorzystując wszystkie dostępne narzędzia technologicznie można bez problemów planować eksport jabłek na dalekie rynki. Należy jednak w tym miejscu kolejny raz przypomnieć, że jeżeli jakość wejściowa owoców w momencie zbioru jest niska i/lub zostały popełnione błędy technologiczne, zarówno te związane z warunkami przechowywania, jak i traktowaniem pozbiorczym, to próba wysłania takich owoców na dalekie rynki skończy się porażką. Jak już wspomniałem wcześniej na efektywność traktowania owoców 1-MCP wpływa dojrzałość owoców, czas jaki upływa od zbioru do traktowania i dawka substancji czynnej. Dziękuję za rozmowę

3 3 Z polskim jabłkiem w świat Pod względem produkcji jabłek na świecie plasujemy się w grupie liderów. Tonaż, tym bardziej w perspektywie i wg prognoz (w 216 r. 4, 4,15 mln. ton), jest doprawdy imponujący. Jednak naszym największym problemem jest jakość Pod względem pewnych parametrów przyczyną niepowodzeń są najczęściej warunki klimatyczne, na które sadownik nie ma wpływu. Dlatego też wszelkie elementy czy metody determinujące jakość, które zależą od czynnika ludzkiego, należy udoskonalać. Tego wymagają od nas nowi kontrahenci i przyszli konsumenci polskich jabłek. Do końca lipca 214 r. wielu polskich sadowników zadowalało się stagnacją produkowali odmiany atrakcyjne tylko dla jednego kierunku zbytu, określonej jakości. Jednak ta monotonia została drastycznie przerwana 1 sierpnia 214 r., kiedy to dotychczasowy odbiorca przeważającej wielkości polskiej produkcji jabłek, Federacja Rosyjska nałożyła embargo na większość towarów pochodzenia roślinnego wytworzonych w Polsce, a zaraz potem w pozostałych krajach Unii Europejskiej. Obowiązuje nas więc podwójne embargo pierwsze, wciąż bezterminowe i drugie przedłużone na razie do końca 217 r. Co będzie po tej dacie, trudno przewidzieć, dlatego też najwyższy czas, jeśli oczywiście dotychczas tego nie zrobiono, na przekwalifikowanie produkcji z myślą o nowych rynkach zbytu jabłek. Rada dotycząca przekwalifikowania produkcji nie ma w podtekście rezygnacji z uprawy jabłoni w celu nasadzeń roślin innego rodzaju. Wprost przeciwnie, wykorzystajmy dotychczas zdobytą wiedzę doskonaląc ją jednak w uprawie nowych odmian i metod wpływających na zwiększenie jakość Dominującymi odmianami jabłek w światowym handlu są Gala, Red Delicious, Golden Delicious, Fuji, Granny Smith, Pink Lady, Braeburn i ich sporty. W Europie znaczenie ma też wciąż jeszcze Idared. Nowi, potencjalni odbiorcy polskich jabłek znajdują się w znacznej odległości dzielącej ich od miejsca produkcji owoców, które muszą w doskonałym stanie pokonać ten dystans, a przypuszczalnie transport lądowy czy morski potrwa podobnie długo. Przedsięwzięcie to będzie zatem bardzo wymagające pod względem produkcji i metod przechowywania oraz transportu jabłek, a także znajomości realiów docelowego rynku, dlatego też tylko niewielka część polskich eksporterów, już dysponująca odpowiednim know how, w tym wypracowanymi przez lata kontaktami, gotowa będzie podjąć wyzwanie. Perspektywiczne rynki W handlu jabłkami rynkami zbytu znaczącymi dla nas mogą okazać się azjatyckie. Warto zwrócić jeszcze uwagę, czego z powodu sytuacji konfliktowych na razie nie zauważają międzynarodowe statystyki, że coraz większy obrót jabłkami odbywa się pomiędzy takimi krajami, jak: Iran, Irak, Turcja, Afganistan, Pakistan i Syria. Jeśli sytuacja polityczno-gospodarcza w tym regionie kiedyś się ustabilizuje, to będzie to region liczący się i mający niemałe znaczenie dla globalnego handlu mówił Mirosław Maliszewski 1 lutego br. podczas 59. Ogólnopolskiej Konferencji Ochrony Roślin Sadowniczych, która odbywała się w Ożarowie Mazowieckim. Ostatnio sprzedawaliśmy już, co prawda nieznaczące ilości jabłek, ale jednak, np. do: Singapuru, Algierii, Zjednoczonych Emiratów, Kanady. Przyczyny tych wyników, jak twierdził M. Maliszewski, tkwiły w braku wcześniejszych kontaktów handlowych, braku odpowiedniej oferty uwzględniającej preferencje i przyzwyczajenia konsumentów, niedostatecznej jakości naszej oferty, niedopracowanej logistyki i nagłej, ogromnej międzynarodowej konkurencji spowodowanej blokadą rynku rosyjskiego. Szczególnym zainteresowaniem naszych eksporterów jabłek cieszą się obecnie Chiny i Wietnam, a także Indie. Jak przedstawiał M. Maliszewski: Indie importujące nawet 2 tysięcy ton jabłek rocznie mają specyficzne wymagania dotyczące zdrowotności tych Z jednej strony chcą, aby zagwarantować swoim konsumentom całkowite bezpieczeństwo dostarczanej żywności, a z drugiej oczekują gazowania jej bromkiem metylu jeszcze przed załadowaniem na statek. Polska prowadzi intensywne negocjacje, aby zamienić bromek na inny preparat, albo zastosować inną, zdrowszą metodę wyeliminowania potencjalnych patogenów. Proponujemy też, aby robić to w porcie wejścia, czyli już na terytorium Indii. Mimo tych utrudnień pierwsze wysyłki do tego kraju już zrealizowano. Inną barierą jest preferowany dobór odmian wynikający zarówno z przyzwyczajeń konsumentów, jak też bardzo specyficzne warunki transportu (słabo rozwinięta sieć drogowa) i handlu detalicznego (wysoka temperatura, duża wilgotność, brak supermarketów wyposażonych w chłodnie). Wietnam Kulisy negocjacji z tym krajem tak odsłaniał (podczas OKORS) M. Maliszewski: Staraliśmy się otworzyć ten kraj, bo jego roczny import to ponad 1 tysięcy ton. Rozmowy ze służbą fitosanitarną tego kraju były niesamowicie trudne. Jednak siłą argumentów pols- łka wyprodukowane oraz przechowywane, sortowane i pakowane w miejscach zarejestrowanych na potrzeby wysyłki do tego państwa. W celu dopełnienia obowiązku wpisania miejsca uprawy, przechowywania, sortowania lub pakowania owoców do rejestru należy zgłosić się do Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa właściwego dla miejsca prowadzenia działalności. Miejsca uprawy, przechowywania, sortowania i pakowania jabłek, zarejestrowane na potrzeby eksportu do Wietnamu, muszą być monitorowane przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN) lub, w przypadku miejsc uprawy, przez jednostkę certyfikującą w systemie Integrowanej Produkcji Roślin, upoważnioną i nadzorowaną przez PIORiN. Kontroli PIORiN podlegają ponadto miejsca produkcji zlokalizowane wokół zarejestrowanych miejsc produkcji, z których owoce będą przeznaczone na eksport do Wietnamu. Strona wietnamska określiła agrofagi kwarantannowe, które mogą być potencjalnie związane ze świeżymi jabłkami importowanymi z Polski do Wietnamu (tabela 1). W celu ograniczenia ryzyka wystąpienia tych agrofagów każdy zarejestrowany producent jakich ekspertów, a zwłaszcza to, co delegacja wietnamska zobaczyła zwiedzając polskie sady i grupy producenckie, na tyle zmieniła podejście naszych partnerów, że jeszcze, gdy byli w naszym kraju, podpisali stosowne porozumienie. Tak więc już dziś możemy wysyłać tam nasze jabłka. Pewną ciekawostką jest, że w roku ubiegłym jedna z podgrójeckich firm wysłała nielegalnie jabłka do Wietnamu i pomimo, że zostały obłożone nadzwyczajną karą finansową, podnoszącą ich cenę znalazły nabywców. Mimo, że nasz Ligol i Szampion nie były znane na tamtejszym rynku, to Wietnamczykom zasmakowały. To był test i wypadł raczej pomyślnie. Zgodnie z wymaganiami fitosanitarnymi przedstawionymi przez organizację ochrony roślin Wietnamu, na eksport z Polski do Wietnamu mogą być kierowane wyłącznie jab- błek zobowiązany jest do prowadzenia monitoringu zdrowotności upraw pod kątem obecności tych organizmów oraz podejmowania, o ile zaistnieje potrzeba, działań zwalczających, z zachowaniem zasad integrowanej ochrony roślin lub Integrowanej Produkcji Roślin. Opakowania jednostkowe i zbiorcze jabłek przeznaczonych na eksport do Wietnamu muszą być odpowiednio oznakowane. Na zewnętrznej stronie każdego opakowania jednostkowego i zbiorczego (karton, skrzynka, skrzynia) eksporter powinien umieścić następującą treść FOR VIETNAM, nazwę lub numer rejestracyjny sadu oraz pakowalni Opakowania drewniane (palety), na których będą przemieszczane przesyłki muszą być oznakowane zgodnie z wymaganiami Standardu ISPM 15. Chiny Obecnie wszelkie porozumienia dotyczące handlu jabłkami z ChRL są już podpisane i wiadomo, jakie warunki muszą spełnić polscy producenci czy eksporterzy jabłek, Tabela 1. Wykaz agrofagów kwarantannowych dla Wietnamu, mających znaczenie przy eksporcie jabłek z Polski i stopień ryzyka fitosanitarnego dla Wietnamu* Nazwa łacińska Nazwa polska Stopień ryzyka Adoxophyes orana Zwójka siatkóweczka średnie Cydia pomonella* Owocówka jabłkóweczka wysokie Diaspidiotus ostreaeformis tarcznik (brak polskiej nazwy) średnie Diaspidiotus perniciosus Tarcznik niszczyciel średnie Epidiaspis leperii Tarcznik brzozowiec średnie Grapholita funebrana Owocówka śliwkóweczka średnie Lepidosaphes ulmi Skorupik jabłoniowy średnie Parlatoria oleae tarcznik (brak polskiej nazwy) średnie Gibberella avenacea (Fusarium avenaceum) Zgnilizna gniazda nasiennego wysokie Neofabraea alba Zgorzel kory jabłoni, Gorzka zgnilizna jabłek średnie Neonectria galligen Rak drzew owocowych średnie Pezicula malicorticis Zgorzel kory jabłoni, Gorzka zgnilizna jabłek średnie Pseudomonas syringae pv. syringae Rak bakteryjny drzew owocowych wysokie Prunus nectrotic ringspot virus Wirus nekrotycznej pierścieniowej plamistości drzew pestkowych średie Monilinia laxa Brunatna zgnilizna średnie * wg załącznika do metodyki integrowanej ochrony jabłoni Dodatkowe wymagania przy produkcji jabłek przeznaczonych do wysyłki do Wietnamu Tabela 2. Wykaz istotnych agrofagów, uznawanych w ChRL jako kwarantannowe, w eksporcie jabłek z Polski do Chin i terminy obiektywnych kontroli Nazwa łacińska Nazwa polska Kontrola podczas wegetacji przed/podczas zbiorów podczas przechowywania Archips rosanus Zwójka różóweczka + + Anthonomus rubi Kwieciak malinowiec + Cydia pomonella* Owocówka jabłkóweczka Eriosoma lanigerum Bawełnica korówka + Epidiaspis leperii Tarcznik brzozowiec + + Hoplocampa testudinea Owocnica jabłkowa Lepidosaphes ulmi Skorupik jabłoniowy + Rhopalosiphum insertum Mszyca jabłoniowo-babkowa + Neofabraea malicorticis Zgorzel kory jabłoni, Gorzka + Neofabraea alba zgnilizna jabłek + Neofabraea perennans + Venturia inaequalis Parch jabłoni Monilinia fructicola Brunatna zgnilizna + + Erwinia amylovora Zaraza ogniowa + + * wymagane użycie/zastosowanie pułapek feromonowych

4 4 aby świeży towar mógł zostać zakwalifikowany do wysyłki w tamtym kierunku. Producenci lub eksporterzy, chcący wysyłać jabłka na rynek chiński zobowiązani są do zarejestrowania odpowiednio sadu lub przechowalni i pakowni. Jedni i drudzy są zobligowani do złożenia wniosków o wpisanie do odpowiedniego wykazu do Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa (WIORiN) właściwego dla miejsca zamieszkania lub siedziby firmy. Zarejestrowanym podmiotom (sadownikom i eksporterom) nadany zostanie unikatowy numer. Nadany numer wpisu do rejestru jest ważny na czas nieokreślony, pod warunkiem, że stan fitosanitarny miejsca produkcji, sortowania i przechowywania nie ulegnie zmianie. W Załączniku 2. Porozumienia o handlu z Państwem Środka znajduje się m.in. wykaz szkodników i chorób (tabela 2), na które Chińczycy zwracają szczególną uwagę, i których obecność w eksportowanym materiale jest niedopuszczalna. Lista ta obejmuje występujące w polskich sadach jabłoniowych agrofagi, niektóre dość powszechnie. Nie oznacza to jednak, że stwierdzenie obecności któregoś z nich zdyskwalifikuje sad. Polscy przedsiębiorcy chcący handlować jabłkami z ChRL (PRC, People s Republic of China) muszą prowadzić tak skuteczne działania (ochronę profilaktyczną lub interwencyjną chemiczną bądź biologiczną na podstawie monitoringu), aby wyeliminować zagrożenie z obrębu sadu. Produkcja musi się odbywać zgodnie z zasadami opracowanymi, m.in. przez Instytut Ogrodnictwa, powszechnie praktykowanymi w warunkach wielkotowarowych: podanych w Metodykach Integrowanej Ochrony i/lub Integrowanej Produkcji oraz dodatkowo w załączniku do ww. metodyk Dodatkowe wymagania przy produkcji jabłek przeznaczonych do Chin ; dobrej praktyki rolniczej, obejmujących utrzymanie na wysokim poziomie fitosanitarnych warunków w miejscu produkcji sadzie. Wszelkie poczynania sadowników w tym zakresie będą kontrolowane i oceniane przez inspektorów PIO- RiN oraz jednostki certyfikujące, upoważnione przez PIORiN. Za sprawą możliwości zdobywania nowych rynków, administracja polska staje się coraz bardziej uniwersalna, i zaczyna uwzględniać nowe możliwości ochrony. Dotychczas polskie przepisy zabraniają traktowania po zbiorze płodów ogrodniczych (w tym jabłek) jakimikolwiek środkami ochrony roślin. Jednak, jak informują przedstawiciele PIORiN, trwają zakrojone na szeroką skalę badania, prowadzone przez IO, w celu opracowania skutecznej, bezpiecznej dla konsumentów metody właśnie pozbiorczej ochrony jabłek przed gniciem. Czynności związane m.in. z pakowaniem jabłek powinny być nadzorowane przez PIORiN lub jednostkę upoważnioną przez PIORiN. Materiał opakowaniowy powinien być czysty, nieużywany, spełniać wymogi sanitarne i chińskie wymogi w zakresie kwarantanny roślin. W przypadku opakowań wyposażonych w otwory wentylacyjne powinny być one zabezpieczone siatką przeciwko owadom, zapobiegającą przedostaniu się agrofagów do wnętrza lub opakowania takie powinno się umieszczać na palecie, która w całości zostanie zabezpieczona taką siatką lub należy zastosować inne efektywne środki chroniące towar przed zasiedleniem przez szkodniki. Zapakowane jabłka powinny być bezzwłocznie umieszczone w osobnym magazynie w celu uniknięcia wtórnego porażenia. Na każdym opakowaniu powinien znajdować się opis produktu, nazwa kraju i miejsca pochodzenia (region, miasto lub okręg administracyjny) w językach chińskim i angielskim oraz nazwa i numer rejestracyjny sadu (numer rejestracyjny będzie nadawany przez PIORiN na wniosek podmiotu zainteresowanego wysyłką jabłek do Chin). Ponadto każda Tabela 3. Najwyższe dopuszczalne poziomy pozostałości na/w jabłkach, obowiązujące w poszczególnych krajach Substancja czynna Obowiązujące 1 normy NDP (w ppm, tj. mg/kg masy produktu) UE Arabia Saudyjska Chiny Hongkong Indie Indonezja Kanada Codex Alimentarius Malezja Tajwan Tajlandia USA/Meksyk Wietnam Zjednoczone Emiraty Arabskie (Dubai) 1-MCP,1,1,1,1 Abamektyna,3,2,2,2,2,2,2,2,2,2,2,2,2,2 Acekwinocyl,1,4,3,5,4,1 Acetamiprid,8,8,8 1,8 1,8,8 1,8 1,8,8 Benzoesan emamektyny,2,2,25,2,2,2,3,2,25,2,2 Boskalid Chlofentezyna = klofentezyna,5,5,5,5,5,5,5,5,5,5,5,5,5 Chlorantraniliprol,5,4 2 1,2,4,4,4,4,5,4 1,2,4,4 Chloropiryfos, ,5, ,1 1 1 Chlotianidyna = klotianidyna,4,4,4,3,4,4 1,4 1,4,4 Cyprodynil 2 2 1,7 2,5 1, ,7,5 2 Difenokonazol,8,8,5 1,1 5,8,8 1,8 5,8,8 Dodyna, Etefon, Etoksazol,7,7,2,7,2,7,7,2,7,2,7,7 Fenpiroksymat,3,3,3,3,3,3,3,4,3,3,3,3 Flonikamid,2 1*,2,2,2,2,2 Fludioksonil Fluopyram,6,5,5,3,5,5,5,5,8,5,5 Fosetyl glinowy 75 3* Fosmet, Heksytiazoks 1,4,5,5,4,5,4,4,5,4,4,5,4 Indoksakarb,5,5 1,5,5,5,5,5,5 1,5,5 Kaptan Krezoksym metylowy,2,2,2,2,2,5,2,2 1,2,5,2,2 Lambda-cyhalotryna,1,2,2,2,2,3,2,2,4,2,3,2,2 Mankozeb ,5 5,6 5 5 Metoksyfenozyd , , Myklobutanil = mychlobutanil,6,6,5,5,6,5,6,6,5,6,5,5,6 Oksamyl,1,7 2,1 2 2,1 Pentiopirad,5,4,4,5,4,4,4,5,4,4 Piraklostrobina = pyraklostrobina,5,5,5,5,5,5 1,5,5,5 1,5 1,5,5,5 Pirydaben,5 2,5,5,5,5,5 Pirymetanil Proheksadion wapnia, ,5 Spinosad,3,1,1,2,1,1,1,1,1,1,1,2,1,1 Spirodiklofen,8,8,8,8,8,8,8,8,8,8,8,8 Spirotetramat 1,7,7,7,7,7,7,7,7,7,7,7,7 Tebukonazol,3 1 2, ,5,5 1 Tiachlopryd = tiaklopryd,3,7,7,7,7,3,7,7,3,7,3,7,7 Tiametoksam,5,3,3,3,2,3,3,2,3,2,3,3 Tiofanat metylu, * Tiuram , Trifloksystrobina,7,7,7,7,7,5,7,7,7,7,5,7,7 1 stan na 27 maja 216 r.; * tymczasowe paleta powinna być oznaczona napisem w języku chińskim o treści: 输往中华人民共和国 (Eksport do Chińskiej Republiki Ludowej). W przypadku niestosowania palet, np. w transporcie lotniczym, każde opakowanie powinno być oznaczone takim napisem w języku chińskim. W przypadku stosowania palet drewnianych muszą one zostać poddane zabiegom zgodnie z Wytycznymi dla przepisów dotyczących drewnianych materiałów opakowaniowych w handlu międzynarodowym i oznaczone znakiem ISPM 15. Obierz kierunek rok wcześniej Kierunek zbytu nie powinien mieć znaczenia wpływającego na proces uzyskania dorodnego jabłka spełniającego jakościowe normy fizyczne (jędrność, chrupkość, soczystość), biochemiczne i bezpieczeństwa żywieniowego. Każdy finalny odbiorca wymaga produktu perfekcyjnego pod względem organoleptycznym. Jednak już kolor czy tekstura skórki jabłka bywają determinowane tradycjami. Większość światowych konsumentów miała dotychczas do czynienia z jabłkami jednobarwnymi czerwonymi lub zielonymi. Polscy sadownicy czy eksporterzy próbują, w ramach profesjonalnych kampanii, wypromować owoce dwukolorowe. Wyraźne natomiast różnice, w zależności od importera, mogą dotyczyć etapu produkcji uwzględniającego profesjonalną ochronę roślin. Pewni importerzy kategorycznie sprzeciwiają się używania w procesie produkcji jabłek określonych substancji czynnych, inni są bardziej liberalni. Dlatego też jeszcze przed rozpoczęciem wegetacji drzew trzeba obrać kierunek eksportu i dostosować całą technologię produkcji owoców do wymogów tego finalnego odbiorcy. W tabeli 3. przedstawiamy dane odnośnie MRL (NDP, czyli liczbowego oznaczenia najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości substancji czynnych wykorzystywanych do produkcji środków ochrony roślin) obowiązujące w krajach, do których chcemy eksportować polskie jabłka. Jeśli wartości są zbieżne z obowiązującymi w Unii Europejskiej, lub wyższe, problemu nie ma. Program ochrony wymaga modyfikacji wówczas, gdy wartości NDP obowiązujące w kraju importera są niższe niż w kraju producenta jabłek. W tym celu najczęściej zmniejsza się liczbę zabiegów daną substancją w sezonie i kończy jej używanie odpowiednio wcześnie. Dużym ryzykiem jest rozwiązanie tego problemu poprzez zmniejszenie dawki środka ochrony roślin. Może się nie uzyskać zadowalającego efektu, może w ten sposób dojść do dużych strat gospodarczych z powodu niezahamowanej aktywności agrofagu. Konieczny byłby dodatkowy zabieg pełną dawką, czego skutkiem mogło by być przekroczenie poziomu dopuszczalnych norm pozostałości środków ochrony w plonie.

5 5 Najważniejszy rozdział z życia jabłka czyli półka sklepowa Dla sadownika proces produkcji jabłek z reguły kończy się z chwilą sprzedaży. Wiadomo jednak, że w tym samym momencie zaczyna się drugi najważniejszy etap życia owoców na półce sklepowej, gdzie powinny prezentować się jak najlepiej i zachęcać do zakupu. Potem ma być już tylko okres zadowolenia ze spożywania ładnych, a przede wszystkim smacznych Kupując jabłka, przez ostanie kilka lat w różnych dużych sklepach sieciowych w pewnym momencie zwróciłem uwagę, że owoce kupowane w jednym z nich, mimo bardzo podobnego wyglądu i smaku, zupełnie inaczej zachowują się leżąc kilka dni w temperaturze pokojowej. Nie więdną i nie psują się tak szybko, dłużej zachowując świeżość. Decyzja mogła być tylko jedna, od dłuższego czasu owoce kupuję już tylko w tym jednym sklepie. Zastanawiałem się dlaczego tak się dzieje? Dowiedziałem się, że ów sklep stawia swoim dostawcom wymóg przestrzegania kilku zasad w technologii produkcji i przechowywania owoców a jednym z nich jest stosowanie w komorach przechowalniczych środka na bazie 1-MCP takiego jak np. FruitSmart. Substancja aktywna 1-MCP zawarta w FruitSmart blokuje receptory produkcji etylenu i w rezultacie procesy dojrzewania zachodzące w owocach pod jego wpływem. Dzięki temu prostemu zabiegowi jabłka można z powodzeniem przechowywać kilka, a nawet kilkanaście miesięcy nie tracąc na ich jakości. Przez co, cały rok możemy cieszyć się idealnie wyglądającymi owocami, które smakują jak zerwane prosto z drzewa. Zastosowany prawidłowo, na zebrane w optymalnej fazie zbiorczej owoce 1-MCP korzystnie wpływa na zachowanie się owoców na półce sklepowej znacznie wydłużając okres dobrego, świeżego wyglądu oraz smakowitości. Przeprowadzone w Instytucie Ogrodnictwa w Skierniewicach doświadczenia jednoznacznie potwierdzają, że zastosowanie produktu FruitSmart korzystnie wpływa na kilka istotnych parametrów fot. D. Łabanowska-Bury decydujących o atrakcyjności takiego towaru na półce sklepowej w porównaniu z owocami, które nie były poddane działaniu 1-MCP. Badaniu poddano wybrane parametry mające szczególny wpływ na długość atrakcyjnego leżakowania owoców w sklepie po różnych okresach przechowywania. Owoce odmiany Red Jonaprince zebrane 8 października 215 roku złożono w symulowanych warunkach przechowalni. Jedną partię potraktowano dawką 4 g/1 m 3 środka FruitSmart, drugą dawką 5 g/1 m 3 a trzecią pozostawiono bez aplikacji. Następnie wyjmowano jabłka po 3 miesiącach ( r.), 5 miesiącach ( r.) oraz 7 miesiącach ( r.) od daty zbiorów. Po każdym wyjęciu owoców w 1., 7. i 14. dniu badano między innymi: jędrność zawartość etylenu w komorach nasiennych tempo produkcji etylenu tempo produkcji CO 2 Pierwszy wniosek, jaki nasuwa się po analizie wyników, to brak istotnych ze naukowego punktu widzenia różnic między zastosowaną dawką 4 a 5 g/1 m 3 preparatu FruitSmart. Dla przejrzystości pierwszy parametr tj. jędrność prezentujemy dla obu dawek 4 i 5 g/1 m 3. Pozostałe wyniki już tylko dla dawki 4 g/1 m 3 ponieważ nie wystąpiły istotne statystycznie różnice. Skrót SOT na wykresach oznacza symulowany obrót towarowy czyli okres, w którym owoce znajdują się najpierw na półce sklepowej a potem w naszych domach. Omawiając kolejno: bardzo często uważany za najważniejszy parametr jakim jest jędrność, uzyskane rezultaty pokazują wyraźny spadek jędrności na partii owoców niepotraktowanych 1-MCP, natomiast owoce po zastosowaniu produktu Fruit- Smart utrzymują swoją jędrność na niezmienionym poziomie. Wykres 1 przedstawia uzyskane w Instytucie Ogrodnictwa w Skierniewicach wyniki porównujące jędrność jabłek. Następnym istotnym parametrem wpływającym na dłuższe leżako- Wykres 1. Porównanie jędrności owoców (N) g FruitSmart 5 g FruitSmart 4 g FruitSmart dzień SOT 7 dni SOT 14 dni SOT 5 g FruitSmart 4 g FruitSmart 1 wyjęcie r. 2 wyjęcie r. 3 wyjęcie r. * SOT symulowany obrót towarowy. Wykres 2. Porównanie stężenia etylenu w komorach nasiennych (ppm) 5 g FruitSmart 1 wyjęcie r. 2 wyjęcie r. 3 wyjęcie r. Wykres 3. Porównanie tempa produkcji etylenu (mikrolitry/kg/godz.) dzień SOT 7 dni SOT 14 dni SOT 1 wyjęcie wyjęcie wyjęcie Wykres 4. Porównanie tempa produkcji CO 2 (mikrolitry/gram/godz.) 1 dzień SOT 7 dni SOT 14 dni SOT 8 1 dzień SOT 7 7 dni SOT dni SOT wyjęcie wyjęcie wyjęcie wanie jabłek w sklepie jest zawartość etylenu w komorach nasiennych. Tu obowiązuje zasada im mniej tym lepiej. Uzyskane wyniki prezentuje wykres 2. Istotne jest aby w owocach leżących na półce sklepowej tempo wydzielania etylenu było jak najwolniejsze gdyż hormon ten odpowiada za ich starzenie. W związku z tym analizie poddano tempo produkcji etylenu w badanych owocach. Przedstawione na wykresie 3 dane pokazują wyraźną różnicę na korzyść owoców potraktowanych FruitSmart, gdyż tempo produkcji etylenu było zdecydowanie wolniejsze w porównaniu do owoców, które nie były poddane działaniu 1-MCP. Ostatnim prezentowanym parametrem wpływającym na długość leżakowania w dobrej kondycji owoców na półce sklepowej jest tempo produkcji CO 2. Podobnie jak w przypadku tempa wydzielania etylenu tu również obowiązuje zasada: im wolniejsze tempo tym korzystniej dla jakości Uzyskane wyniki prezentujemy na wykresie nr 4. Podsumowując, prawidłowo zastosowane 1-MCP korzystnie wpływa nie tylko na zachowanie się owoców w okresie długiego przechowywania, ale także po otwarciu komory i w trakcie całego procesu sprzedaży. Dzięki temu konsumenci otrzymują najwyższej jakości owoce, które nawet po przyniesieniu do domu i przetrzymywaniu w temperaturze pokojowej nie tracą swoich walorów jakościowych i smakowych. Na sukces ten składa się wiele istotnych czynników podczas całego procesu produkcji owoców, ale przede wszystkim: zbiór jabłek w optymalnej fazie dojrzałości zbiorczej (na podstawie Testu Skrobiowego), zapełnienie komory w jak najkrótszym czasie, optymalne schłodzenie owoców oraz aplikacja FruitSmart. Tekst opracował na podstawie wyników doświadczeń przeprowadzonych w Instytucie Ogrodnictwa w Skierniewicach Zespół firmy Innvigo.

6 6 FruitSmart po pierwszym sezonie stosowania Stanisław Szurek, Gospodarstwo Ogrodnicze w Józefowie nad Wisłą Produkt FruitSmart zastosowałem w sezonie 215/216 po raz pierwszy w dwóch komorach z kontrolowaną atmosferą o kubaturze 3 m 3, na próbę. Jestem zadowolony z efektów jakie uzyskałem. Jabłka po wyjęciu z komory były jak zebrane prosto z drzewa, jędrność odmiany Ligol z dorywek z trzeciego zbioru była na poziomie 7 kg. FruitSmart stosowałem samodzielnie, było to dla mnie bardzo ważne, gdyż nie musiałem umawiać się ani czekać na aplikację. Dzięki dobrej jakości owoców, udało się sprzedać prawie wszystkie jabłka do Hiszpanii, właśnie dzięki temu, że były bardzo twarde. Rafał Morawski, Gospodarstwo sadownicze Laski W tym roku FruitSmart był zastosowany na całości mojej produkcji. U mnie udało się przechować owoce w 1%, idealnie. Owoce są twarde, soczyste, mają smak jabłka jesiennego. Aneta Dąbrowska, Gospodarstwo Sadownicze w Warce FruitSmart stosowaliśmy w naszym 12 ha gospodarstwie po raz pierwszy w sezonie 215/216 w przechowalni z KA. Przechowywaliśmy 13 ton odmian: Ligol i Szampion. Komory otworzyliśmy pod koniec marca i stwierdziliśmy, że jabłka przechowały się bardzo dobrze. Nie było w zasadzie żadnych ubytków a nawet pokłute podczas zbioru owoce nie zgniły. Pomimo, że jabłka do chłodni włożone były późno i wykazywały dużą dojrzałość, po wyjęciu z komory jędrność praktycznie nie spadła, na Ligolu była powyżej 6,3 kg a na Szampionie powyżej 5, kg. W smaku nie były gorsze od tych zrywanych prosto z drzewa na jesień. Dzięki wysokiej jakości owoców udało nam się je bardzo szybko sprzedać pomimo bardzo trudnej sytuacji w tym sezonie. Mateusz Tomala, Gospodarstwo sadownicze Budziszynek Największym problemem jest gorzka zgnilizna, która występuje podczas przechowywania i dojrzewania owoców w komorach, jak również utrata jędrności, czyli ubytek masy owoców ( ). Poprzez zastosowanie preparatu FruitSmart 1-MCP ograniczamy w dużym stopniu występowanie chorób przechowalniczych, jak również utratę jędrności Jędrność jest głównym czynnikiem, który jest brany pod uwagę podczas sprzedaży 5,5 kg, poniżej 5 kg, 4,5 kg owoce takie są nieprzyjmowane na markety i nie można ich już sprzedać ( ). Jabłka po przechowywaniu poddane zostały ocenie jędrności i wykazywały dużo wyższą jędrność niż owoce nietraktowane środkiem. Wiemy to, ponieważ w każdej komorze zostawiliśmy po jednej skrzyniopalecie owoców nietraktowanych tym preparatem. Stosowanie FruitSmart dało efekty Sezon przechowalniczy 215/216 był jednym z najtrudniejszych sezonów sadowniczych w ostatnich kilku a nawet kilkunastu latach. Po bardzo suchym lecie jakość zbieranych owoców była bardzo różna i trudno było o prawidłową decyzję jak dalej z takimi jabłkami postępować. Ceny nie zachęcały do dalszego inwestowania, stąd sadownicy mieli trudny orzech do zgryzienia: czy przechowywane owoce zabezpieczać dodatkowo stosując 1-MCP czy ryzykować, że przechowają się prawidłowo bez jego stosowania? Dziś łatwo nam powiedzieć, że tam gdzie zastosowano preparat z 1-MCP owoce mimo ich nienajwyższej jakości w okresie zbiorów zdecydowanie lepiej się przechowywały. Dziś, na podstawie doświadczeń z tego trudnego sezonu można wyciągać proste wnioski, we wrześniu czy październiku 215 r. decyzje nie wydawały się proste. Przedstawiamy Państwu oceny jędrności wykonane przez kilku sadowników, którzy zaaplikowali dostępny w handlu od 215 r. produkt Fruit- Smart decydując się na samodzielną aplikację. Poprosiliśmy stosujących o podstawowe informacje na temat przechowywanych odmian, kiedy były zbierane i ładowane do komór, jaka była jędrność owoców przed i po aplikacji oraz jaką dawkę preparatu FruitSmart zastosowali. W trakcie otwierania komór ocenie była poddawana jędrność wyjmowanych jabłek po zastosowaniu 1-MCP w tym przypadku produktu FruitSmart i bez aplikacji 1-MCP. W pierwszym wdrożeniu owoce, po zastosowaniu preparatu FruitSmart w dawce 4,3 g, z komory były wyjmowane w gospodarstwie Tomasza Sikorskiego z Wrociszewa już po 3 tygodniach od aplikacji tego środka. Przed m komór zanotowano, że jabłka mają przekroczony indeks skrobiowy, natomiast jędrność mieści się w normie. Na obu odmianach: Ligol i Idared widać, że nawet po krótkim okresie przechowywania w komorze typu ULO owoce potraktowane 1-MCP były twardsze niż w kontroli. Wykresy 1 i 2 prezentują wyniki zanotowane przez T. Sikorskiego. W kolejnym gospodarstwie pierwsze owoce wyjęto jeszcze szybciej bo już po 14 dniach, natomiast drugie otwarcie komór nastąpiło dopiero w marcu 216 r. W przechowalni u pani Anety Dąbrowskiej zastosowano 3,9 g preparatu FruitSmart w komorze typu KA gdzie składowano zebrane w prawidłowej fazie dojrzałości zbiorczej odmiany Ligol oraz Szampion. Różnice było wyraźnie widać już przy pierwszym wyjęciu w listopadzie na korzyść owoców po aplikacji FruitSmart, natomiast wyniki pomiarów po marcowym Wykres 1. Ocena jędrności owoców (kg) Idared 8,4 8,2 8, 8,15 7,8 7,6 7,72 7,4 7,2 6,8 7,13 6,6 FruitSmart Kontrola otwarcie r r. Wykres 3. Ocena jędrności owoców (kg) Ligol 4, 3, 2, 1,, 6, r. 6,28 5,81 6,9 wyjęciu mówią same za siebie. Zdecydowanie lepiej przechowywały się owoce po zastosowaniu 1-MCP. Uzyskane wyniki przedstawiają wykresy 3 i 4. Pan Bogdan Zwierzyński z Żelechowa stosował FruitSmart w komorze typu ULO. Na 1 m 3 komory zaaplikował dawkę 4,1 g preparatu FruitSmart na odmianę Jonagold Decosta zebraną w optymalnej fazie zbiorczej z indeksem skrobiowym na poziomie ,68 otwarcie r. otwarcie r. 7,8 7,7 7,6 7,5 7,4 7,3 7,2 7,1 Pierwsze owoce zostały wyjęte już po dwóch tygodniach, natomiast drugi raz dopiero na początku maja. Nawet w tak zaawansowanej technologicznie komorze jak ULO jędrność owoców traktowanych FruitSmartem po ośmiomiesięcznym okresie przechowywania w porównaniu do owoców bez aplikacji była nieporównywalnie wyższa. Zanotowane przez B. Zwierzyńskiego wyniki prezentujemy na wykresie nr 5. Wykres 2. Ocena jędrności owoców (kg) Ligol ,7 7, r. 5,37 5,41 7,29 FruitSmart Kontrola otwarcie r. Wykres 4. Ocena jędrności owoców (kg) Szampion 4,67 5,28 3, r. otwarcie r. otwarcie r.