Analiza wskaÿników p³ynnoœci finansowej wybranych kopalñ wêgla kamiennego w odniesieniu do wyników osi¹ganych przez Grupê Kapita³ow¹

Transkrypt

1 GOSPODARKA SUROWCAMI MINERALNYMI Tom Zeszyt 3/3 MARTA SUKIENNIK* Analiza wskaÿników p³ynnoœci finansowej wybranych kopalñ wêgla kamiennego w odniesieniu do wyników osi¹ganych przez Grupê Kapita³ow¹ 1. P³ynnoœæ finansowa Wykazywanie przez przedsiêbiorstwo p³ynnoœci finansowej oznacza sytuacjê, w której firma jest w stanie w sposób trwa³y i bez adnych przeszkód na bie ¹co regulowaæ wszystkie swoje zobowi¹zania krótkoterminowe: rachunki, zakupy bie ¹ce, pensje pracowników. Szacuje siê, e problem z utrzymaniem p³ynnoœci ma oko³o 80 procent polskich przedsiêbiorstw (Czarnecki 2007). Utrata p³ynnoœci finansowej mo e powodowaæ du e problemy w sprawnym i efektywnym funkcjonowaniu przedsiêbiorstwa. Efektem braku gotówki w podmiocie gospodaruj¹cym mo e byæ koniecznoœæ sprzeda y czêœci produkcji po kosztach w³asnych lub nawet ze strat¹. W literaturze przedmiotu trudno jest znaleÿæ jednoznaczn¹ definicjê p³ynnoœci finansowej. Wœród najczêœciej pojawiaj¹cych siê definicji nale y wyró niæ (Sierpiñska 2004; Rzepnikowska 1995): p³ynnoœæ finansow¹, rozumian¹ jako zdolnoœæ do terminowego regulowania zobowi¹zañ bie ¹cych, d³ugoterminow¹ p³ynnoœæ finansow¹, niekiedy uto samian¹ z wyp³acalnoœci¹ przedsiêbiorstwa, oznaczaj¹c¹ zdolnoœæ do pokrycia ³¹cznych d³ugów posiadanym maj¹tkiem, d³ugoterminow¹ p³ynnoœæ finansow¹, nazywan¹ równowag¹ dochodow¹, wystêpuj¹c¹ w sytuacji posiadania przez przedsiêbiorstwo zdolnoœci do dokonywania zakupów i do regulowania zobowi¹zañ finansowych. * Mgr in., Wydzia³ Górnictwa i Geoin ynierii AGH, Kraków; martas@agh.edu.pl

2 318 Z kolei w innym podejœciu, p³ynnoœæ definiowana jest jako zdolnoœæ przedsiêbiorstwa do przekszta³cenia aktywów w œrodki pieniê ne w jak najkrótszym czasie i bez utraty wartoœci (Kusak 2004). Jednak najbardziej ogóln¹ definicj¹ p³ynnoœci finansowej, uwzglêdniaj¹c¹ wszystkie uwarunkowania wynikaj¹ce z pozosta³ych definicji jest ta, sformu³owana przez D. Wêdzkiego, a mówi¹ca e p³ynnoœæ finansowa jest to zdolnoœæ przedsiêbiorstwa do osi¹gniêcia przep³ywów pieniê nych umo liwiaj¹cych regulowanie wymagalnych zobowi¹zañ i pokrywanie niespodziewanych wydatków gotówkowych (Wêdzki 2002). P³ynnoœæ finansow¹ mo na rozpatrywaæ w dwóch zasadniczych ujêciach: w ujêciu statycznym, w ujêciu dynamicznym. Przy analizie p³ynnoœci w ujêciu statycznym przyjmuje siê jako podstawê wystêpuj¹cy stan aktywów obrotowych o okresie up³ynnienia do jednego roku. Nie uwzglêdnia siê jednak dalszych wp³ywów i wydatków, które pojawi¹ siê w krótkim okresie czasu w zwi¹zku z prowadzon¹ dzia³alnoœci¹ operacyjn¹ przedsiêbiorstwa. Nie uwzglêdnia siê tak e rozk³adu czasowego up³ynniania aktywów obrotowych i wymagalnoœci zobowi¹zañ generowaæ mog¹ wp³ywy i wydatki w danym okresie czasu. Uwzglêdnia siê w nim nie tylko skutki pieniê ne wynikaj¹ce z okreœlonego stanu aktywów i zobowi¹zañ, ale tak e te, które dopiero wyst¹pi¹ w zwi¹zku z realizowanymi procesami gospodarczymi ifinansowymi. 2. Statyczne wskaÿniki oceny p³ynnoœci finansowej Analiza wskaÿnikowa, do której zalicza siê analizê wyników p³ynnoœci finansowej opiera siê na analizie statycznej. Analiza taka powinna byæ szczególnie przeprowadzana w tych przedsiêbiorstwach, których profil dzia³ania jest okreœlany jako sezonowy lub stany poszczególnych elementów maj¹tku obrotowego i zobowi¹zañ tego przedsiêbiorstwa charakteryzuj¹ siê du ymi wahaniami. Do najczêœciej stosowanych wskaÿników w zakresie statycznej analizy p³ynnoœci finansowej nale ¹ (Kusak 2004): 1. WskaŸnik bie ¹cej p³ynnoœci. 2. WskaŸnik wysokiej p³ynnoœci, tzw. szybki wskaÿnik. 3. WskaŸnik gotówkowego pokrycia zobowi¹zañ krótkoterminowych. WskaŸnik p³ynnoœci bie ¹cej definiowany jest jako: Aktywa obrotowe/zobowi¹zania krótkoterminowe (1) Informuje on o zdolnoœci przedsiêbiorstwa do terminowego regulowania zobowi¹zañ na bazie aktywów obrotowych. W przedsiêbiorstwie, wzrost wartoœci tego wskaÿnika w kolejnych okresach œwiadczy o poprawie p³ynnoœci finansowej. Mo na go tak e porównywaæ do wielkoœci standardowych:

3 319 wartoœæ wskaÿnika zawieraj¹ca siê w przedziale od 1,2 do 2,0 œwiadczy o posiadaniu zdolnoœci do regulowania zobowi¹zañ, wartoœæ poni ej 1,2 oznacza brak p³ynnoœci w przedsiêbiorstwie, wartoœæ wskaÿnika powy ej 2,0 œwiadczy o posiadaniu przez przedsiêbiorstwo nadp³ynnoœci finansowej. WskaŸnik wysokiej p³ynnoœci, tzw. szybki wskaÿnik liczony jest wed³ug wzoru: Aktywa obrotowe Zapasy/Zobowi¹zania krótkoterminowe (2) WskaŸnik wysokiej p³ynnoœci równie ma swoje standardowe przedzia³y. Dlatego przyjmuje siê, e jeœli wielkoœæ tego miernika osi¹ga w przedsiêbiorstwie poni ej 1, to wówczas mówi siê o trudnoœciach w obs³udze bie ¹cych p³atnoœci. Je eli jest wy szy ni 1, to wystêpuje nadp³ynnoœæ. Optymalnym przedzia³em jest wielkoœæ w okolicach 1. WskaŸnik gotówkowego pokrycia zobowi¹zañ krótkoterminowych okreœlany jest jako: Inwestycje krótkoterminowe/zobowi¹zania krótkoterminowe (3) Ten miernik charakteryzuje zdolnoœæ przedsiêbiorstwa do natychmiastowego regulowania p³atnoœci. Wyra a, jaka czêœæ zobowi¹zañ mo e byæ natychmiast sp³acona z posiadanych zasobów gotówkowych. Zatem im wy sza wartoœæ wskaÿnika, tym lepsza zdolnoœæ do regulowania zobowi¹zañ i odwrotnie. 3. Analiza osi¹gniêtych przez kopalnie rezultatów w zakresie p³ynnoœci finansowej Tabela 1 prezentuje osi¹gniête wskaÿniki p³ynnoœci finansowej przez wybrane kopalnie wchodz¹ce w sk³ad jednej Grupy Kapita³owej. W tabeli zamieszczone s¹ trzy wskaÿniki s³u ¹ce ocenie p³ynnoœci finansowej. WskaŸnik p³ynnoœci bie ¹cej (wpb), wskaÿnik wysokiej p³ynnoœci (wwp) oraz wskaÿnik gotówkowy (wg) zaliczane s¹ do najbardziej istotnych wskaÿników z tego zakresu. Poszczególne kopalnie oznaczone s¹ od k1 do k11, natomiast wyniki dla ca³ej Grupy ujête s¹ pod nazw¹ GK. Relacje poziomu poszczególnych wskaÿników osi¹ganych przez pojedyncze kopalnie do wartoœci osi¹ganych przez ca³¹ Grupê, zaprezentowane s¹ na poni szych wykresach w poszczególnych latach. Pozioma kreska okreœla wartoœæ poszczególnych wskaÿników dla ca³ej Grupy Kapita³owej, natomiast s³upki obrazuj¹ wartoœci wskaÿnika dla poszczególnych kopalñ. W przypadku wskaÿnika p³ynnoœci bie ¹cej, mo na zauwa yæ, e wiêkszoœci kopalñ osi¹ga wartoœæ wskaÿnika na poziomie ca³ej Grupy Kapita³owej. Jedyn¹ zdecydowanie s³absz¹ w tym ujêciu kopalni¹ jest kopania k3, która od roku 2004 osi¹ga najni sze wyniki. Najmocniejsz¹ wydaje siê byæ kopalnia k4, która w ka dym z analizowanych lat znacznie przewy sza³a pozosta³e. Dobr¹ p³ynnoœæ finansow¹ wydaje siê mieæ tak e kopalnia k10,

4 320 WskaŸniki p³ynnoœci finansowej Liquidity indicators TABELA 1 TABLE 1 Rok 2003 Rok 2004 Rok 2005 Rok 2006 Obiekt wpb wwp wg wpb wwp wg wpb wwp wg wpb wwp wg k1 0,99 0,63 0,0159 0,86 0,80 0,0172 0,95 0,75 0,0185 0,55 0,48 0,0117 k2 0,63 0,53 0,0179 0,55 0,49 0,0135 0,76 0,67 0,0253 0,64 0,58 0,0075 k3 0,77 0,74 0,0104 0,45 0,41 0,0259 0,25 0,21 0,0162 0,24 0,17 0,0131 k4 1,64 0,68 0,0304 1,26 0,64 0,0331 1,08 0,58 0,0304 1,26 0,62 0,0113 k5 0,57 0,54 0,0259 0,73 0,66 0,0251 0,46 0,39 0,0322 0,47 0,37 0,0133 k6 0,65 0,62 0,0057 0,68 0,64 0,0185 0,78 0,60 0,0130 0,83 0,55 0,0049 k7 0,83 0,76 0,0126 0,66 0,58 0,0141 0,66 0,58 0,0202 0,77 0,67 0,0247 k8 1,16 1,00 0,0054 0,70 0,49 0,0256 0,83 0,53 0,0251 0,56 0,34 0,0122 k9 1,08 0,50 0,0078 1,03 0,74 0,0171 0,46 0,42 0,0089 0,46 0,43 0,0067 k10 0,66 0,43 0,0112 1,28 0,77 0,0202 1,27 0,80 0,0201 1,09 0,58 0,0266 k11 1,33 1,15 0,0369 0,62 0,53 0,0631 0,99 0,63 0,0596 0,58 0,53 0,0290 GK 0,71 0,60 0,1426 0,70 0,60 0,2198 0,63 0,48 0,0904 0,48 0,36 0,0453 która z ka dym rokiem poprawia³a swoj¹ pozycjê na tle innych kopalñ. Pomimo tego, e wiêkszoœæ kopalñ zachowywa³a œredni poziom wartoœci wskaÿnika dla ca³ej Grupy Kapita³owej, nie mo na powiedzieæ e sytuacja by³a dobra. W literaturze przedmiotu podaje siê, e wskaÿnik p³ynnoœci bie ¹cej powinien znajdowaæ siê w przedziale 1,2 2,0. Wtedy bowiem dane przedsiêbiorstwo posiada zdolnoœæ do Rys. 1. WskaŸnik p³ynnoœci bie ¹cej w roku 2003 Fig. 1. Current ratio 2003

5 321 wskaÿnik p³ynnoœci bie ¹cej ,80 1,60 1,40 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 0,00 k1 k2 k3 k4 k5 k6 k7 k8 k9 k10 k11 Rys. 2. WskaŸnik p³ynnoœci bie ¹cej w roku 2004 Fig. 2. Current ratio 2004 Rys. 3. WskaŸnik p³ynnoœci bie ¹cej w roku 2005 Fig. 3. Current ratio 2005 Rys. 4. WskaŸnik p³ynnoœci bie ¹cej w roku 2006 Fig. 4. Current ratio 2006

6 322 bie ¹cego regulowania zobowi¹zañ. Tak¹ zdolnoœæ posiada³a tylko kopalnia k4, która odnotowa³a odpowiednio wartoœci wskaÿnika 1,64; 1,26; 1,08 i 1,26. Niepokoj¹ce jest to, e wynik dla ca³ej Grupy jest tak e zdecydowanie za niski w stosunku do norm, a co gorsza systematycznie w analizowanym okresie spada. WskaŸnik wysokiej p³ynnoœci nazywany tak e wskaÿnikiem szybkim mo e byæ nieznacznie ni szy od wskaÿnika p³ynnoœci bie ¹cej. Literatura podaje, e jego optymalna wartoœæ powinna oscylowaæ w okolicach 1,0. Zbyt niski poziom œwiadczy o trudnoœciach, a zbyt wysoki o nadp³ynnoœci finansowej. W przypadku analizy tego wskaÿnika w Grupie Kapita³owej mo na zauwa yæ, e ponownie kopalnia k3 by³a kopalni¹ zdecydowanie najs³absz¹. Poziom osi¹gany przez ca³¹ Grupê znów jest niepokoj¹cy oprócz zbyt niskiego poziomu nie przekraczaj¹cego optymalnego, wystêpuje tendencja spadkowa, a do poziomu 0,36 w roku Jednoczeœnie nie da siê wyodrêbniæ choæby jednej kopalni, która funkcjonowa³aby zgodnie Rys. 5. WskaŸnik wysokiej p³ynnoœci 2003 Fig. 5. Acid-test ratio 2003 Rys. 6. WskaŸnik wysokiej p³ynnoœci 2004 Fig. 6. Acid-test ratio 2004

7 323 Rys. 7. WskaŸnik wysokiej p³ynnoœci 2005 Fig. 7. Acid-test ratio 2005 Rys. 8. WskaŸnik wysokiej p³ynnoœci 2006 Fig. 8. Acid-test ratio 2006 z normami wskaÿnika wysokiej p³ynnoœci. Pozytywnym zjawiskiem jest fakt, e kopalnie k9 i k10 poprawia³y znacznie osi¹gane wartoœci i z najs³abszych w roku 2003 sta³y siê jednymi z najlepszych w Ostatni z analizowanych wskaÿników to wskaÿnik gotówkowy, który odzwierciedla zdolnoœæ do natychmiastowego uregulowania zobowi¹zañ przez przedsiêbiorstwo. Nie jest podawany optymalny poziom tego wskaÿnika, jednak sugeruje siê, eby by³ on jak najwy szy. W przypadku analizowanych kopalñ zauwa yæ mo na, e wszystkie (!) kopalnie osi¹gaj¹ du o ni sz¹ wartoœæ wskaÿnika ni ca³a Grupa Kapita³owa. Mimo to, poziom wskaÿnika osi¹gany przez ca³¹ Grupê (0,1426; 0,2198; 0,0904 i 0,0453) równie jest za niski. Nasuwa siê zatem wniosek, e o jego poziomie na p³aszczyÿnie ca³ej Grupy Kapita³owej w zaczym stopniu decyduj¹ poza-kopalniane przedsiêbiorstwa, prowadz¹ce dzia³alnoœæ w strukturach organizacyjnych Grupy.

8 324 Rys. 9.WskaŸnik gotówkowy 2003 Fig. 9. Cash ratio 2003 Rys. 10. WskaŸnik gotówkowy 2004 Fig. 10. Cash ratio 2004 Rys. 11. WskaŸnik gotówkowy 2005 Fig. 11. Cash ratio 2005

9 325 Rys. 12. WskaŸnik gotówkowy 2006 Fig. 12. Cash ratio 2006 Podsumowanie S³abe wyniki wskaÿników p³ynnoœci finansowej kopalñ pozwalaj¹ na stwierdzenie, e ich sytuacja nie jest dobra. Obserwuje siê tendencjê spadkow¹ analizowanych wskaÿników, a dodatkowo niepokoj¹cym faktem jest brak zale noœci pomiêdzy wynikami przedsiêbiorstw typowo bran owych dla Grupy Kapita³owej czyli kopalñ, a wynikami ca³ej Grupy. Artyku³ opracowano w ramach pracy w³asnej AGH nr LITERATURA C z a r e c k i J, 2007 Faktoring jako instrument finansowania dzia³alnoœci MSP. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. K u s a k A., 2004 P³ynnoœæ finansowa. Analiza i sterowanie. Warszawa. Rzepnikowska M., Œnie ek E., 1995 Przep³ywy œrodków pieniê nych. Fundacja Rozwoju Rachunkowoœci, Warszawa. Sierpiñska M., Jachna T., 2004 Ocena przedsiêbiorstwa wed³ug standardów œwiatowych. PWN, Warszawa. W ê d z k i D., 2002 Strategie p³ynnoœci finansowej przedsiêbiorstwa. Oficyna Wydawnicza, Kraków. ANALIZA WSKA NIKÓW P YNNOŒCI FINANSOWEJ WYBRANYCH KOPALÑ WÊGLA KAMIENNEGO W ODNIESIENIU DO WYNIKÓW OSI GANYCH PRZEZ GRUPÊ KAPITA OW S³owa kluczowe P³ynnoœæ finansowa przedsiêbiorstwa, kopalnia wêgla kamiennego, wskaÿniki p³ynnoœci

10 326 Streszczenie W pracy przedstawiono analizê relacji wartoœci wskaÿników p³ynnoœci finansowej w wybranych kopalniach wchodz¹cych w sk³ad du ej Grupy Kapita³owej, do wyników osi¹ganych przez tê grupê w latach WskaŸniki p³ynnoœci finansowej s³u ¹ okreœlaniu zdolnoœci przedsiêbiorstwa do regulowania zobowi¹zañ, które przedsiêbiorstwo ma do sp³acenia. Utrata p³ynnoœci finansowej jest jedn¹ z najczêstszych przyczyn upad³oœci przedsiêbiorstw. To ogólne has³o jest szeroko znane i stosowane w ocenie stanu finansowego przedsiêbiorstw. Dbanie o odpowiedni poziom p³ynnoœci finansowej wydaje siê byæ jednym z kluczowych zadañ dla kadry zarz¹dzaj¹cej. Powstaje jednak pytanie, czy tak jest w przypadku ka dego podmiotu funkcjonuj¹cego na rynku? Jak jest w przypadku pojedynczych kopalñ wêgla kamiennego? Zabezpieczenie œrodków pieniê nych, koniecznych do terminowego regulowania zobowi¹zañ nale y do istotnych problemów wielu przedsiêbiorstw. Pojedyncze kopalnie, wchodz¹ce w sk³ad du ej grupy kapita³owej, prowadz¹ swoj¹ dzia³alnoœci okreœlonych warunkach, które s¹ specyficzne dla ka dej z nich. Osi¹gaj¹ wyniki, które s¹ efektem zarówno warunków górniczo-geologicznych wystêpuj¹cych na terenie danej kopalni, jak i decyzji zarz¹dczych, podejmowanych lokalnie na szczeblach tych obiektów. Nie bez znaczenia jest tak e polityka zarz¹dcza ca³ej grupy kapita³owej. W aspekcie analizy p³ynnoœci finansowej pojedynczych kopalñ rysuje siê pytanie, czy to w³aœnie te pojedyncze obiekty (kopalnie) w dominuj¹cym stopniu kszta³tuj¹ ostateczn¹ wartoœæ wskaÿników p³ynnoœci, czy te wyniki finansowe pozosta³ych (nie-kopalnianych) przedsiêbiorstw wchodz¹cych w sk³ad grupy kapita³owej (GK) decyduj¹ o tych wskaÿnikach. Niniejszy artyku³ prezentuje wartoœci wskaÿników nale ¹cych do grupy wskaÿników s³u ¹cych ocenie p³ynnoœci finansowej wybranych kopalñ wêgla kamiennego, wchodz¹cych w sk³ad jednej z wiêkszych grup kapita³owych w bran y górnictwa wêgla kamiennego. Analiza obejmuje wyniki uzyskiwane przez samodzielne kopalnie prowadz¹ce eksploatacjê w latach oraz zbiorcze wyniki dla Grupy Kapita³owej. W artykule porównano tak e osi¹gane wartoœci w relacji do norm, które wskazywane s¹ w literaturze jako optymalne. ANALYSIS OF FINANCIAL LIQUIDITY INDICATORS OF CHOSEN COAL MINES IN COMPARISON TO SUCH AN INDICATORS ACHIEVED BY THE MINING CAPITAL GROUP Liquidity, coal mine, liquidity ratio Key words Abstract The article presents financial liquidity indicators analysis of some (chosen) coal mines in comparison to such an indicators of whole Capital Group which these mines are the part of. The analysis concerns years between Liquidity indicators are intended to measure the enterprise s ability to pay off its commitments. Illiquidity is one of most frequent reasons of enterprises bankruptcy. This general motto is widely known and used by enterprises for estimate their financial condition. Looking after proper level of financial liquidity seems to be one of main tasks for manage staff. However the question appears, if it refers to each enterprise on the market? How is it in the case of single coal mines? Ensuring proper amounts of cash, which is necessary for time paying off, is one of the most important problems for many enterprises. Single coal mines which belongs to big Capital Group achieve financial results depended not only on local geological conditions but also on their own manage decisions. Of course the management strategy of Capital Group can t be omitted. Taking into consideration financial liquidity of single mines, we should answer the question if these single mines decides about Capital Group liquidity values or if other objects which have not mine character, but belonging to the Group determines these indicators values. This article presents values of some indicators belonging to the bigger group of liquidation indicators and which were use here for coal mines. These coal mines are the part of one of mining Capital Groups. The analysis contains financial results of mines leading exploitation between 2003 and 2006 year and general financial results worked out by the whole Capital Group. Article also compares real values of indicators to theoretical values defined by literature.