Uzależnienie od alkoholu. dr n. med. Dariusz Mazurkiewicz

Transkrypt

1 Uzależnienie od alkoholu dr n. med. Dariusz Mazurkiewicz

2 SILNA, NATRĘTNA POTRZEBA SPOŻYWANIA ALKOHOLU (głód alkoholu). Sformułowanie "głód alkoholowy" używane jest dla określenia stanu charakteryzującego się wzmożoną i trudną do oparcia chęcią wypicia alkoholu, czy upicia się. Jest to zjawisko połączone z narastającym napięciem, niepokojem, rozdrażnieniem. "Głód" może wystąpić w różnych sytuacjach, miejscach, okolicznościach kojarzonych z alkoholem, też po wypiciu niewielkiej ilości alkoholu, wraz z objawami zespołu abstynencyjnego, może też wiązać się z pragnieniem intensyfikowania przeżywanych uczuć. Niektórzy uważają iż głód jest pojęciem hipotetycznym i nie istnieje, ponieważ nie można stwierdzić jego obecności poprzez obiektywne kryteria, takie jak pomiary fizjologiczne, czy biochemiczne. Głodu alkoholowego nie jest w sianie zrozumieć ten, kto go nie przeżywał. Głód alkoholowy jest jednym z głównych mechanizmów wywołujących chorobę.

3 UPOŚLEDZONA ZDOLNOŚĆ KONTROLOWANIA PICIA ALKOHOLU (trudność w unikaniu rozpoczęcia picia trudności w zakończeniu picia, albo problemy z kontrolowaniem do wcześniej założonego poziomu). Po wypiciu pierwszej porcji alkoholu pojawia się niemożność skutecznego decydowania o ilości wypijanego alkoholu i o momencie przerwania picia. Nie pojawia się ona nagle. Osoby pijące w sposób umiarkowany potrafią w pełni kontrolować ilość, częstotliwość i okoliczności spożywanego alkoholu. Dobrze wiedzą ile mogą wypić, z kim i w jakich sytuacjach. Ważnym etapem rozwijającego się upośledzenia kontroli nad piciem jest picie alkoholu w pracy. Kiedy dana osoba zauważy, iż ma problem z piciem, próbuje kontrolować swoje picie. Po pierwszych kieliszkach występuje specyficzny głód, co powoduje iż próby kontrolowanego picia są nieudane.

4 PICIE ALKOHOLU W CELU ZŁAGODZENIA, ALBO ZAPOBIEŻENIA ALKOHOLOWEMU ZESPOŁOWI ABSTYNENCKIEMU ORAZ SUBIEKTYWNE POCZUCIE SKUTECZNOŚCI TAKIEGO POSTĘPOWANIA. U osoby uzależnionej z chwilą, gdy mija działanie alkoholu, pojawiają się dokuczliwe objawy zespołu abstynencyjnego. Organizm, którego wszystkie przemiany biochemiczne zostały podporządkowane alkoholowi domaga się gwałtowanie nowej porcji alkoholu. Jest to przyczyna reintoksykacji - "klinowania", zaczynającego każdy następny dzień picia. Dostarczony organizmowi alkohol powoduje zmniejszenie objawów abstynencyjnych ustąpienie bólów, przywrócenie energii, umożliwia koncentrację i myślenie. Przywraca "normalne" funkcjonowanie. Trwa to krótko, ponieważ alkohol jest stopniowo eliminowany z organizmu, a objawy pojawiają się na nowo. Może tu też występować lęk, przerażenie "jak się nie napiję to się coś złego ze mną stanie", takie przekonanie może wynikać z wcześniejszych doświadczeń. Wówczas następuje uzupełnienie alkoholu.

5 OBJAWY ABSTYNENCYJNE (drżenia mięśniowe, nadciśnienie tętnicze, tachykardia nudności, wymioty, biegunki, bezsenność, rozszerzenie źrenic, wysuszenie śluzówek wzmożona potliwość, zaburzenia snu, nastrój drażliwy lub obniżony, lęki). Każde nadużycie alkoholu zaburza funkcjonowanie organizmu człowieka, co prowadzi dc tego, że następnego dnia po upiciu odczuwa się bóle głowy, ogólne rozbicie, rozdrażnienie kłopoty z koncentracją uwagi, niezdolność do dłuższego wysiłku fizycznego i umysłowego nudności, czasem wymioty. Popularnie ten stan jest nazywany kacem - medycznie są te objawy zatrucia.

6 ZMIENIONA (NAJCZĘŚCIEJ ZWIĘKSZONA) TOLERANCJA ALKOHOLU (dawka alkoholu nie przynosi oczekiwanego efektu, potrzeba spożywania większych dawek alkoholu dla wywołania oczekiwanego efektu). Tolerancja - to zdolność żywego organizmu do znoszenia bez przeszkody dla niego (do pewnej granicy) bodźców chemicznych, fizycznych i biologicznych. Tolerancja na alkohol jest różna u poszczególnych osób. Może się zmieniać też u tej samej osoby, zależnie od warunków zewnętrznych, czy wewnętrznych. Każdy z pijących miał okazję sprawdzić, jaką miał tolerancję na alkohol. Dla jednych była to setka wódki, dla innych większa lub mniejsza ilość. Organizm zaczynał się wówczas bronić, reagując np. wymiotami. W ten sposób daje do zrozumienia, że następnych porcji alkoholu nie chce przyjmować, bo jest zatruty. Wzrost tolerancji może nastąpić w sposób niezauważalny. Dzieje się tak wówczas, gdy osoba nie przyzwyczajona do alkoholu wypija jednorazowo dużą ilość alkoholu, wywoła to silną reakcję przystosowawczą organizmu, co powoduje przyjmowanie alkoholu bez objawów zatrucia Wzrost tolerancji jest charakterystyczny dla początków uzależnienia. Stopniowo wzrasta zdolność przystosowania się organizmu do stanu zatrucia (intoksykacji). Alkohol, który dostaje się do organizmu, zostaje szybciej rozłożony, robi miejsce dla następnej porcji - osoba może wypić dużo i nie będzie pijana. O wzroście tolerancji mówi się wówczas, gdy poprzednio zażywana dawka daje słabszy efekt. Wysoka tolerancja na alkohol utrzymuje się przez długi czas, nawet przez wiele lat. Zależy od dyspozycji psychofizycznych, intensywności picia oraz jego modelu. W miarę dalszego picia, w miarę rozwoju uzależnienia - tolerancja się obniża.

7 ZAWĘŻENIE REPERTUARU ZACHOWAŃ ZWIĄZANYCH Z PICIEM ALKOHOLU DO l-2 WZORCÓW. 0 zawężeniu repertuaru możemy powiedzieć wtedy, gdy dana osoba pije w sposób charakterystyczny dla siebie, np. rozpoczyna picie z konkretnym zawsze określonym zamiarem, ma charakterystyczny dla siebie sposób picia. Jest to np. picie w konkretnych, podobnych do siebie sytuacjach (picie weekendowe), picie z osobami o dużo niższym statusie społecznym ( osoba mająca dobrą pozycją społeczną - gdy zaczyna pić nie jest dla niej ważne z kim pije - pije np. na melinie)

8 POSTĘPUJĄCE ZANIEDBYWANIE ALTERNATYWNYCH DO PICIA PRZYJEMNOŚĆ ZACHOWAŃ I ZAINTERESOWAŃ. Obecność alkoholu w życiu codziennym staje się czymś bardzo ważnym, dużo uwagi i zabiegów jest skoncentrowanych wokół okazji do picia i dostępności alkoholu. Poczynając od picia towarzyskiego, w którym ważne są rozmowy, ludzie, spotkania a alkohol nie jest najważniejszy - istnieje możliwość zrezygnowania z alkoholu na rzecz innych zajęć. Jednak przy wchodzeniu w uzależnienie i dostrzeżeniu, że alkohol daje pewne "korzyści" alkohol staje się bardzo ważny w życiu. Wtedy to rodzina schodzi na drugi plan, również zainteresowania, hobby i inne życiowe cele i pragnienia przestają się liczyć i są coraz mniej ważne. Dużo energii i miejsca zabierają myśli o alkoholu, możliwość wypicia, poszukiwanie okazji i sposobności do picia. Planowanie ile kto zdoła wypić i dbałość, by alkoholu nie zabrakło. Alkohol staje się jedynym celem w życiu pomimo ponoszonych konsekwencji (często nie dostrzeganych). Na nic zdają się obietnice alkoholika, że nie będzie pił, gdyż notorycznie łamie on swoje przyrzeczenia.

9 PICIE ALKOHOLU POMIMO OCZYWISTEJ WIEDZY O JEGO SZCZEGÓLNEJ SZKODLIWOŚCI DLA ZDROWIA PIJĄCEGO. O wystąpieniu tego kryterium możemy mówić wtedy, gdy dana osoba wie iż alkohol pogarsza jego stan zdrowia, a pomimo ponoszonych konsekwencji nadal spożywa alkohol. Nie chodzi tu o ogólną orientację, co do szkodliwości alkoholu jaką możemy usłyszeć w środkach masowego przekazu, a raczej konkretną informację uzyskaną np. od lekarza, że dane schorzenie jest konsekwencją nadużywania alkoholu.

10 INNE ZABURZENIA: "palimpsesty alkoholowe" - powtarzające się epizody "urwanych filmów", "przerw w życiorysie", luki w pamięci - tzw. okresy alkoholowych zaburzeń pamięci związanych z piciem, próby zapanowania nad piciem (np. ograniczenie sobie pory picia, rodzaju trunku, dobrowolne podejmowanie okresowej abstynencji w celu picia bez obaw w przyszłości; ciągi picia, nawroty picia po okresach abstynencji, zaprzeczanie uzależnieniu (dana osoba nie uważa się za alkoholika), nasilony lęk, ataki paniki bez powodu, psychozy alkoholowe, próby samobójcze (samouszkodzenia mogą potwierdzać uzależnienie w zależności od modelu picia).

11 KRYTERIA UZALEŻNIENIA OD ALKOHOLU WEDŁUG PODRĘCZNIKA DIAGNOSTYCZNO STATYSTYCZNEGO DO BADANIA ZABURZEŃ OSOBOWOŚCI DSM-IV Nieprawidłowy wzorzec picia alkoholu prowadzący do klinicznie znaczących uszkodzeń lub zaburzeń psychicznych, a manifestujący się przynajmniej trzema z poniższych objawów w ciągu ostatniego roku: 1. Wzrost tolerancji przejawiający się którymkolwiek z poniższych objawów: a. Potrzeba zwiększania dawek alkoholu w celu uzyskania intoksykacji lub pożądanego efektu. b. Zmniejszony efekt działania alkoholu przy wypijaniu tej samej dawki. 2. Zespół abstynencyjny przejawiający się którymkolwiek z poniższych objawów: a. Charakterystyczny zespól abstynencyjny. b. Picie alkoholu w celu uniknięcia lub złagodzenia zespołu abstynencyjnego. 3. Picie alkoholu w większej ilości lub dłużej niż zakładano przed rozpoczęciem picia. 4. Stała potrzeba albo nieudane próby przerwania picia alkoholu. 5. Przeznaczanie znacznej ilości czasu na usiłowania zdobycia alkoholu (np. na dalekie wyprawy do nocnych sklepów), picie go, bądź dochodzenie do siebie po wypiciu. 6. Rezygnacja lub znaczne ograniczenie aktywności społecznej, zawodowej lub rekreacyjnej z powodu picia. 7. Kontynuowanie picia mimo wiedzy o przewlekłych lub nawracających kłopotach zdrowotnych lub psychicznych spowodowanych lub nasilanych przez picie alkoholu (np. picie mimo wiedzy o zaostrzaniu przez alkohol choroby wrzodowej).

12 ICD-10 F10.- Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane użyciem alkoholu. F11.- Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem opiatów F12.- Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem kanabinoli F13.- Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane przyjmowaniem substancji nasennych i uspakajających F14.- Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem kokainy F15.- Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem innych niż kokaina środków pobudzających w tym kofeiny F16.- Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem halucynogenów F17.- Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane paleniem tytoniu F18.- Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane odurzaniem się lotnymi rozpuszczalnikami organicznymi. F19.- Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane naprzemiennym przyjmowaniem środków wyżej wymienionych (FF10-F18) i innych środków psychoaktywnych Należy kodować tu używanie dwu tub więcej środków, jeśli nie można ocenić, który z nich przyczynił się głównie do pojawienia.się zaburzenia. Tu także należy kodować przypadki, gdy nie jest możliwa identyfikacja przyjmowanego środka lub środków. Wicie bowiem osób przyjmujących kilka środków nie umie dokładnie ich określić. Obejmuje: nadużywanie środków BNO

13 F10.0 Ostra intoksykacja ( Ostre zatrucie) Jest to stan występujący po przyjęciu substancji psychoaktywnej, który przejawia się zaburzeniami poziomu świadomości, procesów poznawczych, spostrzegania, afektu lub zachowania, a także innych funkcji i reakcji psychofizjologicznych. Zaburzenia te są bezpośrednim następstwem farmakologicznego działania środka, w miarę upływu czasu ustępują one całkowicie o ile nie doszło do uszkodzenia tkanek lub innych powikłań. Powikłaniami tymi mogą być urazy, zachłyśnięcie się wymiotami, majaczenie, śpiączka, drgawki i inne. Charakter tych powikłań zależy od rodzaju środka i sposobu jego użycia. Stan ostrego upojenia alkoholem "Bad trips" (złe podróże) po przyjęciu środka Upojenie BNO Patologiczna intoksykacja Stany transu i opętania w następstwie zatrucia środkiem psychoaktywnym

14 F10.1 Szkodliwe używanie. (Następstwa szkodliwego używania substancji) Kategoria ta określa szkodliwy dla zdrowia sposób używania środka psychoaktywnego. Może być to szkoda somatyczna (np. zapalenie wątroby) lub psychiczna (epizody depresyjne wtórne wobec głębokiego upicia się alkoholem).

15 F10.2 Zespół uzależnienia Zespół ten składa się z objawów behawioralnych, fizjologicznych i zmian procesów poznawczych, które pojawiają się w toku wielokrotnego używania środka. Zespół charakteryzuje się silną potrzebą przyjmowania środka, trudnościami kontrolowania tego zachowania, uporczywym używaniem wbrew szkodliwym następstwom, przedkładaniem przyjmowania środków ponad inne zajęcia i zobowiązania, zwiększoną tolerancją i niekiedy występowaniem objawów zespołu abstynencyjnego. Zespół uzależnienia może wiązać się z przyjmowaniem określonego środka (np. tytoniu, alkoholu, diazepamu), klasy środków określonego typu (np. opiatów) lub szerokiego wachlarza różnych farmakologicznie środków. Przewlekły alkoholizm Dipsomania Uzależnienie od leków

16 F10.3 Zespół odstawienia (Zespół abstynencyjny) Zespół abstynencyjny stanowi grupę objawów o zmiennym składzie i nasileniu, który rozwija się po zaprzestaniu lub znaczącym ograniczeniu ciągłego przyjmowania substancji psychoaktywnej. Pojawienie się objawów i przebieg zespołu abstynencyjnego są ograniczone w czasie i zależą od typu środka psychoaktywnego i dawki stosowanej bezpośrednio przed zaniechaniem lub ograniczeniem przyjmowania środka. Zespół abstynencyjny może być powikłany drgawkami.

17 F10.4 Zespół abstynencyjny z majaczeniem. Kategoria ta określa sytuację, gdy zespół abstynencyjny określony w pozycji czwartej 3 jest powikłany majaczeniem zdefiniowanym w F05.-. Drgawki mogą także występować. Jeżeli czynnikom organicznym przypisuje się znaczącą rolę w etiologii, zespół ten powinien być klasyfikowany w pozycji F05.8.

18 F10.5 Zaburzenia psychotyczne Do tych zaburzeń zalicza się zespoły objawów psychotycznych, występujące podczas zażywania substancji psychoaktywnej lub po zaprzestaniu przyjmowania. Pochodzenia ich nie można sprowadzić wyłącznie do ostrego zatrucia, a jednocześnie nie są one częścią zespołu abstynencyjnego. Zespoły te charakteryzują się omamami (najczęściej słuchowymi, ale mogą występować doznania z zakresu więcej niż jednego analizatora), zniekształceniem spostrzegania, urojeniami (często paranoidalnymi lub prześladowczymi), zaburzeniami psychoruchowymi (pobudzeniem lub zahamowaniem) oraz zaburzeniami afektu, od ostrego lęku do stanu ekstatycznego. Świadomość jest zwykle jasna, choć może pojawiać się jej nieznaczne przymglenie, ale nie w stopniu zamącenia. Alkoholowa: halucynoza zazdrość paranoja psychoza BNO Nie obejmuje: rezydualne i późno ujawniające się zaburzenia psychotyczne wywołane alkoholem lub działaniem innego środka psychoaktywnego (F10-F19, pozycja czwarta kodu.7)

19 F10.6 Zespół amnestyczny Zespół ten cechuje się wybitnym i trwałym upośledzeniem pamięci świeżej (zapamiętywanie przypominanie nowych informacji) i przypominanie dawniej nabytych informacji. Pamięć bezpośrednia (zdolność do zapamiętywania i przypominania informacji bezpośrednio po ich prezentacji - w czasie nie dłuższym niż 5 sekund) jest zwykle zachowana, natomiast pamięć świeża jest znamiennie bardziej zaburzona niż pamięć dawna. Zaburzenia poczucia czasu chronologii zdarzeń, trudności w uczeniu się nowego materiału - są zwykle wyraźne. Mogą pojawiać się konfabulacje, choć nie zawsze występują. Inne funkcje poznawcze są zazwyczaj znacznie lepiej zachowane w porównaniu z deficytami pamięci. Zaburzenia amnestyczne wywołane alkoholem lub inną substancją psychoaktywną. Psychoza alkoholowa lub zespół Korsakowa, wywołane alkoholem lub innym środkiem psychoaktywnym, albo nie określone. Nie obejmuje: psychoza lub zespół Korsakowa o niealkoholowej etiologii (F04)

20 F10.7 Zaburzenia związane z odroczonymi skutkami zażywania. (Rezydualne i późno ujawniające się zaburzenia psychotyczne) Obejmują one grupę zaburzeń wywołanych przez alkohol lub substancje psychoaktywne, która cechuje się zmianami w zakresie funkcji poznawczych, afektu, osobowości lub zachowania. Zmiany te utrzymują się dłużej niż przypuszczalne, racjonalnie uzasadnione, bezpośrednie następstwa oddziaływania tych środków psychoaktywnych. Początek zaburzenia powinien być bezpośrednio powiązany z przyjmowaniem środka. Jeżeli początek zaburzeń następuje później, to epizod można kodować w tej kategorii tylko wtedy, gdy są niewątpliwe dowody świadczące o związku tego stanu z rezydualnym efektem środka psychoaktywnego. Stan psychotyczny wymaga różnicowania z zaburzeniami typu reminiscencji alkoholowej (flashbacks), przy tym warto uwzględnić epizodyczny i często krótkotrwały przebieg reminiscencji oraz fakt, że są one reprodukcją poprzednich doświadczeń związanych z alkoholem lub innym środkiem psychoaktywnym. Otępienie alkoholowe BNO. Przewlekły alkoholowy zespół mózgowy. Otępienie i inne łagodniejsze postacie trwałego uszkodzenia funkcji poznawczych Powracanie przebytych doznań psychotycznych (flashbacks) Rezydualne i późno ujawniające się zaburzenia psychotyczne wywołane środkami psychoaktywnymi. Zaburzenia postrzegania po przyjęciu środków halucynogennych. Rezydualne: zaburzenia afektywne. zaburzenia osobowości i zachowania. Nie obejmuje: wywołany alkoholem lub innymi substancjami psychoaktywnymi: zespól Korsakowa (F10-F19 z wskazaniem pozycji czwartej.6) stan psychotyczny (F10-F19) z wskazaniem pozycji czwartej.5)

21 F10.8 Inne zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania F10.9 Niespecyficzne zaburzenia psychiczne i behawioralne. (Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania, nie określone)

22

23

24