Oddajemy w Państwa ręce trzecią już edycję dodatku Firmy Elektroinstalacyjne. Najnowszy, trzeci już raport dotyczący rynku firm elektroinstalacyjnych

Transkrypt

1 BEZP ATNY DODATEK DO MAGAZYNU ELEKTROSYSTEMY MAJ 2010

2

3 Szanowni Państwo BEZP ATNY DODATEK DO MAGAZYNU ELEKTROSYSTEMY Wydawca: TECHMEDIA Adres redakcji ul. Bociania 23A, Warszawa tel. (22) , fax (22) Redaktor naczelny Jacek RÛøaÒski tel. kom Redaktor Tomasz Krzeúniak Redaktor Rados aw Kaliski Dyrektor Biura Reklamy i Marketingu Mariusz Ignatowicz tel. kom mariusz.ignatowicz@elektrosystemy.com.pl Kierownik Dzia u Reklamy Ewa Burghard tel. kom ewa.b@elektrosystemy.com.pl Specjalista ds. reklamy Jolanta Porembna tel. kom jolanta.porembna@elektrosystemy.com.pl Dyrektor Handlowy S awomir Tokarski slawomir.tokarski@elektrosystemy.com.pl Dzia DTP Pawe Cieszkowski pawel.cieszkowski@elektrosystemy.com.pl Piotr Raszkiewicz piotr.raszkiewicz@elektrosystemy.com.pl Stali wspû pracownicy Piotr Olszowiec, Micha åwierøewski Dariusz Matysek, Tomasz Modras Prenumerata Informacje: (22) ZamÛwienia: (22) Pod tym numerem telefonu uzyskajπ rûwnieø PaÒstwo wszelkie informacje. Cena prenumeraty: kwartalna ñ 20 z pû roczna ñ 38 z roczna ñ 72 z Redakcja nie odpowiada za treúê reklam i og oszeò oraz nie zwraca materia Ûw nie zamûwionych. Zastrzegamy sobie prawo skracania i adiustacji tekstûw oraz zmiany ich formy graficznej i tytu Ûw. Wydawca ma prawo odmûwiê zamieszczenia og oszenia lub reklamy, jeúli ich treúê lub forma sπ sprzeczne z charakterem pisma. Elektrosystemy sπ znakiem zastrzeøonym i zarejestrowanym przez spû kí TECHMEDIA. Reprodukcja lub przedruk zamieszczonych materia Ûw wymaga pisemnej zgody wydawcy. ISSN: Oddajemy w Państwa ręce trzecią już edycję dodatku Firmy Elektroinstalacyjne. Dzięki udziałowi reprezentatywnej grupy przedsiębiorstw i zaangażowaniu Polskiego Stowarzyszenia Elektroinstalacyjnego, jest to obecnie najbardziej wyczerpująca publikacja na temat sektora elektroinstalacji dostępna na rynku. W pierwszej części dodatku zamieszczamy analizę finansową wraz z opiniami przedstawicieli branży. Artykuł techniczny w drugiej części poświęcony jest powietrznym wyłącznikom mocy i zawiera również zestawienie tych produktów. Radosław Kaliski redaktor List od Prezesa PSE Najnowszy, trzeci już raport dotyczący rynku firm elektroinstalacyjnych w Polsce powstał w wyniku ścisłej współpracy redakcji magazynu Elektrosystemy i Polskiego Stowarzyszenia Elektroinstalacyjnego. W jego tworzeniu wzięły też aktywny udział największe i najbardziej liczące się w tej branży polskie firmy elektroinstalacyjne, które uczestniczyły w formułowaniu zakresu badania rynku oraz dostarczyły niezbędne dane. Z roku na rok liczba firm uczestniczących w tworzeniu raportu powiększa się, co pozytywnie wpływa na jego jakość i kompleksowość. Mam nadzieję, że w tworzeniu przyszłorocznego raportu weźmie udział jeszcze większa grupa liczących się przedsiębiorstw elektroinstalacyjnych. Obraz sytuacji na polskim rynku elektroinstalacyjnym, jaki rysuje się na postawie lektury raportu nie napawa optymizmem. Łącznie firmy elektroinstalacyjne zanotowały co prawda niewiele niższe przychody, ale spadek rentowności był większy, co przełożyło się na zmniejszenie zysków. Jest to efektem spowolnienia gospodarczego i skurczenia się rynku inwestycyjnego. Niestety, jak wynika to z opublikowanych prognoz, nie zanosi się na poprawę sytuacji w bieżącym roku. Nieliczne nowe przetargi, z powodu ogromnej liczby oferentów są rozstrzygane na tak niskim poziomie cenowym, że sukcesem wydaje się uzyskanie dodatniej marży na zakończenie realizacji kontraktu. W efekcie zwiększa się liczba bankrutujących firm, szczególnie mniejszych i średniej wielkości. Przyczynia się do tego niestety także zjawisko barbaryzacji stosunków pomiędzy wieloma generalnymi wykonawcami a firmami podwykonawczymi; np. coraz powszechniej stosowana klauzula kar umownych w nieograniczonej wysokości. Nie ułatwiają też życia znaczne i nieprzewidywalne zmiany kursów walut, w których podawane są ceny sporej ilości materiałów i urządzeń, a także praktycznie jednokierunkowe zmiany cen kabli niezależnie od kierunku zmian cen miedzi w Londynie. Wydaje się, że obecny kryzys, podobnie jak miało to miejsce w wyniku poprzedniego w latach , spowoduje zmniejszenie podaży na rynku usług elektroinstalacyjnych. Przetrwają firmy potrafiące elastycznie reagować na zmieniające się realia ekonomiczne. Będą to firmy, którym uda się dostosować poziom kosztów stałych do poziomu mniejszych marż i znaleźć nowe obszary działania, gdzie konkurencja nie jest tak intensywna. Warto więc doskonalić organizację firmy, aby skuteczniej poszukiwać i zdobywać nowe kontrakty, a także przewidywać i ograniczać ryzyka związane z ich realizacją. Warto też poszerzać portfel oferowanych usług i produktów poszukując przewag konkurencyjnych i lepszych marż. Dla tych, którzy to osiągną, kryzys skończy się szybciej. Roman W. Przybył Prezes Zarządu Polskiego Stowarzyszenia Elektroinstalacyjnego 3

4 Blisko po owa pytanych uwaøa, øe w tym roku w branøy elektroinstalacyjnej nastπpi pogorszenie Zyski firm w 2010 roku będą mniejsze Tomasz Krześniak Sprzedaø spû ek elektroinstalacyjnych w 2009 r. by a tylko nieznacznie niøsza niø rok wczeúniej, natomiast zysk netto topnia w wiíkszym stopniu. W roku 2010 naleøy liczyê sií z dalszym spadkiem dochodu, a takøe rentownoúci. Wtegorocznym dodatku na temat polskiego rynku elektroinstalacyjnego przedstawiamy wielkoúê przychodûw i zysku πcznie 17 firm. W przypadku trzech spû ek: Qumak-Sekom, Atrem i Energoaparatura, dane zaprezentowane w czíúci finansowej pochodzπ z gie dowych raportûw rocznych. Przychody w 2009 r. W sumie 17 firm dzia ajπcych w branøy instalacji elek- KOMENTUJE DLA ELEKTROSYSTEM W Jacek Faltynowicz prezes Elektrobudowy W2009 r. brak by o duøych projektûw, poza projektami infrastrukturalnymi. NiektÛre segmenty rynku by y praktycznie martwe. Brak zleceò podwyøszy konkurencjí, co przenios o sií na spadek úrednich cen kontraktûw i w konsekwencji spadek marø. W odrûønieniu od lat nie zaobserwowaliúmy zatorûw p atniczych i Ñucieczek w upad oúêî. Moim zdaniem najwiíkszy wp yw na kszta towanie sií rynku elektroinstalacyjnego w roku 2009 mia brak bezpoúrednich inwestycji zagranicznych w Polsce. W tym roku wzrostu rynku raczej nie bídzie. Czy bídzie spadek? To zaleøy od rozstrzygniíê kilku najwiíkszych projektûw infrastrukturalnych, tempa modernizacji energetyki zawodowej oraz kilku kluczowych projektûw sektora publicznego, np. Metra Warszawa. Moim zdaniem najtrudniej bídzie w tym roku w energetyce zawodowej, ze wzglídu na niewielkπ iloúê inwestycji. atwo nie bídzie jednak w øadnym z sektorûw. PRZYCHODY FIRM ELEKTROINSTALACYJNYCH (w tys. z ) Lp. Firma zmiana 2009/ Elektrobudowa ,8% 2. Qumak-Sekom* ,6% 3. Elbud Warszawa ,0% 4. PoznaÒ ,0% 5. RzeszÛw ,1% 6. Atrem* ,9% 7. Agat ,1% 8. Elektrotim ,8% 9. TP-Elbud ,4% 10. Energoaparatura* ,1% 11. ElektriMont ,3% 12. Mazel ,5% 13. KrakÛw ,2% 14. P&P ,3% 15. Elektromont ,9% 16. Elektro Proces ,4% 17. Elektromont ,3% Razem ,1% èrûd o: firmy, *GPW 4 maj 2010

5

6 Lp. PROGNOZOWANE PRZYCHODY FIRM ELEKTROINSTALACYJNYCH (w tys. z ) Firma 2010 (prognoza) 2009 zmiana 2010/2009 PRZYCHODY WYBRANYCH FIRM ELEKTROINSTALACYJNYCH W 2009 ROKU (w mln z ) 1. Elektrobudowa ,0% 2. PoznaÒ ,1% 3. Elbud Warszawa ,1% 4. RzeszÛw ,1% 5. Agat ,1% 6. TP-Elbud ,0% 7. ElektriMont ,5% 8. P&P ,7% 9. KrakÛw ,7% 10. Elektromont ,5% 11. Mazel ,5% PROGNOZOWANE PRZYCHODY WYBRANYCH FIRM ELEKTROINSTALACYJNYCH W 2010 ROKU (w mln z ) 12. Elektro Proces ,0% 13. Elektromont ,4% Razem ,2% èrûd o: firmy trycznych wypracowa o w 2009 r. πczne przychody w wysokoúci mln z. Jest to wynik zbliøony do tego z roku 2008 (spadek tylko o 3,1%). WÛwczas πczne obroty tych firm zamkní y sií w kwocie mln z. NajwiÍkszym przedsiíbiorstwem na rynku jest Elektrobudowa. Katowicka spû ka wypracowa a w ubieg ym roku przychody w wysokoúci 661,8 mln z, o 15,8% niøsze w porûwnaniu z rokiem Zmniejszenie przychodûw Elektrobudowa t umaczy wstrzymaniem oraz przesuniíciem na nastípne lata podstawowych kontraktûw energetycznych, planowanych do rozstrzygniícia w 2009 r. SpÛ ka podkreúla jednoczeúnie, øe zafakturowana w 2009 r. sprzedaø pochodzi a w duøej mierze z portfela zamûwieò pozyskanych w latach ubieg ych, podpisywanych na korzystniejszych warunkach finansowych. Drugi w zestawieniu jest sto eczny Qumak-Sekom. SpÛ ka, ktûra specjalizuje sií m.in. w instalacjach Inteligentnego Budynku, zakoò- 6 czy a rok 2009 przychodami w wysokoúci 293,4 mln z, czyli blisko 16% wyøszymi w porûwnaniu z rokiem Z kolei PrzedsiÍbiorstwo Budownictwa Elektroenergetycznego Elbud Warszawa, ZYSK NETTO WYBRANYCH FIRM (w tys. z ) Lp. Firma zmiana 2009/ Elektrobudowa % 2. Qumak-Sekom* % 3. Atrem* % 4. Elektrotim % 5. Agat % 6. RzeszÛw % 7. PoznaÒ % 8. Elektrimont % 9. Elbud Warszawa % 10. Elektro Proces % 11. KrakÛw % 12. Energoaparatura* % 13. TP-Elbud % 14. Mazel % 15. Elektromont % 16. Elektromont % 17. P&P % Razem % èrûd o: firmy, *GPW maj 2010

7 Lp. PROGNOZOWANY ZYSK NETTO WYBRANYCH FIRM (w tys. z ) Firma 2010 (prognoza) dzia ajπce w zakresie realizacji elektroenergetycznych systemûw przesy owo-rozdzielczych, budownictwa kubaturowego oraz konstrukcji energetycznych i telekomunikacyjnych, wypracowa o w ubieg ym roku obroty o 14% wyøsze w porûwnaniu z rokiem 2009 zmiana 2010/ Elektrobudowa % 2. Agat % 3. Elbud Warszawa % 4. PoznaÒ % 5. ElektriMont % 6. Mazel % 7. Elektro Proces % 8. RzeszÛw % 9. P&P % 10. KrakÛw % 11. Elektromont % 12. TP-Elbud % Razem % èrûd o: firmy Elbud zamknπ 2009 r. przychodami na poziomie 174,7 mln z. W sumie spoúrûd 17 spû ek ujítych w naszym zestawieniu przychodûw za 2009 r. siedem zanotowa o spadek sprzedaøy, natomiast 10 odnotowa o wzrost. KOMENTUJE DLA ELEKTROSYSTEM W Marian Burda prezes u RzeszÛw SytuacjÍ na rynku elektroinstalacyjnym w roku ubieg ym oceniam jako dobrπ, natomiast pierwsze miesiπce bieøπcego roku przynios y lekkie pogorszenie koniunktury. W ubieg ym roku firmy elektroinstalacyjne realizowa y prace na obiektach, ktûrych budowa by- a zaawansowana. W momencie wybuchu kryzysu inwestorzy najczíúciej chcieli zakoòczyê budowí rozpoczítych obiektûw, stπd wiíksza intensywnoúê prac. Nie rozpoczynano natomiast nowych projektûw. Obecnie weszliúmy w okres, kiedy nie ma stanûw budowlanych przygotowanych do wykonawstwa instalacji elektrycznych. Inwestycji jest mniej niø w roku ubieg ym. Duøy spadek widaê w budownictwie mieszkaniowym, choê to nie jest segment, w ktûrym dzia amy. Duøo jest przetargûw publicznych. Ten rok moøe byê paradoksalny, gdyø inwestycje wzrosnπ, jednak bídπ to rosnπce inwestycje w drogownictwie. Szacuje sií, øe budownictwo kubaturowe, ktûre nas interesuje, moøe spaúê nawet o 20%. Na pewno spowoduje to zdecydowane wiíkszπ konkurencjí cenowπ. Zysk netto w 2009 roku O ile πczna sprzedaø w ubieg ym roku zmniejszy a sií o 3,1%, o tyle w przypadku zysku netto spadek by bardziej widoczny i wyniûs 8,4%. Cztery najwyøszej sklasyfikowane firmy to spû ki gie dowe, z czego trzy pierwsze zanotowa y wzrost czystego dochodu. NajwiÍkszy zysk netto wypracowa a Elektrobudowa. SpÛ ka zarobi a na czysto 58,4 mln z, o 4% wiícej niø przed rokiem. Uzyskanie przez spû kí wyøszego dochodu netto jest wynikiem wspomnianej juø realizacji kontraktûw pozyskanych w latach wczeúniejszych, podpisy- ZYSK NETTO FIRM ELEKTROINSTALACYJNYCH W 2009 ROKU (w mln z ) ZATRUDNIENIE W WYBRANYCH FIRMACH Lp. Firma zatrudnienie zmiana 2009/ % osûb 1. Elektrobudowa % RzeszÛw PoznaÒ % % Elektrotim % Elbud Warszawa % ElektriMont % Agat % -19 PROGNOZOWANY ZYSK NETTO FIRM ELEKTROINSTALACYJNYCH W 2010 ROKU (w mln z ) 8. KrakÛw % TP-Elbud % Mazel % Elektro Proces % P&P % Elektromont % Elektromont % 20 Razem % 48 èrûd o: firmy 7

8 Lp. PROGNOZOWANE ZATRUDNIENIE W WYBRANYCH FIRMACH Firma zatrudnienie 2010 (prognoza) zmiana 2009 % osûb 1. Elektrobudowa % RzeszÛw PoznaÒ % % Elbud Warszawa % ElektriMont % Agat % 8 7. KrakÛw % Mazel % TP-Elbud % P&P % Elektro Proces % Elektromont % 0 Razem % 183 èrûd o: firmy KOMENTUJE DLA ELEKTROSYSTEM W Andrzej Diakun prezes Elektrotimu Poczπtek 2009 roku na rynku inwestycyjnym by bardzo nerwowy. CzÍste zmiany prognoz PKB dla Polski, Europy i úwiata oraz docierajπce do nas informacje na temat rozmiarûw, przewidywanego czasu trwania i skutkûw úwiatowego kryzysu gospodarczego nie zachíca y do optymizmu. Po doúwiadczeniach z lat znaczna czíúê firm elektroinstalacyjnych wdroøy a programy restrukturyzacyjne. Ich efektem by o obniøenie kosztûw wytworzenia produktûw i kosztûw dzia alnoúci. W tym czasie wiíkszoúê úrednich i duøych firm dzia ajπcych w Polsce i dostarczajπcych elektroinstalacje mia a dobre portfele zamûwieò, tj. posiada a znacznπ liczbí zleceò o relatywnie duøej wartoúci i dobrej strukturze. Posiadane wûwczas zamûwienia by y uzyskane na podstawie ofert przygotowanych w 2008 r. na stosunkowo wysokim poziomie cen. Konsekwencjπ rentownych portfeli zamûwieò, obniøenia kosztûw wytworzenia produktûw i redukcji kosztûw funkcjonowania by y relatywnie dobre wyniki osiπgane przez firmy elektroinstalacyjne w roku W pierwszej po owie 2010 r. nastπpi pogorszenie wynikûw spû ek dostarczajπcych elektroinstalacje. Wp yw na to bídzie mia a z jednej strony sprzedaø produktûw, ktûrej podstawπ sπ mniej rentowne zamûwienia pozyskane jeszcze w 2009 roku. Drugim negatywnym czynnikiem jest wzrost kosztûw wytworzenia elektroinstalacji w roku bieøπcym. Sytuacja moøe zmieniê sií w drugiej po owie roku. Prawdopodobnie istotnie zwiíkszajπcy sií popyt przy niezmiennej podaøy moøe spowodowaê szybki wzrost cen i w konsekwencji istotnie poprawiê finansowe wyniki firm. ZATRUDNIENIE W WYBRANYCH FIRMACH ELEKTROINSTALACYJNYCH W 2009 ROKU wanych w korzystniejszych warunkach, z lepszymi marøami. Zysk netto Elektrobudowy stanowi w 2009 r. 44% πcznego zysku netto wszystkich 17 spû ek ujítym w naszym rankingu. Prognozowane przychody w 2010 r. Dane dotyczπce prognozy przychodûw na 2010 rok poda o 13 spû ek. Mniejsza liczba firm w tym zestawieniu wynika z faktu, iø pozosta e cztery przedsiíbiorstwa: Qumak-Sekom, Atrem, Elektrotim i Energoaparatura sπ spû kami gie dowymi, ktûre nie publikowa y prognoz na rok bieøπcy. SpoúrÛd firm notowanych na GPW prognozy og osi y tylko Elektrobudowa oraz obecny na New Connect Elektromont z Jeleniej GÛry. US UGI ñ UDZIA W PRZYCHODACH Us ugi Rok Agat Elbud Warszawa Elektrimont Elektro Proces Elektrobudowa Elektromont Elektromont 1 KrakÛw PoznaÒ RzeszÛw WschÛd Elektrotim Mazel P&P TP-Elbud Projektowanie sieci i instalacji elektrycznych Instalacje s aboprπdowe Instalacje silnoprπdowe Instalacje automatyki Inne èrûd o: firmy % 3% 4% 2% 2% 1% 1% 1% 2% 3% 10% % 2% 10% 2% 1% 3% 0,5% 1% 1% 2% 2% 2% % 29% 16% 10% 4% 30% 7% 13% 13% 6% 5% 11% 18% 10% 1% % 30% 10% 8% 4% 20% 12% 15% 7% 8% 5% 7% 11% 10% 1% % 65% 67% 73% 21% 70% 39% 85% 70% 71% 45% 57% 78% 60% 45% % 65% 70% 77% 24% 80% 65% 83% 78% 68% 45% 46% 86% 62% 57% % 13% 5% 5% 2% 5% 35% 23% 1% 5% 5% % 10% 3% 5% 2% 0,5% 35% 30% 1% 6% 2% % 42% 52% 3% % 41% 20% 3% 8 maj 2010

9 Urzπdzenia Rozdzielnice nn Rozdzielnice SN Stacje kontenerowe (obudowa betonowa) Stacje kontenerowe (obudowa metalowa) Inne urzπdzenia èrûd o: firmy URZ DZENIA ELEKTROENERGETYCZNE (SPRZEDAØ ZEWN TRZNA + PRODUKCJA NA POTRZEBY W ASNE) ñ UDZIA W PRZYCHODACH Urzπdzenia Rozdzielnice nn Rozdzielnice SN Stacje kontenerowe (obudowa betonowa) Stacje kontenerowe (obudowa metalowa) Inne èrûd o: firmy, * raport roczny URZ DZENIA ELEKTROENERGETYCZNE (TYLKO SPRZEDAØ ZEWN TRZNA) ñ UDZIA W PRZYCHODACH Rok Rok Elbud Warszawa Elbud Warszawa Elektro Proces Elektro Proces Elektrobudowa* KrakÛw PoznaÒ WschÛd % 15% 4,9% 7% 8% 1% 5% 2% % 17% 4,9% 8% 7% 1% 9% 1% % 13,9% 2% 7% 1% % 13,2% 1% 8% 3% % % Elektrobudowa % 10,7% % 13,4% PoznaÒ RzeszÛw % 5,2% 1% % 3,7% 1% WschÛd % 5% 3% 2% 6% 5% 3% 49% % 4% 2% 2% 7% 5% 8% 40% % 9% 5% 5% 1% % 7% 8% 5% 3% % 1% % 1% % 11% % 13% % 1% 16% % 1% 16% PROGNOZOWANE ZATRUDNIENIE W WYBRANYCH FIRMACH ELEKTROINSTALACYJNYCH NA KONIEC 2010 ROKU Elektrotim Elektrotim TP-Elbud Mazel W sumie 13 firm ujítych w zestawieniu zamierza wypracowaê πcznie w bieøπcym roku przychody nieznacznie wyøsze w porûwnaniu z tymi w roku Wzrost ma siígnπê nieco ponad 2%. Co ciekawe, niøszych przychodûw w bieøπcym roku spodziewajπ sií tylko dwie spû ki (Elektrobudowa i Elbud Warszawa), rûwnieø dwie liczπ na powtûrzenie ubieg orocznych obrotûw (TP-Elbud, Elektro Proces). Zysk i rentownoúê netto w 2010 r. Dane dotyczπce prognozowanego na ten rok zysku netto przekaza o 12 spû ek (dodatkowo mniej o spû kí Elektromont z Jeleniej GÛry, ktûra publikowa a prognozy przychodûw na 2010 r., ale nie publikowa a ich odnoúnie dochodu netto). ChoÊ wiíkszoúê z firm spodziewa sií wzrostu zysku, to πczna suma czystego zarobku ma byê niøsza od tej z roku 2009 o 15%. Wynika to w duøej mierze z prognoz przedstawionych przez ElektrobudowÍ, ktûra przewiduje w tym roku o 25% niøszy zarobek niø w roku W tym roku spû ki elektroinstalacyjne spodziewajπ sií niøszej niø w roku 2009 rentownoúci netto. W ubieg ym roku úrednia rentownoúê wynios a 6,4%, natomiast w tym roku ñ jak wynika z danych przekazanych przez firmy ñ ma byê o jeden punkt procentowy niøsza. Spadek inwestycji Rok 2009 w branøy elektroinstalacyjnej up ynπ g Ûwnie pod znakiem spadku na rynku inwestycyjnym. Realizowanych by o mniej projektûw finansowanych z budøetu paòstwa. NiektÛre z przedsiíwziíê zosta y wstrzymane w ogûle, natomiast czíúê z nich wstrzymano do czasu poprawy koniunktury. W ubieg ym roku zauwaøalny by takøe spadek w obszarze bezpoúrednich inwestycji zagranicznych (BIZ). Zdaniem prezesa Elektrobudowy ñ Jacka Faltynowicza, to w aúnie zahamowanie tych przedsiíwziíê mia o najwiíkszy wp yw na sytuacjí na rynku instalacji elektrycznych. Nap yw BIZ do Polski w 2009 r. wyniûs 8,4 mld euro 9

10 KOMENTUJE DLA ELEKTROSYSTEM W Wies aw Skimina prezes ElektriMontu Dla firmy ElektriMont rok 2009 by ca kiem dobry. Obecnie realizujemy wiíkszoúê kontraktûw w kraju, natomiast za granicπ jest nieco s abiej, gdyø tam efekty kryzysu sπ duøo bardziej odczuwalne. Liczymy jednak, øe juø w drugiej po owie bieøπcego roku sytuacja na rynkach zagranicznych, na ktûrych dzia amy ñ w Niemczech, Holandii, Francji ñ poprawi sií. W gospodarki zachodnie wpompowano ogromne úrodki finansowe, co powinno prze oøyê sií na oøywienie. Spodziewamy sií, øe w tym roku sprzedaø eksportowa wyniesie oko o 35-40% wszystkich przychodûw. RENTOWNOåΔ FIRM ELEKTROINSTALACYJNYCH W 2009 ROKU i by niøszy od tego sprzed roku o blisko 16% (wûwczas wartoúê BIZ siígní a 10 mld euro). Mniejsza iloúê inwestycji zagranicznych wynika- 10 Agat Elbud Warszawa Elektrimont Elektro Proces Elektromont Elektromont 1 KrakÛw PoznaÒ RzeszÛw WschÛd Elektrotim Mazel P&P èrûd o: firmy a m.in. z faktu, iø przedsiíbiorstwa zachodnioeuropejskie oraz amerykaòskie ogranicza y projekty w naszym kraju. Efekty kryzysu úwiatowego najbardziej odczu y gospodarki w aúnie tych krajûw. PRZYK ADOWE REALIZACJE FIRM ELEKTROINSTALACYJNYCH Z OSTATNICH TRZECH LAT Budowa zbiornikûw ON o pojemnoúci 32 tys. m 3 i 10 tys. m 3 ; modernizacja wojskowego portu lotniczego w asku, Glinniku, Leünicy Wielkiej; instalacja ppoø. w Bazie Paliw w DÍbogÛrzu i Woli RzÍdziÒskiej; budowa oczyszczalni úciekûw w DÍbogÛrzu; modernizacja linii kolejowych E-20 Siedlce-Terespol, E-65 Gdynia-Tczew; rurociπg paliwowy OstrÛw Wielkopolski-Wroc aw. Budowa SE 110/15 kv WilanÛw w Warszawie; budowa linii kablowych 110 kv zasilajπcych SE WilanÛw; wymiana izolacji na linii 220 kv W oc awek-olsztyn. Budynki biurowe w Krakowie: ul. KamieÒskiego, Diamante Plaza; oczyszczalnie úciekûw w Øywcu i Raciborzu; budynek biurowy Wolf Marsza kowska w Warszawie; stacja energetyczna 15 kv na lotnisku KrakÛw-Balice. Budynek biurowy Vattenfall Gliwice; Galeria Handlowa JastrzÍbie ZdrÛj; Tesco - HrubieszÛw; Galeria Handlowa Niva OúwiÍcim; Galeria P ock; Huta abídy Gliwice; Budynek medyczny Provita Katowice; Bazaltex Niepo omice; Elektrociep ownia Be chatûw; H&N Opole, CzÍstochowa; Targi Kielce; Salon SamochodÛw Mercedes Modlniczka; Pawilon Meblowy Agata Szczecin; Budynek Biurowy Lurg I KrakÛw; TK Maxx PoznaÒ; Budynek Biurowy Zeto Katowice; Nidec Niepo omice; Stalprodukt Bochnia. Zak ady Robert Bosch MirkÛw; siedziba Robert Bosch Warszawa; szpital EMC Instytut Medyczny Wroc aw; oczyszczalnia úciekûw Szklarska PorÍba; pa ac omnica; komenda powiatowa Policji SulÍcin; zespû przedszkolno-szkolny Wroc aw. GW RPZ 110/15 kv NiewiadÛw; GW RPZ 110/15 kv Sosnowiec; GW STP 110/6 kv Ziemowit; GW RPZ 110/15 kv Wa cz; GW RPZ 110/15 kv Rawicz; GPZ 110/30/15 kv Strzelce Opolskie; GW Bulwary nadwarciaòskie; Galeria Forum Koszalin, stadion øuølowy ToruÒ. MTU Aero Engines w Jasionce; Zak ad Produkcji Etanolu Goúwinowice; biurowiec Comarch KrakÛw; Wydzia Zarzπdzania i Komunikacji Spo ecznej UJ KrakÛw; apartamenty LudwinÛw; Can-Pack Rosja; trybuna wschodnia stadionu Wis y KrakÛw; biurowiec Avatar KrakÛw; osiedle Zielona Polana KrakÛw. Akademickie Centrum Medycyny Inwazyjnej Akademii Medycznej GdaÒsk; Instytut Zoologii Uniwersytetu JagielloÒskiego; Centrum logistyczne Honda Pniewy; rozbudowa g Ûwnego punktu zasilajπcego PoznaÒ ñ Plewiska. Cadbury Skarbimier; Borgwarner Jasionka; CH Nowy åwiat RzeszÛw; Sπd apelacyjny KrakÛw; Kronospan Strzelce Op.; Grzybowska Park Warszawa. Pfleiderer Grajewo ñ instalacje AKPiA dla fabryki p yt MDF; Wawel - Fabryka w Dobczycach ñ instalacje elektryczne i automatyki; Chmiel Polski w Lublinie ñ instalacje automatyki linii produkcyjnych; Uniwersytet Warszawski ñ rozbudowa instalacji elektrycznych Audytorium Maximum; Gellwe KrakÛw ñ instalacje automatyki linii produkcyjnej; 3M Wroc aw ñ instalacje elektryczne i automatyki linii produkcyjnej; Firestone ñ instalacje zasilajπce, elektryczne, automatyki. Projekt, modernizacja oúwietlenia oraz system BMS ñ Spodek Katowice; instalacje silnoprπdowe i s aboprπdowe ñ Sfera II Bielsko-Bia a dla Bielsko Business Center 2; instalacje elektryczne i teletechniczne ñ Ikea PoznaÒ; instalacje teletechniczne ñ KÍdzierzyÒsko-Kozielski Park Przemys owy. Lumel, Jost, Basen Zielona GÛra; Rektorat Zielona GÛra; Palmiarnia, Zasilanie Fokus Park Zielona GÛra. Radison SAS GdaÒsk; Galeria Alfa Bia ystok; uøycka Office Park Gdynia; Galeria Stop Shop Kobylnica. Wyraünie spowolnienie nastπpi o takøe w obszarze budownictwa mieszkaniowego, co wynika o z bardziej restrykcyjnej polityki sektora bankowego odnoúnie udzielania kredytûw hipotecznych, a takøe kredytûw na nowe projekty deweloperskie. Wed ug danych GUS, w 2009 r. wydano pozwolenia na budowí 168,4 tys. mieszkaò wobec 220,4 tys. w roku 2008 r. Ubieg y rok sta takøe pod znakiem wielkiej niewiadomej odnoúnie tego, w jakim stopniu kryzys gospodarczy na úwiecie odbije sií na polskiej gospodarce, ale nie tylko. ñ Na branøí elektroinstalacyjnπ w 2009 r. najwiíkszy wp yw mia y czíste korekty prognoz zmian PKB, spadek popytu wynikajπcy w duøej czíúci z braku chíci finansowania projektûw inwestycyjnych przez banki, odstípowanie przez inwestorûw od zaplanowanych projektûw inwestycyjnych. Naleøy jednak takøe wspomnieê o zmniejszeniu kosztûw bezpoúrednich, w wyniku zmniejszenia cen miedzi i robocizny oraz zmniejszeniu kosztûw poúrednich w wyniku restrukturyzacji ñ wylicza Andrzej Diakun, prezes wroc awskiej spû ki Elektrotim. Czynniki kszta tujπce rynek w 2010 r. W tym roku rynek budowlany, w tym rynek elektroin- maj 2010

11 WYBRANE FIRMY ZAJMUJ CE SI EKSPORTEM Firma Rynki eksportu Udzia w sprzedaøy w 2009 r. PROGNOZOWANA RENTOWNOåΔ FIRM ELEKTROINSTALACYJNYCH W 2010 ROKU Elbud Warszawa Irlandia, Ukraina 2% ElektriMont Europa 35% Elektrobudowa rynek wschodni, Skandynawia, Turcja, Azja Po udniowo- Zachodnia, Australia, Europa Zachodnia, Ameryka årodkowa 13% KrakÛw Rosja 2% PoznaÒ RzeszÛw WschÛd Mazel stalacji bídzie kszta towany przez popyt kreowany przez inwestorûw publicznych oraz inwestorûw prywatnych (w tym zagranicznych). Bia oruú, Szwecja, Rumunia, Rosja 2% Unia Europejska, Ukraina 1,8% Unia Europejska 2% Unia Europejska, Rosja, Kanada, Brazylia, RPA 24% TP-Elbud wszystkie kontynenty 40% b.d. - brak danych èrûd o: firmy WúrÛd innych czynnikûw wymieniane sπ: zmiana kosztûw wytworzenia, stan budøetu paòstwa i samorzπdûw, a takøe zwiíkszenie sk onnoúci bankûw do finansowania przedsiíwziíê inwestycyjnych. WúrÛd inwestycji, ktûre bídπ mia y najwiíkszy wp yw na branøí wymieniane sπ inwestycje infrastrukturalne zwiπzane z organizacjπ Euro 2012 (drogi i autostrady, hotele, infrastruktura kolejowa i telekomunikacyjna, stadiony i inne obiekty sportowe niezbídne do organizacji mistrzostw), a takøe bezpoúrednie inwestycje zagraniczne. Waønym czynnikiem kszta tujπcym rynek bídzie takøe poziom wykorzystywania przez polskie przedsiíbiorstwa i samorzπdy úrodkûw unijnych przeznaczonych na inwestycje w modernizacjí firm, a takøe na remonty drûg, oúwietlenia ulicznego czy modernizacjí i budowí obiektûw ochrony úrodowiska (oczyszczalnie úciekûw, INSTALACJE S ABOPR DOWE ñ WARTOåΔ SPRZEDAØY W 2008 ROKU (w tys. z ) INSTALACJE S ABOPR DOWE ñ WARTOåΔ SPRZEDAØY W 2009 ROKU (w tys. z ) INSTALACJE SILNOPR DOWE ñ WARTOåΔ SPRZEDAØY W 2008 ROKU (w tys. z ) INSTALACJE SILNOPR DOWE ñ WARTOåΔ SPRZEDAØY W 2009 ROKU (w tys. z ) 11

12 PLANY FIRM ELEKTROINSTALACYJNYCH NA ROK 2010 Agat Wypracowanie w 2010 r. przychodûw w wysokoúci 130 mln z. INSTALACJE AUTOMATYKI ñ WARTOåΔ SPRZEDAØY W 2008 ROKU (w tys. z ) ElektriMont OsiπgniÍcie przychodûw w wysokoúci 48 mln z. ZakoÒczenie wdroøenia systemu zarzπdzania w oparciu o wspû prací z Macrologic. Elektromont Elektromont 1 KrakÛw PoznaÒ WschÛd Elektro Proces Elektrotim Mazel Przychody ze sprzedaøy na poziomie 20 mln z netto. Energetyka odnawialna, elektrownie, automatyka przemys owa. RozpoczÍcie budowy Centrum Biurowego Astrum na potrzeby w asne oraz wynajem. Utrzymanie dobrych relacji z dotychczasowymi klientami oraz rozwiniície wspû pracy z nowo pozyskanymi. Planowane osiπgniície przychodûw ze sprzedaøy za rok 2010 w wysokoúci 167,2 mln z. Utrzymanie obecnego zatrudnienia i obrotûw na poziomie z 2009 r. Realizacja zawartych kontraktûw, pozyskanie nowych kontrahentûw oraz doskonalenie wspû pracy z dotychczasowymi partnerami, rozwûj firmy w zakresie nowoczesnych technologii. Firma planuje kolejne akwizycje firm. Wdroøenie za oøeò zawartych w projektach UE (projekt inwestycyjny "Poprawa pozycji rynkowej poprzez budowí bazy w Nowej Soli" oraz szkoleniowy ÑWzrost jakoúci úwiadczonych us ug poprzez rozwûj kompetencji i kwalifikacji zawodowych pracownikûw firmy Mazel"). INSTALACJE AUTOMATYKI ñ WARTOåΔ SPRZEDAØY W 2009 ROKU (w tys. z ) P&P Wzrost przychodu o 33% w stosunku do roku TP-Elbud Utrzymanie poziomu sprzedaøy na poziomie z 2009 r. èrûd o: firmy PRZEDSI BIORSTWA ZAJMUJ CE SI IMPORTEM Firma Rynki importu Udzia w obrotach Elektro Proces Unia Europejska 7% Elektrobudowa Chiny, Czechy, Rosja, S owenia, Szwajcaria, Ukraina 18% Elektromont Niemcy, Czechy, S owacja 5% PoznaÒ Niemcy, Dania Austria 4% TP-Elbud Niemcy 40% èrûd o: firmy PROJEKTOWANIE SIECI I INSTALACJI ELEKTRYCZNYCH ñ WARTOåΔ SPRZEDAØY W 2008 ROKU (w tys. z ) stacje uzdatniania wody) oraz obiektûw uøytecznoúci publicznej. Istotne bídzie rûwnieø rozstrzygniície kilku najwaøniejszych projektûw infrastrukturalnych (m.in. warszawskiego metra), a takøe tempo modernizacji energetyki. Kondycja rynku instalacji elektrycznych zaleøna bídzie teø od poprawy sytuacji na ryku mieszkaniowym ñ projekty deweloperskie uzaleønione sπ z kolei od dostípnoúci kredytûw hipotecznych i kredytûw inwestycyjnych, a takøe od poziomu bezrobocia i poziomu wynagrodzeò. Nie najlepszy poczπtek... W pierwszych miesiπcach bieøπcego roku sytuacja w stosunku do roku ubieg ego nie poprawi a sií, co wiícej, moøna stwierdziê, iø problemy z roku 2009 nasili y sií. PROJEKTOWANIE SIECI I INSTALACJI ELEKTRYCZNYCH ñ WARTOåΔ SPRZEDAØY W 2009 ROKU (w tys. z ) 12 maj 2010

13 STRUKTURA ZATRUDNIENIA W FIRMACH ELEKTROINSTALACYJNYCH WED UG DZIA W W ROKU 2009 Elektromonterzy (na budowach) Elektromonterzy (przy produkcji urzπdzeò) Kadra inøynieryjnotechniczna (na budowach) Kadra inøynieryjnotechniczna przy produkcji) Sprzedaø i marketing Finanse i administracja Logistyka Inne (jakie) Agat 32% ñ 22% ñ- 1% 15% 5% 25% telemonterzy, úlusarze, dzia budowlany Elbud Warszawa 66% 8% 5% 3% 3% 4% 5% 6% biuro projektowe Elektrimont 56% ñ 26% ñ 2% 5% 2% 9% pracownia projektowa, realizacja budûw, automatyka, eksport, rozwûj i inwestycje Elektro Proces 69% 5% 12% 3% 3% 7% 1% ñ Elektrobudowa 21% 11% 18% 8% 5% 7% 1% 29% pozosta e stanowiska robotnicze i nierobotnicze Elektromont 57% ñ 16% ñ 10% 12% 5% ñ Elektromont 1 61% ñ 16% ñ 1% 8% 4% 10% przygotowanie produkcji, zarzπd KrakÛw 63% 2% 10% 1% 14% 5% 5% ñ PoznaÒ 25% 8% 20% 11% 11% 8% 4% 13% ofertowanie, projektowanie i automatyka WschÛd 75% 5% 9% 2% 3% 3% 3% ñ Elektrotim 21% 8% 38% 7% 10% 8% 2% 6% pracownicy oznakowania drogowego, zarzπd Mazel 68% 2% 10% ñ 1% 7% 3% 9% kosztorysowanie i projektowanie P&P 74% ñ 15% ñ 2% 7% 2% ñ TP-Elbud 24% 31% 14% 15% 3% 8% 3% 2% obs uga techniczna èrûd o: firmy STRUKTURA ODBIORC W FIRM ELEKTROINSTALACYJNYCH Budownictwo przemys owe Energetyka Budownictwo mieszkaniowe Budownictwo uøytecznoúci publicznej Obiekty handlowomagazynowe Obiekty biurowohotelowe Ochrona úrodowiska Infrastruktura komunikacyjna Wojsko Inne Agat 28% 35% ñ ñ ñ ñ 14% 6% 17% ñ Elbud Warszawa 5% 90% 5% ñ ñ ñ ñ ñ ñ ñ ElektriMont 34% ñ ñ ñ ñ 51% 15% ñ ñ ñ Elektro Proces 15% ñ ñ 17% 55% 13% - ñ ñ ñ Elektrobudowa 38% 34% ñ 3% 9% - 2% ñ ñ 14% Elektromont 39% ñ ñ 16% 42% 1% 2% ñ ñ ñ Elektromont 1 6% 56% ñ ñ 38% ñ ñ ñ ñ ñ KrakÛw 65% ñ 5% 30% ñ ñ ñ ñ ñ ñ PoznaÒ 25% 8% ñ 10% 47% 8% 1% ñ 1% ñ RzeszÛw 48% 6% ñ 8% 12% 20% 3% 3% ñ ñ WschÛd 40% 30% ñ 10% 20% ñ ñ ñ ñ ñ Elektrotim 10% 18% 2% 11% 28% 1% 8% 19% 2% 1% Mazel 56% 18% 2% 22% ñ ñ ñ ñ 1% 1% P&P ñ 13% 2% 40% 25% 20% ñ ñ ñ ñ TP-Elbud 27% 28% ñ ñ 3% ñ 8% ñ ñ 34% èrûd o: firmy 13

14 PRODUKCJA ROZDZIELNIC NN (TYLKO SPRZEDAØ ZEWN TRZNA) ñ WARTOåΔ SPRZEDAØY W 2008 ROKU (w tys. z ) PRODUKCJA ROZDZIELNIC NN (TYLKO SPRZEDAØ ZEWN TRZNA) ñ WARTOåΔ SPRZEDAØY W 2009 ROKU (w tys. z ) PRODUKCJA ROZDZIELNIC SN (TYLKO SPRZEDAØ ZEWN TRZNA) ñ WARTOåΔ SPRZEDAØY W 2008 ROKU (w tys. z ) PRODUKCJA ROZDZIELNIC SN (TYLKO SPRZEDAØ ZEWN TRZNA) ñ WARTOåΔ SPRZEDAØY W 2009 ROKU (w tys. z ) PRODUKCJA ROZDZIELNIC NN (SPRZEDAØ ZEWN. + PRODUKCJA NA POTRZEBY W ASNE) ñ WARTOåΔ SPRZEDAØY W 2008 ROKU (w tys. z ) PRODUKCJA ROZDZIELNIC NN (SPRZEDAØ ZEWN. + PRODUKCJA NA POTRZEBY W ASNE) ñ WARTOåΔ SPRZEDAØY W 2009 ROKU (w tys. z ) PRODUKCJA ROZDZIELNIC SN (SPRZEDAØ ZEWN. + PRODUKCJA NA POTRZEBY W ASNE) ñ WARTOåΔ SPRZEDAØY W 2008 ROKU (w tys. z ) PRODUKCJA ROZDZIELNIC SN (SPRZEDAØ ZEWN. + PRODUKCJA NA POTRZEBY W ASNE) ñ WARTOåΔ SPRZEDAØY W 2009 ROKU (w tys. z ) 14 maj 2010

15 SPRZEDAØ DLA ENERGETYKI ñ WARTOåΔ OBROT W W 2009 ROKU (w tys. z ) SPRZEDAØ DLA BUDOWNICTWA PRZEMYS OWEGO ñ WARTOåΔ OBROT W W 2009 ROKU (w tys. z ) SPRZEDAØ DLA BUDOWNICTWA UØYTECZNOåCI PUBLICZNEJ ñ WARTOåΔ OBROT W W 2009 ROKU (w tys. z ) SPRZEDAØ DLA BUDOWNICTWA MIESZKANIOWEGO ñ WARTOåΔ OBROT W W 2009 ROKU (w tys. z ) SPRZEDAØ DLA BUDOWNICTWA BIUROWO-HOTELOWEGO ñ WARTOåΔ OBROT W W 2009 ROKU (w tys. z ) SPRZEDAØ DLA BUDOWNICTWA OBIEKT W HANDLOWO-MAGAZYNOWYCH ñ WARTOåΔ OBROT W W 2009 ROKU (w tys. z ) SPRZEDAØ DLA BUDOWNICTWA OCHRONY årodowiska ñ WARTOåΔ OBROT W W 2009 ROKU (w tys. z ) SPRZEDAØ DLA BUDOWNICTWA INFRASTRUKTURY KOMUNIKACYJNEJ ñ WARTOåΔ OBROT W W 2009 ROKU (w tys. z ) 15

16 UDZIA OWCY WYBRANYCH FIRM Lp. Firma Udzia owcy 1. Agat Zbigniew Winkiel 45%, Wojciech Supera 35%, Boøenna Pruska-Wysocka 20% 2. Elbud Warszawa 100% osoby fizyczne 3. ElektriMont Wies aw Skimina 95%, Maciej Skimina 5% 4. Elektro Proces 100% w asnoúê prywatna 5. Elektrobudowa 6. Elektromont 7. Elektromont KrakÛw PoznaÒ ING Otwarty Fundusz Emerytalny 16,84%, Aviva OFE Aviva BZ WBK 15,16%, Amplico OFE 6,67 %, OFE PZU Z ota JesieÒ 9,78%, AXA OFE 7,21%, ING TFI 8,21%, pozostali 36,13% Jaros aw Mazur 35,05%, Jacek Chorπøka 31,05%, Zdzis aw Kondrat, 19,3%, Ma gorzata TymiÒska 9,65%, pozostali 4,95% Eløbieta Radziszewska-Kotlewska 65%, Karolina Komorowska 20%, Pawe Kotlewski 15% Prochem 52%, pracownicy i byli pracownicy 48% Budimex 31%, Skarb PaÒstwa 49%, Citibank Handlowy 19,88% KOMENTUJE DLA ELEKTROSYSTEM W Jacek Charπøka wiceprezes Elektromontu Rok 2009 niewπtpliwie przejdzie do historii jako trudny i wymagajπcy dla wielu przedsiíbiorcûw dzia ajπcych w branøy elektroinstalacyjnej. Skutki recesji w gospodarce odczu a ca a branøa elektroinstalacyjna w Polsce, a objawi y sií one przede wszystkim w postaci spadku rentownoúci czy wrícz ponoszeniu strat. Spadek iloúci realizowanych inwestycji infrastrukturalnych, inwestycji zagranicznych, inwestycji prowadzonych przez przedsiíbiorstwa spowodowa, øe wiíksza iloúê firm elektroinstalacyjnych ubiega a sií o mniejszπ iloúê kontraktûw. W efekcie doprowadzi o to do ostrej walki cenowej miídzy przedsiíbiorstwami. Celem strategicznym dla wielu firm z naszej branøy sta o sií przetrwanie, utrzymanie na rynku i zachowanie pozycji rynkowej. SzczÍúliwie polska gospodarka, na tle wynikûw innych europejskich paòstw, notowa a wzrost gospodarczy i to w g Ûwnej mierze zdecydowa o, øe nie dosz o do za amania sytuacji w branøy i fali bankructw. Pierwszy kwarta roku 2010 to okres, ktûry nie przyniûs znaczπcej poprawy wskaünikûw finansowych, zarûwno makroekonomicznych, jak i w skali przedsiíbiorstw branøy elektroinstalacyjnej. Nadal dostrzegaliúmy problemy, ktûre objawi y sií w roku Dodatkowo na niekorzystnπ sytuacjí poszczegûlnych przedsiíbiorstw na oøy a sií d uga i mroüna zima, ktûra skutecznie zablokowa a prace budowlano-montaøowe. Skutkiem by y niøsze przychody ze sprzedaøy i straty, ktûre trzeba bídzie niwelowaê w nastípnych kwarta ach bieøπcego roku RzeszÛw WschÛd 12. Elektrotim 13. Mazel 14. P&P ñ Z racji tego, øe w ubieg ym roku nie rozpoczynano wielu nowych projektûw, obecnie nie ma budûw, gdzie moøna by wykonywaê instalacje elektryczne ñ podkreúla 100% pracownicy Golonko 25%, aszkiewicz 25%, MrÛz 25%, Poniatowski 25% Krzysztof Wieczorkowski 18,62%, Krzysztof Folta 15,39%, Miros aw Nowakowski 6,21%, ING TFI 4,58%, Aviva Investors Poland 6,12%, Millenium Dom Maklerski S.A.5,18%, pozostali 43,9% Miros awa Mazurkiewicz 50%, Henryk Mazurkiewicz 50% Pawe Piechota 45%, Chrystian Przybylski 45%, Krzysztof Jesionowski 5%, Rafa Walasiak 5% 15. TP-Elbud Tadeusz Poca uò 100% èrûd o: firmy Marian Burda, prezes u RzeszÛw. ñ W pierwszym pû roczu 2010 r. nie nastπpi diametralna zmiana sytuacji w branøy elektroinstalacyjnej. Nadal doskwieraê bídπ problemy zwiπzane z niedostatecznym popytem na us ugi elektroinstalacyjne oraz problemy z utrzymaniem rentownoúci biznesu na poziomie wyøszym niø w roku 2009 ñ oznajmia Jacek Chorπøka, wiceprezes spû ki Elektromont z Jeleniej GÛry. Niekorzystna dla branøy by a takøe ostra zima.... i nadzieje na lepszy koniec roku Poprawa na rynku instalacji elektrycznych spodziewana jest w drugiej po owie roku. Wymieniane sπ natomiast rûønie segmenty rynku, ktûre bídπ mia y wp yw na tí poprawí. ñ Zauwaøamy istotny wzrost zapytaò ofertowych. To dobrze rokuje dla rynku us ug elektroinstalacyjnych. W pierwszej po owie roku moøemy spodziewaê sií pogorszenia wynikûw, natomiast w czwartym kwartale powinna nastπpiê poprawa w stosunku do ostatniego kwarta u roku Najlepsze perspektywy na pozyskanie nowych zleceò otwierajπ sií dla firm elektroinstalacyjnych sprzedajπcych swoje produkty dla energetyki, budownictwa spo ecznego i infrastruktury. Na rynkach UDZIA EKSPORTU W OBROTACH FIRM ELEKTROINSTALACYJNYCH W 2009 ROKU WARTOåΔ EKSPORTU WYBRANYCH FIRM W 2009 ROKU (w mln z ) 16 maj 2010

17 Agat Firma DOSTAWCY WYBRANYCH FIRM Dostawcy ABB Warszawa, ABC Automa, ZPUE W oszczowa, Wafapomp Warszawa, Instalcompact Tarnowo PodgÛrne, Elektroinstal P ock, Siemens, Arot NAK ADY NA årodki TRWA E (INWESTYCJE) Nak ady (w tys. z ) Lp. Firma (plan) 1. Agat Elbud Warszawa ABB, Siemens, Areva, Elektrobudowa 2. Elbud Warszawa ElektriMont Elektrobudowa Elektromont 1 KrakÛw PoznaÒ Elektro Proces Elektrotim Mazel Siemens, Schneider, ABB, Energy Group, Tele- Fonika Kable, Lapp Kabel, Bitner, Baks, ES System, Philips, Erco, Candelux, CES, C&C Partners, Honeywell, Moeller, OBO Bettermann, Hybryd, Awex, Mercor, Raychem, Prima-Bud, Taurus Technic, Olmex, Tim-Ex, Technokabel Arteche, Kuvag, Weg Wurtt, Pecunia Siemens, ABB, Areva, ZWAE, Hapam Schneider Electric, Legrand, Siemens, Moeller Electric Shark Technik, Logstrup, Datwyler Kabel-Systeme Schneider Electric, Moeller Electric, Tele-Fonika Kable, Baks Schneider Electric, Eaton Electric, Siemens Rittal, Moeller Electric, Hager Polo, Siemens, Wago, Phoenix Contact, Weidm ller 3. ElektriMont Elektro Proces Elektrobudowa Elektromont Elektromont PoznaÒ WschÛd Elektrotim b.d. 11. Mazel P&P TP-Elbud P&P TP-Elbud Schneider Electric, Moeller Electric, DS. Studio, Agat System, EPS System, Tele-Fonika Kable Siemens, Moeller Electric, Phoenix Contact ochrony úrodowiska i budownictwa przemys owego moøe nastπpiê spadek popytu na elektroinstalacje ñ prognozuje Andrzej Diakun. Trudnoúci z pozyskiwaniem nowych zleceò mogπ wystípowaê przede wszystkim w budownictwie mieszkaniowym. W wiíkszoúci wymieniane sπ inne obszary budownictwa, ktûre pod koniec roku bídπ stymulowaê branøí. ñ Obserwujπc sytuacjí w branøy elektroinstalacyjnej èrûd o: firmy i otoczeniu ekonomicznym wydaje sií, øe najwiíkszy potencja dla przedsiíbiorstw elektroinstalacyjnych tkwi w segmencie budownictwa drogowego i kolejowego (m.in. oúwietlenie drûg i autostrad, modernizacja infrastruktury kolejowej), segmencie zwiπzanym z budownictwem obiektûw uøytecznoúci publicznej, segmencie instalacji telekomunikacyjnych oraz w budownictwie przemys owym (zak ady produkcyjne, obiekty magazynowe i dystrybucyjne) ñ dodaje Jacek Chorπøka. CzÍúÊ firm spore nadzieje wiπøe takøe z rynkami zagra- R E K L A M A

18 SPRZEDAØ DLA WOJSKA ñ WARTOåΔ OBROT W W 2009 ROKU (w tys. z ) OCENA SYTUACJI W 2009 ROKU 18 Agat Elektrimont Elektro Proces Elektromont Elektromont 1 KrakÛw PoznaÒ WschÛd Elektrotim P&P èrûd o: firmy INNE INFORMACJE DOTYCZ CE FIRM ELEKTROINSTALACYJNYCH Us ugi w zakresie wykonawstwa i projektowania: energetyki, automatyki przemys owej, telekomunikacji, przewiertûw sterowanych, ochrony úrodowiska, systemûw ochrony katodowej. Kompleksowa realizacja inwestycji jako generalny wykonawca. Kompleksowa realizacja robût elektrycznych: projekt budowlany, projekt wykonawczy, wykonawstwo robût silnoprπdowych i s aboprπdowych, automatyki i pomiarûw. Wszystkie roboty wykonywane przez w asny, wysoko wykwalifikowany i doúwiadczony personel. Kompleksowa obs uga w zakresie projektowania i wykonawstwa m.in. instalacji elektrycznych i elektroenergetycznych, okablowania strukturalnego, instalacji AKPiA, instalacji s aboprπdowych, prefabrykacji rozdzielnic. Oferta, wykonawstwo: instalacji niskiego i úredniego napiícia, instalacji s aboprπdowych, instalacji teletechnicznych i telekomunikacyjnych, serwis i utrzymanie ruchu, projektowanie instalacji elektrycznych, badania i pomiary instalacji elektrycznych. Wykonawstwo robût elektrycznych w zakresie urzπdzeò i aparatury WN, SN i NN, stacji i obiektûw elektroenergetycznych, linii napowietrznych i kablowych WN, SN i NN, instalacji grzewczych elektrycznych, instalacji s aboprπdowych: SAP, DSO, CCTV, KD, SSWiN. Kompleksowy zakres instalacji silnoprπdowych i s aboprπdowych, AKPiA oraz dostawa, montaø i uruchamianie urzπdzeò sterowniczych i rozdzielczych SN i NN. Firma specjalizuje sií w kompleksowej realizacji robût branøy elektrycznej dla wszystkich typûw obiektûw. System zarzπdzania zgodny z piícioma normami: PN-EN ISO 9001:2009, AQAP 2110:2009, PN-ISO/IEC 27001:2007, PN-EN ISO 14001:2005, PN-N 18001:2004. Profil robût i dostaw przedsiíbiorstwa obejmuje: budowí stacji transformatorowo-rozdzielczych niskiego i úredniego napiícia, budowí linii energetycznych, pe ny zakres instalacji elektrycznych prπdu przemiennego i sta ego wraz z dostawπ transformatorûw, prostownikûw, akumulatorûw i kondensatorûw. Grupa Kapita owa Elektrotim sk ada sií z czterech spû ek: Elektrotim, Procom System, Elektromont-Beta oraz Infrabud. Grupa zapewnia kompleksowπ realizacjí inwestycji dziíki szerokiej ofercie produktowej oraz wyspecjalizowanej i doúwiadczonej kadrze. Wykonawstwo w pe nym zakresie od projektu do odbioru obiektu w zakresie instalacji s aboprπdowych i elektrycznych. Realizacja obiektûw w generalnym wykonawstwie. PROGNOZA SYTUACJI W 2010 ROKU nicznymi, w tym z krajami Europy Zachodniej. Kraje te co prawda najdotkliwiej odczu y skutki úwiatowej recesji, ale jednoczeúnie to w aúnie w gospodarki tych paòstw wpompowano najwiíksze úrodki finansowe, co powinno skutkowaê poprawπ koniunktury. Ocena i prognozy ChoÊ wyniki finansowe uzyskane w 2009 r. by y tylko nieznacznie niøsze od tych z roku 2008, to nastroje w branøy w roku ubieg ym by y zdecydowanie gorsze od tych z roku wczeúniejszego. Tylko 7% pytanych uzna o, øe sytuacja w roku ubieg ym poprawi a sií, a aø 80% by o zdania, iø nastπpi o pogorszenie. 13% stwierdzi o, øe sytuacja by a podobna do tej z roku Nastroje na najbliøszπ przysz oúê sπ nieco lepsze, choê nadal niezbyt optymistyczne. 34% respondentûw spodziewa sií poprawy na rynku instalacji elektrycznych, natomiast zdecydowana wiíkszoúê ñ 46% ñ uwaøa, øe nastπpi dalsze pogorszenie koniunktury w branøy. 20% jest zdania, øe ten rok bídzie podobny do ubieg ego. Tomasz Krzeúniak maj 2010

19

20 Wy πczniki powietrzne sπ nowoczesnymi aparatami πczeniowymi i zabezpieczajπcymi instalacje elektryczne niskiego napiícia prπdu przemiennego Powietrzne wyłączniki mocy 20 Michał Świerżewski Jako uniwersalne zabezpieczenia nadmiarowo-prπdowe w wy πcznikach powietrznych stosowane sπ wyzwalacze elektroniczne. Rozwiπzania te umoøliwiajπ uzyskanie kompletnych funkcji zabezpieczeò, dok adnego opomiarowania, sygnalizacji i komunikacji uwzglídniajπcych specyfikí okreúlonych zastosowaò. Dla w aúciwego zrozumienia dzia ania powietrznego wy πcznika mocy konieczne jest przedstawienie zjawisk, ktûre zachodzπ w aparacie i zastosowanych w tym urzπdzeniu technologii. Gaszenie uku elektrycznego uk elektryczny miídzy zestykami πcznikûw przed ostatecznym zgaszeniem wielokrotnie zapala sií i gaúnie. W πcznikach prπdu przemiennego gaszenie uku elektrycznego polega przede wszystkim na zapobieganiu jego ponownemu zapaleniu sií po przejúciu prπdu przez zero. W uku elektrycznym prπdu przemiennego wystípujπcym miídzy zestykami πcznika prπd elektryczny co pû okresu ma wartoúê chwilowπ rûwnπ zeru i zmienia kierunek przep ywu zgodnie z przebiegiem sinusoidalnym. Zatem co kaøde pû okresu sinusoidy uk gaúnie, gdy wartoúê chwilowa prπdu staje sií mniejsza od wartoúci minimalnej, warunkujπcej palenie sií uku. Po zgaúniíciu uku, okresie bezprπdowym, zwiíksza sií wytrzyma oúê elektryczna miídzy otwartymi zestykami πcznika i roúnie miídzy nimi napiície od wartoúci napiícia zgaúniícia uku do wartoúci chwilowej napiícia ürûd a prπdu. Jeøeli po zgaúniíciu uku wzrost wytrzyma oúci elektrycznej przerwy ukowej jest zbyt wolny, to po pewnym czasie od zaniku prπdu nastípuje ponowne zapalenie uku w tej przerwie, zwiíkszy sií prπd i zmniejszy sií napiície. W przeciwnym przypadku, gdy nastípuje szybki wzrost wytrzyma oúci elektrycznej przerwy ukowej, to miídzy zestykami nie powstanie napiície powrotne i uk sií nie zapali. Istniejπca w obwodzie pojemnoúê C powoduje powstawanie silnie t umionych drgaò, nak adajπcych sií na krzywπ napiícia ürûd a zasilania. W obwodach liniowych, tzn. zawierajπcych tylko rezystancjí, napiície zasilajπce w chwili przejúcia prπdu przez zero rûwnieø jest rûwne zeru. Powstajπ korzystne warunki do zgaszenia uku. W obwodach nieliniowych, czyli zawierajπcych reaktancje, w momencie przechodzenia prπdu przez zero powstaje si a elektromotoryczna (SEM) o wartoúci zbliøonej do wartoúci maksymalnej. W takich obwodach warunki do gaszenia powstajπcego uku elektrycznego sπ znacznie gorsze niø w obwodach liniowych. W obwodach rezystancyjnych czas bezprπdowy jest znacznie d uøszy niø w obwodach z indukcyjnoúciπ lub z pojemnoúciπ. W πcznikach uk prπdu przemiennego moøe byê gaszony, jednak pod warunkiem, øe gaszenie bídzie przebiegaê w czasie krûtszym niø pû okresu przed naturalnπ zmianπ kierunku przep ywu prπdu. Moøliwe to jest w πcznikach prûøniowych i powietrznych. W πcznikach powietrznych Wy πcznik serii IZM26 ñ wersja wysuwna IZM32 z kasetπ maj 2010

21 Wy πczniki powietrzne mocy NA1 firmy Chin gaszenie uku elektrycznego polega na skierowaniu na uk strumienia spríøonego powietrza w taki sposûb, aby wypuszczenie strumienia zimnego spríøonego powietrza poprzedza o chwilí rozwarcia zestykûw πcznika, co powoduje, øe strumieò powietrza dzia- a na uk juø w momencie jego powstawania. Wpadajπce do uku czπstki powietrza nagrzewajπ sií, jonizujπ, zmieniajπ swoje po oøenie i w koòcu opuszczajπ przestrzeò wy adowania ukowego. W ten sposûb nagrzewajπ sií kolejne czπstki nap ywajπcego powietrza, a nagrzane i zjonizowane sπ usuwane na zewnπtrz przestrzeni ukowej. Powoduje to intensywne ch odzenie kolumny ukowej i przyczynia sií do jej dejonizacji. Zjawisko ch odzenia i dejonizacji kolumny ukowej w strumieniu spríøonego powietrza wykorzystywane jest do gaszenia uku elektrycznego w wy- πcznikach powietrznych. Powietrzne wy πczniki mocy Powietrzne wy πczniki mocy sπ przeznaczone do pracy w instalacjach prπdu przemiennego o napiíciu 400 i 690 V i prπdach znamionowych od 630 do 6300 A, o czístotliwoúci 50/60 Hz, oraz w instalacjach prπdu sta ego. Znamionowe napiície izolacji wynosi 1000 V, a znamionowe wytrzymywane napiície udarowe zazwyczaj V. Wy πczniki powietrzne stosowane sπ w instalacjach elektrycznych: ï jako πczniki zasilajπce, rozdzielajπce, sprzígajπce i odp ywowe, ï do za πczania i zabezpieczania silnikûw elektrycznych, baterii kondensatorûw do poprawy wspû czynnika mocy, transformatorûw, generatorûw, przewodûw szynowych i kabli elektroenergetycznych. Aparaty w wykonaniu przemiennoprπdowym oferowane sπ jako wy πczniki i roz πczniki, zaú w wykonaniu sta oprπdowym jako roz πczniki. Konstrukcja biegunûw gwarantuje ca kowitπ separacjí miídzy fazami i miídzy fazami i przewodem neutralnym, umoøliwia rûwnieø kontrolí komûr ukowych oraz zestykûw g Ûwnych. Wymienione obszary zastosowaò wy πcznikûw powietrznych stawiajπ im rûøne wymagania, ktûrym moøna sprostaê przez wyposaøenie ich w okreúlone wyzwalacze i akcesoria. R E K L A M A Wy πcznik powietrzny mocy Arion WL3200S firmy OEZ

22 ï licznik operacji πczeniowych, ï modu komunikacyjny, Wyposaøenie dodatkowe do wykonania wysuwnego to: ï zestyki g Ûwne p ytkowe na tylnej úcianie aparatu wysuwnego i zestyki noøowe w aparacie podstawowym, ï wskaünik po oøenia na panelu obs ugi, ï ríczna korba do wysuwania wy πcznika, ï prowadnice do wysuwania aparatu, ï zamykane zabezpieczenie wy- πcznika przed wysuniíciem, ï zabezpieczenie przed wysuniíciem za πczonego wy πcznika, ï kodowanie prπdu znamionowego miídzy jednostkπ wysuwnπ i wy πcznikiem, ï panel obs ugi. BezpieczeÒstwo i niezawodnoúê Wy πcznik serii IZMX16 ñ montaø akcesoriûw na zasadzie ÑPlug and Workî Wykonania i wyposaøenie Wy πczniki powietrzne wykonywane sπ zazwyczaj jako stacjonarne, wysuwne i niekiedy wtykowe w dwûch wersjach ñ trûj- lub czterobiegunowych, na rûøne przedzia y prπdowe. Do wysuwania wy πcznika z kasety i ponownego wsuwania s uøy mechanizm napídzany rícznie korbπ. Kaøda pozycja wy πcznika jest sygnalizowana przez odpowiedni wskaünik po oøenia. Wy πczniki powietrzne wyposaøane sπ w standardowe i opcjonalne wyzwalacze, modu y, akcesoria i funkcje zaleøne od producenta i wymagaò uøytkownika. Naleøπ do nich przede wszystkim: ï elektroniczny wyzwalacz nadprπdowy, ï wyzwalacz zabezpieczenia ziemnozwarciowego, ï wyzwalacz nadnapiíciowy (wzrostowy), ï wyzwalacz podnapiíciowy (zanikowy), ï sygnalizacja po oøenia zestykûw, ï blok stykûw pomocniczych, ï przycisk awaryjny z kluczykiem, ï napíd silnikowy, ï ríczny naciπg spríøyny, BezpieczeÒstwo i niezawodnoúê zapewniajπ liczne urzπdzenia blokujπce, uniemoøliwiajπce nieuprawnione manewry i nieumyúlne dotkniície czíúci pozostajπcych pod napiíciem Naleøπ do nich: ï standardowe os ony izolacyjne w wy πcznikach wysuwnych chroniπce przed dostípem do przy πczy pozostajπcych pod napiíciem, ï blokady za pomocπ zamka z kluczem wy πcznika w stanie Ñotwartymî, ï blokada wy πcznika w pozycji wysuniítej, ï blokada za pomocπ k Ûdki wy- πcznika w stanie Ñotwartymî, ï blokada przed wsuniíciem niew aúciwego wy πcznika, ï zapewnienie ciπg oúci zasilania. Elektroniczny wyzwalacz nadprπdowy W wy πcznikach powietrznych jako zabezpieczenie nadmiarowo-prπdowe instalacji prπdu przemiennego stosowane sπ Elementy wy πcznika NA1 firmy Chint: 1 ñ typ wysuwny, 2 ñ typ stacjonarny, 3 ñ elektroniczny modu zabezpieczeniowy, 4 ñ mechanizm z przyciskami, 5 ñ styki pomocnicze, 6 ñ blokada z kluczykiem, 7 ñ komora ukowa, 8 ñ zaciski obwodûw wtûrnych, 9 ñ blokada mechaniczna z linkami, 10 ñ blokada mechaniczna z prítami, 11 ñ wyzwalacz wy πczajπcy (nadnapiíciowy), 12 ñ wyzwalacz za πczajπcy, 13 ñ wyzwalacz podnapiíciowy, 14 ñ napíd elektryczny spríøyny, 15 ñ korba do wysuwania wy πcznika, 16 ñ p yta boczna 22 maj 2010