Metodologia Rankingu Gmin Małopolski 2010

Transkrypt

1 Załącznik nr 1 do Regulaminu Metodologia Rankingu Gmin Małopolski 2010 Ranking objęty jest patronatem honorowym Wojewody Małopolskiego Organizator Partner Patronat medialny

2 WPROWADZENIE Metodologia Rankingu Gmin Małopolski jest dokumentem, w którym zaprezentowane zostały główne załoŝenia oraz sposób tworzenia rankingu. Przedstawiono w nim m.in. szczegółowe wyjaśnienia dotyczące zakresu poszczególnych wskaźników oraz mechanizm wyliczania wskaźnika syntetycznego. ZAŁOśENIA METODOLOGICZNE W analizach dotyczących poziomu rozwoju niezbędne jest porównywanie gmin i uporządkowywanie ich w sposób liniowy ze względu na poziom badanego zjawiska jakościowego. Porównania gmin moŝna dokonać uwzględniając dostępny zbiór zmiennych diagnostycznych charakteryzujących zmienną opisywaną, której nie moŝna badać i oceniać wprost, niemoŝliwe jest bowiem bezpośrednie zmierzenie poziomu rozwoju. Do sumarycznego opisania tego złoŝonego zjawiska wykorzystuje się zwykle zmienne syntetyczne (taksonomiczne mierniki rozwoju). Dobór zmiennych diagnostycznych Podczas doboru zmiennych diagnostycznych waŝne jest, by precyzyjnie określić kryterium syntetyczne. Zmienne słuŝące do opisu badanego zagadnienia mogą wiązać się z nim bezpośrednio lub pośrednio. Związek bezpośredni polega na pomiarze konkretnego aspektu zjawiska (np. wykorzystanie nakładów inwestycyjnych do oszacowania poziomu rozwoju), zaś pośredni pozwala wyrazić szersze, niemierzalne aspekty (np. wyniki sprawdzianów w szóstej klasie szkoły podstawowej oraz egzaminów gimnazjalnych). Zastosowana metoda doboru zmiennych diagnostycznych uwzględnia podejście merytoryczne. Dzięki analizie merytorycznej uzyskano listę zmiennych diagnostycznych opisujących poziom rozwoju gmin w oparciu o zasadę zrównowaŝonego rozwoju. Drugim kryterium doboru zmiennych była dostępność danych w bazach danych GUS lub moŝliwość ich pozyskania. Uwzględniając powyŝszy kontekst, Ranking premiuje gminy o największym potencjale, zarówno w sferze gospodarczej, jak i społecznej. PoniŜej przedstawiono listę wskaźników dla opracowania Rankingu: 1. Dochody własne gminy na 1 mieszkańca 2. Wydatki majątkowe inwestycyjne gminy na 1 mieszkańca 3. Wydatki gminy na administrację publiczną na 1 mieszkańca. 2

3 4. Wydatki majątkowe inwestycyjne na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska na jednego mieszkańca 5. Wielkość pozyskanych środków z budŝetu Unii Europejskiej na 1 mieszkańca 6. Ilość podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w rejestrze REGON na 1 tys. mieszkańców 7. Wyniki sprawdzianów w szóstej klasie szkoły podstawowej oraz egzaminów gimnazjalnych 8. Udział ludności w wieku produkcyjnym w ludności ogółem 9. Saldo migracji na 1 tys. mieszkańców 10. Liczba czytelników bibliotek publicznych na 1 tys. mieszkańców 11. Ilość udzielonych noclegów na 1 tys. mieszkańców Zakres pojęciowy terminów stosowanych we wskaźnikach Zakres pojęciowy wskaźników wybranych do sporządzenia Rankingu odpowiada terminologii statystyki publicznej. Dochody własne Dochodami własnymi jednostek samorządu terytorialnego są: udziały we wpływach z podatków centralnych (podatku dochodowego od osób fizycznych oraz z podatku dochodowego od osób prawnych), wpływy z podatków lokalnych, opłat, dochody majątkowe. Wydatki majątkowe inwestycyjne Wydatki majątkowe inwestycyjne stanowią jedną z dwóch kategorii wydatków majątkowych jednostek samorządowych - oprócz wydatków na zakup i objęcie akcji oraz wniesienia wkładów do spółek prawa handlowego. Obejmują wydatki inwestycyjne jednostek samorządowych oraz dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów inwestycji realizowanych przez inne jednostki. Wydatki gminy na administrację publiczną Administracja publiczna jest jednym z działów szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych. Obejmuje wydatki związane z bieŝącą działalnością m.in.: rady gminy, urzędu gminy, organizacją wyborów czy teŝ referendów. 3

4 Wydatki majątkowe inwestycyjne na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska Gospodarka komunalna i ochrona środowiska jest jednym z działów szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych. Obejmuje wydatki inwestycyjne poniesione na budowę i modernizację infrastruktury komunalnej (m.in.: wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, budowę obiektów inŝynierii lądowej i wodnej, wykonywanie instalacji elektrycznych, wodno-kanalizacyjnych i inne roboty budowlane) oraz związane z ochroną środowiska (m.in.: odprowadzanie i oczyszczanie ścieków, zbieranie i unieszkodliwianie odpadów, odzysk surowców). Środki z budŝetu Unii Europejskiej Środki europejskie stanowią dochody jednostek samorządu terytorialnego. Środki te są przeznaczone wyłącznie na cele określone w umowie międzynarodowej, przepisach odrębnych lub deklaracji dawcy. Środki z budŝetu Unii Europejskiej mogą być przeznaczone na: 1) realizację projektów przez jednostki budŝetowe; 2) płatności w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich; 3) dotacje celowe dla beneficjentów; 4) realizację projektów finansowanych w ramach Programu Środki Przejściowe; 5) realizację Wspólnej Polityki Rolnej zgodnie z odrębnymi ustawami. Podmioty gospodarcze zarejestrowane w rejestrze REGON Dane obejmują liczbę podmiotów zarejestrowanych w Krajowym Rejestrze Urzędowym Podmiotów Gospodarki Narodowej REGON bez osób prowadzących gospodarstwa indywidualne w rolnictwie. Wyniki sprawdzianów w szóstej klasie szkoły podstawowej oraz egzaminów gimnazjalnych Dane pozyskane z Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Krakowie. Obejmują liczbę punktów uzyskanych w sprawdzianach szóstoklasistów oraz testów gimnazjalistów (z części humanistycznej i matematyczno-przyrodniczej) w szkołach podstawowych i gimnazjach dla dzieci i młodzieŝy bez szkół specjalnych. Ludność w wieku produkcyjnym Dane zgodnie z faktycznym miejscem zamieszkania na dzień 31 XII. Przez ludność w wieku produkcyjnym rozumie się ludność w wieku zdolności do pracy. Dla męŝczyzn przyjęto wiek lata, dla kobiet lat. 4

5 Dane o liczbie i strukturze ludności są sporządzane według schematu: stan ludności na początek okresu (roku) w gminie + urodzenia Ŝywe - zgony + zameldowania na pobyt stały (z innych gmin i z zagranicy) - wymeldowania z pobytu stałego do innych gmin i za granicę) +(-) przesunięcia ludności z tytułu zmian administracyjnych = stan ludności na końcu okresu (roku) w gminie. Saldo migracji Obejmuje zarówno migracje wewnętrzne, jak i zagraniczne. Jest to róŝnica między liczbą zameldowań a liczbą wymeldowań na pobyt stały. Czytelnicy bibliotek publicznych Biblioteka to jednostka organizacyjna lub jej część posiadająca uporządkowany (zinwentaryzowany) zbiór ksiąŝek, czasopism i innych materiałów piśmienniczych liczący co najmniej 300 jednostek inwentarzowych, której głównymi celami są tworzenie i obsługa zbiorów oraz udostępnianie ich uŝytkownikom w sposób kontrolowany. Dane o liczbie czytelników obejmują biblioteki publiczne i ich filie, ale równieŝ biblioteki publiczne, niestanowiące samodzielnych jednostek organizacyjnych, funkcjonujące w strukturze innych instytucji, np. w domach i ośrodkach kultury lub w ośrodkach sportu i rekreacji. Udzielone noclegi Obejmują informacje o liczbie udzielonych noclegów, zarówno turystom krajowym, jak i zagranicznym w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania. Turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania obejmują obiekty hotelowe (hotele, motele, pensjonaty i inne obiekty hotelowe) oraz inne obiekty zbiorowego zakwaterowania (domy wycieczkowe, schroniska, schroniska młodzieŝowe, szkolne schroniska młodzieŝowe, ośrodki wczasowe, ośrodki kolonijne, ośrodki szkoleniowowypoczynkowe, domy pracy twórczej, ogólnodostępne domki turystyczne, kempingi, pola biwakowe, hotele, zakłady uzdrowiskowe, pozostałe niesklasyfikowane). Określenie charakteru zmiennych diagnostycznych Na początku analizy został zbadany charakter kaŝdej zmiennej branej pod uwagę, czyli określono czy dana zmienna jest stymulantą (duŝe wartości zmiennej wpływają korzystnie na rozwój gminy), destymulantą (pozytywne znaczenie dla rozwoju gminy mają wartości małe), czy teŝ nominantą (przypisuje się jej poŝądany poziom optymalny, a odchylenia w dół i w górę są zjawiskiem niepoŝądanym). 5

6 Doprowadzenie zmiennych do porównywalności Zmienne brane pod uwagę mierzone są w róŝnych jednostkach, dlatego naleŝało je doprowadzić do wzajemnej porównywalności. W tym celu została zastosowana metoda unitaryzacji. Rezultatem tej metody jest stały zakres zmienności cech znormalizowanych (przyjmują wartości z przedziału [0; 1]). Procedura unitaryzacji polega na dzieleniu wartości zmiennej lub jej odległości od jednego z kresów zmienności przez rozstęp. Zmienne zostały przekształcone według poniŝszych wzorów: gdzie, i oznacza numer obiektu (gminy), j określa numer cechy, max, min wskazuje na odpowiednie wartości ekstremalne poszukiwane w zbiorze obiektów danej cechy. Miara agregatowa syntetyczny wskaźnik rankingowy Miara agregatowa tworzona jest na podstawie zmiennych doprowadzonych do porównywalności. Wskaźnik syntetyczny wyznaczony został oddzielnie dla kaŝdej jednostki samorządu terytorialnego. Obliczono to według wzoru: gdzie m (liczba cech branych pod uwagę) wynosiła 11, α j (waga j tej zmiennej) została ustalona na stałym poziomie wynoszącym 1, czyli załoŝono, Ŝe wszystkie zmienne w równym stopniu wpływają na stan rozwoju regionu, zaś x ij to znormalizowane wartości zmiennych. W wyniku powyŝszego wzór sprowadził się do postaci: i otrzymano wartości syntetyczne wskaźnika, który moŝe przyjmować wartości z przedziału [0; 100]. Im wyŝsza wartość wskaźnika, tym wyŝszy poziom rozwoju zrównowaŝonego danej gminy. 6

7 Utworzony w opisany powyŝej sposób syntetyczny wskaźnik rankingowy ocenia siłę rozwojową gminy, zarówno w sferze gospodarczej, jak i społecznej. Uwzględnia on dochody budŝetowe gminy i poziom przedsiębiorczości jej mieszkańców, a takŝe wydatki gminy na inwestycje i administrację publiczną. Intencją wskaźnika jest docenienie proinwestycyjnego nastawienia gmin, z uwzględnieniem zdolności pozyskiwania na inwestycje środków zewnętrznych (tj. środków z budŝetu Unii Europejskiej). Gminy zostaną równieŝ ocenione pod kątem wydatkowania środków zewnętrznych na inwestycje infrastrukturalne, w tym na inwestycje w gospodarkę komunalną i ochronę środowiska. Wskaźnik uwzględnia równieŝ potencjał gminy w sferze społecznej (udział ludności w wieku produkcyjnym w ludności ogółem, saldo migracji w gminie, uczestnictwo w kulturze). PoniewaŜ jednym z waŝniejszych zadań gminy jest finansowanie i zarządzanie oświatą publiczną, wskaźnik uwzględnia takŝe efektywność wydatkowanych na ten cel środków, mierzoną uzyskanymi wynikami sprawdzianów w szóstej klasie szkoły podstawowej oraz egzaminów gimnazjalnych. 7