Znaczenie gospodarcze chowu bydła

Transkrypt

1 Znaczenie gospodarcze chowu bydła Głównym celem hodowli bydła jest produkcja wysokowartościowego białka zwierzęcego, którego białko roślinne w diecie człowieka nie może w pełni zastąpić. Szczególnie wysoką efektywność takiej produkcji zapewnia hodowla bydła mlecznego. Wysokowydajna krowa mleczna jest w stanie wyprodukować do 50 g białka zwierzęcego z każdych 100 g białka roślinnego pobranego w paszy. Biologiczną efektywnością w tej dziedzinie dorównuje efektywności kur niosek, dostarczających białko zwierzęce w znoszonych jajach. W białku zawartym w mleku krowim znajdują się prawie wszystkie niezbędne dla człowieka aminokwasy (poza zawierającymi siarkę). Mleko jest bogatym źródłem wapnia o wysokiej dostępności dla organizmu ludzkiego i optymalnym stosunku wapnia do fosforu, co pozwala w doskonały sposób wykorzystywać oba te minerały. Mleko jest też dobrym źródłem witamin (szczególnie trudno dostępnej z innych źródeł ryboflawiny, tj. witaminy B2). Najnowsze badania nad jego właściwościami wykazały, że picie mleka może w pewnym zakresie chronić przed miażdżycą, chorobami nowotworowymi i wpływać na utrzymanie korzystnego stosunku frakcji cholesterolu. Mleko posiada też działanie przeciwbakteryjne. Z tych powodów mleko i produkty mleczarskie są zalecanymi przez żywieniowców składnikami diety ludzi. Produkcja mięsa wołowego jest kilkakrotnie mniej efektywnym sposobem pozyskiwania białka zwierzęcego niż z mleka. Chów bydła mięsnego ma jednak wiele zalet, powodujących, że może on być konkurencyjny wobec innych kierunków działalności rolniczej. Nie wymaga bowiem znacznych inwestycji. Wiele ras mięsnych charakteryzuje bardzo duża odporność na trudne warunki środowiskowe. Niektóre z nich nie potrzebują żadnych budynków inwentarskich - nawet w naszych warunkach klimatycznych. Rasy bardziej wymagające można utrzymywać w pomieszczeniach uzyskanych np. przez przystosowanie nieużywanych stodół lub adaptację innych istniejących w gospodarstwie budynków. Chów bydła mięsnego nie wymaga znacznych nakładów pracy. Przy opasie prowadzonym w sposób ekstensywny nie jest wymagane stosowanie znacznych ilości drogich pasz treściwych.

2 Chów bydła w wielu rejonach świata jest optymalnym, a niekiedy jedynym możliwym sposobem wykorzystania ziemi. Dotyczy to terenów, których użytkowanie, jako trwałych użytków zielonych, jest najkorzystniejsze, ponieważ zapewnia najlepsze plony w przeliczeniu na energię i białko, uzyskane z 1 hektara. W wypadku chowu bydła mięsnego dotyczy to również rejonów słabo zaludnionych, gdzie trudno o siłę roboczą, umożliwiającą prowadzenie bardziej pracochłonnych rodzajów gospodarowania. Bydło w wielu rejonach świata - zwłaszcza w krajach rozwijających się - jest nadal używane jako zwierzęta robocze. Znacząca jest też produkcja skór bydlęcych. Obornik, którego jedna krowa utrzymywana systemem ściółkowym dostarcza około 10 ton w ciągu roku, jest wykorzystywany jako cenny nawóz organiczny. W wielu krajach odchody bydlęce wykorzystywane są jako opał lub do produkcji biogazu. Do niedawna powszechnie wykorzystywano prawie wszystkie odpady poubojowe, takie jak: krew, kości, gruczoły dokrewne. Jednak w związku z rozpowszechnieniem się gąbczastego zwyrodnienia mózgu u bydła (BSE) i groźby przeniesienia się tej choroby na ludzi w postaci odmiany choroby Creuzfelda-Jacoba znaczna ich część musi być poddawana kosztownej utylizacji. W ciągu ostatnich lat nasila się wykorzystanie ekstensywnego chowu bydła jako sposobu osiągania rozlicznych celów, związanych z ochroną środowiska i kształtowania krajobrazu. O gospodarczym znaczeniu chowu bydła decyduje jego powszechność. Światowa populacja bydła wynosi blisko 1400 mln sztuk. Roczna, światowa produkcja mleka znacznie przekracza 500 mln ton, a produkcja mięsa osiąga 60 mln ton. W Polsce w grudniu 2012 r. pogłowie bydła liczyło 5,52 mln sztuk (w tym krowy mleczne pow. 2 lat blisko 2,53 mln szt.)

3 Pochodzenie bydła - Informacje ogólne o gatunku Bydło należy do rzędu zwierząt parzystokopytnych, co oznacza, że stąpa na 3 i 4 palcu. Każdy palec otoczony jest oddzielną puszką rogową, tworząc racicę. Racice rozdzielone są szparą międzyracicową. 1 - szpara mi ę dzyracicowa, 2 - kraw ę d ź grzbi et owa, 3 - kraw ę d ź podeszwowa, 4 - czę ś ć przedni a ś ciany rogowej 5 - część bocz na ściany rogowej, 6 i 7 - część rogowa opuszki, 8 - k raw ędź kor onowa, 9 - r aciczka Bydło wraz z 165 innymi gatunkami ssaków tworzy podrząd przeżuwacze. Oznacza to, że jest wyposażone w wielokomorowy żołądek zasiedlony przez liczne gatunki bakterii i pierwotniaków. Ta tzw. mikroflora żwacza odpowiedzialna jest u bydła w decydującym stopniu za trawienie substancji podporowych roślin - głównie celulozy. Aby ułatwić bakteriom dostęp do komórek roślinnych, poszczególne kęsy pobranej już paszy wracają z przedżołądków bydła do pyska, gdzie są rozdrabniane i naśliniane, czyli przeżuwane. Na przeżuwanie pobranej paszy bydło poświęca prawie tyle samo czasu, ile na jej pobieranie. Specyficzna budowa i funkcjonowanie żołądka umożliwia bydłu pobieranie i dobre wykorzystanie włóknistych pasz objętościowych, takich jak: siano, kiszonki z traw i świeża zielonka. Bydło domowe i zebu (bydło azjatyckie) pochodzą od tego samego dzikiego przodka - tura.

4 zebu Tur był potężnym zwierzęciem. Buhaje osiągały wzrost sięgający cm w kłębie i masę ciała dochodzącą do kg. Ilustracja z książki Zygmunta Herbersteina wydanej w 1556 roku. Napis na górze głosi: Urus sum, polonis Tur, germanis Aurox: ignari Bisontis nomen dederant(urus jestem, po polsku tur, po niemiecku aurox: nieuki zowią mnie bizonem) Tury żyły na terenach północnej Afryki, Azji i Europy. Wyginęły w zachodniej Europie na przełomie XIII i XIV w., a na innych kontynentach jeszcze wcześniej. Najdłużej tury utrzymały się na terenach Polski, dzięki ochronie zapewnionej przez polskich królów. Ostatni tur padł w Puszczy Jaktorowskiej niedaleko Warszawy w 1627 r. Udomowienie tura następowało niezależnie w różnych rejonach świata w okresie 6-8 tys. lat p.n.e. W okresie tysięcy lat hodowli wykształciło się wiele ras dostosowanych do lokalnych, często specyficznych warunków i przystosowanych do różnych sposobów użytkowania.

5 Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), prowadząc od lat ewidencję ras bydła, zidentyfikowała dotąd około 1500 ras. Szerzej znanych jest jednak około 300 ras. a ponadlokalne znaczenie gospodarcze ma kilkadziesiąt spośród nich. Pierwotnym, w przeszłości najbardziej powszechnym, sposobem użytkowania bydła było wykorzystanie go jako siły pociągowej. Ten kierunek użytkowania stracił na znaczeniu, a w krajach rozwiniętych całkowicie zanikł. Bydło wykorzystywane do produkcji mleka i mięsa tworzy wyspecjalizowane rasy, które w zależności od dominującego kierunku użytkowania można podzielić na typy użytkowe. Są to: typ mleczny, typ mięsny i typ kombinowany mleczno-mięsny lub mięsno-mleczny w zależności od przeważającego kierunku użytkowania. Bydło należące do poszczególnych typów różni się znacznie cechami anatomicznymi, morfologicznymi i fizjologicznymi.