biologicznych metod ochrony lasu przed owadami

Transkrypt

1 Badania nad doskonaleniem biologicznych metod ochrony lasu przed owadami Alicja Sierpińska Zakład Ochrony Lasu Instytut Badawczy Leśnictwa

2 Powierzchnia i lasów w Polsce ok. 9,1 mln ha (29,2% powierzchni kraju); W zarządzie PGL Lasy Państwowe 7,6 mln ha; Sosna 69%, świerk 6%, jodła 2,5%, gatunki liściaste 22,5%.

3 Przedmiotem kontroli i oceny zagrożenia jest: Około 10 gatunków szkodników korzeni, Około 20 gatunków szkodników upraw, 34 gatunki foliofagów, 43 gatunki kambio- i ksylofagów, Kilkanaście gatunków szkodników nasion, szyszek i owoców.

4 CZĘŚĆ II. KONTROLA, OCENA I PROGNOZOWANIE ZAGROŻEŃ LASU CZYNNOŚCI PODSTAWOWE (OBOWIĄZKOWE) A. POSTANOWIENIA OGÓLNE 3. W ochronie lasu za priorytetowe uznaje się działania profilaktyczne oraz ochronne wykorzystujące metody biologiczne. Instrukcja ochrony lasu ( ), Tom II

5 Badania nad doskonaleniem biologicznych metod ochrony lasu przed owadami 1. Możliwości wykorzystania mikrosporidiów w ograniczaniu liczebności populacji liściożernych owadów leśnych -współpraca z: U.S.D.A. Forest Service, Fachhochschule Eberswalde Uniwersytet Karola w Pradze -grant KBN. W latach co roku stwierdzano porażenie 2-91% populacji Lymantria dispar z terenu Biebrzańskiego PN mikrosporidiami Nosema sp. Jest możliwe, że w badaniach przeprowadzonych w latach znajdowano na terenie Biebrzańskiego PN ten sam mikroorganizm, który w latach znajdowała tutaj w gąsienicach brudnicy nieparki Głowacka (1982). Sugeruje to, że mikroorganizm ten jest trwałym składnikiem biocenozy Biebrzańskiego PN i ma swój udział w naturalnej regulacji liczebności populacji p brudnicy nieparki na tym terenie.

6 Badania nad doskonaleniem biologicznych metod ochrony lasu przed owadami, cd. 2. Możliwości i wykorzystania Bacillus thuringiensis i i do ograniczania liczebności populacji rośliniarek W Polsce znanych jest 13 gatunków szkodliwych foliofagów z rzędu Hymenoptera: 6 gatunków boreczników Diprioninae, 6 gatunków niesnujowatych Pamphilidae, 1 gatunek naroślanów Nematinae. Borecznik największy, fot. A. Sierpiński Borecznik sosnowiec, fot. W. Janiszewski

7 Badania nad doskonaleniem biologicznych metod ochrony lasu przed owadami, cd. 2. Możliwości wykorzystania y Bacillus thuringiensis do ograniczania liczebności populacji rośliniarek W latach zabiegi ratownicze, których celem było ograniczenie liczebności populacji rośliniarek (Hymenoptera: Symphyta) przeprowadzono w Polsce na powierzchni około 850 tysięcy hektarów, w tym w latach traktowano około 625 tysięcy hektarów. Stosowano różnego rodzaju insektycydy chemiczne.

8 Badania nad doskonaleniem biologicznych metod ochrony lasu przed owadami, cd. 2. Możliwości wykorzystania Bacillus thuringiensis do ograniczania liczebności populacji rośliniarek Nie ma działających selektywnie insektycydów biologicznych bakteryjnych, grzybowych lub wirusowych - do ograniczania liczebności populacji boreczników i innych rośliniarek. Celem badań była selekcja nowych izolatów Bacillus thuringiensis o wysokiej aktywności owadobójczej* wobec larw rośliniarek Symphyta (Hymenoptera). *Wysoka aktywność owadobójcza tu: w badaniach wstępnych śmiertelnośći l co najmniej j 80% larw testowych, powtarzalna w 3 seriach eksperymentów.

9 Badania nad doskonaleniem biologicznych metod ochrony lasu przed owadami, cd. 2. Możliwości i wykorzystania Bacillus thuringiensis i i do ograniczania liczebności populacji rośliniarek Największąj i k aktywność owadobójczą wobec larw boreczników wykazał dwukrotnie szczep Bt nr 13: w koncentracji 1,3 x 10 7 spor/ml spowodował śmiertelność 45% larw L 1 -L 2 borecznika sosnowca Diprion pini oraz śmiertelność 51% larw L 1 -L 2 borecznika podobnego Diprion similis Ś miertelność [%] dni K24 Śmiertelność (skorygowana) larw L 1 - L 2 borecznika podobnego żerujących na igłach sosny traktowanych zawiesinami i i spor i kryształów szczepów 11, 12, 13, 14 i K24.

10 Badania nad doskonaleniem biologicznych metod ochrony lasu przed owadami, cd. 3. Badania nad możliwością wykorzystania Hypocreales (Ascomycetes) w ograniczaniu liczebności populacji owadów leśnych: a) Entomopatogeny szrotówka kasztanowcowiaczka, Przebadano 5764 poczwarek szrotówka kasztanowcowiaczka z min zimowych z 19 populacji. W 6 populacjach nie stwierdzono porażenia poczwarek szrotówka w minach zimowych przez entomopatogeniczne grzyby. W pozostałych populacjach entomopatogeniczne Hypocreales porażały od 0,2 do 3,9 % populacji p szrotówka w stadium diapauzującej poczwarki. B. bassiana na poczwarce szrotówka w minie zimowej, fot. C. Bystrowski

11 Badania nad doskonaleniem biologicznych metod ochrony lasu przed owadami, cd 3.a) Entomopatogeny szrotówka kasztanowcowiaczka, k Z poczwarek w minach zimowych wyizolowano : Beauveria bassiana (17 izolatów), Isaria farinosa (16 izolatów), Lecanicillium illi sp. (33 izolaty). Potwierdzono właściwości owadobójcze wszystkich izolatów wobec zdrowych poczwarek szrotówka wyjętych z min. W warunkach laboratoryjnych izolaty Beauveria bassiana porażały od 3,3 3 do 16,7%, izolat Lecanicillium illi sp. 40,0% 0% i izolat Isaria farinosa 43,3% poczwarek szrotówka w minach zimowych. W warunkach zbliżonych do naturalnych izolaty Beauveria bassiana porażały od 0 do 3,7%, izolat Lecanicillium sp. 7,5% i izolat Isaria sp. 10,0% poczwarek szrotówka w minach zimowych.

12 Badania nad doskonaleniem biologicznych metod ochrony lasu przed owadami, cd. 3. Badania nad możliwością wykorzystania Hypocreales (Ascomycetes) w ograniczaniu liczebności populacji owadów leśnych: b) Badania nad włączeniem biologicznych środków ochrony roślin w integrowaną metodę ochrony drzew i krzewów leśnych przed szkodnikami korzeni, Powody rozpoczęcia badań to potrzeby Lasów Państwowych oraz inicjatywa firmy Rol-Eko, Polska - -Podjęte badania miały być m.in. badaniami rejestracyjnymi skuteczności biopreparatu Bovecol w ograniczaniu liczebności pędraków chrabąszczy w uprawach leśnych. Jednak r. UE wydała rozporządzenie o zakazie produkowania i wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin zawierających Beauveria brongniartii.

13 Badania nad doskonaleniem biologicznych metod ochrony lasu przed owadami, cd. 3. Badania nad możliwością wykorzystania Hypocreales (Ascomycetes) w ograniczaniu liczebności populacji owadów leśnych: c) Zastosowanie grzyba Beauveria bassiana (Bals.) Vuill. w ochronie drzewostanów świerkowych przed kornikiem drukarzem i innymi owadami kambiofagicznymi. Dr hab. Wojciech Grodzki, Zakład Ochrony Lasów Górskich, IBL Kraków Rejon wzmożonego występowania korników Położenie poza obszarem Położenie poza obszarem Natura 2000

14 Badania nad doskonaleniem biologicznych metod ochrony lasu przed owadami, cd. 3. Badania nad możliwością wykorzystania Hypocreales (Ascomycetes) w ograniczaniu liczebności populacji owadów leśnych: c) Zastosowanie grzyba Beauveria bassiana (Bals.) Vuill. w ochronie drzewostanów świerkowych przed kornikiem drukarzem i innymi owadami kambiofagicznymi g w 24 l wody g w 12 l wody Producent: Bioved 2005 Kft.,, Kemesmáli ut Kemestaródfa, Węgry Szczep: BB1

15 Badania nad doskonaleniem biologicznych metod ochrony lasu przed owadami, cd. 4. Owadobójcze nicienie w ograniczaniu liczebności populacji szeliniaka sosnowca Hylobius abietis L. dr hab. Iwona Skrzecz, Zakład Ochrony Lasu, IBL Lata współpraca z SGGW prof. Andrzej Bednarek (Steinernema feltiae i Heterorhabditis bacteriophora) Lata współpraca z firmą Koppert (S. carpocapsae i H. downesi) Lata ó SGGW t NCBR M li i współpraca z SGGW, grant NCBR Możliwości wykorzystania nicieni entomopatogenicznych do redukcji liczebności szeliniaka sosnowca (Hylobius abietis L.) w uprawach leśnych.

16 Badania nad doskonaleniem biologicznych metod ochrony lasu przed owadami, cd. 4. Możliwości wykorzystania nicieni entomopatogenicznych do redukcji liczebności szeliniaka sosnowca (Hylobius abietis L) L.) w uprawach leśnych ś Projekt badawczy Instytutu Badawczego Leśnictwa (I. Skrzecz) oraz SGGW (E. Pezowicz, D. Tumialis) Zespół badawczy IBL i SGGW Aplikacja nicieni na uprawie leśnej

17 Dziękuję Państwu za uwagę!

18 Przedmiotem kontroli i oceny zagrożenia są: Szkodniki korzeni drzew i krzewów pędraki chrabąszcza kasztanowca Melolontha l hippocastani Fabr. chrabąszcza majowego M. melolontha (L.), guniaka czerwczyka Amphimallon solstitiale (L.), wałkarza lipczyka Polyphylla fullo (L.), ogrodnicy niszczylistki Phyllopertha horticola L.), listnika zmiennobarwnego Anomala dubia (Scop.), jedwabka brunatnego Serica brunna (L.), larwy (drutowce) Elateridae kluki Otiorhynchus spp. oraz inne gatunki występujące regionalnie

19 Przedmiotem kontroli i oceny zagrożenia są: Szkodniki upraw leśnych szeliniak i sosnowiec Hylobius abietis (L.), szeliniak świerkowiec Hylobius pinastri (Gyll.), smolik znaczony Pissodes castaneus (Deg.), sieciech niegłębek Philopedon plagiatus (Schall.), choinek szary Brachyderes incanus (L.), zakorki Hylastes spp., zmienniki Strophosoma spp., kluki Otiorrhynchus spp., wałczyki Magdalis spp.

20 Przedmiotem kontroli i oceny zagrożenia są: Szkodniki upraw, młodników i młodszych drzewostanów sosnowych opaślik sosnowiec Barbitistes constrictus Br.-Watt., Rozwałek korowiec Aradus cinnamomeus Panz., zwójka sosnóweczka Rhyacionia buoliana (Den. et Schiff.), zwójka pędóweczka Rhyacionia duplana (Hbn.), zwójka odrośleczka Blastesthia (Coccyx) y turionella (L.) skośnik tuzinek Exoteleia dodecella (L.).

21 Przedmiotem kontroli i oceny zagrożenia są: Szkodniki aparatu asymilacyjnego drzewostanów sosnowych brudnica mniszka Lymantria monacha (L.), strzygonia choinówka Panolis flammea (Den. et Schiff.), poproch cetyniak Bupalus piniaria (L.), siwiotek borowiec (zawisak borowiec) Hyloicus pinastri (L). barczatka sosnówka Dendrolimus pini (L.) osnuja gwiaździsta Acantholyda posticalis Mats., osnuja czerwonogłowa A. erythrocephala (L.), gatunki z rodziny borecznikowatych (Diprionidae).

22 Przedmiotem kontroli i oceny zagrożenia są: Szkodniki pączków i igieł jodły wyłogówka jedlineczka Choristoneura murinana (Hbn.), wskaźnica jedliczanka Zeiraphera rufimitrana (H.-S.), wydrążka czerniejeczka Epinotia nigricana (H.-S.). obiałka pędowa Dreyfusia ordmannianae (Eckst.), obiałka korowa Dreyfusia piceae (Ratz.).

23 Przedmiotem kontroli i oceny zagrożenia są: Szkodniki aparatu asymilacyjnego drzewostanów świerkowych zasnuje Cephalcia spp., zawodnica świerkowa Pristiphora abietina Christ. wskaźnica modrzewianeczka Zeiraphera griseana Hb.

24 Przedmiotem kontroli i oceny zagrożenia są: Szkodniki aparatu asymilacyjnego drzewostanów liściastychi Miernikowcowate Geometridae: piędzik przedzimek Operophtera brumata (L.), piędzik siewierak O. fagata (Scharf.) oraz zimowek ogołotniak Erannis defoliaria (Clerck), Zwójkowate Tortricidae: zwójka zieloneczka Tortrix viridana (L.), zwójka dębowa Archips xylosteana L., zwójka głogówka A. crataegana (Hbn.) i inne, Brudnicowate Lymantridae: brudnica nieparka Lymantria dispar (L.), szczotecznica szarawka Calliteara pudibunda (L.), kuprówka rudnica Euproctis chrysorrhoea (L.) i inne.

25 Przedmiotem kontroli i oceny zagrożenia są: szkodniki nasion, szyszek i owoców śmietki Strobilomyia laricicola (Karl.), Strobilomyia melania (Ackland), Strobilomyia infrequens (Ackland), znamionki Megastigmus s spp., smolik szyszkowiec Pissodes validirostris (Sahlb.), szyszeń pospolity p Dioryctria abietella (Den. et Schiff.), szyszeń sosnowiec Dioryctria mutatella (Fuchs), oprzędzeń szyszkogryz Assara terebrella (Zinck), pachówka bukwioweczka Cydia fagiglandana Zell., ryjkowiec żołędziowiec Curculio glandium Marsh. i inne.

26 Przedmiotem kontroli i oceny zagrożenia są: ą Szkodniki żerujące na pniach sosen cetyniec większy Tomicus piniperda (L.), tycz cieśla Acanthocinus aedilis (L.), Cetyniec mniejszy Tomicus minor (Hartig), smolik drągowinowiec Pissodes piniphilus (Herbst), kornik ostrozębny Ips acuminatus (Gyll.), rytownik dwuzębny Pityogenes bidentatus (Herbst).

27 Przedmiotem kontroli i oceny zagrożenia są: Szkodniki żerujące na pniach sosen przypłaszczek granatek Phaenops cyanea (Fabr.), smolik sosnowiec Pissodes pini i (L.), kornik sześciozębny Ips sexdentatus (Boern), żerdzianka sosnówka Monochamus galloprovincialis (Oliv.), smolik drągowinowiec Pissodes piniphilus (Herbst), kornik ostrozębny Ips acuminatus (Gyll.), rytownik dwuzębny Pityogenes bidentatus (Herbst).

28 Przedmiotem kontroli i oceny zagrożenia są: ą Szkodniki żerujące na pniach świerków kornik drukarz Ips typographus (L.), kornik drukarczyk I. amitinus (Eichh.), rytownik pospolity Pityogenes chalcographus (L.), czterooczak świerkowiec Polygraphus poligraphus (L.) drwalnik paskowany Xyloterus (Tryponendron) lineatus (Oliv.), a lokalnie również ściga lśniąca Tetropium castaneum, (L.), ściga matowa Tetropium fuscum (Fabr.), smolik harcyński Pissodes harcyniae (Herbst), kornik zrosłozębny ę Ips duplicatus (Sahlb.).

29 Przedmiotem kontroli i oceny zagrożenia są: Szkodniki żerujące na pniach jodeł Smolik jodłowiec Pissodes piceae (Ill.), jodłowiec krzywozębny Pityokteines curvidens (Germ.), jodłowiec kolcozębny Pityokteines spinidens (Reitt.), jodłowiec Woroncowa Pityokteines vorontzowi (Jacobs.), wgryzoń jodłowiec Cryphalus piceae (Ratz.), bruzdkowiec zachodni Pityophthorus pityographus (Ratz.), oraz owady uszkadzające drewno: drwalnik paskowany, rytel pospolity Elateroides dermestoides (L.).

30 Przedmiotem kontroli i oceny zagrożenia są: Szkodniki żerujące na pniach drzew liściastych Paśnik pałączasty Plagionotus arcuatus (L.), paśnik niszczyciel Plagionotus detritus (L.), opiętek dwuplamkowy Agrilus biguttatus (Fabr.), ogłodek dębowiec Scolytus intricatus i (Ratz.), rzemlik plamisty Saperda scalaris (L.), caponie Leiopus spp., rozwiertek nieparek Xyleborus dispar (Fabr.), rozwiertek większy ę Xyleborus monographus (Fabr.), rozwiertek mniejszy Xyleborus dryographus (Ratz.), drwalniczek Saksesena Xyleborinus saxesenii (Ratz.), wyrynnik dębowiec Platypus cylindrus (Fabr.), miazgowiec parkietowiec Lyctus linearis (Goeze), drwionek okrętowiec Lymexylon navale (L.).

31 Badania nad doskonaleniem biologicznych metod ochrony lasu przed owadami, cd. 2. Możliwości wykorzystania y Bacillus thuringiensis do ograniczania liczebności populacji rośliniarek Spośród 13 szczepów B. thuringiensis 6 szczepów (nr 11, 12, 14, K24, PO11 i PO12) powodowało śmiertelność od 0 do 25 % owadów testowych. Kolejne 6 szczepów (15, 16, 26, 33, 57 i 58) powodowało śmiertelność od 26 do 50 % owadów testowych. Spośród badanych szczepów B. thuringiensis żaden nie powodował śmiertelności i l i od 76 do 100 % larw testowych.

32 Badania nad doskonaleniem biologicznych metod ochrony lasu przed owadami, cd. 1. Możliwości i wykorzystania mikrosporidiów idió w ograniczaniu liczebności populacji liściożernych owadów leśnych Biebrzański izolat mikrosporidiów idió z brudnicy nieparki nie powodował wysokiej śmiertelności infekowanych gąsienic żywiciela, ale wydłużenie okresu rozwoju larwalnego, co w naturze jest przyczyną y ą wydłużenia czasu ekspozycji gąsienic żywiciela na działanie parazytoidów i drapieżców.

33 Działania z zakresu ochrony lasu obejmują: a) zróżnicowanie wymagań higieny i zabiegów ochronnych w drzewostanach zdrowych, osłabionych i chorych, b) modyfikację środowiska w kierunku zmian korzystnych dla naturalnych wrogów, a niekorzystnych dla szkodników czy ypatogenów, c) stosowanie technik i technologii przyjaznych środowisku, niepowodujących szkód w glebie, roślinności, biotopach zwierząt itp., d) ograniczenie chemicznych metod zwalczania na rzecz metod biologicznych, mechanicznych i biotechnicznych, e) monitorowanie pojawiania się organizmów kwarantannowych, f) stosowanie ogniskowo-kompleksowej metody ochrony lasu, zwłaszcza na obszarach ognisk gradacyjnych owadów liściożernych. Instrukcja ochrony lasu ( )

34 Instrukcja ochrony lasu ( ) Zabiegi ochronne 1. Celem stosowanych zabiegów ochronnych, chroniących przed szkodnikami i patogenami chorobotwórczymi jest ograniczenie występowania tych organizmów do poziomu niepowodującego szkód gospodarczo istotnych. 2. Zabiegi ochronne należy wykonywać y tylko w przypadku zagrożeń powodujących znaczne uszkodzenie lasu i zaburzenie jego różnorodnych funkcji oraz istotnego zagrożenia produkcji drewna. 3. Metody ochrony lasu różnią się skutecznością, wpływem na środowisko, nakładami finansowymi, przydatnością w zróżnicowanych i zmieniających się warunkach atmosferycznych, siedliskowych, topograficznych, epidemiologicznych. Z tego względu celowe jest stosowanie integrowanych metod ochrony lasu, opartych na starannie przemyślanym i zaplanowanym programie, obejmującym działania modyfikujące środowisko w kierunku zmian niekorzystnych dla sprawców szkód, a korzystnych dla ich wrogów naturalnych (parazytoidów, drapieżców, entomopatogenów itp.). Modyfikując środowisko, należy w pełni wykorzystać możliwości metod biologicznych, chemicznych, hylotechnicznych i innych.