Materiał udostępniony na licencji: CC BY 3.0

Transkrypt

1 Tekst Genetyczne sekrety psów opublikowany w Nauce dla Każdego 29 grudnia 2015 r. to lektura obowiązkowa dla miłośników kudłatych czworonogów. Czy można go też wykorzystać podczas zajęć szkolnych? Spójrzcie na nasze propozycje i dostosujcie do swoich potrzeb. Badacze mózgu zgodnie twierdzą, że to organ stworzony do uczenia się, że rodzimy się z wewnętrzną motywacją do tego, aby się uczyć. Motywacja do nauki jest kluczowym elementem warunkującym zachodzenie procesu uczenia się. Nauczyciele często narzekają, że uczniom tej motywacji brak. Poszukują takich metod i technik, które sprzyjają wyzwalaniu wewnętrznej motywacji do uczenia się. Podstawowy warunek, czyli zainteresowanie uczniów w pierwszych 5 minutach lekcji zapewnia nam już samo działanie nawiązujące do życia pozaszkolnego po prostu poczytamy sobie na lekcji gazetę. Warto wzmocnić efekt dbając o odpowiednie przygotowanie sali do takiej prasówki. Ławki ustawione w schematyczny szkolny sposób z pewnością nie sprzyjają tworzeniu klimatu, na którym nam zależy. Sojusznikiem będzie też intrygująco brzmiący tytuł i wstęp do artykułu Genetyczne sekrety psów. Jak to zaciekawienie utrzymać przez co najmniej 45 minut? Jak sobie poradzić z zaangażowaniem uczniów w licznej i zróżnicowanej klasie, gdzie uczniowie mają różne potrzeby, różne możliwości i wreszcie różną motywację do uczenia się? Białoruski psycholog Lew Wygotski używał pojęcia strefa najbliższego rozwoju. W praktyce chodzi o to, by nauczyciel przygotował takie zadania edukacyjne, które będą odpowiadały strefie najbliższego rozwoju ucznia, a uczeń wspierany przez nauczyciela będzie mógł dokonać wyboru jak chce się uczyć. Wybór ucznia może dotyczyć różnych rzeczy, np. tematyki, sposobu pracy, organizacji pracy, stopnia trudności. Zadania, które dziś przygotowaliśmy mają różne warianty każdy z nich to wyzwanie o innym stopniu trudności, wymagające uruchomienia procesów myślowych z nieco innych poziomów taksonomii Blooma. Do każdego z zadań dopasowaliśmy przykładowe wymagania ogólne i szczegółowe podstawy programowej z biologii dla gimnazjów okazuje się, że w zależności od potrzeb możemy wykorzystać tekst kształcąc różne umiejętności i ucząc różnych zagadnień.

2 PODSTAWA PROGRAMOWA: Cele kształcenia - wymagania ogólne: II. Znajomość metodyki badań biologicznych. Uczeń planuje( ) i dokumentuje obserwacje i proste doświadczenia biologiczne ( ) formułuje wnioski ( ). III. Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń wykorzystuje różnorodne źródła i metody pozyskiwania informacji, w tym technologię informacyjno-komunikacyjną, odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza informacje tekstowe ( ), rozumie i interpretuje pojęcia biologiczne, zna podstawową terminologię biologiczną. Celem zadania jest doskonalenie umiejętności interpretowania doświadczeń i eksperymentów. Przed przystąpieniem do wykonywania zadania warto nawiązać do posiadanej już przez uczniów wiedzy dotyczącej rozumienia takich pojęć jak: problem badawczy, hipoteza, przebieg badań, wyniki, wnioski. Połącz uczniów w małe grupy lub pary. Zgodnie ze swoją wiedzą o predyspozycjach danej klasy zadecyduj, jakie będzie kryterium doboru do grup. W zależności od Twojej decyzji uczniowie otrzymują treść wszystkich wariantów i samodzielnie dokonują wyboru lub dostają przydzielony przez Ciebie wariant do rozwiązania. Pamiętaj, aby w zależności od wariantu zaznaczyć odpowiednie fragmenty tekstu w artykule. Wspólnie podsumujcie efekty pracy różnych grup. Warto elementy rozsypanek wydrukować nieco większe i przygotować uczniom arkusze szarego papieru, które posłużą do wizualizacji pracy oraz ułatwią porównanie i omówienie efektów w całej klasie. Zwróćcie szczególną uwagę na przyporządkowanie/określenie wyników i wniosków, omówcie z czego wynikają różnice.

3 Propozycja matrycy do rozsypanki. Każda komórka tabeli stanowi osobny element rozsypanki. PROBLEM BADAWCZY HIPOTEZA PRZEBIEG WYNIKI ZBIORCZE WNIOSKI Od jakich przodków pochodzą żyjące dziś w naszych domach psy rasowe? Pierwotnymi przedstawicielami żyjących dziś psów były psy wiejskie. Pobierano setki próbek krwi od psów. Przeanalizowano zdjęcia oraz ponad 200 próbek krwi kundli z różnych stron świata. Badano także 51 czystych ras psów. W każdej próbce skanowano pod względem genetycznym cały genom. Badania prowadzono przez 4 lata. Kompleksowe badania genetyczne kundli i psów rasowych prowadzono w laboratorium Instytutu Zoologii PAN. W genomie dzisiejszych psów nie ma śladu po pierwszej populacji psów udomowionych przez człowieka. Kundle ze wschodu Rosji wyraźnie różnią się pod względem genetycznym od kundli chińskich. Największe zróżnicowanie genetyczne kundli występuje w grupie wywodzącej się z Azji Wschodniej (kundle chińskie i tajskie). Najbardziej pod względem genetycznym są do siebie podobne kundle zamieszkujące tereny od Azji Środkowej do Europy Zachodniej. Pierwotną pulę genetyczną zachowało kilka ras, takich jak: shar pei, shiba inu, husky, alaskan malamute i pies grenlandzki. Pierwotna pula udomowionych psów wywodząca się od wilków wyginęła. Najbardziej pierwotnymi przedstawicielami dzisiejszych ras psów są wschodnioazjatyckie kundle. Dzisiejsze udomowione psy wywodzą się ze wschodniej Azji. Większość żyjących dziś ras psów została wyselekcjonowana przez człowieka spośród kundli w konkretnych celach. Populacje psów rasowych, które zachowały pierwotną pulę genową żyły przez długi czas w izolacji.

4 Propozycja matrycy do rozsypanki. Pola ze znakiem zapytania wymagają samodzielnego uzupełnienia przez uczniów. PROBLEM BADAWCZY Od jakich przodków pochodzą żyjące dziś w naszych domach psy rasowe? HIPOTEZA??? PRZEBIEG????????? Kundle ze wschodu Rosji wyraźnie różnią się pod względem genetycznym od kundli chińskich. Największe zróżnicowanie genetyczne kundli występuje w grupie wywodzącej się z Azji Wschodniej (kundle chińskie i tajskie). Najbardziej pod względem genetycznym są do siebie podobne kundle zamieszkujące tereny od Azji Środkowej do Europy Zachodniej.?????? Pierwotna pula udomowionych psów wywodząca się od wilków wyginęła.?????? Większość żyjących dziś ras psów została wyselekcjonowana przez człowieka spośród kundli w konkretnych celach. Populacje psów rasowych, które zachowały pierwotną pulę genową żyły przez długi czas w izolacji.

5 Propozycja szablonu opisu badań/doświadczenia. PROBLEM BADAWCZY HIPOTEZA Pierwotnymi przedstawicielami żyjących dziś psów były psy wiejskie. PRZEBIEG WYNIKI ZBIORCZE WNIOSKI 1. Pierwotna pula udomowionych psów wywodząca się od wilków wyginęła W kopercie znajdziecie "rozsypankę" przedstawiającą ogólny przebieg i wyniki międzynarodowych badań genetycznych kundli i psów rasowych. Przeanalizujcie zaznaczone fragmenty w artykule i uporządkujcie rozsypankę tak, by prawidłowo przedstawiała doświadczenie przeprowadzone przez zespół prof. Bogdanowicza. Gotową pracę naklejcie na arkusz papieru. W kopercie znajdziecie paski papieru z opisami badań prowadzonych przez zespół prof. Bogdanowicza. Stworzono je na podstawie artykułu "Genetyczne sekrety psów". Opisy te nie są kompletne dlatego część pasków jest pusta. Przeanalizujcie zaznaczone fragmenty w artykule, uporządkujcie rozsypankę i uzupełnijcie puste paski tak, by opis był kompletny. Korzystając z artykułu uzupełnijcie otrzymany szablon opisu doświadczenia, tak aby odzwierciedlał ogólny przebieg i wyniki międzynarodowych badań genetycznych kundli i psów rasowych prowadzonych przez zespół prof. Bogdanowicza z Instytutu Zoologii PAN.

6 Cele kształcenia - wymagania ogólne: III. Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń wykorzystuje różnorodne źródła i metody pozyskiwania informacji, w tym technologię informacyjno-komunikacyjną, odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza informacje tekstowe, graficzne, liczbowe, rozumie i interpretuje pojęcia biologiczne, zna podstawową terminologię biologiczną. IV. Rozumowanie i argumentacja. Uczeń interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe między faktami, formułuje wnioski, formułuje i przedstawia opinie związane z omawianymi zagadnieniami biologicznymi. Treści nauczania wymagania szczegółowe: III. Systematyka zasady klasyfikacji, sposoby identyfikacji i przegląd różnorodności organizmów. Uczeń: 1) uzasadnia potrzebę klasyfikowania organizmów i przedstawia zasady systemu klasyfikacji biologicznej (system jako sposób katalogowania organizmów, jednostki taksonomiczne, podwójne nazewnictwo); Celem zadania jest poznanie zasad i przykładów zastosowania systematyki świata żywego. Odbywa się to poprzez doświadczenie klasyfikowania (czyli zgodnie z cyklem Kolba od doświadczenia do sformułowania teorii). Zwróć uwagę, że dla grupy pracującej wariantem A trzeba przygotować szablon tabeli do uzupełnienia. Pamiętaj, aby zadać wszystkim grupom pytania podsumowujące pracę (są takie same niezależnie od wariantu zadania).

7 Korzystając z dostępnych źródeł (podręcznik, zasoby internetowe) uporządkujcie podane jednostki systematyczne zgodnie z hierarchią i uzupełnijcie tabelę. Jednostki: PODGROMADA, TYP, RODZINA, PODTYP, GROMADA, RODZAJ. SYSTEMATYKA PSA DOMOWEGO KRÓLESTWO PODKRÓLESTWO RZĄD GATUNEK Korzystając z dostępnych źródeł (podręcznik, zasoby internetowe) opracujcie systematykę psa domowego z zachowaniem hierarchiczności jednostek systematycznych. Korzystając z dostępnych źródeł (podręcznik, zasoby internetowe) opracujcie systematykę Canis familiaris uwzględniając zarówno nazewnictwo polskie, jak i łacińskie. Pamiętajcie, aby zachować hierarchiczność jednostek systematycznych. Pytania dla wszystkich niezależnie od wybranego/przydzielonego wariantu: Na podstawie systematyki oraz analizy fragmentów artykułu Genetyczne sekrety psów określcie kto był pierwotnym przodkiem gatunku pies domowy. Na czym polega klasyfikowanie organizmów żywych? W jakim celu Waszym zdaniem biolodzy klasyfikują organizmy?

8 PODSTAWA PROGRAMOWA: Cele kształcenia wymagania ogólne: I. Znajomość różnorodności biologicznej i podstawowych procesów biologicznych. Uczeń opisuje, porządkuje i rozpoznaje organizmy ( ) III. Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń wykorzystuje różnorodne źródła i metody pozyskiwania informacji, w tym technologię informacyjno-komunikacyjną, odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza informacje tekstowe, graficzne, liczbowe, rozumie i interpretuje pojęcia biologiczne, zna podstawową terminologię biologiczną. IV. Rozumowanie i argumentacja. Uczeń interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe między faktami, formułuje wnioski, formułuje i przedstawia opinie związane z omawianymi zagadnieniami biologicznymi. Treści nauczania - wymagania szczegółowe: III. Systematyka zasady klasyfikacji, sposoby identyfikacji i przegląd różnorodności organizmów. Uczeń: 1) uzasadnia potrzebę klasyfikowania organizmów i przedstawia zasady systemu klasyfikacji biologicznej (system jako sposób katalogowania organizmów, jednostki taksonomiczne, podwójne nazewnictwo); 2) posługuje się prostym kluczem do oznaczania organizmów; Celem zadania jest utrwalenie wiedzy i umiejętności związanych z klasyfikowaniem organizmów. W tym zadaniu Ty wybierasz wariant w zależności od tego, czy dysponujesz salą z dostępem do komputerów do pracy grup, czy nie. Pamiętaj, aby w artykule Genetyczne sekrety psów zaznaczyć fragmenty ułatwiające stworzenie uczniom klucza do odróżnienia danej rasy od kundla. Przed lekcją: sala bez możliwości korzystania z komputerów. Poproś uczniów, którzy mają swoje psy o zrobienie im zdjęć, wydrukowanie ich i przyniesienie na lekcję. W czasie zajęć: Połącz uczniów w czteroosobowe grupy (liczba grup w zależności liczebności klasy i liczby przyniesionych fotografii). Rozdaj grupom zdjęcia starając się, aby trafiły do zespołów, w których nie ma ich autorów.

9 Przed lekcją: sala z możliwością korzystania z komputerów. Poproś uczniów, którzy mają swoje psy o zrobienie im zdjęć i zamieszczenie ich w tzw. "chmurze", np. w stworzonym przez Ciebie folderze na dysku Google, Dropbox lub innym miejscu w sieci. W czasie zajęć: Połącz uczniów w czteroosobowe grupy (liczba grup w zależności liczebności klasy i liczby przyniesionych fotografii). Przydziel grupom zdjęcia zamieszczone w "chmurze" starając się, aby trafiły do zespołów, w których nie ma ich autorów. sala bez możliwości korzystania z komputerów. Rozpoznajcie rasę psa przedstawionego na fotografii. Możecie w tym celu komunikować się z innymi grupami używając gońca. Następnie, przyglądając się fotografii wypiszcie 5 argumentów (charakterystycznych cech budowy zewnętrznej) świadczących o przynależności osobnika do danej rasy. Opracujcie jego systematykę uwzględniając następujące taksony: królestwo, typ, podtyp, gromada, rząd, rodzina, rodzaj, gatunek, rasa. Stwórzcie prosty klucz umożliwiający odróżnienie rozpoznanej rasy od kundla. W tym celu wykorzystajcie zaznaczone przez nauczyciela fragmenty artykułu Genetyczne sekrety psów. sala z możliwością korzystania z komputerów. Rozpoznajcie rasę psa przedstawionego na fotografii korzystając z funkcji wyszukiwarki Google wyszukiwanie obrazem. Jeśli nie wiecie jak to zrobić skorzystajcie z pomocy pod linkiem: (Komputer Świat, Łatwe wyszukiwanie obrazem w Google, Wyszukano: r.) Następnie, przyglądając się fotografii wypiszcie 5 argumentów (charakterystycznych cech budowy zewnętrznej) świadczących o przynależności osobnika do danej rasy. Opracujcie jego systematykę uwzględniając następujące taksony: królestwo, typ, podtyp, gromada, rząd, rodzina, rodzaj, gatunek, rasa. Stwórzcie prosty klucz umożliwiający odróżnienie rozpoznanej rasy od kundla. W tym celu wykorzystajcie zaznaczone przez nauczyciela fragmenty artykułu " Genetyczne sekrety psów".

10 PODSTAWA PROGRAMOWA: Cele kształcenia wymagania ogólne: III. Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń wykorzystuje różnorodne źródła i metody pozyskiwania informacji, w tym technologię informacyjno-komunikacyjną, odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza informacje tekstowe, graficzne, liczbowe, rozumie i interpretuje pojęcia biologiczne, zna podstawową terminologię biologiczną. IV. Rozumowanie i argumentacja. Uczeń interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe między faktami, formułuje wnioski, formułuje i przedstawia opinie związane z omawianymi zagadnieniami biologicznymi. Celem zadania jest doskonalenie umiejętności korzystania ze źródeł informacji oraz argumentowania swoich opinii z wykorzystaniem terminologii biologicznej. Przygotuj przed lekcją kopie ilustracji kilku ras psów. Proponujemy, żeby wśród ras znalazły się takie, które wymieniane są w artykule jako należące do tzw. puli ras pierwotnych (np. alaskan malamute, husky), jak i wyselekcjonowanych przez człowieka z kundli (np. labrador, pudel). Zwróć uwagę, że w wariancie B przygotowujesz ilustracje/fotografie z podpisanymi nazwami gatunkowymi psów, a w wariancie C ilustracje nie są podpisane. Na podstawie zaznaczonych przez nauczyciela fragmentów artykułu Genetyczne sekrety psów odpowiedzcie na pytania: Od jakich przodków wywodzą się rasy psów? Czy bardziej odporne na choroby są kundle, czy psy rasowe? Podajcie co najmniej dwa argumenty wynikające z badań naukowych, które będą świadczyły o prawidłowości Waszej odpowiedzi. Wariant B Na podstawie zaznaczonych przez nauczyciela fragmentów artykułu Genetyczne sekrety psów oraz otrzymanych ilustracji wybranych ras psów odpowiedzcie na pytania: Od jakich przodków wywodzą się rasy psów widoczne na ilustracjach? Do jakich celów zostały stworzone te rasy przez człowieka?

11 Podajcie co najmniej dwa argumenty wynikające z obserwacji własnych lub/i badań naukowych, które będą świadczyły o prawidłowości Waszej odpowiedzi. Wariant C Na podstawie zaznaczonych przez nauczyciela fragmentów artykułu Genetyczne sekrety psów oraz otrzymanych ilustracji: zidentyfikujcie rasy psów widoczne na otrzymanych ilustracjach, odpowiedzcie na pytania: o o Od jakich przodków wywodzą się rasy psów widoczne na ilustracjach? Do jakich celów zostały stworzone te rasy przez człowieka? Podajcie co najmniej dwa argumenty wynikające z obserwacji własnych lub/i badań naukowych, które będą świadczyły o prawidłowości Waszej odpowiedzi. Justyna Franczak W materiale wykorzystano następujące ikony z portalu thenounproject.com (data dostępu: r.): 1. Dog, Daniel Schroeder, US