KREDYT I DOTACJA POD JEDNYM DACHEM

Transkrypt

1 Fundusze europejskie jak szukać, żeby znaleźć? (84) KREDYT I DOTACJA POD JEDNYM DACHEM Na rynku tzw. kredytów unijnych działa 100 banków, w tym bardzo aktywnie dziesięć komercyjnych oraz trzydzieści spółdzielczych podaje raport ZBP i IBnGR. w perspektywie finansowej łączna alokacja funduszy europejskich wyniosła blisko 68 mld euro. Na koniec sierpnia ub.r. wartość projektów w ramach polityki spójności ocenia się na 386 mld zł, przy dofinansowaniu w wysokości 238 mld zł. Z raportu wynika, że w tym tylko programie podpisano ponad 65 tys. umów o wsparcie unijne, natomiast do 2011 r. banki udzieliły 18 tys. kredytów na kwotę 20 mld zł. Co trzeci podmiot realizujący projekt skorzystał z pomocy banku. Spółdzielcy w grupie liderów W PROW zawarto i wydano 4,3 mln umów lub decyzji o dofinansowaniu unijnym. Osiem działań tego programu cieszyło się Fot. 24

2 Fundusze europejskie RYSUNeK 2.6. Zakres usług ZwiąZanych Z realizacją projektów współfinansowanych Ze środków unijnych DORADZTWO ROZLICZENIA Analiza możliwości pozyskania wsparcia Przygotowanie montażu finansowego Wyodrębniony rachunek bankowy Inkaso dokumentowe OFERTA BANKOWA DEDYKOWANA OBSŁUDZE FUNDUSZY UNIJNYCH Akredytywa dokumentowa Kredyt pomostowy Obligacje Kredyt współfinansujący wkład własny Promesa kredytowa Kredyt na pokrycie kosztów niekwalifikowanych Leasing Gwarancje bankowe Gwarancje PROW FINANSOWANIE Doradztwo związane z funduszami unijnymi znajduje się w ofercie ponad 81 proc. badanych banków. Ofertę rozszerzoną, obejmującą akredytywę, inkaso, gwarancje oraz instrumenty dłużne posiada obecnie tylko kilka banków. GWARANCJE Źródło: IBnGR. W realizację inicjatywy JEREMIE włączyło się w charakterze pośredników finansowych 9 banków: jeden komercyjny (FM Bank S.A.), jeden zrzeszający (Bank BPS) oraz 7 banków spółdzielczych. Poręczenia portfelowe udziela w tym programie 8 banków. szczególnym zainteresowaniem zawarto/wydano w nich 126 tys. umów i decyzji. Banki, głównie dwóch zrzeszeń: SGB i Banku BPS, a także BGŻ dofinansowały 40 tys. projektów o wartości ponad 4 mld zł (kredytu). Oznacza to, że kredytowały 30 proc. projektów grupy ośmiu działań i ok. 1 proc. wszystkich w PROW. Oferta dla beneficjentów zawiera produkty gwarancyjne m.in. gwarancje prawidłowego wydatkowania zaliczek. W wykazie gwarantów znajdują się 102 instytucje finansowe, m.in. 79 banków spółdzielczych. Kwota zaliczek PROW w 2012 r. wyniosła 186,7 mln zł. Raport wskazuje, że sektor BS-ów jest też wśród liderów pod względem obsługi tzw. instrumentów zwrotnych. Kredyty pomostowe stanowią ponad 60 proc. wartości ogółu udzielonych w latach na inwestycje unijne. Udział kredytów na pokrycie wkładu własnego wyniósł 35 proc. W PROW banki, głównie dwóch zrzeszeń: SGB i Banku BPS, a także BGŻ dofinansowały 40 tys. projektów o wartości ponad 4 mld zł (kredytu). Uwzględniając łączne zaangażowanie w systemie środków bezzwrotnych i zwrotnych, IBnGR i ZBP oceniają, że aktywność sektora bankowego na rynku projektów współfinansowanych ze środków UE wynosi 35,03 mld zł. Benchmark dla banków W perspektywie około 90 proc. funduszy unijnych będzie skierowana do beneficjentów prawdopo- 2/

3 Rynek tzw. kredytów unijnych jest silnie skoncentrowany. Siedem banków o największym zaangażowaniu w rynku obsługiwało ok. 70 proc. wszystkich kredytów (pod względem wartości). W okresie odsetek szkodowości tzw. kredytów unijnych przyznanych na inwestycje nie przekraczał 7 proc. (w 2009 r.), podczas gdy udział kredytów zagrożonych ogółem w segmencie firm przekraczał 10 proc. dobnie nadal w formie dotacji. Preferencyjne kredyty, gwarancje i poręczenia w cyklu odnawialnym jako tzw. instrumenty zwrotne mogą stanowić do 10 proc. całości środków pomocowych, wobec ok. 1 proc. dotychczas. Zdaniem W wykazie gwarantów projektów PROW znajdują się 102 instytucje finansowe, m.in. 79 banków spółdzielczych. banków system dotacyjny należy pozostawić przy finansowaniu projektów obarczonych dużym ryzykiem (np. innowacji), w przypadku projektów standardowych oraz tam, gdzie system dotacyjny może zaburzać równowagę konkurencyjną na rynku, wsparcie winno odbywać się poprzez instrumenty inżynierii finansowej. Preferowany jest model zbliżony do zastosowanego w kredycie technologicznym. Bankom odpowiada koncepcja tego produktu, a więc połączenie inżynierii finansowej (zwrotny charakter instrumentu opartego na modelu rynkowym) z ofertą o charakterze dotacyjnym (np. dofinansowanie w postaci spłaty części zobowiązania). Po drugie, procedury udzielenia kredytu technologicznego są dostatecznie wystandaryzowane i przejrzyste, dostosowane do pragmatyki działania banków oraz niegenerujące nadmiernej biurokracji i sprawozdawczości ze strony banków. Sposób dystrybucji kredytu technologicznego stanowi obecnie dla banków wzorcowy model dla nowej perspektywy Powinien być to zatem system, w którym bank, będąc dysponentem środków, jest odpowiedzialny za ocenę dokumentacji aplikacyjnej, przyznanie wsparcia i monitoring realizacji inwestycji. W latach banki udzieliły 7,5 tys. promes na kwotę 16,6 mld zł. Można oczekiwać, że do 2013 r. wartość promes wyniesie 22 mld zł. Tabela 1. Zaangażowanie banków w procesie absorpcji środków unijnych (polityka spójności, PROW, programy ramowe i inicjatywy wspólnotowe) Nazwa instrumentu Kredyty unijne Wartość kredytów/leasingu udzielonych przez banki 24,0 mld zł Wartość środków pozyskanych przez beneficjentów Wartość emisji obligacji komunalnych Kredyt technologiczny Leasing Gwarancje bankowe w PROW 0,9 mld zł 1,5 mld zł 0,19 mld zł Obligacje komunalne CIP (gwarancje), PROGRESS (gwarancje) JEREMIE 0,5 mld zł 0,54 mld zł* 7,5 mld zł JESSICA 0,09 mld zł** RAZEM 35,22 mld zł * czerwiec 2012, ** grudzień 2011 Źródło: IBnGR, ZBP. 26

4 Fundusze europejskie Do dyspozycji polskich beneficjentów wszystkich programów unijnych, pozostawały środki dystrybuowane w ramach 600 ścieżek dostępu. Jednolita procedura, niższe ryzyko Raport wskazuje na potencjalne zagrożenia związane z wprowadzeniem na szerszą skalę instrumentów zwrotnych. Dostęp do preferencyjnego finansowania przedsiębiorstw, które w normalnych warunkach nie uzyskałyby kredytu, rodzi ryzyko pogorszenia się portfela banków. Istnieje ponadto ryzyko zaburzenia konkurencji na rynku w sytuacji, gdy tańsze kredyty byłyby dostępne tylko w wybranych bankach, które wygrały konkurs na obsługę danego instrumentu. Z tego też względu autorzy badania Banki najwyżej oceniają i te instytucje rekomendują do współpracy przy instrumentach zwrotnych: Bank Gospodarki Krajowej, Europejski Fundusz Inwestycyjny i PARP, najniżej natomiast oceniają instytucje regionalne. Bankom odpowiada połączenie inżynierii finansowej (zwrotny charakter instrumentu opartego na modelu rynkowym) z ofertą o charakterze dotacyjnym. rekomendują, aby system dystrybucyjny funduszy zwrotnych był otwarty dla wszystkich instytucji kredytowych. Z punktu widzenia banków działających w skali całego kraju optymalny model dystrybucji środków unijnych powinien uwzględniać wysoką standaryzację procedur aplikacyjnych. System w żadnym razie nie powinien generować zbędnych kosztów. Lokalne jego zróżnicowanie (w ramach regionów) jest niekorzystne dla scentralizowanych banków sieciowych, działających na terenie całego kraju, z uwagi na konieczność dublowania i wdrażania odrębnych procedur dla każdego z województw. Fot. 2/

5 Tabela 2. Czy zamierzają Państwo w przyszłej perspektywie finansowej na lata aktywnie uczestniczyć w dystrybucji środków unijnych z wykorzystaniem instrumentów inżynierii finansowej? Produkty dłużne Produkty gwarancyjne Produkty kapitałowe Produkty mieszane (kredyty, pożyczki, mikrokredyty) (poręczenie, reporęczenie, gwarancja) (leasing, seed capital, VC) (instrumenty inżynierii finansowej połączone z dotacją) Program ramowy 11,0% 5,5% 2,0% 4,0% Program krajowy 25,5% 12,0% 1,5% 10,0% Program regionalny 17,0% 5,5% 0,5% 5,5% RAZEM 100% Źródło: Badania IBnGR, ZBP. W 10 proc. projektów inwestycyjnych beneficjenci wykorzystywali leasing, co oznacza 2 mld zł zaangażowania w całej perspektywie UE. W przypadku rynku obligacji JST znaczna część emisji dotyczy inwestycji unijnych. Z danych P wynika, że w latach wartość emisji obligacji komunalnych wyniosła 15,1 mld zł. Ocena projektów powinna odbywać się w gronie ekspertów przy udziale banków. Obecnie znaczna część biznesplanów jest badana przez przedstawicieli administracji, a nie specjalistów mających doświadczenie rynkowe. Rodzi to poważne ryzyko zgody na realizację projektów, które w ocenie banku byłyby uznane jako nieakceptowalne (np. przez podmioty bez zdolności kredytowej). Oferta: one-stop-shopping Autorzy raportu identyfikują zagrożenie z niedopasowaniem instrumentów zwrotnych do potrzeb i oczekiwań beneficjentów. Powodzenie w dystrybucji tych instrumentów będzie Badane banki preferowałyby system gwarancji portfelowych, w którym wszystkie kredyty spełniające określone przez stronę publiczną parametry, są automatycznie włączane do grupy kredytów objętej gwarancją. w dużym stopniu uzależnione od zainteresowania klientów. Banki muszą więc uwzględniać ryzyko związane z brakiem zaangażowania powierzonych środków publicznych. Instrumenty inżynierii finansowej są wdrażane zarówno na poziomie programów ramowych, m.in. SMEG CIP, RSFF, instrumenty gwarancyjne (PROGRESS), programów krajowych (VC PO Innowacyjna Gospodarka), jak i regionalnych (m.in. JEREMIE, JESSICA). W ramach CIP SMEG środki unijne przekazywane są Europejskiemu Funduszowi Inwestycyjnemu, a następnie na podstawie umów pośrednikom, w tym bankom. Obecnie kwota preferencyjnego kredytu dla MŚP, do wygenerowania przez banki z gwarancjami CIP przekroczy 3 mld zł. W ciągu roku z ponad 2,3 tys. poręczeń EFI skorzystało 2,2 tys. mikro, małych i średnich firm. Niezbędne jest wypracowanie systemu, w którym tych samych działań nie będzie można finansować zarówno dotacją, jak i instrumentem zwrotnym. Nie należy organizować tzw. konkursów zamkniętych, beneficjenci chcą mieć dostęp do środków przez cały okres wdrażania projektu. Termin jego rozpoczęcia i zakończenia winien być podyktowany względami ekonomicznymi, a nie tylko formalnymi, związanymi z okresem trwania danego programu. Dla podmiotu ubiegającego się o dofinansowanie unijne czynnikiem decydującym o atrakcyjności oferty jest w myśl zasady one-stop-shopping dostępność szerokiej gamy produktów w jednym miejscu. Badane banki preferowałyby system gwarancji portfelowych, w którym wszystkie kredyty spełniające określone przez stronę publiczną parametry, są automatycznie włączane do grupy kredytów objętej gwarancją, zaś w całym procesie kredytowym obowiązują wewnętrzne procedury banku pośrednika obsługującego beneficjenta w ramach tzw. jednego okienka. Raport IBnGR pt. Rola banków w procesach absorpcji środków unijnych w Polsce ocena, perspektywy i rekomendacje na lata przygotowany przez Związek Banków Polskich i Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową. 28

6 Zawsze blisko Zawsze razem NIA Cena 38 zł ŁA ŁO N ZAPRENUMERUJ NAS, ZYSKASZ DORADCĘ s. 64 s. 78 HIP KO...! OT ZAPRENUMERUJ NAS, ZYSKASZ DORADCĘ s. 56 EK APORT A Z s. PR 34 EM IĄ SE AP R ORT NIO W SIE ZAPRENUMERUJ NAS, ZYSKASZ DORADCĘ s. 58 UR 1/2013 AP OR T JS 11/2012 ZE 10/2012 GR s. 3 2 CI styczeń 2013 ZAPRENUMERUJ NAS, ZYSKASZ DORADCĘ s. 106 s. 2 4 październik 2012 ŁO D 9/2012 A DM PORT ŚO wrzesień 2012 lipiec sierpień /2012 WIE listopad 2012 ZAPRENUMERUJ NAS, ZYSKASZ DORADCĘ s. 60 ZĄ AP E ORT DB ZP ET s. 2 2 EN TA Choroba jest zdrowiem zdrowie jest chorobą s. 8 Świat stoi przed wyzwaniem zmiany starego paradygmatu opartego na chciwości, egoizmie i bezwzględnej rywalizacji, nazywanych konkurencją BANKOWE SYSTEMY WYMIANY INFORMACJI s. 39 Jak z trabanta zrobić mercedesa? s > Piotruś Pan dlaczego nie wzrastamy? s. 8 Banki w Bazylei III Studium przypadku s. 16 Finanz Gruppe wypasiona lokatami s. 50 Spółdzielcy w słusznym prawie s. 8 Gwiazdki z nieba nie dostaniesz s. 28 Kapitały Finanz Gruppe s. 40 Kij i marchewka Wojna z gotówką s > BEZ STRESU s > Marża jak drzewo nie rośnie do nieba s. 88 Pieniądz bezodsetkowy. Cud w mieście Wörgl (2) Mobilny portfel. Wojna z gotówką s. 24 Twarde dane, bazylejskie wyzwania s > Cud w mieście Wörgl. Pieniądz bezodsetkowy s. 52 Bank uczy oszczędzania. Rekomendacje na kryzysk s. 40 Bóg, honor lewizna. Wojna z gotówką s. 34 s > s. 71 STRESS TESTY WARTOŚĆ... ZAUFANIEs. 11 PAKIET DYREKTYW CRD IV/CRR Co się nam urodzi? CHŁOPAKI NIE PŁACZĄ LIMANOWA TAŃCZY