(referat wygłoszony w Archiwum Państwowym w Koszalinie)
|
|
- Natalia Kot
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 There are no translations available. Czy w Koszalinie mieszkali kiedyś Kaszubi? (referat wygłoszony w Archiwum Państwowym w Koszalinie) 1. Nazwy ludności zamieszkującej Pomorze W pierwszej kolejności należy ustalić, jakiej narodowości byli na przestrzeni wieków mieszkańcy Koszalina, najpierw osady, a później założonego w 1266 r. miasta. Na przestrzeni dziejów nowożytnych występują różne nazwy, z których najstarsza Wenedzi/Wenetowie pochodzi z I w. n.e. W okresie późniejszym pojawiają się kolejne: Słowianie, Pomorzanie, Kaszubi, Wendowie, Słowińcy. Wenedzi/Wenedowie/Wendowie Określenie Weneda/Weneta oznaczające Słowianina Zachodniego powstało w I w. n.e. w Cesarstwie Rzymskim. Stosowane było w opisach ziem i ludów, m.in. przez Pliniusza, Tacyta i Ptolemeusza. W późnym średniowieczu w odniesieniu do słowiańskich mieszkańców Pomorza było powszechnie stosowane w niemieckiej formie Wenden (Wendowie). Występuje w tytulaturze ostatniego Gryfity Bogusława XIV w formie Dux... Vand. Pomorzanie To także nazwa zewnętrzna, nadana przez Polan ludności zamieszkującej aż po morze. W różnych źródłach przybierała różne formy: Na pieczęci księcia Bogusława II występuje w formie Dux Pomeranorum (książę Pomeranii); występuje również na pieczęciach innych Gryfitów. W języku staropolskim funkcjonowała też nazwa Pomorcy. Określenie Pomorzanie po napływie kolonistów niemieckich i germanizacji miejscowych Kaszubów przybrało nową jakość - 1 / 12
2 niemieckość. W czasach pruskich, w formie Pommern ma odniesienie do terytorium. Kaszubi Nazwa własna Słowian zamieszkujących Pomorze, wydobyta na światło dzienne przez franciszkanów i dominikanów. Ci ostatni ok r. utworzyli na Pomorzu kontratę kaszubską, rozciągającą się od Gdańska i Tczewa aż po Greiswald (Gryfia) i Pasewalk (Pozdawilk). Po raz pierwszy została użyta 19 marca 1238 r. w bulli papieża Grzegorza IX jako tytuł księcia uznamsko-szczecińskiego Bogusława. Wg prof. Gerarda Labudy termin ten powstał znacznie wcześniej, na etapie wędrówek plemiennych. Na pieczęciach Gryfitów po raz pierwszy pojawia się jako tytuł Barnima III dux Cassuborum. Wraz z rozwojem tytulatury książęcej najczęściej przybiera formę dux Slavorum et Cassubie (książę Słowian i Kaszubów), aż po Bogusława XIV, Dux... Cassub et Vand... Nie został wyjaśniony źródłosłów tego pojęcia. Przekaz zaczerpnięty z Kroniki Wielkopolskiej, jest tylko przykładem ludowej etymologii: Jest pewien szczep słowiański zwany Kaszubami i ci nazwani zostali tak od długości i szerokości szat, które musieli fałdować z powodu ich szerokości i długości. Albowiem w słowiańskim języku fałda lub zmarszczka na szatach nazywa się huba, stąd Kaszubi wyjaśnia się: kasaj huby. Badacze wyrażają pogląd, że w dawnym języku kaszubskim rdzeń kasz- może wiązać się z określeniem miejsca związanego z wodą, we współczesnej mowie już nie występującym. Słowianie/Słowińcy Historycy nie mają żadnych wątpliwości, że w VI w. Pomorze zasiedlili Słowianie. Na pieczęciach pierwszych Gryfitów występują różne formy tej nazwy, m.in. Slavorum Duccis (Barnim I), Sclavor Ducissa (Ingarda, żona Kazimierza II),...Slavie et Cassub Ducis (Bogusław X). Pojęcie Słowianie w języku staropolskim przyjęło formę Słowińcy/Słowieńcy (podobnie jak Pomorzanie Pomorcy). Możemy to odczytać m.in. z edycji Michaela Brüggemana zwanego Pontanusem wydanej w 1643 r., a zatytułowanej: Mały Catechizm D. Marcina Luthera, niemiecko-wandalski albo słowiński, to jest z niemieckiego języka w słowiński... Warto tutaj dodać, że druk wykonany został w Gdańsku, a sfinansowany m.in. przez rezydującego na zamku w Koszalinie księcia Jana Fryderyka. Termin Słowińcy użyty w stosunku do Kaszubów przypomniał dziewiętnastowieczny rosyjski slawista Aleksandr Hilferding w dziele Resztki Słowian na południowym wybrzeżu 2 / 12
3 Morza Bałtyckiego. Przymiotnik słowiański w jeszcze innej formie został zapisany w 1586 r. w przekładzie Szymona Krofey a: Duchowne piesnie D. Marcina Luthera y ynszich nabożnich mężów z niemieckiego w Slawięsky ięzyk wilozone... (tutaj niektóre słowa zaczerpnięte są z języka kaszubskiego). Terminu Słowianie w stosunku do mieszkańców Pomorza używali tacy wybitni badacze, jak np. Jan Bugenhagen cytat: Pomorzanie byli Słowianami, którzy mieli nazwę Wandalów, czyli taką, jak teraz Wendowie... i Tomasz Kantzow: cytat: Te ludy i kraje pomorskie były wszędzie słowiańskie Mieszkańcy Koszalina Temat ten należy omówić z podziałem na 2 etapy: przedlokacyjnej osady i po założeniu miasta w 1266 r. Według ustaleń historyków, po wielkiej wędrówce ludów na teren Pomorza napływały od VI w. plemiona słowiańskie/kaszubskie, które zasiedliły obszar pomiędzy Notecią, a Bałtykiem, od ujścia Wisły aż po ujście Odry. Za pierwsze, przebadane przez archeologów osady kaszubskie z VI w. przyjmuje się Dziedzice oraz Derczewo w pow. myśliborskim. Od początku osadnictwa ośrodkiem związków plemiennych były grody osady obronne. Już w VI w. takie ośrodki powstały w dorzeczu Parsęty, m.in. w Lubiechowie i Białogardzie. Wykopaliska prowadzone w latach 70. XX w. przez archeologa szczecińskiego Eugeniusza Cnotliwego potwierdziły założenie na terenie Białogardu kaszubskiego grodziska już w 2 połowie VI w. Za wiodący dla Koszalina i Góry Chełmskiej ośrodek grodowy przyjmuje się gród w Kretominie, założony około 300 lat później, w 2 połowie IX stulecia. Ani archeolodzy niemieccy, ani współcześni polscy nie odnaleźli natomiast żadnego śladu osady grodowej w Koszalinie, choć przebadane zostały różne jego lokalizacje kolejno wskazywane przez historyków. Nie jest wykluczone, że w XIII w. istniał na terenie osady Koszalin gródek (kasztel) w postaci wieży mieszkalnej otoczonej palisadą, ale nie ma już szansy na potwierdzenie archeologiczne takiego obiektu. Nie jest także wykluczone, że wspomniany w źródłach rycerz Dawid był lokatorem takiego gródka, a nie kasztelanem Ziemi Koszalińskiej. Archeolodzy koszalińscy (Henryk Janocha, Ignacy Skrzypek) uważają, że miasto Koszalin założone zostało na surowym korzeniu, niezależnie od tego, czy był gród/gródek, czy go nie było. Podobne problemy wiążą się z osadą Cossalitz wymienioną po raz pierwszy w dokumencie z 3 / 12
4 1214 r., a w późniejszych nazwaną Cussalin, której lokalizacja też nie jest potwierdzona przez archeologię. Przypuszcza się, że mogła istnieć na terenie późniejszego przedmieścia Siedlitz, a nawet w pobliżu Góry Chełmskiej, przy czym ta pierwsza wydaje się bardziej prawdopodobna. Kiedy i przez kogo została założona, nie wiadomo. Kronikarze niemieccy (Micraelius, Wendland) uważają, że mogła istnieć już w 1026 r., kiedy to wg przekazów na Hünenberg (Góra Hunów) rezydowali giganci rycerze z drużyny węgierskiego księcia Beli. W kontekście pobytu Hunów na Pomorzu istotne dla Koszalina są dwa fakty: 1/ lokalizacja Hunickiej Góry; wg wspomnianych wyżej kronikarzy były to okolice obecnych ulic Niepodległości i Spółdzielczej (koło Szewskiego Stawu), a wg współczesnych poglądów okolice ulic Grodzkiej, Asnyka i Mickiewicza, tutaj również prof. Adam Wirski umiejscawia gród koszaliński; 2/ podobne przekazy legendy o olbrzymach zwanych na Kaszubach stolemami znane są z wielu miejsc na Pomorzu. Dawni kronikarze podają, że osada została założona w 1188 r. przez Wendów (Wenden), którzy zostali wyparci z Pomorza Przedniego, ale zaraz dalej czytamy, że mogła istnieć już wcześniej. Badacze nie mają wątpliwości, że jej mieszkańcami byli Kaszubi, co potwierdzają także zachowane do dziś dawne nazwy geograficzne. Pierwsza historyczna wzmianka o Koszalinie pochodzi z aktu księcia pomorskiego Bogusława II wystawionego 23 października 1214 r., nadającego osadę Cossalitz norbertanom. Warto zwrócić uwagę na opis jej położenia: 1/ in Cholebergensi territorio (w Ziemi Kołobrzeskiej) podział administracyjny księstwa Gryfitów w XII - XIII w. był zorganizowany na wzór polskich kasztelani; 2/ dalej iuxta Cholin (w pobliżu Góry Chełmskiej) wszystkie powyższe określenia są słowiańskie/kaszubskie, lecz podane w języku łacińskim, z gramatyką także łacińską. Ślady pobytu człowieka na Górze Chełmskiej są znacznie starsze, niż osada Koszalin. Wg przekazów za czasów pogańskich Kaszubi czcili tutaj bożka Belbuka (Białego Boga). 3. Po założeniu miasta Biskup Herman von Gleichen przywilejem z 23 maja 1266 r. wydanym w Bukowie (Bucow, dziś Bukowo Morskie) dla kolonistów niemieckich Marquarda i Hartmanna (i pierwszych wójtów) założył miasto Koszalin. Było to możliwe, gdyż Ziemia Kołobrzeska została w 1248 r. z nadania księcia Barnima I przekazana w skład dominium (państwa) biskupów kamieńskich. Koszalin był położony na trakcie handlowym w kierunku Słupska i Gdańska, co miało znaczenie strategiczne. Od granicy z księstwem gdańskim Świętopełka i zarazem granicy zasięgu 4 / 12
5 terytorialnego polskiego biskupstwa włocławskiego, przebiegającej wzdłuż rzeki Nest (Unieść) dzieliło go tylko kilka kilometrów. Założenie niemieckich miast było początkiem germanizacji okolicznych terenów. Kaszubi nie posiadali praw przysługujących niemieckim mieszczanom, wykorzystywani byli jako siła robocza, a zamieszkali za Bramą Młyńską na przedmieściu zwanym Siedlisko (Siedlitz). Nieprawdą jest, jakoby jeden z wójtów był Słowianinem (patrz Koszalin z dziejów miasta do 1266 r. Tom I), gdyż w miastach obowiązywało tzw. prawo wendyjskie, zabraniające sprawowania jakichkolwiek urzędów, a nawet przyjmowania do cechów Słowian. Dyskryminacja Kaszubów miała miejsce również w okolicznych wsiach, również kolonizowanych przez osadników z Niemiec. Tomasz Kantzow podał, że ostatnią osobą, która po wendyjsku umiała była zmarła w 1404 r. Gulicyna. Dalej stwierdza, że na Pomorzu i Rugii żadnego już nie masz tam Wenda, wyjąwszy miejsca pewne na Pomorzu Tylnym w kierunku Prus i Polski, gdzie jest jeszcze trochę Wendów i Kaszubów, zazwyczaj jednak mówią też po niemiecku. Kantzow mija się z prawdą, jeszcze w XVI w. Kaszubi posługiwali się własnym językiem, także w okolicach Koszalina. W 1516 r. rada miejska wydała zakaz nabywania na targowisku towarów i produktów oferowanych w tym języku. Germanizacja postępowała od szczytów władzy (dwór książęcy, dostojnicy kościelni), następnie stan rycerski, aż wreszcie dosięgała zwykłych obywateli. Znamiennym przykładem jest tutaj historia rodu Bulgrinów, potomków słowiańskiego rycerza o imieniu Borto (lub Bortus). Wyrugowani z ziemi kamieńskiej, osiedlili się w majątku Bulgrin (obecnie Białogórzynko w gm. Biesiekierz), od którego przyjęli nazwisko. Z czasem stali się właścicielami Osiek, a ich potomkowie już jako von Bulgrin posiadali dom w Koszalinie. Przypadków transformacji ze Słowian na Niemców wśród okolicznego rycerstwa jest znacznie więcej, dotyczy to m.in. Boninów, Kameke (Kamyków) Kleistów (Kleszczów), Podewilsów, czy Puttkamerów (Podkomorzych). Z czasem określenie Słowianin (w języku niem. Slawen) nabrało pejoratywnego znaczenia. Zostało zastąpione obelżywym przezwiskiem Slafen. Wendowie nawet w opisach nie cieszyli się dobrą opinią, tutaj zacytować można choćby Kantzowa: Lud... wiele jeszcze grubiaństwa ma w sobie, gdyż mało co albo za nic ma sobie studia albo sztuki wyzwolone. Z tego powodu nie ma on uczonych ludzi.... Rdzenni mieszkańcy Pomorza Zachodniego albo przyjęli opcję niemiecką i ulegli asymilacji, albo stali się obywatelami najniższej kategorii, pozbawionymi większości praw. 5 / 12
6 4. Ślady kaszubskie w dawnym nazewnictwie Koszalina i najbliższej okolicy Ustalenie prawidłowego źródłosłowu nazw geograficznych oraz miejscowości, które istniały już we wczesnym średniowieczu, wymaga uwzględnienia faktu, że zostały one utworzone w języku kaszubskim. Najpierw były zapisywane fonetycznie w języku łacińskim, z uwzględnieniem łacińskiej gramatyki, następnie w języku niemieckim, z dość dokładną fonetyką. Już w 1934 r. ks. Stanisław Kozierowski w swoim Atlasie przywrócił słowiańskie nazwy dla Pomorza. Głównie w oparciu o to opracowanie po 1945 r. nazwy niemieckie zastąpiono polskimi, a dla części wprowadzono własne, zaproponowane w Atlasie. Jednak przy spolszczeniu dawnych nazw kaszubskich zdarzały się przypadki, że zostało zmienione z różnych powodów znaczenie pojęcia Miasto Koszalin Chełmoniewo Nazwa wsi w 1278 r. została zapisana jako Cholme, za czasów niemieckich brzmiała Gollendorf. Występuje tutaj tożsamość nazwy z Górą Chełmską. W języku kaszubskim wyraz Holm był odpowiednikiem chełmu, współcześnie nie występuje. Dzierżęcinka/Dzierżęcin/Raduszka/Mała Raduszka Nazwa strumienia z woli Hermana von Gleichen skierowanego przekopem do Koszalina, napędzającego młyny, a uchodzącego do jez. Jamno. W przywileju z 1274 r. zapisana jako 6 / 12
7 paruus Rodesse, w 1315 r. Radeske, za czasów niemieckich nazwana Mühlenbach (Kanał Młyński). W 1934 r. tutaj przeniósł ks. Stanisław Kozierowski nazwę strumyka wypływającego z Góry Chełmskiej k. Dzierżęcina, a uchodzącego do Jez. Lubiatowskiego, nazwanego przez niego Dzierżęcinką. Wieś Dersentin (zapis z 1308 r.) za czasów niemieckich nazywała się Dörsenthin. Ciekawostką jest tutaj fakt, że w 1945 r. Kanał Młyński nosił dawną nazwę Dersencina. Powojenni osadnicy koszalińscy powinni pamiętać nazwę Raduszka; pod nazwą Rodesse kryje się dawna nazwa rzeki Radew (w 1315 r. zapisana jako Radüe). Wśród wyrazów o rdzeniu der- występuje kaszubskie nazwisko Derc, które kiedyś mogło być imieniem-przezwiskiem założyciela osady, ale też derżôk (trzonek, trzymak), co uzasadnia obecną nazwę. Góra Chełmska W dokumencie z 1214 r. opisana jako...iuxta Cholin, zaś w dokumencie z 1263 r. jako...in Golme, a w 1278 r. Cholme. Dawna nazwa kaszubska Cholm (w języku polskim: chełm, rodzaj wzniesienia), we współczesnym kaszubskim nie występująca, później zniemczona na Gollenberg (Chełmska Góra). Jamno W dokumentach z 1274 r. oraz z 1278 r. zarówno wieś jak i jez. Jamno noszą nazwę Jamene, późniejsza niemiecka nazwa to Jamund. W języku kaszubskim wyraz jama/jamë oznacza głęboki dół wypełniony wodą, otchłań bez dna, ale też każdy dół w ziemi, np. norę. Koszalin Pierwsza wzmianka w formie Cossalitz pochodzi z 1214 r., natomiast w akcie lokacyjnym z 1266 r. występuje jako Cussalin, a po 1308 roku Cöslin. Późniejsza niemiecka nazwa to Kösslin. Nazwa odosobowa pochodząca od imienia-przezwiska o źródłosłowie kaszubskim. Możliwe warianty: kèsz (kosz), kòszôłka (kobiałka), kèszëla (koszula); badacze tematu skłaniają się do dwóch pierwszych przypadków. 7 / 12
8 Warto zauważyć, że łacińska forma Cussalin wprowadziła w błąd kronikarzy niemieckich (Micra elius, Wendland), którzy wywiedli nazwę miasta od pocałunku: niem. Kuss. Również w języku kaszubskim wyraz pocałunek brzmi podobnie: kùsk, rzadziej kùs (całus). Lubiatowo Najstarsza zapisana w dokumentach nazwa wsi brzmiała Lubbetow (1313 r.), później zastąpiona niemiecką Lüptow. Nazwa utworzona od kaszubskiego przymiotnika lubòtny kochany, miły. Łabusz Pierwsza wzmianka o wsi Labus pochodzi z 1337 r. Wywodzi się od kaszubskiego słowa labas/laps, w jęz. polskim: chłystek, młokos. Rokosowo Osada wzmiankowana w 1284 r. jako Rokesouwe, niemiecka nazwa Rogsow/Rogzow. Podczas przywracania nazw słowiańskich przyjęto, że pochodzi od rogoży (kasz. wòdnô baszka) lub rogorzyny (kasz. rogòrzëna), być może dawniej zwana rokosą Siedlice (dawne przedmieście) Wymieniane w dokumentach jako Siedlitz, później Schidlitzberg. Jeszcze dziś w języku kaszubskim występują określenia na siedlisko/siedzibę: sedzëba, sedlëszcze, także sedlëskò; podobnie brzmi odpowiednik polski Siedlce. 8 / 12
9 4.2. Okolice Koszalina Bonin Z Bonina wywodził się rycerz o imieniu Tessmar, wzmiankowany w 1300 r. To dawne imię współcześnie jest kaszubskim nazwiskiem. Kolejnymi właścicielami Bonina byli: ród Kleszczów, cysterki koszalińskie, a dopiero potem Boninowie, stąd nie można wiązać nazwy tego rodu z założeniem osady. Jest to typowy przykład powstania nazwiska właścicieli od nazwy osady. Biesiekierz Najstarsza nazwa brzmi Bysiker, późniejsze niemieckie to Bizieker oraz Biziker. Prawdopodobnie pochodzi od wyrażenia byczy krzak, co w języku kaszubskim wymawia się obecnie jako biczi czerz. Kretomino Pierwsza wzmianka z 1300 r. w formie Krettmin (tak samo w wersji niemieckiej), na mapie Lubinusa Cretemin. We współczesnym języku kaszubskim wyrazy rdzeniem kret- to: kret (określenie ssaka) oraz kretowina (kretowisko). Mielno Odnotowane w 1288 r. w formie Mellene (Mellen), nazwy niemieckie: Grosse Möhlen, później Grossmölen. W języku kaszubskim słowo mielëzna (inaczej rewa) oznacza każdą kolejną płyciznę przybrzeżną oddzieloną rowem (głębią). 9 / 12
10 Unieście W dokumencie z 1278 r. nosi nazwę Venest, a później niemiecką Nest. Etymolodzy przypuszczają, że nazwa pochodzi od słowa wejście (na jezioro), po kaszubsku wéńdzenié, weńscé. W tym znaczeniu we współczesnym języku nie występuje. Unieść (rzeka) Najstarsza zapisana jej nazwa brzmi Nest, być może od kaszubskiego słowa niesc (nieść, unosić), co może także odnosić się do miejscowości. Węgorzewo Pierwsza wzmianka o Wangherowe pochodzi z 1339 r., kiedy to wieś należała do cysterek koszalińskich. Późniejsza nazwa niemiecka brzmiała Wangerow. Pochodzi od kaszubskiego słowa wãgòrz (węgorz). 5. Kaszubskie ślady kulturowe Ślady ludowej kultury kaszubskiej na przedmiotach pochodzących z XIX w. można zobaczyć na wystawie etnograficznej w Muzeum w Koszalinie, w tzw. chacie jamneńskiej, przeniesionej z Dąbek. Odrębność kulturowa jamneńskiej grupy ludności, obecna do 1945 roku w miejscowościach położonych w rejonie jezior Jamno i Bukowo, została zauważona przez koszalińskich etnografów. Pomimo kilku wieków germanizacji, a także wpływów holenderskich, na meblach pochodzących ze wsi Jamno zachowały się typowe dla Kaszubów zdobienia. Oparcia krzeseł tronów weselnych malowane są w takie same wzory, jak typowy dla Kaszub 10 / 12
11 haft siedmiokolorowy. Bez problemu daje się wyróżnić jego elementy: wisienki, tulipany, róże/rozety, zielone listki i in. Ciekawostką jest fakt zdobienia w ten sposób krzeseł, a nie strojów paradnych. Również skrzynia posażna Doroty i Stanisława z połowy XIX wieku jest malowana w takie same motywy kwiatowe, jak eksponaty ze skansenu we Wdzydzach Kiszewskich. Nie wiadomo, czy słynne Wesele Jamneńskie nie jest także przykładem zachowanej z dawnych czasów kultury ludowej, gdyż współcześnie na Kaszubach podobne obrzędy nie występują, ale na pewno jest wyrazem odrębności kulturowej zaznaczonej tylko w okolicach Koszalina. Wacław Nowicki Bibliografia 1. J. Ellwart: Pomorze Środkowe. Przewodnik turystyczny. Region, Gdynia E. Gołąbek: Słownik polsko-kaszubski. Tom 1 i 2. Skarbnica Kaszubska, Gdańsk. 3. Koszalin. Z dziejów miasta do 1266 roku. Tom 1. Presco SPK, Koszalin. 4. Kronika Wendlanda. Prosperius, Koszalin D. Kubicki: Gotyckie świątynie powiatów koszalińskiego i kołobrzeskiego. Bernardinum, Pelplin / 12
12 6. G. Labuda: Historia Kaszubów w dziejach Pomorza. Tom 1. Instytut Kaszubski, Gdańsk Mapa Lubinusa (reprint z 1926 r.). Archiwum Państwowe w Szczecinie. 8. W. Nowicki: Koszalin i okolice. Region, Gdynia Źródła do historii Koszalina. Zeszyty 1 3. Koszalińska Biblioteka Publiczna, / 12
Temat 2: O nazwie Kaszuby.
Temat 2: O nazwie Kaszuby. Kaszubi przyjmując dotychczas dominujące w tej materii stanowisko pojawili się na Pomorzu najpóźniej w VI w. n.e. (zob. temat 1). Jednak sama nazwa (etnosu i ziemi) na kartach
Spis prezentacji wystawy od 14 maja 2011 r. do 14 lutego 2014 r.
Spis prezentacji wystawy od 14 maja 2011 r. do 14 lutego 2014 r. Pierwsza odsłona ekspozycji w formie multimedialnej prezentacji miała miejsce 14 maja 2011 r. podczas III Dnia Kaszubskiego w Szczecinie.
Kaszubi w dziejach Pomorza Zachodniego Montag, den 06. Februar 2012 um 16:07 Uhr - Aktualisiert Dienstag, den 14. Oktober 2014 um 12:10 Uhr
There are no translations available. KASZUBI W DZIEJACH POMORZA ZACHODNIEGO Niewielu obecnych mieszkańców Koszalina, jak i zapewne całego województwa zachodniopomorskiego, potrafi umiejscowić w nowożytnej
Spis prezentacji wystawy od 14 maja 2011 r. do 14 lutego 2014 r.
Spis prezentacji wystawy od 14 maja 2011 r. do 14 lutego 2014 r. Pierwsza odsłona ekspozycji w formie multimedialnej prezentacji miała miejsce 14 maja 2011 r. podczas III Dnia Kaszubskiego w Szczecinie.
ĆWICZENIA DO INTERNETOWEGO PODRĘCZNIKA HISTORII KASZUBÓW TEMAT 5: PAŃSTWO GRYFITÓW KSIĘSTWO ZACHODNIOKASZUBSKIE.
ĆWICZENIA DO INTERNETOWEGO PODRĘCZNIKA HISTORII KASZUBÓW TEMAT 5: PAŃSTWO GRYFITÓW KSIĘSTWO ZACHODNIOKASZUBSKIE. Zadanie 1 [1 pkt] Na poniższej mapce wpisz w odpowiednie miejsce określenie przyjęte w Internetowym
ĆWICZENIA DO INTERNETOWEGO PODRĘCZNIKA HISTORII KASZUBÓW TEMAT 7: KASZUBY POD PANOWANIEM KRZYŻACKIM.
ĆWICZENIA DO INTERNETOWEGO PODRĘCZNIKA HISTORII KASZUBÓW TEMAT 7: KASZUBY POD PANOWANIEM KRZYŻACKIM. Zadanie 1 [3 pkt] W 1294 r. zmarł Mściwoj II, ostatni przedstawiciel dynastii Subisławiców na tronie
województwo zachodniopomorskie
Egzamin dla kandydatów na przewodników terenowych województwo zachodniopomorskie 14.07.2009 r. część pisemna (wersja A) 1. Elektrownia wodna, szczytowo-pompowa w Żydowie wykorzystuje różnice poziomu (80
na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 6 grudnia 1972 r.
Historia Gminę Lipie utworzono 1 stycznia 1973r. na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 6 grudnia 1972 r. Gmina skupia miejscowości o bogatej i pięknej przeszłości, które od dawna
Kaplica św. Ducha w Trzebiatowie, w której podjęto decyzję o wprowadzeniu luteranizmu (fot. A. Hinz)
Temat 8: Podział religijny Kaszub. Ostatecznie w XII w. na całym obszarze Kaszub zapanowała religia chrześcijańska (zob. temat 4). W tymże wieku ukształtowała się również kościelna sieć organizacyjna.
W latach miejscowość była siedzibą gminy Tatrzańskiej.
Zakopane miasto i gmina w województwie małopolskim, siedziba powiatu tatrzańskiego. Według danych z 31 grudnia 2009 r. miasto miało 26 737 mieszkańców i było drugim co do wielkości po Nowym Targu miastem
Genealogia żydowskich nazwisk rodowych. (Uwagi ogólne)
Genealogia żydowskich nazwisk rodowych. (Uwagi ogólne) Genealogia żydowskich nazwisk rodowych w myśl przepisów o księgach stanu cywilnego (w tym metrykalnych) nie jest tak odległa jak by się początkowo
Program nauczania własnej historii i kultury (wszystkie etapy nauczania przedmiotu)
Program nauczania własnej historii i kultury (wszystkie etapy nauczania przedmiotu) Dział Treści kształcenia Umiejętności/osiągnięcia ucznia Historia polityczna kraju Kaszubów ) Przełomowe wydarzenia polityczne
Uwagi na temat poradnika dla nauczycieli pt. Kaszuby przez wieki (cz. 9)
Dariusz Szymikowski Uwagi na temat poradnika dla nauczycieli pt. Kaszuby przez wieki (cz. 9) 13. Temat: Wojny polsko-szwedzkie na Pomorzu. Wprowadzenie, Cele lekcji i Przebieg lekcji Byłoby wskazane, aby
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z HISTORII DLA KLASY IV I PÓŁROCZE
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z HISTORII DLA KLASY IV I PÓŁROCZE Uczeń przedstawia zadania muzeum wyjaśnia związki rodzinne na przykładzie swojej rodziny wyjaśnia znaczenie pojęcia: pamiątka rodzinna pokazuje na
Jaka jest etymologia nazw miejscowości naszej gminy?
Jaka jest etymologia nazw miejscowości naszej gminy? Projekt edukacyjny 2012/2013r. realizowany przez uczniów Publicznego Gimnazjum im. Biskupa Piotra Gołębiowskiego w Jedlińsku Skład zespołu: Karolina
Zespół I. Karta pracy
01 Zespół I 1. Na podstawie legendy o Popielu i Piaście (tekst źródłowy nr 1 i nr 2) oraz historyjki obrazkowej ustal przebieg wydarzeń i napisz pod każdym obrazkiem swój krótki komentarz: 01 2. Ustal
Henryk Rutkowski. Kartografia wschodniej Wielkopolski do początku XIX wieku
Henryk Rutkowski Kartografia wschodniej Wielkopolski do początku XIX wieku Przedmiotem zainteresowania jest terytorium województwa kaliskiego na dawnych mapach, z których tylko późniejsze przedstawiają
Moja pierwsza historia Pasłęka
Moja pierwsza historia Pasłęka Witold Chrzanowski, Rysunki: Jan Solka Cześć, mam na imię Staś, i podobnie jak Wy, moi drodzy, jestem pasłęczaninem. No może jestem nim trochę dłużej od Was. Żyłem tutaj
Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie
Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie Szczecin INFORMACJE SZCZEGÓŁOWE Aby dojechać do zamku należy wybrać tramwaje lub autobusy, które dowiozą nas na przystanek Wyszyńskiego. Następnie skręcamy w ul. Księcia
CHARAKTERYSTYKA I OCENA SYSTEMU TRANSPORTU
Rozdział 3. CHARAKTERYSTYKA I OCENA SYSTEMU TRANSPORTU PASAŻERSKIEGO W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPO- MORSKIM 3.1. Specyfika społeczno-gospodarcza województwa zachodniopomorskiego Podjęcie próby opracowania
POLACY O KASZUBACH OSTANIE DWA STULECIA (cz. 1)
POLACY O KASZUBACH OSTANIE DWA STULECIA (cz. 1) Pod koniec XVIII w. Rzeczpospolita szlachecka przestała istnieć. Wraz z rozbiorami Polski ziemie zamieszkiwane wówczas przez Kaszubów w całości znalazły
Zagadnienia i pytania do Konkursu Wiedzy o Solcu Kujawskim
Zagadnienia i pytania do Konkursu Wiedzy o Solcu Kujawskim 1. Wymień kilka wcześniejszych wariantów nazw naszego miasta. 2. Na jakim prawie lokowano Solec? 3. Co stało się z oryginalnym dokumentem lokacyjnym
Tematy lekcji muzealnych wraz z cennikiem
Tematy lekcji muzealnych wraz z cennikiem UWAGA Lekcja i - grupa do 30, - grupa do 25 (chyba, że w cenniku podano inaczej), lekcja w szkole - liczebność grupy zgodna z liczbą uczniów w klasie. PROWADZĄCY
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z HISTORII DLA KLASY IV. I semestr
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z HISTORII DLA KLASY IV I semestr Ocena niedostateczna -nie opanował minimum wiadomości określonych programem nauczania, -wykazuje lekceważący stosunek do przedmiotu, -systematycznie
GRA MIEJSKA ŚLADAMi LubLinA
GRA MIEJSKA ŚLADAMi LubLinA Lublin Lublin od wieków stanowił polska bramę na wschód i przez cały okres swego istnienia wielokrotnie wpisywał się w polskie kroniki. Początki osadnictwa na wzgórzach, które
projekt Fundacji Zawsze Warto w ramach Programu Narodowego Instytutu Dziedzictwa Wolontariat dla dziedzictwa
KOLONIA JÓZEFA projekt Fundacji Zawsze Warto w ramach Programu Narodowego Instytutu Dziedzictwa Wolontariat dla dziedzictwa Dofinansowano w ramach Programu Narodowego Instytutu Dziedzictwa Wolontariat
Wymagania programowe
Wymagania programowe dla klasy IV szkoły podstawowej według programu Nowej Ery adana czynność uczniów 1 I. HISTORI WOKÓŁ NS wie, czym jest historia zna, kto tworzy historiê wie, co to s¹ Ÿród³a historyczne
Anna Wysocka Angelika Miezio Alicja Wysocka
Anna Wysocka Angelika Miezio Alicja Wysocka MAPA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Tu mieszkamy - Raszowa ZABUDOWANIA DOMY MIESZKALNE-57 ZABUDOWANIA GOSPODARCZE-42 NAJSTARSZA OSOBA URODZONA W RASZOWEJ ROZALIA
Kolonie józefińskie: Barcice. Biczyce Dolne. Biegonice. Chełmiec. Dąbrówka. Gaboń. Gaj. Gołkowice. Juraszowa. Kadcza. Łącko. Mokra Wieś.
[1] [2] KOLONIE JÓZEFA to tytuł projektu edukacyjnego, który swoją nazwę zawdzięcza kolonizacji józefińskiej, a ta była planową akcją osadniczą, prowadzoną przez cesarza Józefa II w końcu XVIII w., głównie
Temat Czas Adresaci Uwagi Jak działa cyfrowa wypożyczalnia miedzyblioteczna książek i czasopism naukowych ACADEMICA - krok po kroku
Zajęcia edukacyjne dla uczniów i studentów Zgłoszenia: promocja@pbw.gda.pl tel. 58 344-01-68 w. 115 Dla studentów pomoc w doborze literatury i porady dotyczące sporządzania bibliografii wskazówki, jak
Adrian Leszczyński Fotoreportaż z krainy Słowian Słowiński Park Narodowy
Adrian Leszczyński Fotoreportaż z krainy Słowian Słowiński Park Narodowy Słowiński Park Narodowy jest jednym z 23 parków narodowych w Polsce. Utworzony został w 1967 r. i zajmuje powierzchnię 18.069 ha
DZIAŁY BIBLIOTEKI. A. Encyklopedie powszechne: 1. Francuska 2. Niemiecka 3. Polska
DZIAŁY BIBLIOTEKI A. Encyklopedie powszechne: 1. Francuska 2. Niemiecka 3. Polska B. Słowniki specjalne i informatory: 1. Słowniki specjalne 2. Ekonomia i statystyka 3. Prawo i naukoznawstwo 4. Nauki polityczne
1. Przemiany religijne i polityczne w Europie od średniowiecza do. a. Historia polityczna, kultura polityczna i ideologia wczesnego
PROGRAM BADAŃ INSTYTUTU HISTORII IM. TADEUSZA MANTEUFFLA PAN NA LATA 2017-2020 (zaktualizowane 17.11.2016) I. Zakłady naukowo-badawcze 1. Przemiany religijne i polityczne w Europie od średniowiecza do
województwo zachodniopomorskie
Egzamin dla kandydatów na przewodników terenowych województwo zachodniopomorskie 22.04.2009 r. część pisemna (wersja A) 1. Proszę połączyć w pary atrakcje przyrodnicze Polski: a. Szczeliniec Wielki 1.
1. Przynależność administracyjna przed 1945 rokiem. Kraina Pomarenia z Obszarem sławieńskim, mapa z 1913 roku.
1. Przynależność administracyjna przed 1945 rokiem. Kraina Pomarenia z Obszarem sławieńskim, mapa z 1913 roku. Kraina sławieńska z podziałem na poszczególne miejscowości. 2. Przynależność administracyjna
Rozwój przestrzenny. Starego Miasta Elbląga. od XIII do XV wieku
Michał Kornacki Rozwój przestrzenny Starego Miasta Elbląga 1. Akt lokacji od XIII do XV wieku Za datę lokacji Elbląga uznaje się rok 1237. Założenie zamku i położonego obok miasta było jednym z etapów
Acta Cassubiana 1,
Józef Borzyszkowski "Świadectwa historii Pomorza : Księstwo Pomorskie 1140-1648 = Zeugnisse pommerscher Geschichte : Herzogtum Pommern 1140-1648", red. K. Kozłowski i M. Schoebel, Szczecin-Greifswald 1999
Równina aluwialna Krynki koło Żeleźnika
OPIS GEOSTANOWISKA Filip Duszyński Informacje ogólne Nr obiektu 98 Nazwa obiektu (oficjalna, obiegowa lub nadana) Równina aluwialna Krynki koło Żeleźnika Współrzędne geograficzne [WGS 84 hddd.dddd] Długość:
VIII MIEJSKO - GMINNY KONKURS REGIONALNY Czy znasz najbliższą okolicę klasy IV VI 2010
VIII MIEJSKO - GMINNY KONKURS REGIONALNY Czy znasz najbliższą okolicę klasy IV VI 2010 Imię i nazwisko... Szkoła... Max 75p O Słupsku Korzystając z danych z nawiasu, ułóż 7 zdań o Słupsku. Otrzymujesz
Rodzinny konkurs historyczny. Rzeplin, 23 września 2017 r.
Rodzinny konkurs historyczny Rzeplin, 23 września 2017 r. Zespół nr :. 1. Zdjęcie poniżej zrobiono w okresie I wojny światowej przed jednym z domów w Rzeplinie. Jak nazywał się właściciel tego domu? a.
Temat Czas Adresaci Uwagi Jak działa cyfrowa wypożyczalnia miedzyblioteczna książek i czasopism naukowych ACADEMICA - krok po kroku
Zajęcia edukacyjne dla uczniów i studentów Zgłoszenia: wspomaganie@pbw.gda.pl tel. 58 344-01-68 w. 115 Dla studentów pomoc w doborze literatury i porady dotyczące sporządzania bibliografii wskazówki, jak
Wiedza o społeczeństwie Historia
Wiedza o społeczeństwie Historia e-mail: sodid@cku.zgora.pl, www.cku.zgora.pl Szkolenie metodyczne Państwowe aspiracje mniejszości etnicznych i narodowych w Europie. Prezentacja różnorodności kultur i
Uwagi na temat poradnika dla nauczycieli pt. Kaszuby przez wieki (cz. 5)
Dariusz Szymikowski Uwagi na temat poradnika dla nauczycieli pt. Kaszuby przez wieki (cz. 5) 5. Temat: Literacka historia Kaszub. Na wstępie chciałbym się krótko odnieść tylko do trzech kwestii choć problemów
ĆWICZENIA DO INTERNETOWEGO PODRĘCZNIKA HISTORII KASZUBÓW TEMAT 3: GRANICE KASZUB NA PRZESTRZENI WIEKÓW.
ĆWICZENIA DO INTERNETOWEGO PODRĘCZNIKA HISTORII KASZUBÓW TEMAT 3: GRANICE KASZUB NA PRZESTRZENI WIEKÓW. Materiały źródłowe do zadań 1-5. Źródło A. Definicje narodowości i języka ojczystego według Głównego
Gdańsk - Oferta dydaktyczna na rok szkolny 2014/2015
Gdańsk - Oferta dydaktyczna na szkolny 2014/2015 SIECI WSPÓŁPRACY I SAMOKSZTAŁCENIA DLA NAUCZYCIELI Temat Forma Termin Czas Koordynator Adresaci Zgłoszenia Uwagi Nowoczesna biblioteka szkolna. Spotkania
Modernizacja i odbudowa brzegów morskich ochrona Mierzei Jamneńskiej
Modernizacja i odbudowa brzegów morskich ochrona Mierzei Jamneńskiej Zada nie dofinansowa ne ze śro dków Prog ram u Ope rac yjnego I n frastruktura i Środ o wisko Prior ytet II Gospod ark a o dpa dam i
INSTYTUT GEOGRAFII I PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA IM. STANISŁAWA LESZCZYCKIEGO POLSKA AKADEMIA NAUK PRACE GEOGRAFICZNE NR 253
1 INSTYTUT GEOGRAFII I PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA IM. STANISŁAWA LESZCZYCKIEGO POLSKA AKADEMIA NAUK PRACE GEOGRAFICZNE NR 253 2 GEOGRAPHICAL STUDIES No. 253 CULTURAL LANDSCAPES OF POLAND AND THEIR
Szczecin. 10. Spotkanie z grupą niepełnosprawnych (osoby poruszające się na wózkach inwalidzkich).
Egzamin dla kandydatów na przewodników miejskich Szczecin 8.12.2011 r. część praktyczna Zadanie 1 Powitanie i autoprezentacja z krótką informacją krajoznawczą mijanych miejsc i obiektów, metodyka oprowadzania
PLAN WYNIKOWY DLA KLASY I TECHNIKUM (z praktyką miesięczną)
PLAN WYNIKOWY DLA KLASY I TECHNIKUM (z praktyką miesięczną) NR PROGRAMU: DKOS 4015 90/02. I. Dzieje najdawniejsze - źródła archeologiczne i materialne do dziejów najdawniejszych, - systemy periodyzacji
Teleturniej historyczny
Teleturniej historyczny 1. Co oznacza przydomek Chrobry? a) piękny b) wielki c) wspaniały d) mężny d) lekarski 2. Wskaż poprawną kolejność przedstawionych władców. a) Bolesław Krzywousty, Mieszko I, Bolesław
Sobieszyn - osada i cmentarzysko kultury przeworskiej, gm. Ułęż, woj. lubelskie (aut. P. Łuczkiewicz)
Sobieszyn - osada i cmentarzysko kultury przeworskiej, gm. Ułęż, woj. lubelskie (aut. P. Łuczkiewicz) Sobieszyn leży w północnej części Lubelszczyzny, w gm. Ułęż, nad dolnym Wieprzem, w pobliżu jego ujścia
I tak: W 1 pkt 3 rozporządzenia po poz. I.9.5a. Załącznika dodaje się poz. I.9.5b. ze względu na
Uzasadnienie do projektu Rozporządzenia Nr./2015 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Szczecinie zmieniającego rozporządzenie w sprawie ustanowienia obwodów rybackich Zmiana Rozporządzenia
Najdawniejsze opisy demografii antycznej Calisii
27.02.2014 Najdawniejsze opisy demografii antycznej Calisii Autor: Wieczorna Image not found http://wieczorna.pl/uploads/photos/middle_ Czy Kalisz jest znany także z innych wzmianek niż praca antycznego
PROPOZYCJE DZIAŁAŃ ZMIERZAJĄCYCH DO POPRAWY WARUNKÓW DLA ZATRUDNIENIA MIESZKAŃCÓW WSI POMORSKICH W KONTEKŚCIE WALORÓW KULTUROWO-HISTORYCZNYCH
PROPOZYCJE DZIAŁAŃ ZMIERZAJĄCYCH DO POPRAWY WARUNKÓW DLA ZATRUDNIENIA MIESZKAŃCÓW WSI POMORSKICH W KONTEKŚCIE WALORÓW KULTUROWO-HISTORYCZNYCH Dr Tomasz Katafiasz Kierownik Dziełu Historii Miasta i Pomorza
Oferta edukacyjna dla szkół i przedszkoli: Lekcje muzealne Warsztaty muzealne Akademie Olimpiady Konkursy Koncerty Gry i zabawy
Oferta edukacyjna dla szkół i przedszkoli: Lekcje muzealne Warsztaty muzealne Akademie Olimpiady Konkursy Koncerty Gry i zabawy Muzeum Narodowe w Szczecinie Muzeum Narodowe w Szczecinie Ul. Wały Chrobrego
Początki Koszalina: gród czy osada? Danuta Szewczyk
Początki Koszalina: gród czy osada? Danuta Szewczyk Zagadnienie początków Koszalina należy do ważnych problemów badawczych podejmowanych przez polskich archeologów i historyków po 1945 r. Fragmentaryczność
OCENIANIE PRZEDMIOTOWE WŁASNA HISTORIA I KULTURA
OCENIANIE PRZEDMIOTOWE WŁASNA HISTORIA I KULTURA Opracowała: Małgorzata Kostuch - 1 - OCENIANIE PRZEDMIOTOWE Z WŁASNEJ HISTORII I KULTURY OPRACOWANO NA PODSTAWIE PROGRAMU WŁASNA HISTORIA I KULTURA (KASZUBY)
Gawrony. 1.1. Dawne nazwy wsi.
Gawrony 1.1. Dawne nazwy wsi. Gaffarum 1499 r., Gaffarn 1511 r., Gafern 1550 r., Gaffron 1555 r., Groß Gabern 1670 r., Groß Gafren 1679 r., Groß Gaffron- 1687/88 r., Gafffron i Groß Gaffron 1787 r., 1818
Wody Koszalina poniedziałek, 18 października :42 - Poprawiony niedziela, 02 września :59
Około 14.000 lat temu lodowiec pokrywał całą Europę Północną. Następnie w czasie wycofywania się lodowca / około 12.000 lat temu/ utworzyło się Bałtyckie Jezioro Lodowe, którego poziom był niższy od dzisiejszego
Od połowy XVI wieku bogaci patrycjusze gdańscy i dyplomaci obcych państw zaczęli budować w Sopocie swoje letnie rezydencje. W też czasie pojawiły się
Sopot Krótko o Sopocie Sopot miasto na prawach powiatu w północnej Polsce nad Zatoką Gdańską (Morze Bałtyckie), położone na Pobrzeżu Gdańskim, pomiędzy Gdańskiem i Gdynią, z którymi tworzy Trójmiasto.
UCHWAŁA NR LII/696/2018 RADY MIASTA KALISZA z dnia 26 kwietnia 2018 r.
UCHWAŁA NR LII/696/2018 RADY MIASTA KALISZA z dnia 26 kwietnia 2018 r. w sprawie nadania nazw drogom na terenie miasta Kalisza Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 13 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie
Zagroda w krainie Gotów
Zagroda w krainie Gotów Jak podają źródła antyczne (Jordanes, Getica), gocki lód Amalów pod rządami mitycznego króla Beriga, na trzech łodziach dotarł na południowe wybrzeże Bałtyku. Wydarzenia te mające
Szczecin, dnia 26 marca 2015 r. Poz UCHWAŁA NR IV/76/15 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO. z dnia 10 marca 2015 r.
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO Szczecin, dnia 26 marca 2015 r. Poz. 1040 UCHWAŁA NR IV/76/15 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO z dnia 10 marca 2015 r. w sprawie zmiany uchwały
I. POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE. USTRÓJ POLITYCZNO-ADMINISTRACYJNY
I. POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE. USTRÓJ POLITYCZNO-ADMINISTRACYJNY Znajomość faktów 1. Zakreśl prawidłowy zestaw skrajnych punktów Polski. 1 p. a) szczyt Opołonek w Bieszczadach, przylądek Rozewie, zakole Odry
Patryk D. Garkowski. Repetytorium z historii ogólnej
Patryk D. Garkowski Repetytorium z historii ogólnej R e p e t y t o r i u m z h i s t o r i i o g ó l n e j 3 Copyright by Patryk Daniel Garkowski & e-bookowo 2010 ISBN 978-83-62480-21-0 Wydawca: Wydawnictwo
Transformacja tekstu
Transformacja tekstu Jarosław Kubiak IV r., gr. I Środki dydaktyczne: Podręcznik: M. Koczerska, U źródeł współczesności. Historia - Średniowiecze. Podręcznik do klasy 1 gimnazjum, cz.2, [wyd. WSiP], Warszawa
Adrian Leszczyński Fotoreportaż z krainy Słowian Dolne Łużyce
Adrian Leszczyński Fotoreportaż z krainy Słowian Dolne Łużyce Łużyce to kraina położona dziś na terenie Niemiec. Historyczna wschodnia jej część położona jest także na terenie obecnej Polski są to okolice
Miejsca, które warto odwiedzić. Muzeum - Kaszubski Park Etnograficzny im. Teodory i Izydora Gulgowskich we Wdzydzach Kiszewskich
Miejsca, które warto odwiedzić Muzeum - Kaszubski Park Etnograficzny im. Teodory i Izydora Gulgowskich we Wdzydzach Kiszewskich - muzeum istnieje od 1906 r. powstało dzięki twórczości Teodory i Izydora
Początki Państwa Polskiego
Początki Państwa Polskiego Poznajemy pojęcia - Legenda CO TO JEST LEGENDA? Legenda o Czechu, Lechu i Rusie LEGENDA O CZECHU, LECHU I RUSIE A teraz fakty HTTPS://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=AP MIGJ0PI- U Początki
HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO KLASA IV
2016-09-01 HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO KLASA IV Podstawa programowa przedmiotu SZKOŁY BENEDYKTA Cele kształcenia wymagania ogólne I. Chronologia historyczna. Uczeń posługuje się podstawowymi określeniami
Publikacje dostępne w Powiatowym Centrum Informacji Turystycznej, Rynek 14, Gniezno
Publikacje dostępne w Powiatowym Centrum Informacji Turystycznej, Rynek 14, Gniezno Encyklopedia Gniezna i Ziemi Gnieźnieńskiej Jednotomowa encyklopedia stanowiąca kompendium wiedzy o Gnieźnie i regionie.
Klub Studencki POMORANIA ul. Straganiarska 20-23, Gdańsk
Regulamin warsztatów regionalnych Remusowa Kara 2017 1. Organizacja Warsztaty regionalne Remusowa Kara organizowane są przez Klub Studencki Pomorania przy współpracy ze Zrzeszeniem Kaszubsko-Pomorskim.
PRÓBNY EGZAMIN GIMNAZJALNY Z NOWĄ ERĄ 2016/2017 HISTORIA I WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE
PRÓBNY EGZAMIN GIMNAZJALNY Z NOWĄ ERĄ 2016/2017 HISTORIA I WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE ZASADY OCENIANIA ROZWIĄZAŃ ZADAŃ Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. Zadanie 1. (0 1) 6. Dziedzictwo antyku. Uczeń: 1) charakteryzuje
Opis wystawy W 90-tą rocznicę Powstania Wielkopolskiego Grupa Leszno
Głównym celem wystawy, zgodnie z koncepcją dr. Eugeniusza Śliwińskiego (Muzeum Okręgowe w Lesznie) i Barbary Ratajewskiej (Archiwum Państwowe w Lesznie) jest ukazanie przyczyn i okoliczności zrywu powstańczego,
Księgarnia PWN: Wojciech Witkowski - Historia administracji w Polsce
Księgarnia PWN: Wojciech Witkowski - Historia administracji w Polsce 1764-1989 Spis treści Do Czytelnika..... 11 Przedmowa....... 13 Rozdział 1. Geneza i charakterystyka ustroju administracyjnego państw
EGZAMIN GIMNAZJALNY W ROKU SZKOLNYM 2012/2013
EGZAMIN GIMNAZJALNY W ROKU SZKOLNYM 2012/2013 CZĘŚĆ HUMANISTYCZNA HISTORIA I WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE WYKAZ SPRAWDZANYCH UMIEJĘTNOŚCI Numer zadania Wymagania ogólne (z podstawy programowej) 1. II. Analiza
Zasób kulturowy wsi zagrożone dziedzictwo
Zasób kulturowy wsi zagrożone dziedzictwo Irena Niedźwiecka-Filipiak UNIWERSYTET PRZYRODNICZY WE WROCŁAWIU Instytut Architektury Krajobrazu Forum Debaty Publicznej Sieć Najciekawszych Wsi sposób na zachowanie
PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA HISTORIA I KULTURA KASZUBÓW
PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA HISTORIA I KULTURA KASZUBÓW OCENIANIE PRZEDMIOTOWE Z WŁASNEJ HISTORII I KULTURY OPRACOWANO NA PODSTAWIE PROGRAMU HISTORIA I KULTURA (KASZUBY) Spis treści: I. Wstęp. II. Cele
Jamno - historia i kultura (zdjęcia) Wpisany przez Administrator środa, 09 listopada :24 - Poprawiony środa, 09 listopada :56
Pomorze Zachodnie jest ciekawym regionem mieszanki kulturowej. Od XIII wieku zaczyna się wielowiekowa ekspansja osadników niemieckich, holenderskich i fryzyjskich na te tereny. Na substrat słowiański (zachowany
Język wykładowy polski
Nazwa przedmiotu ŚRODOWISKO NATURALNE W UJĘCIU HISTORYCZNYM Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Wydział Historyczno-Pedagogiczny/ Instytut Historii Kod ECTS Studia kierunek stopień tryb specjalność specjalizacja
Gdańsk - Oferta dydaktyczna na rok szkolny 2014/2015
Gdańsk - Oferta dydaktyczna na szkolny 2014/2015 SIECI WSPÓŁPRACY I SAMOKSZTAŁCENIA DLA NAUCZYCIELI Temat Forma Termin Czas Koordynator Adresaci Zgłoszenia Uwagi Historia naszego regionu. Spotkania 4 razy
Historia Kaszub najważniejsze daty i wydarzenia
Józef Belgrau Borkowo 2017 Historia Kaszub najważniejsze daty i wydarzenia materiały edukacyjne II Wojewódzki Konkurs Wiedzy o Kaszubach Kaszubski Wiec X tysiąclecie przed Chrystusem późny paleolit, epoka
966 rok założenie Akademii Krakowskiej 1410 rok chrzest Mieszka I 1364 rok zjazd w Gnieźnie 1000 rok bitwa pod Grunwaldem
Lekcja Temat: Lekcja powtórzeniowa. 1. Połącz każdą datę z odpowiednim wydarzeniem. DATA 997 rok unia Polski z Litwą 1226 rok misja świętego Wojciecha w Prusach 1385 rok koronacja Bolesława Chrobrego na
Jadąc nad polskie morze nie możemy zakładać, że dane nam będzie co dzień pływać i wystawiać się na promienie słoneczne. Czy zatem warto w ogóle tam
WYBRZEŻE BAŁTYCKIE Jadąc nad polskie morze nie możemy zakładać, że dane nam będzie co dzień pływać i wystawiać się na promienie słoneczne. Czy zatem warto w ogóle tam jeździć? Owszem, ale należy opracować
państwowy i niepaństwowy
Archiwum Państwowe w Koszalinie jest urzędem administracji rządowej. Jego zadaniemjest gromadzenie, opracowywanie, przechowywanie i udostępnianie najważniejszych dokumentów powstałych w urzędach administracji
Wykopaliska na Starym Mieście Published on Kalisz (http://www.kalisz.pl)
Data publikacji: 23.07.2015 Zakończył się pierwszy etap badań archeologicznych na Starym Mieście w Kaliszu w sezonie 2015. Wykopaliska te są wspólnym przedsięwzięciem Instytutu Archeologii i Etnologii
WYKAZ SPRAWDZANYCH UMIEJĘTNOŚCI ODNIESIENIE ZADAŃ DO PODSTAWY PROGRAMOWEJ
WYKAZ SPRAWDZANYCH UMIEJĘTNOŚCI ODNIESIENIE ZADAŃ DO PODSTAWY PROGRAMOWEJ Poniżej zapisano ogólne i szczegółowe wymagania podstawy programowej kształcenia ogólnego z historii na III etapie kształcenia,
Moja mała Ojczyzna Program ścieżki - edukacja regionalna - dziedzictwo kulturowe w regionie rawskim.
Moja mała Ojczyzna Program ścieżki - edukacja regionalna - dziedzictwo kulturowe w regionie rawskim. Program szkoły zakłada wychowanie i przygotowanie człowieka do rozumienia otaczającego go świata. Człowiek
POMORZE ZACHODNIE. Pomorze Zachodnie - pielgrzymka SZCZECIN ŚWINOUJŚCIE KAMIEŃ POMORSKI. Przekładamy na następny rok 1 / 11
Pomorze Zachodnie - pielgrzymka SZCZECIN ŚWINOUJŚCIE KAMIEŃ POMORSKI Przekładamy na następny rok 1 / 11 DZIEŃ 1.12..09.2015 r., sobota LISÓW SZCZECIN 2 / 11 Godz. 22:45 - Zbiórka uczestników Godz. 23:00
Historia Polski Klasa V SP
Temat: Bolesław Krzywousty i jego testament. Historia Polski Klasa V SP Bolesław Krzywousty ur. 20 sierpnia 1086, zm. 28 października 1138. Był synem Władysława Hermana i Judyty Czeskiej. Książę Śląski,
Zbiory kartograficzne Część 1
Nr 20/2018 08 02 18 Zbiory kartograficzne Część 1 Autor: Bogumił Rudawski (IZ) Zbiory kartograficzne Archiwum II Wojny Światowej Instytutu Zachodniego obejmują kilkadziesiąt planów i map. Są to dokumenty
I ROK. 1. Wprowadzenie do historii 30 zal./o Język łaciński 30 zal./o zal./o. 1
Przedmioty obligatoryjne (plan obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2014/2015 i później) 1. Wprowadzenie do historii I 2. Język łaciński 30 zal./o. 1 30 zal./o. 1 3. Vademecum
Piękna nasza Rydzyna cała
Piękna nasza Rydzyna cała Historia Ciekawostki Zabytki Rydzyna jest miastem zabytkiem. Objęta jest opieką konserwatorską z uwagi na zachowany XVIII - wieczny układ przestrzenny oraz liczne zabytkowe budowle.
KASZUBI WCZORAJ I DZIŚ
Regulamin konkursu KASZUBI WCZORAJ I DZIŚ Edycja IX 2018 Kaszubów droga do Niepodległej ORGANIZATORZY KONKURSU 1 1. Organizatorem konkursu jest Muzeum Ziemi Kościerskiej im. dra Jerzego Knyby w Kościerzynie.
Piotr z Gumowa [Gumowski] (k. XIV w ) - wójt tykociński
Piotr z Gumowa [Gumowski] (k. XIV w. - 1459) - wójt tykociński Urodził się przypuszczalnie w końcu XIV w. Pochodził ze szlachty osiadłej w Gumowie, najprawdopodobniej w powiecie łomżyńskim, parafii lubotyńskiej.
Debata uczniowska Na temat: Państwo, prawo, społeczeństwo, obywatel
Scenariusz zajęć dla klasy II Debata uczniowska Na temat: Państwo, prawo, społeczeństwo, obywatel TEMAT LEKCJI Utrwalenie znajomości symboli narodowych- hymn, flaga, godło. Przypomnienie zasad zachowania
Materiały wypracowane w ramach projektu Szkoła Dialogu - projektu edukacyjnego Fundacji Form
Materiały wypracowane w ramach projektu Szkoła Dialogu - projektu edukacyjnego Fundacji Form Nasze zajęcia w ramach Szkoły Dialogu odbyły się 27 i 28 kwietnia oraz 26 i 27 maja. Nauczyły nas one sporo
Temat 7: Kaszuby pod panowaniem krzyżackim.
Temat 7: Kaszuby pod panowaniem krzyżackim. Śmierć Mściwoja II (1294 r.) oznaczała utratę niepodległości, ponieważ państwo wschodniokaszubskie, zgodnie z umową w Kępnie, weszło w skład odradzającej się
Historia Slavorum Occidentis 2(9), 289-292
Jakub Wojtczak Sprawozdanie z konferencji naukowej pt. "Tradycje i nowoczesność początki państwa polskiego na tle środkowoeuropejskim w badaniach interdyscyplinarnych", Poznań, 10-12 czerwca 2015 r Historia