I FORUM INNOWACJI TRANSPORTOWYCH - dobre praktyki na rzecz zrównoważonego rozwoju

Transkrypt

1 Konferencja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna I FORUM INNOWACJI TRANSPORTOWYCH - dobre praktyki na rzecz zrównoważonego rozwoju Innowacyjna metoda pozyskiwania finansowania transportowych inwestycji samorządowych przez emisje obligacji przychodowych Krzysztof Bielejewski Wspólne Przedsięwzięcia Niezależna Grupa Ekspercka, Szkoła Główna Handlowa oraz Akademia Leona Koźmińskiego Kraków, 11 grudnia 2012

2 FINANSOWANIE INWESTYCJI POPRZEZ EMISJĘ OBLIGACJI RATING JAKO SPOSÓB NA UZYSKANIE DOSTĘPU DO RYNKU KAPITAŁOWEGO Praktyka rynkowa

3 1 WSTĘP 2

4 Wstęp W niniejszej prezentacji chcielibyśmy przedstawić Państwu instrumenty, które mogą być wykorzystywane,przy finansowaniu planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych. Emisja obligacji Emisja obligacji przychodowych W celu pełnego zobrazowania ich funkcjonowania prezentujemy zarówno opis rynków i tendencji występujących na rynku danego instrumentu, jak równieŝ przedstawiamy charakterystyczne cechy i przebieg organizacji danego instrumentu. KaŜdy z wyŝej wymienionych instrumentów pozwala na realizację określonej strategii finansowania, a ze względu na swoje charakterystyczne cechy, zalety oraz pewne ograniczenia wymaga uwaŝnej analizy i odpowiedzi na pytanie czy ten typ finansowania jest właściwy dla planowanej inwestycji. 3

5 2 OBLIGACJE 4

6 A. Rynek papierów dłużnych w Polsce 5

7 Rynek papierów dłużnych w Polsce papiery średnioterminowe Papiery dłużne 313 mld PLN Korporacyjne papiery dłużne 24 mld PLN Nieskarbowe papiery dłużne 8% Średnioterminowe obligacje przedsiębiorstw i banków 46% Średnioterminowe obligacje komunalne 12% Obligacje krótkoterminowe (KPD) 42% Rodzaje oferowania papierów dłużnych w obrocie emisje publiczne 15% W ostatnim czasie udział rynkowy papierów średnioterminowych systematycznie rośnie kosztem krótkoterminowych papierów dłużnych (KPD) i wynosi obecnie więcej niż 55% także dzięki emisjom na rynku publicznym Spadek długoterminowych stóp procentowych Inwestorzy szukają wyższego zwrotu z papierów dłużnych emisje niepubliczne 85% 6

8 Rynek papierów dłużnych w Polsce papiery średnioterminowe Łączna nominalna wartość emisji średnioterminowych wyniosła ok. 14 mld PLN. Rynek średnioterminowych obligacji korporacyjnych jest ostatnio najbardziej dynamicznym segmentem rynku dłużnego w Polsce. Dotychczasowe ograniczenia rozwoju rynku obligacji średnio- i długoterminowych wynikały przede wszystkim z niewłaściwych rozwiązań dotyczących rynku publicznego oraz z braku inwestorów o długim horyzoncie czasowym. Inwestorzy instytucjonalni tj. fundusze emerytalne, ubezpieczeniowe i inwestycyjne posiadająściśle określone prawem limity inwestycyjne i są zainteresowani głównie papierami publicznymi (także z uwagi na przejrzystość rynku oraz płynność obrotu). Brak przejrzystości rynku, płynności papierów oraz wynikające z tego wysokie premie żądane przez inwestorów za takie ograniczenia, w znaczny sposób hamowały rozwój rynku obligacji średnioterminowych. Z powodu Ograniczeń prawnych, rynek papierów średnio i długoterminowych nie jest wciąż rozwinięty w wystarczającym stopniu. Niemniej jednak posiada znaczny potencjał wzrostu 7

9 Rynek papierów dłużnych w Polsce papiery średnioterminowe Rynek korporacyjnych papierów średnioterminowych - wg emitentów Jednostki samorządowe 21% Banki 23% Przedsiębiorstwa 56% Rynek korporacyjnych papierów średnioterminowych wg metody plasowania Emisje średnioterminowe publiczne 28% Emisje średnioterminowe niepubliczne 72% 8

10 RYNEK PAPIERÓW DŁUśNYCH W POLSCE INWESTORZY Banki oraz przedsiębiorstwa są najbardziej aktywnymi inwestorami na rynku papierów dłużnych. W ich portfelach znajduje się ok. 70% nominalnej wartości wyemitowanych papierów. Fundusze emerytalne rzadko dokonują inwestycji w papiery niepubliczne, ze względu na brak ratingu i płynności i niesatysfakcjonującą rentowność, niskie rozpoznawanie ryzyka kredytowego emitenta, brak zabezpieczeń emisji. Z uwagi na ściśle określone przepisami prawa limity inwestycyjne, inwestorzy instytucjonalni najczęściej inwestują w papiery publiczne. Struktura inwestorów w średnioterminowe nieskarbowe papiery dłużne Rynek papierów dłużnych w Polsce jest rynkiem inwestorów. Podmioty zagraniczne 11.4% Przedsiębiorstwa 18.4% Fundusze emerytalne 1.1% Ubezpieczyciele 6.3% Banki 50, 3% Inne instytucje finansowe 12.2% Pozostali 0,3 % 9

11 RYNEK PAPIERÓW DŁUśNYCH W POLSCE INWESTORZY Z punktu widzenia bazy inwestorskiej, polski rynek papierów dłużnych charakteryzuje się następującymi cechami: relatywnie niewielka liczba inwestorów będących w stanie nabywać duże emisje, wysoka koncentracja aktywów w ramach poszczególnych grup inwestorów (dotyczy głównie niebankowych inwestorów finansowych), ścisłe regulacje w zakresie alokacji aktywów dotyczące najważniejszych inwestorów. Inwestorzy lokalni Fundusze emerytalne Towarzystwa Ubezpieczeniowe Fundusze inwestycyjne Koncentracja aktywów wewnątrz grupy W sektorze funduszy emerytalnych 65% aktywów zgromadzone jest w grupie 3 funduszy (CU, PZU, Nationale Nederlanden) 85% aktywów instytucji ubezpieczeniowych (majątkowych i na życie) koncentruje się w grupie 5 firm (Grupa PZU, Warta, CU, Nationale Nederlanden oraz AIG) Ponad 56% udziału w rynku należy do 3 funduszy inwestycyjnych (Pioneer,ING TFI, PKO Credit Suisee) Analizując potencjalny popyt na obligacje na polskim rynku nieskarbowych papierów dłużnych, należy wziąć pod uwagę szereg czynników ograniczających możliwości lokowania wolnych środków przez inwestorów. 10

12 EMISJE NA RYNKU POLSKIM - PODSTAWOWE SPOSOBY EMISJI OBLIGACJI Oferta publiczna obligacji korporacyjnych (w tym oferta skierowana do inwestorów kwalifikowanych) Quasi-publiczna Oferta (wartość nominalna jednej obligacji nie mniejsza niż równowartość EUR) POLSKIE REGULACJE PRZEWIDUJĄ TRZY FORMY PRZEPROWADZENIA EMISJI I OBROTU PAPIERAMI WARTOŚCIOWYMI Możliwość uplasowania wyższych kwot Przejrzyste procedury rozliczeniowe (KDPW) Wycena rynkowa Możliwość skierowania oferty do nieograniczonej liczby inwestorów WADY ZALETY Ściśle określone obowiązki informacyjne Koszty emisji (KPWiG, KDPW, CeTO) Brak kwotowań na rynku giełdowym Wymóg publikacji warunków emisji w dzienniku ogólnopolskim Konieczność informowania KPWiG o planowanej i zakończonej emisji Wybór ścieżki emisji, pozwalającej na osiągnięcie założonych celów w najbardziej efektywny sposób, jest ważnym elementem w procesie emisji papierów wartościowych. Oferta niepubliczna Szybki i prosty proces przygotowania Minimalne wymogi informacyjne Niskie koszty emisji Brak wspólnej izby rozliczeniowej Niska płynność rynku w porównaniu do rynku publicznego Brak ogólnie dostępnych kwotowań 11

13 B. Obligacje - podstawowa charakterystyka 12

14 EMISJE NA RYNKU POLSKIM HARMONOGRAM HARMONOGRAM PRAC PRZYGOTOWANIE PROGRAMU EMISJI NIEPUBLICZNYCH negocjacje dokumentacja emisja 1 2 Tydzień 3-6 Tydzień 7-8 Tydzień Negocjacje i podpisanie Umowy Zlecenia Przygotowanie pierwszych Umów Programu Negocjacje Umów Programu Przygotowanie ostatecznej Wersji Memorandum Informacyjnego Publikacja Memorandum Spotkania z inwestorami Emisja Przygotowanie programu emisji na rynku niepublicznym jest zdecydowanie szybsze i nie wymaga przeprowadzenia postępowania przed KPWiG. Rozpoczęcie prac nad Memorandum Informacyjnym Podpisanie Umów Programu 13

15 RYNEK PAPIERÓW DŁUśNYCH W POLSCE DOKUMENTACJA (1) DOKUMENTACJA PROGRAMU NGE przygotowała własną dokumentację, w której uregulowane są wszystkie aspekty związane z emisją obligacji i obsługą Programu emisji. Nasza standardowa dokumentacja przygotowana została dla programów z jednym dealerem, jednak w przypadku konieczności zaangażowania dla celów dystrybucji większej ilości banków jako dealerów, proponujemy wykorzystanie standardowej dokumentacji Związku Banku Polskich ("ZBP"). STANDARDOWA DOKUMENTACJA SKŁADA SIĘ Z: Umowy Zlecenia Umowy Programu emisji ( w przypadku umów jednodealerskich) lub Umów Agencyjnej i Dealerskiej (w przypadku umów wielodealerskich) Standardowa dokumentacja Citibank Handlowy pozwala na emisję krótko i długoterminowych instrumentów dłużnych w formie Obligacji. Dla Programów z udziałem kilku dealerów proponujemy standardową dokumentację ZBP. Memorandum Informacyjnego Propozycji Nabycia Obligacji Warunków Emisji Obligacji 14

16 RYNEK PAPIERÓW DŁUśNYCH W POLSCE DOKUMENTACJA (1) CD UMOWA ZLECENIA Aby rozpocząć przygotowanie transakcji, Emitent powinien podpisać Umowę Zlecenia oraz rozpocząć proces negocjacji umów programu. Umowa Zlecenia jest dokumentem zlecającym określone czynności Bankowi-Agentowi Emisji, dającym wyłączność w zakresie zorganizowania takiej transakcji dla firmy. UMOWA PROGRAMU EMISJI Zarówno standardowa umowa Citibank Handlowy, jak i umowy ZBP dotyczą wszystkich rodzajów papierów, zarówno krótkoterminowych, jak i średnioterminowych, z dyskontem lub z kuponem. Po podpisaniu umowy emisji, emitent swobodnie, w ramach umowy, decyduje o typie emitowanego instrumentu. W przypadku dokumentacji ZBP Emitent podpisuje dwie umowy: Agencyjną z bankiem Agentem emisji oraz Dealerską z bankami wyznaczonymi przez niego do pełnienia tej funkcji. 15

17 RYNEK PAPIERÓW DŁUśNYCH W POLSCE DOKUMENTACJA (2) MEMORANDUM INFORMACYJNE Dla celów dystrybucji, Emitent prezentuje Memorandum Informacyjne. Pomimo, że nie ma szczegółowych przepisów regulujących zawartość memorandum dla emisji niepublicznych, memorandum informacyjne sporządzane w Citibank Handlowy zawiera m.in. następujące informacje o Emitencie (informacje ogólne, plany rozwoju firmy, sprawozdania finansowe za ostatnie 2 lata finansowe). Inwestorzy na rynku wtórnym posługują się Warunkami Emisji Obligacji. Dokument ten opisuje uprawnienia inwestorów oraz obowiązki Emitenta wynikające z wyemitowanych obligacji. 16

18 RYNEK PAPIERÓW DŁUśNYCH W POLSCE DOKUMENTACJA (2) CD PROPOZYCJA NABYCIA OBLIGACJI Przed każdą emisją organizowaną w oparciu o Ustawę o Obligacjach inwestor otrzymuje Propozycję Nabycia Obligacji, który to dokument jest ściśle regulowany przez Ustawę o Obligacjach i zawiera następujące informacje: cel emisji, jeżeli jest określony, wielkość emisji oraz wartość nominalną i cenę emisyjną obligacji lub sposób jej ustalenia, warunki wykupu oraz warunki wypłaty oprocentowania, wysokość i formę ewentualnego zabezpieczenia i oznaczenia podmiotu określającego zabezpieczenia, wartość zaciągniętych zobowiązań na ostatni dzień kwartału poprzedzającego udostępnienie propozycji nabycia, perspektywy kształtowania zobowiązań emitenta do czasu całkowitego wykupu obligacji proponowanych do nabycia, dane umożliwiające potencjalnym nabywcom obligacji orientację w efektach przedsięwzięcia, które ma być sfinansowane z emisji obligacji oraz zdolności emitenta wywiązywania się z zobowiązań wynikających z obligacji, jeżeli przedsięwzięcie jest określone. 17

19 C. Obligacje przychodowe - podstawowa charakterystyka 18

20 OGÓLNE WARUNKI PROGRAMU - CHARAKTERYSTYKA INSTRUMENTU OBLIGACJE NA OKAZICIELA EMITOWANE SĄ NA PODSTAWIE USTAWY O OBLIGACJACH (TEKST JEDNOLITY, DZ. U. Z 2001 R., NR 120, POZ. 1300). EMITENCI: Jednostki samorządu terytorialnego Instytucje użyteczności publicznej lub spółki świadczące usługi z zakresu użyteczności publicznej Koncesjonariusze 19

21 OGÓLNE WARUNKI PROGRAMU - CHARAKTERYSTYKA INSTRUMENTU CD TYPOWE CECHY EMISJI OBLIGACJI PRZYCHODOWYCH: Obligacje długoterminowe (przewidywana zapadalność przynajmniej 10 lat) Nominał amortyzowany lub portfel emisji o różnych zapadalnościach Zabezpieczenie obligacji z przychodów przedsięwzięcia finansowanego emisją Ocena ratingowa (wiarygodności kredytowej) nadana emisji przez uznaną agencję ratingową (Fitch, Standard&Poor, Moody s) Wpływ przychodów z przedsięwzięcia na dedykowany rachunek bankowy, z ograniczoną kontrolą po stronie emitenta, wyłączony z masy upadłościowej Pierwszeństwo posiadaczy obligacji przychodowych w zaspokajaniu ich roszczeń ze środków pochodzących z przedsięwzięcia przed innymi wierzycielami emitenta Największa ekonomiczność obligacji przy programach powyżej 100 mln PLN Poprzez emisję obligacji przychodowych emitent może pozyskać na rynku kapitałowym długoterminowe finansowanie w znacznej wysokości. 20

22 OBLIGACJE PRZYCHODOWE INWESTORZY LIMITY INWESTYCYJNE: Fundusze emerytalne 20% wartości aktywów w przypadku lokat w obligacjach przychodowych i 5% wartości aktywów jednego emitenta lub większej liczby podmiotów powiązanych Towarzystwa ubezpieczeniowe Brak specjalnego limitu na obligacje przychodowe. Limity tak jak dla pozostałych obligacji 5 10% emisji w zależności od jej konstrukcji Fundusze inwestycyjne Pierwszeństwo obligatariuszy przed innymi wierzycielami na wskazanych przedsięwzięciach lub przychodach stanowi o dużym zainteresowaniu inwestorów instytucjonalnych tego typu instrumentem. Zależne od rodzaju i statutu funduszu oraz struktury emisji 21

23 3 RATING 22

24 DLACZEGO POTRZEBNY JEST RATING? RATING (OCENA WIARYGODNOŚCI KREDYTOWEJ) MA DUŻE ZNACZENIE W PRZYPADKU EMISJI OBLIGACJI, SZCZEGÓLNIE OBLIGACJI PRZYCHODOWYCH POZWALA ON INWESTOROM NA OCENĘ JAKOŚCI PRZYCHODÓW STANOWIĄCYCH ZABEZPIECZENIE DLA EMITOWANYCH OBLIGACJI. RATING NADAWANY JEST PRZEZ NIEZALEŻNE AGENCJE RATINGOWE. Rating wyraża zdolność Kredytobiorcy do dokonywania terminowej obsługi zobowiązań płatniczych zaciąganych przez dany podmiot w trakcie trwania transakcji. Rating kredytowy jest miarą stosowaną do określania prawdopodobieństwa niewypłacalności: nie jest to opinia o Kredytobiorcy jako takim. Uzyskanie ratingu na Poziomie przynajmniej inwestycyjnym jest Podstawą powodzenia transakcji. Limity inwestycyjne inwestorów instytucjonalnych uzależnione są miedzy innymi od poziomu ratingu nabywanych papierów. NGE posiada historię współpracy z agencjami ratingowymi Inwestorzy na rynku obligacji wykorzystują rating jako punkt odniesienia w celu porównywania jakości Emitentów 23

25 DLACZEGO POTRZEBNY JEST RATING? W związku z charakterystyczną specyfiką obligacji przychodowych niezbędne jest aby obligacje emitowane w ramach transakcji uzyskały ocenę ratingową. W przypadku transakcji przeprowadzanych na rynku międzynarodowym, inwestorzy oczekują ratingu od przynajmniej jednej z agencji ratingowej, (preferowane ratingi od obu tych agencji). W przypadku transakcji na rynku polskim obligacje powinny uzyskać rating od jednej z agencji ratingowych. Cena transakcji (koszt finansowania w postaci emisji obligacji) jest ściśle uzależniony od poziomu uzyskanego ratingu. 24

26 Serdecznie dziękujemy za uwagę Niezależna Grupa Ekspercka: Krzysztof Bielejewski Tomasz Dalba Grzegorz Skwarski 25

27 Trzon Niezależnej Grupy Eksperckiej tworzą: Krzysztof Bielejewski, dr ekonomii. Doktoryzował się w Business Harvard School, tematem pracy doktorskiej był temat : Zarządzanie i Obrót Papierami Wartościowymi na Rynku Wtórnym. Pracuje w Polsce od 1991 roku. Jest specjalistą w zakresie modelowania procesów biznesowych. Analityk Biznesu. Pracował na kierowniczych stanowiskach w dużych firmach informatycznych w Polsce i poza jej granicami. Zarządzał złożonymi wdrożeniami systemów, w tym dla Poczty Polskiej, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Ministerstwa Obrony Narodowej. Ma za sobą współpracę z ICL, HP, Prokom, Hektor S.A., CSS S.A. EDS i wieloma innymi. Założyciel i filar firm konsultingowych. Twórca koncepcji zarządzania wiedzą i informacją w administracji samorządowej, poprzez tworzenie zewnętrznych ośrodków informatycznych. Wykładowca uniwersytecki, min. Harvard, Berliński Uniwersytet Humboldta oraz Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Ma za sobą udział w wielu sympozjach i konferencjach w tym międzynarodowych. 26

28 Tomasz Dalba, magister ekonomii i absolwent Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, w latach związany z branżą finansową i bankową. Zajmując samodzielne stanowiska eksperckie w bankach PKO BP, Polsko-Amerykański Bank Hipoteczny i Raiffeisen Bank Polska S.A. (w tym ostatnim w latach ) zdobył bezcenne kilkunastoletnie doświadczenie z dziedziny: finansowania dużej skali projektów inwestycyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem sektora nieruchomości komercyjnych, całego obszaru formalno-prawnego towarzyszącego finansowaniu bankowemu (zabezpieczenia, umowy kredytowe, umowy inwestycyjne, itd.), analizy finansowej podmiotów gospodarczych, zarządzania płynnością spółek, przygotowania i oceny biznes planów oraz studiów wrażliwości, restrukturyzacji zadłużenia, co wiązało się z przygotowaniem i oceną programów naprawczych oraz oceny konkurencyjności spółek. Od 2006 roku jest współtwórcą, głównym udziałowcem i Prezesem spółek w grupie ARTOM. Był i jest odpowiedzialny za faktyczne i formalne stworzenie grupy ARTOM obejmującej obecnie 11 spółek i 6 projektów operacyjnych. Stworzył zaplecze finansowe i organizacyjne dla działalności grupy oraz pozyskał dla niej źródła finansowania. 27

29 Grzegorz Skwarski, absolwent PWSHiP - kierunek Bankowość i Finanse, posiada 14 letnie doświadczenie w bankowości i doradztwie finansowym. Od początku lat 90-tych odpowiedzialny w Departamencie Instytucji Finansowych PeKaO S.A. za rynki wschodnie oraz środkowoeuropejskie, następnie w IBP Bank odpowiedzialny za globalną współpracę z instytucjami finansowymi. Pod koniec lat 90-tych w Raiffeisen Bank Polska najpierw odpowiedzialny za wdrażanie nowych produktów bankowości transakcyjnej, następnie w Departamencie Instrumentów Dłużnych zajmował się organizacją emisji papierów dłużnych. W LG Petrobank S.A. prowadził operacyjną jednostkę flagowego oddziału warszawskiego. Na początku XXI wieku współtworzył firmę BERG FCCB, gdzie jest wiceprezesem zarządu, oferującą usługi kompleksowego doradztwa finansowego, w tym rozwoju i finansowania nieruchomości, obsługującą międzynarodowych inwestorów i firmy krajowe z sektora nieruchomości i FMCG. 28