Wody. Presje. Pobory i zużycie wód. Emisja ścieków

Transkrypt

1 WODY

2 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 05 ROKU Wody Presje Oczyszczalnia ścieków Hajdów w Lublinie Fot. Archiwum WIOŚ Woda jest jednym z najważniejszych bogactw środowiska naturalnego, dlatego dążenia do uzyskania dobrego stanu wód są kluczowymi działaniami środowiskowymi. Cel ten może zostać osiągnięty tylko poprzez zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi, a także eliminację lub ograniczenie negatywnych skutków antropopresji. Do istotnych problemów gospodarki wodnej zagrażających jakości wód powierzchniowych i podziemnych należą: pobory i zużycie wód w ramach gospodarki komunalnej, rolnictwa oraz przemysłu, emisja ścieków z punktowych źródeł zanieczyszczeń, w tym z oczyszczalni ścieków komunalnych oraz przemysłowych, jak również ze składowisk odpadów, obszarowe źródła zanieczyszczeń pochodzenia komunalnego (źródła rozproszone) oraz rolniczego. Pobory i zużycie wód Podstawowym źródłem zaopatrzenia w wodę gospodarki komunalnej, rolnictwa i przemysłu na terenie województwa lubelskiego są zasoby wód podziemnych. W roku 04, według danych GUS, na terenie województwa lubelskiego pobrano ogółem 350,6 hm 3 wody, co stanowiło 3,3% poboru wody w kraju. Pobór wód ze wskazaniem na poszczególne sektory, kształtował się następująco: cele produkcyjne,7 hm 3 (3,% poboru ogółem), z czego 95,0 hm 3 stanowiły wody powierzchniowe, nawodnienia w rolnictwie i leśnictwie oraz napełnianie i uzupełnianie stawów rybnych 50, hm 3 (4,8% poboru), eksploatacja sieci wodociągowej 87,7 hm 3 (5,% poboru). Pobór wód utrzymuje się na zbliżonym poziomie z tendencją spadkową i na terenie województwa lubelskiego w roku 04 był niższy o 6,6% w stosunku do roku 03. Spadek ten odnotowano w każdym z analizowanych sektorów. W roku 04 zużycie wody stanowiło 94,3% poboru wody w województwie i utrzymywało się na zbliżonym poziomie w stosunku do lat wcześniejszych. Według danych GUS w roku 04 zużycie wody na terenie województwa lubelskiego wyniosło 330,4 hm 3 wody, z czego w przemyśle wykorzystano,7 hm 3 (33,8%), na cele rolnictwa i leśnictwa 50, hm 3 (45,5%) oraz eksploatację sieci wodociągowej 68,6 hm 3 (0,8%). Całkowite największe zużycie wody odnotowano w powiatach: puławskim, co odpowiada 3,0% zużycia w województwie, kraśnickim (6,7%) i zamojskim (6,4%). Największy pobór wód zarejestrowany w powiecie puławskim wynika z lokalizacji Zakładów Azotowych Puławy, wykorzystujących w swoim cyklu produkcyjnym duże ilości wody. Najmniejsze całkowite zużycie wystąpiło w miastach Zamość (0,8%) i Biała Podlaska (0,7%) oraz powiecie łęczyńskim (0,7%). Na wykresie zaprezentowano zużycie wody w odniesieniu do mieszkańca. Emisja ścieków Jednym z podstawowych czynników wpływających na jakość wód powierzchniowych są zanieczyszczenia zawarte w ściekach komunalnych i przemysłowych. W roku 04, według danych GUS, z terenu województwa lubelskiego odprowadzono do wód lub do ziemi 7,3 hm 3 ścieków przemysłowych i komunalnych wymagających oczyszczenia, co stanowiło 3,4% ścieków odprowadzonych na terenie całego kraju. Było to więcej o,4%, niż w roku 03, podczas gdy w kraju ilość ta zmniejszyła się o,0%. Z łącznej ilości odprowadzanych ścieków 99,4% zo- 34

3 [m 3 /rok] 000,0 900,0 800,0 700,0 600,0 500,0 400,0 300,0 66, 00,0 53,9 00,0 0,0 puławski parczewski janowski Polska opolski lubartowski kraśnicki tomaszowski rycki zamojski woj. lubelskie krasnostawski łukowski włodawski chełmski radzyński świdnicki hrubieszowski m.lublin biłgorajski bialski łęczyński lubelski m.chełm m.zamość m. Biała Podlaska Wykres. Zużycie wody na mieszkańca w roku 04 w poszczególnych powiatach woj. lubelskiego (źródło: GUS) [hm 3 /rok] m. Lublin puławski łęczyński m. Zamość m Chełm łukowski świdnicki m. Biała Podlaska tomaszowski biłgorajski bialski kraśnicki hrubieszowski krasnostawski rycki lubartowski lubelski radzyński opolski zamojski włodawski janowski Wykres. Ilość odprowadzonych ścieków z terenu powiatów województwa lubelskiego w 04 r. (źródło: GUS) parczewski chełmski stało oczyszczonych (w Polsce 94,7%). Odsetek ścieków, które nie zostały oczyszczone wzrósł o 0,% w stosunku do roku 03. Największą ilość ścieków wymagających oczyszczenia odprowadzono z terenu miasta Lublin (55,%) oraz powiatów: puławskiego (,0%) i łęczyńskiego (9,9%). Najmniejsza ilość ścieków odprowadzona została z terenu powiatu janowskiego (,%), parczewskiego (0,8%) oraz chełmskiego (0,8%) (wykres ). W roku 04 na terenie województwa funkcjonowało 65 oczyszczalni ścieków przemysłowych i 86 komunalnych (źródło: GUS). Liczba ta nie uległa zmianie w stosunku do roku 03 r. W tabeli przedstawiono wykaz oczyszczalni działających na terenie województwa lubelskiego wraz z odprowadzonymi ładunkami o liczbie RLM powyżej 000. Na przestrzeni lat zauważyć można systematyczny spadek wielkości ładunków odprowadzanych zanieczyszczeń (wykres 3), na co złożyły się: lepszy stopień oczyszczania i spadek ilości ścieków nieoczyszczonych. W roku 04 ponad połowa ścieków (54,8%) poddawana była oczyszczaniu biologicznemu, głównie z podwyższonym usuwaniem biogenów, a ścieków oczyszczanych tylko w sposób mechaniczny było 0,8% (wykres 4). 35

4 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 05 ROKU Ładunek [kg/rok] BZT 5 CHZT zawiesina ogólna azot ogólny fosfor ogólny Wykres 3. Ładunki wprowadzanych zanieczyszczeń do wód lub do ziemi w latach w woj. lubelskim (źródło: GUS) 00% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 0% 0% 0% mechaniczne chemiczne biologiczne z podw.usuw. biogenów ścieki nieoczyszczone Wykres 4. Udział ścieków oczyszczanych mechanicznie, chemicznie, biologicznie, z podwyższonym usuwaniem biogenów w ściekach odprowadzanych w latach z terenu województwa lubelskiego (źródło: GUS) Według danych GUS, długość eksploatowanej sieci wodociągowej na terenie województwa lubelskiego w roku 04 wynosiła 0 863,7 km, co stanowi 7,% długości sieci w Polsce. W roku 04 oddano do eksploatacji 80 km sieci wodociągowej rozdzielczej. Długość sieci kanalizacyjnej wynosiła 5 98 km i zwiększyła się o 379,9 km, tj. o 6,9% w porównaniu do roku 03. Odsetek ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków wyniósł 56,4% i był znacząco niższy, niż średnia w Polsce 7,5%. W miastach z oczyszczalni ścieków korzystało 95,% ludności (93,9% w Polsce), a na obszarach wiejskich 3,0% (37,4% w Polsce). 36

5 Potencjalnymi punktowymi źródłami zanieczyszczeń wód powierzchniowych i podziemnych są składowiska odpadów, w szczególności te, na których składowane są odpady niebezpieczne. W roku 04, według danych GUS, w województwie lubelskim funkcjonowały 54 czynne składowiska odpadów, w tym 50 odpadów komunalnych i 4 odpadów przemysłowych. Obecnie składowiska wyposażone są w instalacje zabezpieczające przed potencjalnym zanieczyszczeniem środowiska, a ich wpływ jest monitorowany na bieżąco przez eksploatujących lub nadzorujących składowiska. Obszarowe źródła zanieczyszczeń Lubelszczyzna należy do regionów charakteryzujących się znaczącą rolą sektora rolniczego. Wysoki odsetek użytków rolnych obejmujących 70,% powierzchni województwa ma znaczący wpływ na wielkość zagrożenia zanieczyszczeniami obszarowymi pochodzącymi z terenów rolniczych, szczególnie z nawożenia i stosowania środków ochrony roślin. Zużycie nawozów mineralnych w przeliczeniu na czysty składnik w roku gospodarczym 04/05 wynosiło 83,8 tys. ton. W strukturze zużycia nawozów mineralnych: 5,6% stanowiły nawozy azotowe (w kraju 56,0%), 9,0% nawozy fosforowe (6,9%) i 8,4% potasowe (7,%). W przeliczeniu na ha użytków rolnych w dobrej kulturze zużycie nawozów mineralnych wynosiło 7,3 kg (w kraju 3, kg), co lokowało województwo na 5 miejscu w kraju. Zużycie nawozów wapniowych w przeliczeniu na czysty składnik wynosiło 34,9 tys. ton. W przeliczeniu na ha użytków rolnych w dobrej kulturze zużyto 4,4 kg tego rodzaju nawozu (w kraju 39,4 kg), co dawało 4 lokatę w kraju. Poważnym zagrożeniem dla czystości wód jest bezpośrednie odprowadzanie zanieczyszczeń do wód lub do ziemi z wielu źródeł rozproszonych na obszarach wiejskich, będące efektem ich słabego skanalizowania. Skutkuje to złym stanem sanitarnym odbiorników oraz zwiększonym stężeniem substancji biogennych w wodach. Tabela. Oczyszczalnie ścieków funkcjonujące w województwie lubelskim (żródło: WIOŚ) Lp. Nazwa oczyszczalni Rodzaj oczyszczalni Przepustowość m 3 /d Aktualna ilość ścieków m 3 /d Odbiornik Ładunki zanieczyszczeń w ściekach oczyszczonych [kgo /rok] BZT 5 ChZT zawiesina ogólna azot ogólny fosfor ogólny powiat bialski. Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych Sp. z o.o. w Międzyrzecu Podl. Miejska Krzna PGKiM Sp. z o.o. w Terespolu Miejska Bug Gmina Kodeń Gminna Grabar Gmina Konstantynów Gminna Czyżówka Gmina Leśna Podlaska Gminna Klukówka Gmina Piszczac oczyszczalnia w Piszczacu Gminna Lutnia EKO-BUG Sp. z o.o. w Kobylanach Oczyszczalnia w Kroszczynie Gminna Czapelka (r.m.) Gmina Wisznice oczyszczalnia w Wisznicach Gminna Zielawa Gmina Janów Podlaski Gminna Czyżówka SEDAR S.A. w Międzyrzecu Podlaskim Przemysłowa 00 5 Krzna Płd KAROL Spółka z o. o., Sp. k. Strzakły koło Międzyrzeca Podl. Przemysłowa Krzna Płn Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe MIKA, Kazimierz Mikołajczak Przemysłowa Czyżówka Word Meat Industry Sp. z o.o. Zakład Mięsny w Zalesiu Przemysłowa 85 4 rz. Krzna (r.m.) powiat bialski grodzki 4. Bialskie PWiK WOD-KAN Sp. z o.o. w Białej Podl. Miejska Krzna powiat biłgorajski 5. PGK Sp. z o.o. w Biłgoraju Oczyszczalnia przy ul. Krzeszowskiej Miejska Czarna Łada Tarnogrodzki Zakład Komunalny Sp. z o.o. Oczyszczalnia w Tarnogrodzie Gminna Złota Nitka ZGK w Obszy Oczyszczalnia w Zamchu Gminna Złota Nitka ZGK w Potoku Górnym Oczyszczalnia w Zagródkach Gminna Złota ZGK w Potoku Górnym Oczyszczalnia w Lipinach Dolnych Gminna Borowina

6 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 05 ROKU powiat chełmski 0. Gmina Rejowiec Oczyszczalnia Rejowiec Gminna 30 9 Rejka Gmina Sawin Gminna 80 4 Lepietucha Gmina Wierzbica Gminna Świnka ZWiK Rejowiec Fabryczny Gminna Rejka Gmina Kamień Gminna 36 8 Udal powiat chełmski grodzki 5. Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Chełmie Miejska Uherka powiat hrubieszowski 6. PGKiM Sp. z o.o. w Hrubieszowie Oczyszczalnia przy ul. Gródeckiej 6 Miejska Huczwa Gminny Zakład Komunalny w Mirczu Oczyszczalnia w Mirczu Gminna 50 Bukowa (r.m.) Komunalny Zakład Oczyszczania w Werbkowicach Oczyszczalnia w Werbkowicach Gminna Huczwa (r.m.) SÜDZUCKER Polska S.A. Cukrownia Strzyżów Przemysłowa Bug Krajowa Spółka Cukrowa S.A. w Toruniu 999 Oddział Cukrownia Werbkowice w Werbkowicach Przemysłowa 5000 (64 dni) Huczwa REAL S.A. Siedlce Zakład Produkcji Koncentratów w Nieledwi Przemysłowa Białka powiat janowski 3. Zakład Gospodarki Komunalnej w Janowie Lubelskim Miejska Białka Zakład Przetwórstwa Mięsa MATTHIAS Sp. z o.o. w Kolonii Zamek Przemysłowa Sanna powiat krasnostawski 34. PGK Sp. z o.o. w Krasnymstawie Miejska Wieprz Krajowa Spółka Cukrowa S.A. w Toruniu Oddział p. 45 Przemysłowa 6000 Wieprz CUKROWNIA KRASNYSTAW w Krasnymstawie b CERSANIT IV Sp. z o.o. Krasnystaw Przemysłowa Wieprz Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Krasnymstawie Przemysłowa Żółkiewka powiat kraśnicki 38. Kraśnickie PWiK w Kraśniku Miejska Wyżnica Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Opolu Lubelskim Zakład Produkcyjny w Kraśniku Przemysłowa Wyżnica powiat lubartowski 40. PGK w Lubartowie Oczyszczalnia Ścieków w Lubartowie Miejska Wieprz MPWiK Sp. z o.o. w Lublinie Oczyszczalnia ścieków przy składowisku w Rokitnie Gminna ziemia Spółdzielnia Mleczarska Michowianka w Michowie Przemysłowa Dopływ spod Michowa Gmina Spiczyn oczyszczalnia w Spiczynie Gminna Bystrzyca Gmina Jeziorzany oczyszczalnia w Jeziorzanach Gminna Struga powiat lubelski 45. MPWiK Sp. z o.o. w Lublinie Oczyszczalnia Ścieków Hajdów ul. Łagiewnicka 5 Miejska Bystrzyca ZGKiM w Bełżycach Miejska Krężniczanka Bychawskie Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. w Bychawie Miejska Kosarzewianka ZGK w Niemcach Gminna Dopływ spod Niemiec OSMOFROST Sp. z o.o. w Osmolicach Przemysłowa Bystrzyca AGRAM S.A. ul. Mełgiewska Lublin Przemysłowa Czechówka powiat łęczycki 5. PGKiM Sp. z o.o. w Łęcznej Miejska Świnka Spółka Wodno-Ściekowa w Milejowie Przemysłowa Wieprz Lubelski Węgiel BOGDANKA S.A. w Bogdance osadnik wód w.d.: - dołowych Świnka

7 powiat łukowski 54. PUiIK Sp. z o.o. w Łukowie Miejska Krzna Płd MZGK w Stoczku Łukowskim Miejska Świder (r.m.) Gmina Adamów Gminna Grabówka Gmina Trzebieszów oczyszczalnia w Trzebieszowie Gminna 3 9 Krzna Płn Gmina Trzebieszów oczyszczalnia ścieków w Płudach Gminna Krzna Płn. (r.m.) Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe AGRO-TOP Sp. z o.o. Przemysłowa rów melioracyjny powiat opolski 60. ZGKiM w Opolu Lubelskim Miejska Jankówka PGK Sp. z o.o. w Poniatowej Miejska Poniatówka SOKPOL KONCENTRATY Sp. z o.o. w Zagłobie Przemysłowa Wrzelówka AGRICO S.A. w Łęczycy Zakład Produkcyjny w Kluczkowicach Przemysłowa Wrzelowianka powiat parczewski 64. Zakład Usług Komunalnych Sp. z o.o. w Parczewie Miejska Piwonia powiat puławski 65. MPWiK Sp. z o.o. Wodociągi Puławskie Oczyszczalnia ścieków w Puławach ul. Komunalna 35, 4-00 Pulawy Miejska Wisła MZWiK w Nałęczowie Miejska Bystra MZK w Kazimierzu Dolnym Miejska Wisła Zakłady Azotowe PUŁAWY S.A. w Puławach Przemysłowa Wisła MATERNE-POLSKA Sp. z o.o. w Łopatkach Przemysłowa Ciek bez nazwy Gmina Kurów oczyszczalnia w Kurowie Gminna Struga Kurowska powiat radzyński 7. Miasto Radzyń Podlaski Miejska Białka Zaklad Komunalny PRYZMAT w Wohyniu Gminna 375 Piwonia Spółdzielcza Mleczarnia SPOMLEK w Radzyniu Podlaskim Przemysłowa Białka powiat rycki 74. PGKiM Sp. z o.o. w Rykach Miejska Irenka MZGK Sp. z o.o. w Dęblinie Miejska Wisła Gmina Kłoczew oczyszczalnia w Kłoczewie Gminna Okrzejka powiat świdnicki 77. Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-ŚWIDNIK S.A. w Świdniku Przemysłowa m.-b.- 60 chem Mełgiewka Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Piaskach Przemysłowa Giełczew powiat tomaszowski 79. PGKiM Sp.z o.o. w Tomaszowie Lubelskim Oczyszczalnia przy ul. Petera Miejska Sołokija PUK Sp. z o.o. Oczyszczalnia w Tyszowcach Gminna Huczwa Gminny ZUK w Suścu Oczyszczalnia w Suścu Gminna Jeleń Gmina Łaszczów Oczyszczalnia w Dobużku Gminna Kmiczynka (r.m.) Gmina Bełżec Oczyszczalnia w Bełżcu Gminna 80 0 Żyłka Gmina Rachanie Oczyszczalnia w Michalowie Kolonii Gminna Rachanka Zakład Mleczarski Sp. z o.o. w Łaszczowie Przemysłowa Kanał Hopkie Uren Coldstores Sp. z o.o. z siedzibą w Dobużku Przemysłowa 350 Kmiczynka (r.m.) BETASOAP Sp. z o.o.w Warszawie Zakład Produkcyjny Tyszowce Przemysłowa Kanał Lipowiecki centralna oczyszczalnia ścieków przemysłowych biologiczna oczyszczalnia ścieków przemysłowych 3 biologiczna oczyszczalnia ścieków fekalnych 39

8 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 05 ROKU powiat włodawski 88. MPGK Sp. z o.o. we Włodawie Miejska Bug Gminny Zakład Usług Komunalnych Sp. z o.o. w Urszulinie Gminna Ciek Bubnowo SCO-PAK S.A. Warszawa Fabryka Papieru w Orchówku Przemysłowa Bug Przedsiębiorstwo Usługowo-Produkcyjne Sp. z o. o. Wola Uhruska Gminna Bug powiat zamojski 9. ZGK Sp. z o.o. w Szczebrzeszynie, Oczyszczalnia, ul. Nadrzeczna 0 w Szczebrzeszynie Gminna Wieprz ZGK w Zwierzyńcu Oczyszczalnia, ul. Dębowa 6 w Zwierzyńcu Gminna Wieprz Gmina Radecznica Oczyszczalnia w Radecznicy Gminna Gorajec Zakłady Tłuszczowe w Bodaczowie Sp. z o.o. w Gdańsku Przemysłowa Wieprz powiat zamojski grodzki 96. PGK Sp. z o.o. w Zamościu Oczyszczalnia przy Al.- Maja 6 Miejska Łabuńka r.m. poprzez rów melioracyjny, m.-b. mechaniczno-biologiczne, p. przemysłowe, b. bytowe, w.d. wody dołowe Stan Wody powierzchniowe płynące Rzeka Świerszcz w RPN Fot. Archiwum WIOŚ Organizacja sieci monitoringu wód powierzchniowych płynących w latach Celem prowadzenia monitoringu jest dostarczenie wiedzy o stanie wód, która jest niezbędna do gospodarowania wodami w dorzeczach oraz ich ochroną przed zanieczyszczeniami antropogenicznymi i eutrofizacją. Monitoring wód powierzchniowych jest planowany i realizowany zgodnie z kalendarzem cykli wodnych ujętych w Planach Gospodarowania Wodami (PGW). Rok 05 był rokiem zamykającym II cykl wodny obejmujący lata W latach badania jednolitych części wód powierzchniowych prowadzone były w ramach monitoringu diagnostycznego, operacyjnego, badawczego i obszarów chronionych. Poszczególne rodzaje monitoringu różnią się celem, dla którego są prowadzone, częstotliwością badań oraz zakresem badanych wskaźników. Realizuje się je w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 listopada 0 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. Nr 58, poz. 550) oraz rozporządzenie Ministerstwa Środowiska z dnia listopada 03 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. poz. 558). Monitoring diagnostyczny (MD) ma za zadanie dostarczenie ogólnej wiedzy na temat stanu wód powierzchniowych w zlewniach na obszarze dorzecza oraz umożliwienie oceny długoterminowych zmian w warunkach naturalnych, jak również oceny szeroko pojmowanych oddziaływań związanych z działalnością człowieka. Badania prowadzono raz w cyklu rocznym w czasie 6 letniego cyklu obowiązywania PGW. Monitoring operacyjny (MO) realizowany był w celu ustalenia stanu jednolitych części wód, które zostały zidentyfikowane na podstawie danych z monitoringu diagnostycznego jako zagrożone nieosiągnięciem celów środowiskowych oraz w celu oceny zmian ich stanu wskutek wdrożenia programów działań naprawczych określonych w programie wodno-środowiskowym kraju. Badania prowadzono dwukrotnie w cyklach rocznych w czasie obowiązującego cyklu wodnego PGW. Monitoring badawczy (MB) prowadzony był w celu zebrania dodatkowych informacji o stanie wód rzeki Bug w związku z realizacją zobowiązań międzynarodowych oraz w celu ustalenia przyczyn niespełnienia celów środowiskowych przez jednolitą część wód o nazwie Irenka. 40

9 Monitoring obszarów chronionych obejmował: obszary ochrony gatunków i siedlisk (Natura 000), obszary narażone na zanieczyszczenia ze źródeł komunalnych (MOEU) i ze źródeł rolniczych (MORO) oraz obszary chronione będące jednolitymi częściami wód przeznaczonymi do celów kapieliskowych (MORE). Organizację sieci monitoringu jcwp rzecznych w latach przedstawia tabela. Tabela. Organizacja sieci monitoringu jcwp rzecznych w latach (źródło: WIOŚ) Rodzaj prowadzonego Liczba jcwp Liczba ppk. monitoringu Monitoring diagnostyczny Monitoring operacyjny Monitoring badawczy Monitoring obszarów chronionych: Natura MOEU MORO 6 6 M0RE 4 4 Razem W odniesieniu do abiotycznej typologii rzek w omawianym okresie monitorowano cieki odpowiadające typom, charakteryzującym zarówno rzeki i potoki wyżynne jak i nizinne. Na obszarze województwa lubelskiego dominują cieki o typie 7 potoki nizinne piaszczyste oraz o typie 3 potoki lub strumienie na obszarze będącym pod wpływem procesów torfotwórczych. Spośród monitorowanych 55 jcwp: 8 stanowiły jcwp naturalne, 7 silnie zmienione i sztuczne. Ocena stanu jcwp rzecznych badanych w roku 05 Klasyfikacja elementów biologicznych Ramowa Dyrektywa Wodna (RDW) nadaje priorytetowe znaczenie elementom biologicznym przy oznaczaniu stanu ekologicznego wód powierzchniowych. Od roku 0 wprowadzono wszystkie wymagane RDW wskaźniki elementów biologicznych, tj. fitoplankton (wskaźnik IFPL), fitobentos (IO), makrofity (MIR), makrobezkręgowce bentosowe (MMI) i ichtiofaunę (EFI+, IBI). Każdy z elementów biologicznych posiada inną wrażliwość na określoną presję, dzięki czemu możliwa jest kompleksowa ocena ich negatywnych oddziaływań na środowisko rzeczne, a także wyznaczenie działań naprawczych, zmierzających do uzyskania co najmniej dobrego stanu wód. Wyniki biomonitoringu w monitoringu operacyjnym obowiązują przez trzy lata, natomiast w monitoringu diagnostycznym przez lat sześć. Badania ryb w 05 roku, jako jedyne spośród pięciu elementów biologicznych, zostały wykonane przez Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Przy dokonywaniu oceny wód w 05 roku uwzględniono aktualne badania oraz wyniki odziedziczone z lat Wykonana w ten sposób ocena umożliwia porównanie wszystkich wymaganych Ramową Dyrektywą Wodną wskaźników biologicznych, a także pozwala na analizę zmian ekologicznych zachodzących w ekosystemach rzecznych. W przeciwieństwie do poprawy parametrów chemicznych, poprawa jakości biocenoz jest procesem długotrwałym. Monitoring diagnostyczny W 05 roku monitoringiem diagnostycznym objęto 5 jcwp. Klasę II uzyskały 3 jcwp (%), III klasę 7 jcwp (68%), IV klasę jcwp (8%), klasę V 3 jcwp (%). Żadna z jednolitych części wód nie uzyskała klasy I (wykres 5). Spośród 3 naturalnych jednolitych części wód powierzchniowych klasę III uzyskało jcwp (85%), a klasę V jcwp (5%). Natomiast w przypadku rzek silnie zmienionych przebadano jcwp. Klasę II uzyskały jcwp (8%), klasę III 6 jcwp (55%), klasę IV jcwp (8%), a klasę V jcwp (9%). W analizowanym okresie, monitoringiem diagnostycznym objęto tylko jedną sztuczną jcwp. Był to: Kanał Wieprz-Krzna od Wieprza do dopł. z lasu przy Żulinkach (PLRW ). Uzyskała ona dobry potencjał ekologiczny. Uzyskane wyniki monitoringu diagnostycznego wskazują, że 88% badanych jcwp nie spełniło wymaganego RDW co najmniej dobrego stanu/potencjału ekologicznego. Monitorowane naturalne jednolite części wód posiadają gorszy stan ekologiczny niż jcwp rzeczne silnie zmienione czy sztuczne. Spośród nich żadna nie uzyskała oceny powyżej dobrej. Najwięcej jednolitych części wód uzyskało klasę III. Obserwuje się również duży udział rzek będących w złym stanie/potencjale ekologicznym. Sytuacja ta jest spowodowana złą oceną ichtiologiczną (wskaźniki EFI+/IBI). Złe wyniki badań świadczą o niezadowalającej strukturze gatunkowej ryb oraz negatywnym wpływie regulacji rzek zmianie warunków przepływu, zaniku tarlisk, uniemożliwieniu lub utrudnieniu migracji. Monitoring operacyjny W 05 roku w ramach monitoringu operacyjnego badano 4 jcwp, wśród których w 7 realizowano również 4

10 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 05 ROKU 4 0 8% % % 68% 5% 8% 9% 8% 85% 55% 00% [Ilość jcwp] Łącznie Jcwp naturalne Jcwp silnie zmienione Klasa II Klasa III Klasa IV Klasa V Jcwp sztuczne Wykres 5. Rozkład wyników klasyfikacji elementów biologicznych w monitoringu diagnostycznym w 05 r. (źródło: WIOŚ) monitoring diagnostyczny. Spośród 5 jcwp, w których realizowano tylko monitoring operacyjny, klasę II uzyskało 8 jcwp (3%), III klasę 0 jcwp (40%), IV klasę 6 jcwp (4%), klasę V jcwp (4%). Żadna z jednolitych części wód nie uzyskała klasy I. Konsekwencją dziedziczenia wyników z lat poprzednich było obniżenie klas dla pięciu jednolitych części wód (wykres 6). Spośród naturalnych jednolitych części wód powierzchniowych klasę II uzyskały jcwp (8%), klasę III 6 jcwp (55%), a klasę IV 3 jcwp (7%). W przypadku silnie zmienionych, monitoringiem objęto 3 jcwp. W tej kategorii wód klasę II uzyskało 6 jcwp (46%), klasę III 3 jcwp (3%), klasę IV 3 jcwp (3%), a klasę V jcwp (8%). Jedyna monitorowana sztuczna jcwp została oceniona na III klasę (wykres 6) % 4% 40% 3% 7% 8% 55% 3% 8% 3% 46% 00% [Ilość jcwp] Łącznie Jcwp naturalne Jcwp silnie zmienione Klasa II Klasa III Klasa IV Klasa V Jcwp sztuczne Wykres 6. Rozkład wyników klasyfikacji elementów biologicznych w monitoringu operacyjnym w 05 r. (źródło: WIOŚ) 4

11 0 9 [Ilość jcwp] SCW 0 typ abiotyczny NAT SZCW 6 NAT NAT NAT SZCW Klasa II SZCW NAT SZCW NAT NAT 7 Klasa III Klasa IV SZCW 3 NAT SZCW 4 Klasa V Wykres 7. Wyniki klasyfikacji elementów biologicznych w podziale na typy abiotyczne rzek (źródło: WIOŚ) Podobnie jak w monitoringu diagnostycznym, wyniki monitoringu operacyjnego wskazują na lepszy potencjał badanych silnie zmienionych części wód. Świadczy to o dużej zdolności do odtworzenia ekologicznie optymalnych ekosystemów w zmienionych warunkach rzecznych. Analizując rozkład wyników elementów biologicznych w poszczególnych typach abiotycznych rzek, dostrzegamy duże zróżnicowanie ocen (wykres 7). Charakter rzeki jej morfologia, położenie, wielkość zlewni nie jest elementem mającym znaczny wpływ na końcowy wynik oceny elementów biologicznych. Jak widać na poniższym wykresie na każdy badany typ abiotyczny działają presje i wywierają one istotny wpływ na środowisko rzeczne. Spośród wszystkich przebadanych w 05 roku jcwp jedynie potoki oraz małe i średnie rzeki na obszarze będącym pod wpływem procesów torfotwórczych (typ 3 i 4) zostały nieznacznie lepiej ocenione niż pozostałe typy abiotyczne (wykres 7). Rzeki organiczne charakteryzują się niewielką prędkością przepływu oraz silnym rozwojem roślin naczyniowych. Pełni ona rolę naturalnego filtra pochłaniającego zanieczyszczenia dostające się do rzeki zarówno ze źródeł punktowych, jak i obszarowych. Należy zaznaczyć, że pomimo silnego przekształcenia hydromorfologicznego tych cieków, zachowały one dużą naturalność biocenoz i wysokie zróżnicowanie gatunkowe. Do typów abiotycznych o widocznie zwiększonym stopniu degradacji należą potoki nizinne piaszczyste (typ 7), rzeki nizinne piaszczysto-gliniaste (typ 9) oraz wielkie rzeki nizinne (typ ). Przyczyny dużego udziału wyników poniżej stanu/potencjału dobrego są zróżnicowane. Wpływ na końcowy wynik oceny biologicznej mają zarówno wskaźniki świadczące o wzroście eutrofizacji środowiska wodnego (IFPL, IO, MIR), degradacji środowiska (MMI), czy negatywnym wpływie zmian hydromorfologicznych (EFi+, IBI). W przypadku wielkich rzek nizinnych dochodzi dodatkowo do efektu sumowania się ładunku zanieczyszczeń pochodzących z dopływów. Mapa. Klasyfikacja elementów biologicznych jcwp monitorowanych w 05 r. (źródło: WIOŚ) 43

12 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 05 ROKU 9% 7% 0% 47% 4% Środkowy bieg rzeki Bystrej Fot. Paweł Bielak-Bielecki Klasa I Klasa II - jcwp łącznie Klasa II - jcwp naturalne Klasa II - jcwp silnie Klasa II - jcwp sztuczne zmienione Wykres 8. Wyniki klasyfikacji elementów hydromorfologicznych jcwp w 05 r. (źródło: WIOŚ) Ocenie podlegały następujące elementy: reżim hydrologiczny ilość i dynamika przepływu wody, połączenie z częściami wód podziemnych, ciągłość rzeki liczba i rodzaj barier, możliwość przemieszczania się organizmów wodnych w naturalnych jcwp lub obecność przejść dla organizmów wodnych zlokalizowanych na barierach w sztucznych jcwp, warunki morfologiczne głębokość, zmienność szerokości, struktura i podłoże koryta, struktura strefy nadbrzeżnej, szybkość prądu. Obserwacje terenowe uzupełniono o dane zawarte w geoportalu KZGW oraz Katalogu przepływu i odpływu wód w wieloleciu dla wybranych jednostek hydrologicznych do oceny zanieczyszczeń obszarowych i przeglądu warunków hydromorfologicznych udostępnionego przez IMGW. Wyniki opracowano na podstawie Metodyki prowadzenia przeglądów i obserwacji oraz klasyfikacji elementów hydromorfologicznych wspierających elementy biologiczne zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną, Załącznik V (IMGW PIB, Warszawa 0) i umieszczano w formularzu, który stanowił bazę do dokonania oceny hydrologicznej jcwp. W roku 05 ocenie hydromorfologicznej poddano wszystkie monitorowane jcwp. Spośród 5 naturalnych jednolitych części wód powierzchniowych 4 zaklasyfikowano do stanu bardzo dobrego (9%), natomiast 0 jcwp do dobrego (0%). Świadczy to o istotnym wpływie antropopresji na część naturalnych jcwp. Wszystkie jcwp wyznaczone jako silnie zmienione (3 jcwp) i sztuczne ( jcwp) uzyskały potencjał dobry (49%) (wykres 0). Mapa 3. Klasyfikacja elementów hydromorfologicznych jcwp monitorowanych w 05 r. (źródło: WIOŚ) Monitoring diagnostyczny Badania jcwp w monitoringu diagnostycznym prowadzono w zakresie 53 elementów fizykochemicznych, w tym 9 wskaźników charakteryzujących: stan fizyczny, warunki tlenowe i zanieczyszczenia organiczne, zasole- 44

13 nie, zakwaszenie i substancje biogenne oraz w zakresie 4 substancji z grupy specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych. O klasie elementów fizykochemicznych, podobnie jak biologicznych, decyduje wskaźnik najgorszy. Wyniki klasyfikacji elementów fizykochemicznych w monitoringu diagnostycznym przedstawiono na wykresie 9. Monitoring operacyjny Badania jcwp w ramach monitoringu operacyjnego w 05 roku prowadzono w zakresie 6 wskaźników fizykochemicznych charakteryzujących: stan fizyczny, warunki tlenowe i zanieczyszczenia organiczne, zasolenie, zakwaszenie i substancje biogenne. Wyniki klasyfikacji elementów fizykochemicznych w monitoringu operacyjnym przedstawia wykres % 64% 4% 8% 8% 36% 64% 84% 00% [Ilość jcwp] Łacznie jcwp naturalne jcwp silnie zmienione jcwp sztuczne Klasa I Klasa II PSD Wykres 9. Klasyfikacja elementów fizykochemicznych jcwp badanych w ramach monitoringu diagnostycznego w 05 r. (źródło: WIOŚ) [Ilość jcwp] % 9% 5% 88% 9% 85% 00% 0 3 Łacznie jcwp naturalne jcwp silnie zmienione jcwp sztuczne Klasa I Klasa II PSD Wykres 0. Klasyfikacja elementów fizykochemicznych jcwp badanych w ramach monitoringu operacyjnego w 05 r. (źródło: WIOŚ) 45

14 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 05 ROKU 9% 3% 78% Fosfor ogólny (mgp/l) Fosforany (mgpo4/l) Azot ogólny (mgn/l) Azot azotanowy (mgn-no3/l) Azot Kjeldahla (mgn/l) Azot amonowy (mgn-nh4/l) Zasadowość ogólna (mgcaco3/l) Odczyn ph Twardość ogólna (mgcaco3/l) Magnez (mgmg/l) Wapń (mgca/l) Chlorki (mgcl/l) Siarczany (mgso4/l) Substancje rozpuszczone (mg/l) Przewodność w 0oC (us/cm) ChZT-Cr (mgo/l) OWO (mgc/l) ChZT-Mn (mgo/l) BZT5 (mgo/l) Tlen rozpuszczony (mgo/l) Zawiesina ogólna (mg/l) Temperatura ( o C) 0% 0% 0% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 00% I klasa II klasa PSD Wykres. Procentowy udział poszczególnych wskaźników w klasyfikacji elementów fizykochemicznych jcwp badanych w 05 r. (źródło: WIOŚ) W ocenie łącznej 50 jcwp, największy odsetek, bo aż 8%, stanowią jcwp posiadające II klasę elementów fizykochemicznych. Tylko % jcwp osiągnęła I klasę, natomiast 6% 8 jcwp, wykazało klasę elementów fizykochemicznych poniżej stanu/potencjału dobrego. Wskaźnikiem, który najczęściej determinował zły stan w tej grupie elementów były fosforany. Analizując klasyfikację pojedynczych wskaźników, ich udział w klasie najniższej wynosił zaledwie 3% (wykres ). Najczęściej odnotowano klasę poniżej stanu dobrego dla takich wskaźników, jak: zasadowość ogólna, ChZT-Cr, ChZT-Mn, OWO i fosforany. Przyczyną podwyższonych stężeń fosforanów mogą być spływy obszarowe, które zawierają dość duże ilości związków fosforu, co może wynikać m.in. z nieodpowiednio dobranej dawki nawozów (zarówno sztucznych jak i naturalnych) i odprowadzania ścieków bytowych bezpośrednio do gruntu lub wody z powodu braku sieci kanalizacyjnej. Dodatkowo w zlewniach niektórych rzek (głównie rzeki Bug) występują liczne fermy zwierząt, z których ładunek zanieczyszczeń powoduje wzrost stężeń m.in. fosforanów. Natomiast podwyższona zawartość związków organicznych charakterystyczna jest dla rzek o typie abiotycznym 3 i 4 wyznaczonych jako potoki organiczne na obszarach będących pod wpływem procesów torfotwórczych, co potwierdza klasyfikacja przedstawiona na wykresie. Klasyfikacja stanu/potencjału ekologicznego jcwp W roku 05 ocenie poddano 50 jcwp rzecznych, z których 5 stanowiły cieki naturalne, 3 cieki silnie zmienione i sztuczne. Najwięcej, bo 7 jcwp 54% osiągnęło umiar- [Ilość jcwp] SCW NAT SZCW NAT SZCW NAT SZCW NAT SZCW NAT NAT SZCW SZCW typ abiotyczny Klasa I Klasa II PSD 4 5 Wykres. Klasyfikacja elementów fizykochemicznych w poszczególnych typach jcwp badanych w roku 05 (źródło: WIOŚ) 46

15 kowany stan bądź potencjał ekologiczny, najmniej zaś, bo 4 jcwp, osiągnęły zły stan/potencjał ekologiczny. Dobry stan/potencjał ekologiczny został przypisany jedynie jcwp, częściej ten stan charakteryzował silnie zmienione jcwp niż naturalne. Żadnej jcwp nie przypisano bardzo dobrego stanu/maksymalnego potencjału ekologicznego. Wskaźnikami, które najczęściej decydowały o stanie poniżej dobrego były wskaźniki biologiczne: fitobentos, makrobezkręgowce bentosowe i ichtiofauna. Wyniki klasyfikacji stanu i potencjału ekologicznego przedstawiono na wykresie 3 i mapie4. 8% 8% 3% stan ekologiczny dobry umiarkowany słaby 7% zły 9% 8% 38% 35% potencjał ekologiczny dobry umiarkowany słaby Wykres 3. Klasyfikacja stanu/potencjału ekologicznego jcwp badanych w 05 r. (źródło: WIOŚ) Ocena spełnienia wymagań dla obszarów chronionych W 05 roku monitoring obszarów chronionych prowadzony był w 47 ppk dla 50 jcwp. Monitorowane były następujące obszary chronione: a. Obszary ochrony siedlisk lub gatunków dla których stan wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie Natura 000 Monitoring prowadzono na jcwp zlokalizowanych na obszarach wyznaczonych jako obszary Natura 000. Dla tych obszarów nie ustanowiono żadnych kryteriów zły Mapa 4. Klasyfikacja stanu/potencjału ekologicznego jcwp monitorowanych w 05 r. (źródło: WIOŚ) dodatkowych, uznaje się, że spełniają one wymagania, jeżeli osiągnęły stan bądź potencjał ekologiczny co najmniej dobry. W 05 roku spośród 30 jcwp monitorujących obszary Natura 000 tylko 5 osiągnęło dobry stan ekologiczny. Ocenę tych obszarów zaprezentowano na mapie 5. b. Obszary chronione, będące jednolitymi częściami wód przeznaczonymi do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych Obszary te zostały zawarte w rejestrze obszarów chronionych sporządzonych przez KZGW. Dla obszaru województwa lubelskiego, spośród wyznaczonych 4 takich obszarów, w 05 roku monitorowano dwa: jcwp Świerszcz oraz jcwp Łabuńka do Czarnego Potoku. W przypadku, kiedy punkt pomiarowy zlokalizowany był powyżej kąpieliska, podobnie jak dla obszarów Natura 000, nie określono dodatkowych wymagań. Warunkiem spełnienia wymagań jest bowiem osiągnięcie co najmniej dobrego stanu, bądź potencjału ekologicznego. Monitorowane jcwp charakteryzował umiarkowany stan ekologiczny. Każdorazowo o stanie zadecydowała III klasa elementów biologicznych. 47

16 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 05 ROKU Legenda spełnia wymagania nie spełnia wymagań jcwp rzeczne obszary ochrony siedlisk Natura 000 obszary ochrony gatunków Natura 00 granica województwa Mapa 5. Ocena obszarów Natura 000 monitorowanych w 05 r. (źródło: WIOŚ) c. Obszary chronione wrażliwe na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych Programem badań w 05 r. objęto 40 jcwp. Monitorowano te jednolite części wód, które we wcześniejszych cyklach zostały ocenione jako zagrożone eutrofizacją oraz są poddane działaniu określonej presji komunalnej. Uznaje się, że wyznaczony obszar spełnia wymagania, jeżeli nie stwierdzono przekroczeń kryteriów II klasy dla następujących wskaźników: fitobentos (dla niektórych typów fitoplankton, dopuszcza się również badanie dodatkowo makrofitów), BZT 5, OWO, azot amonowy, azot Kjeldahla, azot azotanowy, azot ogólny, fosforany i fosfor ogólny. Z oceny eutrofizacji wynika, że spośród 40 jcwp poddanych ocenie, 5 nie jest zagrożona eutrofizacją (37,5%). W pozostałych jcwp parametrami decydującymi o eutrofizacji były niezadowalające wartości elementów biologicznych. Odnotowano przekroczenia wartości granicznych II klasy dla 50% wyników fitoplanktonu, 5,3% fitobentosu i 35,3% makrofitów. Przekroczenia wartości granicznych dla wskaźników fizykochemicznych występowało incydentalnie, dla związków fosforu stanowiły one 6,4% wyników. Nie zaobserwowano zanieczyszczenia wód związkami azotu, wszystkie wartości średnioroczne dla azotanów i azotu ogólnego mieściły się w I i II klasie. Ponadto w niemal połowie, bo w 7 jcwp, odnotowano przekroczenie tylko ocenianego wskaźnika. Ocena eutrofizacji została przedstawiona na wykresie 4 i mapie 6. 00% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 0% 0% 0% Fitoplankton Fitobentos Makro ty BZT5 OWO Azot amonowy Azot Kjeldahla Azot azotanowy Azot ogólny Fosforany Fosfor ogólny I klasa II klasa eutro zacja Wykres 4. Udział wskaźników decydujących o wystąpieniu eutrofizacji ze źródeł komunalnych (źródło: WIOŚ) 48

17 Mapa 6. Ocena eutrofizacji jcwp monitorowanych w 05 r. (źródło: WIOŚ) d. Obszary chronione narażone na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych OSN Do występowania zjawiska eutrofizacji wód istotnie przyczyniają się zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego, głównie nawozy mineralne spływające z pól, oraz ścieki pochodzące z ferm zwierzęcych. Programem monitoringu obszarów chronionych narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych objęto jednolite części wód wskazane w rozporządzeniu Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie Nr 6/0 w sprawie określenia wód powierzchniowych i podziemnych wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie narażonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy ograniczyć na terenie województwa lubelskiego. Spośród 5 jcwp wskazanych w przywołanym rozporządzeniu, w 05 r. monitorowano jcwp. Ocena OSN wykonana na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. 00 r. Nr 4, poz. 093.) wykazała, że w żadnym z monitorowanych OSN nie występuje eutrofizacja pochodząca ze źródeł rolniczych. W tabeli 3 Tabela 3. Wyniki badań w obszarach szczególnie narażonych na zanieczyszczenia ze źródeł rolniczych w 05 r. (źródło: WIOŚ) Kod OSN Nazwa punktu pomiarowo-kontrolnego Stężenia średnioroczne azotany mg/l azot ogólny mg/l fosfor ogólny mg/l Wartość graniczna ,5 PLNVZ000WA9S Kanał Żmudzki Puszcza 5 4,93,74 0, PLNVZ04G Białka Ostrówki,8 0,6,6 0, 49

18 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 05 ROKU Mapa 7. Ocena obszarów chronionych monitorowanych w 05 r. (źródło: WIOŚ) Mapa 8. Klasyfikacja stanu chemicznego jcwp monitorowanych w 05 r. (źródło: WIOŚ) przedstawiono wartości średnioroczne stężeń wskaźników poddanych ocenie. Na wykresie 5 i mapie 7 przedstawiono ocenę obszarów chronionych monitorowanych w 05 roku. W ocenie ogólnej tylko 4% z nich spełniało wymagania ustanowione dla tych obszarów. Stan chemiczny został oceniony na podstawie analizy 3 spośród 33 substancji priorytetowych określonych Ramową Dyrektywą Wodną. Dobry stan chemiczny został określony dla 30 jcwp (6%) spośród 50 monitorowanych jcwp. Dla 0 jcwp (38%) stan chemiczny nie został określony. Prowadzone badania tej grupy elementów nie wykazały obecności substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. Ocena stanu wód Ogólnej oceny stanu wód w roku 05 dokonano dla 4 spoś ród 50 jcwp. Zdecydowana większość (80%) to wody złej jakości, tylko dla 3 jcwp stwierdzono dobry stan wód. Taki wynik zdeterminowała głównie ocena stanu/potencjału ekologicznego, która się kształtowała w większości na poziomie stanu umiarkowanego i poniżej. [Ilość jcwp] Łącznie Mdna MORE MORO MOEU niespełnienie wymagań spełnienie wymagań Wykres 5. Ocena spełnienia wymagań obszarów chronionych badanych w 05 r. (źródło: WIOŚ)

19 Elementy biologiczne Elementy zykochemiczne 7% 8% 4% II klasa III klasa IV klasa V klasa STAN WÓD 6% % I klasa II klasa PSD//PPD 3% 4% 6% 8% DOBRY ZŁY NIE OKREŚLONO Stan/potencjał ekologiczny 8% % 6% 80% DOBRY UMIARKOWANY SŁABY ZŁY 38% Stan chemiczny 6% DOBRY NIE OKREŚLONO 54% Wykres 6. Ocena stanu jcwp badanych w 05 r. (źródło: WIOŚ) Mapa 9. Ocena stanu wód w 05 r. (źródło: WIOŚ) 5

20 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 05 ROKU Tabela 4. Ocena stanu jednolitych części wód monitorowanych w 05 r. (źródło: WIOŚ) Lp Nazwa ocenianej jcwp Kod ocenianej jcwp Nazwa reprezentatywnego punktu pomiarowokontrolnego Typ abiotyczny Silnie zmieniona lub sztuczna jcwp (T/N) Program monitoringu Klasa elementów biologicznych Klasa elementów hydromorfologicznych Klasa elementów fizykochemicznych Klasa elementów fizyko. chem. (gr. 3.6) Łabuńka do Czarnego MD, MDna, PLRW Łabuńka Pniówek 3 T Potoku MORE III II II II UMIARKOWANY DOBRY NIE ZŁY. Łabuńka od Czarnego Potoku do ujścia PLRW Łabuńka Krzak 9 N MO, MOEU III I II II UMIARKOWANY DOBRY NIE ZŁY 3. Łada od Osy do ujścia z Czarną Ładą od Braszczki PLRW Łada Bidaczów 9 N MO, MOEU II I II DOBRY TAK 4. Łada do Osy PLRW MD, MDna, Łada Gromada 7 N 5. Czarna Łada do Braszczki PLRW MOEU III I II II UMIARKOWANY DOBRY NIE ZŁY 6. Pór do Wierzbówki PLRW Pór Zakrzew 6 N MD, MDna III I II II UMIARKOWANY DOBRY NIE ZŁY 7. Pór od Wierzbówki MD, MDna, PLRW Pór Nawóz 9 N do ujścia MOEU III I II II UMIARKOWANY DOBRY NIE ZŁY 8. Łętownia PLRW Łętownia Gruszka Mała 6 N MD, MDna III I II II UMIARKOWANY DOBRY NIE ZŁY 9. Świerszcz PLRW Świerszcz Malowany MD, MDna, 6 N Most MORE III I I II UMIARKOWANY DOBRY NIE ZŁY 0. Wolica od dopł. spod Huszczki Dużej do ujścia PLRW Wolica Skierbieszów 6 N MO, MOEU III I II UMIARKOWANY NIE ZŁY. Zbiornik Niielisz PLRW Zbiornik Niielisz 0 T MO, MOna, MOEU II II II II DOBRY DOBRY NIE ZŁY. Ubrodowianka PLRW Ubrodowianka MD, MDna, 3 N Matcze MOEU III I PSD II UMIARKOWANY DOBRY NIE ZŁY Wełnianka od źródeł 3. do Dopływu spod Kułakowic PLRW Wełnianka Zaniże 6 T MO, MOEU II II II DOBRY TAK 4. Wełnianka od Dopływu PLRW Wełnianka MD, MDna, 4 T spod Kułakowic do ujścia Dubienka MOEU III II II II UMIARKOWANY DOBRY NIE ZŁY 5. Udal od źródeł do Krzywólki PLRW Udal Puszcza 3 T MO, MOEU II II II DOBRY TAK 6. Udal od Krzywólki do ujścia PLRW Udal Turka 4 T MD, MDna, MOEU III II PPD II UMIARKOWANY DOBRY NIE ZŁY 7. Kanał Żmudzki PLRW Kanał Żmudzki MO, MOEU, 3 T - Puszcza MORO III II II UMIARKOWANY NIE ZŁY 8. Kanał Wieprz-Krzna od Wieprza do dopł. z lasu PLRW Kanał Wieprz-Krzna droga Mościska 0 T MD, MO, MDna, II II II I DOBRY DOBRY TAK DOBRY przy Żulinkach Kropiwki MOEU 9. Bobrówka PLRW Bobrówka Rudka 7 T MD, MO, MDna, III II II I UMIARKOWANY DOBRY NIE ZŁY 0. Konotopa PLRW Konotopa Makoszka 7 T MOEU MD, MO, MDna, MOEU STAN / POTENCJAŁ EKOLOGICZNY STAN CHEMICZNY Ocena spełnienia wymagań dla obszarów chronionych STAN WÓD II II II I DOBRY DOBRY TAK DOBRY. Piwonia od źródeł do dopł. MD, MO, ze stawu Hetman bez dopł. PLRW Piwonia Zienki 3 T MDna, ze stawu Hetman z jez. MOEU Uściwierz, Bikcze, Łukie III II PPD I UMIARKOWANY DOBRY NIE ZŁY Kanał Wieprz-Krzna od. dopł. z lasu przy Żulinkach Kanał Wieprz-Krzna PLRW do wypływu Danówki ze Żelizna 0 T MO, MOEU III II II UMIARKOWANY NIE ZŁY zb. Żelizna 3. Piskornica PLRW Piskornica Tulniki 7 T MO, MOEU IV II II SŁABY TAK 5

21 Lp Nazwa ocenianej jcwp Kod ocenianej jcwp Nazwa reprezentatywnego punktu pomiarowokontrolnego Typ abiotyczny Silnie zmieniona lub sztuczna jcwp (T/N) Program monitoringu Klasa elementów biologicznych Klasa elementów hydromorfologicznych Klasa elementów fizykochemicznych Klasa elementów fizyko. chem. (gr. 3.6) STAN / POTENCJAŁ EKOLOGICZNY STAN CHEMICZNY Ocena spełnienia wymagań dla obszarów chronionych STAN WÓD Stara Piwonia PLRW Stara Piwonia Branica 7 T MO, MOEU V II PPD ZŁY NIE ZŁY 5. Piwonia od dopł. ze Stawu Piwonia most PLRW Hetman do ujścia Jabłoń Parczew 9 T MO, MOEU II II II DOBRY TAK 6. Białka od Dopł. spod Turowa Niwek do ujścia PLRW Białka Paszki 9 T MO, MOEU III II II UMIARKOWANY NIE ZŁY 7. Białka od źródeł do dopł. MO, MOEU, PLRW Białka Ostrówki 3 T spod Turowa Niwek MORO II II II DOBRY TAK 8. MD, MO, Tyśmienica od Brzostówki PLRW Tyśmienica Buradów 4 T MDna, do Piwonii MOEU II II II I DOBRY DOBRY TAK DOBRY 9. Tyśmienica od Piwonii do Bystrzycy Bystrzyca od Samicy do PLRW Tyśmienica Świeże 4 T MD, MO, MDna, MOEU III II II I UMIARKOWANY DOBRY NIE ZŁY 30. PLRW Bystrzyca Borki 4 T MO, MOEU II II II DOBRY TAK ujścia Tyśmienica od Bystrzycy MO, MDna, 3. PLRW Tyśmienica Górka 4 T IV II II II SŁABY DOBRY NIE ZŁY do ujścia MOEU Białka Łążek MD, MDna, 3. Biała PLRW N III II II II UMIARKOWANY DOBRY NIE ZŁY Ordynacki MOEU 33. Branew PLRW NIE ZŁY 34. Czartosowa PLRW Branew Porytowe Wzgórze 7 N MD, MDna III II II II UMIARKOWANY DOBRY NIE ZŁY 35. Sopot PLRW NIE ZŁY 36. Bukowa do Rakowej PLRW Bukowa Momoty Górne 7 N MO, MOEU II II II DOBRY NIE ZŁY 37. Giełczewka od Radomirki do ujścia PLRW Giełczew Biskupice 9 N MO, MOEU III II PSD UMIARKOWANY NIE ZŁY 38. Giełczewka od źródeł do Radomirki PLRW Giełczew Stryjno 6 N MO, MOEU III II II UMIARKOWANY NIE ZŁY 39. Mogilnica PLRW Mogielnica NIE ZŁY 7 T MD, MOEU IV II PPD II SŁABY DOBRY 40. Białka PLRW Ciechanki NIE ZŁY 4. Plewka PLRW Plewka Janowice 7 N MD, MOEU V II II II ZŁY DOBRY NIE ZŁY 4. Sanna od źródeł do Stanianki PLRW Sanna Modliborzyce 6 T MO, MOEU III II II UMIARKOWANY NIE ZŁY 43. Sanna od Stanianki do ujścia PLRW Sanna Opoka 9 T MD, MDna V II II II ZŁY DOBRY NIE ZŁY 44. Stoki PLRW Stoki Zakrzów 6 N MO, MOEU III II II UMIARKOWANY NIE ZŁY 45. Świnka bez dopł. spod Kobyłki PLRW Świnka Łęczna 7 T MO, MOEU IV II PPD SŁABY NIE ZŁY Wieprz od oddzielenia się 46. Kan. Wieprz-Krzna do dopł. PLRW Wieprz Jaszczów 9 N MO, MOEU III II II UMIARKOWANY NIE ZŁY spod Starościc 47. Wieprz od dopł. spod Starościc do Stoków PLRW Wieprz Łańcuchów 9 N MD, MDna V I II II ZŁY DOBRY NIE ZŁY 48. Wisła od Sanu do Sanny PLRW00039 Wisła Annopol N MO, MOEU IV I II II SŁABY DOBRY NIE ZŁY 49. Wisła od Kamiennej do Wieprza PLRW Wisła Gołąb N MO, MOEU IV I II II SŁABY DOBRY NIE ZŁY 50. Wisła od Sanny do Kamiennej PLRW Wisła Piotrawin N MO, MOna IV I II II SŁABY DOBRY NIE ZŁY 53

22 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 05 ROKU Wody powierzchniowe stojące Stan czystości jezior badanych w 05 r. Monitoring jezior województwa lubelskiego prowadzony był w 05 roku w sześciu jednolitych częściach wód jezior. Pięć z nich objęto monitoringiem diagnostycznym, a jedno Kunów monitoringiem operacyjnym. Jezioro Białe Włodawskie włączono w sieć jezior reperowych badanych corocznie w celu śledzenia tempa zmian jakości wód zachodzących w sposób naturalny oraz w różnych warunkach antropopresji w skali całego kraju. Trzy z jezior objętych badaniami Bikcze, Łukie i Uściwierz położone są w obrębie obszarów chronionych przeznaczonych do ochrony siedlisk lub gatunków dla których utrzymanie lub poprawa stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie. Krótką charakterystykę badanych jezior przedstawia tabela 5. Tabela 5. Charakterystyka jezior badanych w 05 r. (źródło: WIOŚ) Nazwa jeziora Typ abiotyczny Powierzchnia jeziora [ha]* Głębokość max. [m]* Wsp. Schindlera Białe Włodawskie 7a 04,9 36 0,7 Bikcze 7b 85 3,3, Łukie 7b 50 6,5 4,5 Tomasznie 7b 8 3, 0,7 Uściwierz 7b 84 6,6 0,8 Kunów 7b 99,6 4,6 Użytkowanie zlewni/ presje Jezioro intensywnie użytkowane rekreacyjnie, liczna zabudowa rekreacyjna w zlewni bezpośredniej jeziora. Przewaga torfowisk i mokradeł w zlewni bezpośredniej. Jezioro wykorzystywane do celów rybacko-wędkarskich. Restrykcje w użytkowaniu jeziora wynikające z położenia w PPN oraz niewielka antropopresja zapobiegają eutorfizacji. Jezioro pełni funkcję zbiornika retencyjnego, włączone w system KWK, wykorzystywanie głównie rekreacyjnie przez wędkarzy. Istotny udział gruntów rolnych i zabudowy rozproszonej w zlewni, wzrastające użytkowanie rekreacyjne jeziora. Duży udział gruntów ornych w zlewni nasila procesy eutrofizacji, jezioro użytkowane wędkarsko. * dane morfometryczne wg. Jeziora łęczyńsko-włodawskie Monografia przyrodnicza UMCS wyd. BMŚ 998 za wyjątkiem: J. Białe Włodawskie wg UMCS M.Turczyński, J.Tomasznie wg Wilgat/Wydział Wodno-melioracyjny WRN Lublin oraz Kunów wg materiałów MGGP/IOŚ 00, PGW shp. 0 Badania i ocenę jezior przeprowadzono zgodnie z przepisami obowiązującymi dla wód powierzchniowych płynących. Monitoring diagnostyczny obejmował szeroki zakres badań zarówno biologicznych, fizykochemicznych, jak i specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych oraz substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. W jeziorze objętym tylko monitoringiem operacyjnym badano fitoplankton i wspierające wskaźniki fizykochemiczne. W tabeli 6 przedstawiono wyniki oceny jezior badanych w 05 r. Weryfikacji ocen stanu jednolitych części wód jeziornych w dorzeczach wykonał na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska Instytut Ochrony Środowiska (IOŚ) w Warszawie. W związku z prowadzoną interkalibracją metod badania ichtiofauny i ustalania nowych zakresów wskaźnika rybnego dla klas stanu ekologicznego, jesienią 06 r. będzie przepro- Jezioro Bikcze Fot. M. Domalewski Jezioro Łukie Fot. M. Domalewski 54