Ochrona wód zlewni rzeki Bug przed zanieczyszczeniami

Transkrypt

1 Ochrona wód zlewni rzeki Bug przed zanieczyszczeniami mgr inż. Leszek Żelazny Lubelski Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Lublinie Lublin, 21 kwietnia 2016 r.

2 I. Monitoring w zlewni rzeki Bug w latach Lublin, marzec 2015

3 1. Organizacja monitoringu rzeki Bug monitoring jakości wód powierzchniowych projektowany jest obecnie w odniesieniu do jednolitych części wód (JCWP); odcinek Bugu zlokalizowany na terenie województwa lubelskiego obejmuje 11 JCWP (z tego 8 podlega monitoringowi); monitoring realizowany jest na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 21 listopada 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych; monitoring obejmuje 9 punktów pomiarowo-kontrolnych: Kryłów, Zosin, Horodło, Dorohusk, Włodawa, Kuzawka, Kuzawka/Kukuryki, Krzyczew, Gnojno; program monitoringu prowadzony jest w następujących sieciach pomiarowych: monitoring diagnostyczny: 8 ppk, realizacja raz na 6 lat, monitoring operacyjny: 8 ppk, realizacja raz na 3 lata, monitoring obszarów chronionych (eutrofizacja z źródeł komunalnych oraz obszary Natura 2000), 8 ppk, realizacja raz na 6, bądź na 3 lata, monitoring badawczy (graniczny): 8 ppk, badania co roku. Tak zaprojektowana sieć zapewnia monitorowanie Bugu co roku w 8 ppk.

4 Lokalizacja ppk. na rzece Bug w roku 2007 i w latach : Bug Kryłów Bug Strzyżów Bug Zosin Bug Horodło Bug Dorohusk Bug Włodawa Bug Sławatycze Bug Terespol-tama Bug - Krzyczew : Bug Kryłów Bug Zosin Bug Horodło Bug Dorohusk Bug Włodawa Bug Kuzawka Bug Kuzawka/Kukuryki Bug Krzyczew Bug - Gnojno

5 Część PL-UA Średnie przepływy w przekrojach wodowskazowych IMiGW

6 Część PL-BA Średnie przepływy w przekrojach wodowskazowych IMiGW

7 2. Porównanie jakości wód w zlewni rzeki Bug w roku 2007 i W roku 2007 monitoring wód rzeki Bug prowadzono w 9 punktach pomiarowokontrolnych (ppk): Kryłów, Strzyżów, Zosin, Horodło, Dorohusk, Włodawa, Sławatycze, Terespol tama, Krzyczew; Oceny jakości dokonano zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód; Zgodnie z wówczas obowiązującym rozporządzeniem wody klasyfikowano według pięciostopniowej skali klas; W 8 monitorowanych ppk na Bugu jakość wód odpowiadała IV klasie, w 1 ppk odnotowano V klasę (Bug Terespol); Prowadzone badania monitoringowe rzek w całej zlewni Bugu również potwierdziły największy udział wód sklasyfikowanych w IV klasie. Wykres 1. Ocena jakości wód w zlewni Bugu w 2007 roku

8 2013 Obecnie system monitoringu wód jest już dostosowany do wymagań RDW. Ocena jakości wód powierzchniowych dokonywana jest w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 października 2014 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych. Stan wód prezentowany jest przez określenie stanu ekologicznego oraz stanu chemicznego. Stan ekologiczny klasyfikowany jest jako stan: bardzo dobry (I klasa) dobry (II klasa) umiarkowany (III klasa) słaby (IV klasa) zły (V klasa) Wykres 2. Ocena jakości wód w zlewni Bugu w 2013 roku W każdym przypadku stan ekologiczny determinowany jest przez stan elementów biologicznych. Z oceny jakości rzek w zlewni Bugu badanych w 2013 roku wynika, że zdecydowaną większość charakteryzuje umiarkowany stan ekologiczny. Zdecydowały o tym wskaźniki biologiczne makrofity i fitoplankton oraz wskaźnik fizykochemiczny fosforany.

9 Ze względu na fakt ciągle zmieniających się zasad przeprowadzania oceny, jak również trwający proces precyzowania wartości granicznych dla poszczególnych elementów jakości wody, trudno jest dokonać jednoznacznych porównań ocen. Na poniższych wykresach przedstawiono zmianę kluczowych dla jakości wód Bugu wskaźników jakości wody wyrażonych jako stężenie średnioroczne. PSD > 6 II klasa > 3

10 PSD > 0,31 II klasa > 0,2 2013

11 PSD > 2 II klasa >

12 PSD > 15 II klasa >

13 PSD > 0,4 II klasa > 0,2 II klasa > 5 PSD > 10

14 3. Ocena stanu wód w zlewni rzeki Bug w latach letni cykl wodny PGW Ocena jakości wód według obowiązujących zasad sporządzana jest kompleksowo z zachowaniem zasady dziedziczenia wyników dla okresu 3 lat (I cykl 3-letni) W wyniku przeprowadzonej oceny jakości Bugu, stwierdzono na odcinku od Kryłowa do Dorohuska słaby stan ekologiczny (IV klasa), do Terespola stan umiarkowany (III klasa), po czym znowu pogorszenie stanu do słabego. Należy jednak podkreślić, że o takiej jakości zdecydował niewielki odsetek wskaźników (13 %) fitoplankton, makrobezkręgowce bentosowe, fosforany, azot Kjeldahla (II cykl 3-letni) Analogicznie do poprzedniej trzylatki stan Bugu, na odcinku od Kryłowa do Dorohuska nie uległ zmianie i osiągnął słaby stan ekologiczny (IV klasa), natomiast dalszy odcinek do Gnojna uległ nieznacznej poprawie i nadano mu stan umiarkowany (III klasa).

15 Od lat obserwuje się w rzekach zlewni Bugu, w porównaniu do innych rzek Lubelszczyzny, wyższą zawartość fosforanów, azotu Kjeldahla i ogólnego węgla organicznego. Jest to zjawisko charakterystyczne dla rzek o typie abiotycznym 23 i 24, które posiadają dno o substracie organicznym oraz dużą zawartość humianów co wynika z przepływania przez tereny zatorfione.

16 Czapelka Stan ekologiczny wód w zlewni Bugu w latach Tarasienka Huczwa

17 II. Gospodarka wodno-ściekowa w zlewni rzeki Bug

18 (planowane) Liczba przeprowadzonych kontroli Liczba decyzji wymierzających kary za naruszanie warunków ścieków do środowiska Zakłady odprowadzające największy ładunek zanieczyszczeń do rzeki Bug: Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Chełmie (trwa modernizacja oczyszczalni ścieków ) Bialskie Wodociągi i Kanalizacja "WOD-KAN" Spółka z o.o. w Białej Podlaskiej Przedsiębiorstwo Usług i Inżynierii Komunalnej Spółka z o.o. w Łukowie

19 Wykaz zakładów odprowadzających największy ładunek zanieczyszczeń organicznych, wyrażony BZT 5 [kg/rok] Lp. Nazwa oczyszczalni Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Chełmie Bialskie Wodociągi i Kanalizacja "WOD-KAN" Spółka z o.o., w Białej Podlaskiej Przedsiębiorstwo Usług i Inżynierii Komunalnej Spółka z o.o. w Łukowie Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. we Włodawie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. w Tomaszowie Lubelskim Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. w Hrubieszowie REAL S.A. Siedlce - Zakład Produkcji Koncentratów w Nieledwi Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych Sp. z o.o. w Międzyrzecu Podlaskim Zakład Mleczarski Sp. z o.o. w Łaszczowie "SEDAR" S.A. w Międzyrzecu Podlaskim Uren Coldstores Sp. z o.o. w Łaszczowie SUMA

20 Liczba mieszkańców podłączonych do kanalizacji wymienionych zakładów Lp. Nazwa oczyszczalni Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Chełmie Bialskie Wodociągi i Kanalizacja "WOD-KAN" Spółka z o.o., w Białej Podlaskiej Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. w Tomaszowie Lubelskim

21 W latach oddano do użytkowania 13 nowych oczyszczalni oraz przeprowadzono modernizację w 13 oczyszczalniach 13 nowych oczyszczalni ścieków: 11 oczyszczalni komunalnych: 1. Gmina Tuczna, 2. Gmina Kąkolewnica, 3. Gmina Zalesie, 4. Gmina Piszczac oczyszczalnia ścieków w Dąbrowicy Małej, 5. Gmina Hańsk gminna oczyszczalnia ścieków w Dubecznie, 6. Lubelski Zarząd Przejść Granicznych w Chełmie Oddział Zamiejscowy Zamość Zespół w Hrebennem - oczyszczalnia Hrebenne, 7. Gmina Mircze - oczyszczalnia Wiszniów, 8. Gmina Jarczów, 9. Gmina Łaszczów - oczyszczalnia Dobużek (KPOŚK), 10. Gmina Rachanie - oczyszczalnia Michalów Kolonia, 11. Gmina Mircze (KPOŚK). 2 oczyszczalnie przemysłowe: 12. P.P.H.U."KAROL" Ewa Brodawka Zakład Przetwórstwa Mięsnego w Międzyrzecu Podlaskim, 13. SCO-PAK Fabryka Papieru w Orchówku.

22 Zmodernizowano 13 oczyszczalni: 1. Przedsiębiorstwo Usługowo Wytwórcze w Woli Uhruskiej (KPOŚK), 2. Przedsiębiorstwo Usługowo-Produkcyjne w Dubience, 3. Gmina Rejowiec oczyszczalnia w Zawadówce, 4. Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. w Hrubieszowie (KPOŚK), 5. Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych Sp. z o.o. w Tyszowcach (KPOŚK), 6. SÜDZUCKER Polska S.A. Cukrownia Strzyżów w Strzyżowie (KPOŚK), 7. Gmina Kodeń, 8. Gmina Piszczac, 9. Gmina Janów Podlaski (KPOŚK), 10. Gmina Wisznice (KPOŚK), 11. Gmina Konstantynów (KPOŚK), 12. "EKO-BUG" Sp. z o.o., Kobylany oczyszczalnia w Koroszczynie (KPOŚK), 13. Gmina Łomazy.

23 Presja punktowa w zlewni Bugu

24 Modernizacja Oczyszczalni ścieków w Brześciu

25 Najważniejszym osiągnięciem modernizacji oczyszczalni w Brześciu było zlikwidowanie zagrożenia w postaci niebezpiecznych osadów pościekowych. W przypadku powodzi nieodwodnione i nieustabilizowane osady znajdujące się w dolinie zalewowej mogłyby się przedostać do Bugu, który jest jednym ze źródeł wody pitnej dla aglomeracji warszawskiej (Wodociąg Północny w Wieliszewie).

26 Dzięki przeprowadzonym działaniom udało się uzyskać wymaganą redukcję azotu ogólnego i fosforu ogólnego dla ścieków oczyszczonych. Poza tym zaobserwowano poprawę jakości rzeki Bug. Poziom udziału biogenów punkcie pomiarowo-kontrolnym Bug-Krzyczew, spadł w przypadku azotu ogólnego odpowiednio z 17 do 12 %, a w przypadku fosforu ogólnego z 53 do 24 %.

27 Ocena wpływu zanieczyszczeń pochodzących z Ukrainy i Białorusi na ilość ładunku odprowadzanego do Bałtyku W 2012 roku ładunki azotu ogólnego i fosforu ogólnego pochodzących z ukraińskiej części Bugu oraz dopływów białoruskich stanowiły odpowiednio 47% azotu ogólnego i 50% fosforu ogólnego transgranicznych zanieczyszczeń dostarczanych do wód na obszarze polskiej zlewni Bałtyku. Z ukraińskiej części Bugu do wód granicznych z Polską wpłynął ładunek w wysokości: azot (N): 7070,06 t/rok oraz fosfor (P): 481,37 t/rok; Białoruś dostarczyła do zlewni Bugu łącznie N: 2812,57 t/rok i P: 142,43 t/rok (Muchawiec - N: 1935,35 t/rok i P: 96,57 t/rok; Leśna - N: 877,22 t/rok i P: 45, 86 t/rok oraz oczyszczalnia ścieków w Brześciu N: 1495,4 t/rok i P: 218,6 t/rok) Analiza wpływu ładunków transgranicznych biogenów pochodzących z rzek Ukrainy i Białorusi wykazała, że stanowiły one tylko odpowiednio 4,69 % i 4,09 % biogenów odprowadzonych do wód na polskim obszarze zlewni Bałtyku. Wielkość ta ulega w rzeczywistości zmniejszeniu o ok. 30% na skutek biodepozycji.

28 III. Współpraca międzynarodowa

29 1. Podstawa prawna współpracy 1. Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej i Rządem Ukrainy o współpracy w dziedzinie gospodarki wodnej na wodach granicznych sporządzona w Kijowie dnia 10 października 1996 r., która weszła w życie z dniem 6 stycznia 1999 r. 2. Porozumienie między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Białorusi o współpracy w dziedzinie ochrony środowiska, podpisane w Białowieży dnia 12 września 2009 r.

30 2. Zaangażowane instytucje 1. Brzeski Obwodowy Komitet ds. Zasobów Naturalnych i Ochrony Środowiska w Brześciu, 2. Brzeskie Obwodowe Laboratorium Analitycznego Urzędu Państwowego Republikańskie Centrum Analitycznej Kontroli w zakresie ochrony środowiska naturalnego (od 2013 r.), 3. Państwowa Inspekcja Ekologiczna Obwodu Lwowskiego, 4. Państwowa Inspekcja Ekologiczna Obwodu Wołyńskiego

31 3. Zakres współpracy 1. Udział w pracach Polsko-Białoruskiej Podkomisji do spraw Współpracy Przygranicznej, działającej w ramach Polsko-Białoruskiej Międzyrządowej Komisji Koordynacyjnej do spraw Współpracy Transgranicznej; 2. Współpraca z Brzeskim Obwodowym Komitetem ds. Zasobów Naturalnych i Ochrony Środowiska w Brześciu oraz od 2013 roku Brzeskim Obwodowym Laboratorium Analitycznego Urzędu Państwowego; 3. Udział w grupach roboczych OW (ochrona wód) i NZ (nadzwyczajnych zagrożeń) działających w ramach Polsko-Ukraińskiej Komisji ds. Wód Granicznych;

32 4. Udział w projektach międzynarodowych Budowa polsko-białorusko-ukraińskiej polityki wodnej w zlewni Bugu ( Program Sąsiedztwa Polska-Białoruś- Ukraina INTERREG III A/TACIS CBC), Projekt BALTIC COMPASS udział w seminarium poświęconym zagrożeniom jakości wód rz. Bug w związku z przejściem fali powodziowej, Odtworzenie szlaku wodnego E-40 na odcinku Dniepr Wisła, 5. Działania interwencyjne związane ze stanem środowiska w obszarze przygranicznym; 6. Opiniowanie projektów inwestycji mogących mieć wpływ na stan środowiska.

33 5. Efekty współpracy 1. W latach odbyło się 9 posiedzeń Podkomisji ds. Współpracy Przygranicznej; 2. Odbyło się 18 spotkań roboczych WIOŚ z Brzeskim Obwodowym Komitetem ds. Zasobów Naturalnych i Ochrony Środowiska w Brześciu a od 2013 r., w związku ze zmianami organizacyjnymi, również z Brzeskim Obwodowym Laboratorium Analitycznym Państwowego Urzędu Republikańskie Centrum Analitycznej Kontroli w zakresie ochrony środowiska naturalnego ; 3. Odbyło się 1 spotkanie z Państwową Inspekcją Ekologiczną Obwodu Wołyńskiego; 4. Bieżąca wymiana informacji o wynikach badań jakości wód na granicznym odcinku rzeki Bug, a z Białorusią od 2009 r. także głównych dopływów;

34 5. Podpisanie w 2012 r. protokołu technicznego o stanie wód powierzchniowych na odcinku transgranicznym pomiędzy Brzeskim Obwodowym Komitetem ds. Zasobów Naturalnych i Ochrony Środowiska w Brześciu i WIOŚ w Lublinie, który określa: kwestie organizacyjne prowadzenia wspólnego monitoringu rzeki Bug, wymianę informacji o stanie rzeki Bug i jej głównych dopływów, wymianę informacji związanej z nadzwyczajnymi sytuacjami ekologicznymi; W roku 2015 podpisano Aneks do ww. protokołu technicznego w związku ze zmianą punktów pomiarowych i danych teleadresowych po stronie białoruskiej. 6. Bieżąca informacja o przebiegu prac modernizacyjnych miejskiej oczyszczalni ścieków w Brześciu (Republika Białorusi); 7. Aktualizacja danych teleadresowych służb w systemie powiadamiania na wypadek potencjalnego zagrożenia środowiska; 8. Wizja lokalna obiektów wpływających na stan wód - oczyszczalnie w Brześciu w 2012, 2013 r. i 2015 r. oraz we Włodawie w 2014 r.

35 Szczególnym efektem współpracy jest szybkie udzielania informacji i wyjaśnień w przypadkach zaistnienia niekorzystnych zjawisk w środowisku, tj.: zanieczyszczenie wód granicznych (śnięcie ryb) wzrost zanieczyszczenia powietrza uciążliwości zapachowe (odory)

36 Dziękuję za uwagę mgr inż. Leszek Żelazny Lubelski Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Lublinie Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie ul. Obywatelska Lublin tel. 81/ dyrektor@wios.lublin.pl