Proces integracji Turcji z Unią Europejską. Autor: Beata Jurkowska* czwartek, 26 sierpnia :34

Transkrypt

1 Turcja prowadzi prozachodnią politykę zagraniczną praktycznie od początku powstania Republiki w 1923 roku Już wtedy wartości zachodnie były inspiracją dla elit, które tworzyły nowe państwo tureckie Po upadku Imperium to właśnie Europę Zachodnią traktowano jako wzorcowy model dla rozwoju młodej Republiki 2 Kontakty Turcji z Europą sięgają roku 1949, kiedy to stała się ona członkiem Rady Europy, stojącej na straży europejskich wartości oraz zasad Następnie została ona członkiem Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie oraz Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju (EBRD) Dzisiaj Turcja jest pełnoprawnym członkiem wszystkich większych organizacji europejskich, za wyjątkiem Unii Europejskiej 3 Turcja była jednym z pierwszych krajów szukających w 1959r możliwości bliskiej współpracy z rok wcześniej utworzoną Europejską Wspólnotą Gospodarczą Została ona zrealizowana poprzez podpisanie 12 września 1963r miedzy obiema stronami Porozumienia Stowarzyszeniowego, tzw" Porozumienia z Ankary" Weszło ono w życie 1 grudnia 1964 roku i przewidywało możliwość uzyskana przez Turcję pełnego członkostwa w EWG (art28 Porozumienia) poprzez wprowadzenie unii celnej jako instrumentu zacieśnienia współpracy między stronami oraz po wypełnieniu przez Ankarę odpowiednich zobowiązań 4 13 listopada 1970r został podpisany Protokół Dodatkowy do Umowy Stowarzyszeniowej, w którym szczegółowo określono sposób wprowadzenia unii celnej 5 14 kwietnia 1987 r Turcja złożyła oficjalny wniosek o członkostwo we Wspólnocie Europejskiej W odpowiedzi Komisja Europejska, w grudniu 1989 r, przedstawiła swoją opnie (Avis) 6, zaakceptowaną następnie przez Radę Ministrów Przedstawiła w niej szereg problemów o charakterze politycznym i ekonomicznym, stanowiących barierę dla przyjęcia Turcji do Wspólnoty Dotyczyły one min: niskiego PKB per capita, niskiej wydajności pracy, zbyt wysokiego wskaźnika zatrudnienia w rolnictwie 7, wysokiej inflacji oraz bezrobocia, jak również nadmiernego interwencjonalizmu państwowego i niskich standardów opieki społecznej Zarzucono również Turcji, iż nadal łamane są w niej prawa człowieka oraz nierespektowane są tam prawa mniejszości narodowych Konflikt z jednym z państw członkowskich- Grecją, również wywarł niekorzystny wpływ na ocenę tureckiej aplikacji 8 1 / 5

2 W efekcie 5 lutego 1990 r Wspólnota wypowiedziała się negatywnie o możliwości rozpoczęcia negocjacji akcesyjnych z Ankarą Jako powód podano, iż problemy z przyjęciem Jednolitego Aktu Europejskiego oraz tworzenie ram unii gospodarczo-walutowej, uniemożliwiają podjęcie kolejnych rokowań akcesyjnych nowym państwem 9 Kolejnym istotnym etapem w procesie integracji Turcji z Unią Europejską była konferencja zorganizowana w czerwcu 1993r w Kopenhadze Została tam podjęta decyzja o rozszerzeniu Unii Europejskiej o kraje Europy Środkowo - Wschodniej Po drugie, ustalono tzw kryteria kopenhaskie, które określają warunki, jakie państwa stowarzyszone muszą spełnić, aby zostać przyjętym do tej organizacji: - stabilność instytucji demokratycznych; - praworządność; - poszanowanie praw człowieka; - przestrzeganie praw mniejszości narodowych; - funkcjonowanie gospodarki wolnorynkowej; - możliwość sprostania warunkom konkurencji wewnątrz UE; - zdolność do wypełniania obowiązków wynikających z członkostwa; - przyjęcie dorobku prawnego Unii Europejskiej (tzw acquis communautaire) 10 Powyższe kryteria zostały zapisane w sposób ogólny, co pozwala znajdować argumentację dla zastrzeżeń odnośnie wolnego tempa postępów w dostosowywaniu się krajów kandydujących, a przez to opóźniać rozpoczęcie negocjacji z tymi państwami 11 W 1996 r, weszła w życie unia celna pomiędzy Unią Europejską a Turcją Objęła ona produkty przemysłowe i przetworzone produkty rolne oraz przyczyniła się do znacznego przyspieszenia dostosowań prawodawstwa tureckiego do unijnych standardów 12 Kwestia członkostwa Turcji w strukturach europejskich była wielokrotnie rozpatrywana przez Radę Europejską, Radę do Spraw Ogólnych a także przez Radę Stowarzyszeniową Jednakże ciągle zwracano uwagę na to, iż problemy ekonomiczne i polityczne, zwłaszcza jeżeli chodzi o przestrzeganie praw człowieka w Turcji, uniemożliwiają rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych z tym państwem 13 Było to głównym powodem dlaczego w czasie szczytu Rady Europejskiej w Luksemburgu w 1997 r ustalono rozpoczęcie procesu akcesyjnego dla krajów Środkowej i Wschodniej Europy oraz Cypru, nie uwzględniając Turcji 14 2 / 5

3 Momentem przełomowym w relacjach Turcji z Unią Europejską był szczyt w Helsinkach w 1999 r, na którym to stwierdzono iż:" Turcja jest krajem kandydującym do członkostwa w Unii na podstawie takich samych kryteriów, jakie zastosowano wobec innych państw kandydujących" 15 Na zmianę stanowiska Unii wypłynęły następujące czynniki: - władzę w Niemczech przejęła przychylnie nastawiona do kwestii akcesji Turcji do UE koalicja Partii Socjaldemokratycznej i Zielonych; - nastąpiła zamiana w polityce Grecji w stosunku do Ankary; - Turcja otrzymała silne wsparcie dla swoich aspiracji proeuropejskich ze strony Stanów Zjednoczonych 16 Dzięki tej decyzji Turcja znalazła się na drodze do długo wyczekiwanego członkostwa Zainicjowało to szereg przedsięwzięć takich jak: Partnerstwo dla Członkostwa czy roczne raporty Komisji Europejskiej, które mają stymulująco wpływać na przeprowadzanie reform w Turcji 17 Następnym krokiem było opublikowanie przez Komisję Europejską w listopadzie 2000 r Dokumentu Akcesyjnego (Acccesion Partnership Document) Przedstawiono w nim krotko i średnioterminowe cele oraz warunki, jakie Ankara musi spełnić, by znaleźć się wśród państwa członkowskich UE Dotyczyły one min: - rozwiązania kwestii Cypru - wzmocnienia prawnych i konstytucyjnych gwarancji dotyczących swobody wypowiedzi - zaniechania tortur - zlikwidowania kary śmierci - konieczności reform systemu sądowego w celu harmonizacji ze standardami unijnymi 18 W odpowiedzi na ten dokument w marcu 2001r Turcja opublikowała National Program for the Adoption of the Acquis Przedstawiono tam krótko oraz długoterminowe cele, jakie rząd w Ankarze zamierza zrealizować w związku ze staraniami jego kraju o członkostwo w Unii Europejskiej Do najważniejszych z nich można zaliczyć chęć dialogu z Grecją oraz do nawiązania stosunków z Cyprem, a także zobowiązanie Turcji do ratyfikacji przez nią umów międzynarodowych, związanych z kwestią praw człowieka 19 3 / 5

4 Efektem tych działań był dokument przygotowany przez Radę Europy w październiku 2002, w którym stwierdzono, że "Turcja podjęła znaczące kroki by wypełnić polityczne kryteria kopenhaskie, jak również- zgodnie z Raportem Komisji- znacznie zbliżyła się do wypełnienia kryteriów ekonomicznych i przyjęcia prawa wspólnotowego" 20 Dzięki usilnym naciskom ze strony tureckiej postanowiono na "szycie" Rady Europejskiej w grudniu 2002r wyznaczyć w końcu 2004r datę rozpoczęcia negocjacji akcesyjnych, pod warunkiem, iż Ankara spełni wszystkie kryteria kopenhaskie W tym celu zwiększono zakres polityki Partnerstwa dla Członkostwa oraz unii celnej pomiędzy Turcja a UE Ankara otrzymała również zwiększoną pomoc finansową Z drugiej zaś strony od początku 2003r rząd turecki znacząco przyspieszył wprowadzanie reform w kraju, pokazując w ten sposób swoją determinację do wypełnienia wszystkich warunków określonych przez Radę Europejską 21 Ostatecznie grudnia 2004r na "szczycie" Rady Europejskiej w Brukseli podjęto decyzję o rozpoczęciu w październiku 2005r negocjacji akcesyjnych z Turcją Decyzje tę opatrzono jednak dwoma warunkami Pierwszy z nich dotyczył konieczności podpisania przez Turcję protokołu rozszerzającego unię celną zawartą między WE a Ankarą o 10 nowych członkowskich UE w tym Cypr Drugi zaś wejścia w życie sześciu aktów prawnych, w tym kodeku karnego oraz postępowania karnego Oba te warunki zostały wypełnione przez Turcję do lipca 2005 roku 22 Zastrzegła ona jednak, iż rozszerzenie unii celnej na nowych członków UE, w tym Republikę Cypru, nie oznacza uznania tego państwa przez Ankarę 23 * Absolwentka Uniwersytetu Łódzkiego wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego, uzyskała stopień magistra na kierunku Stosunki Międzynarodowe w 2009 roku Zajmuje się problematyką akcesji Turcji do Unii Europejskiej 1 Proces europeizacji oraz modernizacji kraju postępował bardzo szybko po objęciu władzy w państwie przez Atatürka w 1923roku 2 F Stephen Larrabee, Ian O Lesser, Turkish Foreign Policy in an Age of Uncertainty, RAND 2003,s 46 AA Ambroziak, Nowe wyzwania dla Turcji i UE w ramach unii celnej (I), Wspólnoty Europejskie- Biuletyn Informacyjny" 1996, NR1, s 13 3 AA Ambroziak, Nowe wyzwania dla Turcji i UE w ramach unii celnej (I), Wspólnoty Europejskie- Biuletyn Informacyjny" 1996, NR1, s 13 4 Oficjalna strona Delegacji Komisji Europejskiej w Turcji, EU-Turkey, 4 / 5

5 5 J Misiagiewicz, Polityka zagraniczna Turcji po zimnej wojnie, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2009, s Commission opinion on Turkey's request for Accession to the Community, Commission of the European Communities, SEC(89) 2290 final2, Brussels, 20 December Ponad 50% siły roboczej w Turcji była wówczas zatrudniona w rolnictwie 8 Turkey in Europe: More than a promise?, Report of the Independent Commission on Turkey, British Council and the Open Society Insitute, Brussels, 2004, s13 9 A Gwiazda, Członkostwo Turcji w Unii Europejskiej- szanse i zagrożenia, "Wspólnoty Europejskie", nr10 (167), 2005, s 3 10 Conclusions Of The Presidency, European Council In Copenhagen, , s J Misiągiewicz, Polityka zagraniczna Turcji po zimnej wojnie, op cit, s S Konopacki, Droga Turcji do Unii Europejskiej,"Studia Europejskie",1/2005,s51 13 W celu poprawienia swojego wizerunku na arenie międzynarodowej i umożliwienia ratyfikacji unii celnej z Unia Europejską, w lipcu 1995r Turcja wprowadziła 15 poprawek do swojej konstytucji, które znosiły niektóre ograniczenia swobód obywatelskich 14 D Jędrzejczak (red), Nowa dziesiątka Unii Europejskiej, Dialog, Warszawa 2005, s Tamże 16 F Stephen Larrabee, Ian O Lesser, Turkish Foreign Policy, op cit, s Turkey in Europe: More than a promise?, opcit, s14 18 Oficjalna strona Delegacji Komisji Europejskiej w Turcji, Accession Partnership Document, 19 F Stephen Larrabee, Ian O Lesser,Turkish Foreign Policy,opcit,s S Konopacki, Droga Turcji do Unii Europejskiej, opcit,s52 21 Turkey in Europe: More than a promise?, opcit, s14 22 Odpowiednie ustawy weszły w życie z dniem 1 czerwca 2005 r, natomiast protokół rozszerzający unię celną pomiędzy UE a Turcją o nowe państwa członkowskie podpisano 29 lipca 2005 roku 23 A Szymański, Perspektywy negocjacji o członkostwie Turcji w UE, "Biuletyn" nr 64 (309), Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, / 5