Przemysł mięsny mięso czerwone

Transkrypt

1

2

3 Przemysł mięsny mięso czerwone Spis treści 1. Ogólne omówienie branży Ogólna informacja o rynku polskim Ogólna informacja o rynku w Unii Europejskiej Podstawowe przepisy prawne dotyczące przemysłu mięsnego w UE Bezpośrednie skutki Spodziewane efekty rynkowe Podstawy prawne Bibliografia Ważne organizacje Przydatne strony internetowe Ogólne omówienie branży W Polsce przemysł mięsny charakteryzuje się niską koncentracją produkcji. Choć w ostatnich latach liczba podmiotów funkcjonujących na rynku mięsa czerwonego zmniejszyła się, wg danych Inspekcji Weterynaryjnej, z w 1999 r. do w 2001 r., to jednak nadal pozostaje wysoka. O rozdrobnieniu przemysłu mięsnego zadecydowały następujące czynniki: niska koncentracja podaży żywca wieprzowego i wołowego wynikająca z rozdrobnionej struktury agrarnej rolnictwa. W rezultacie ok. 64% gospodarstw prowadzi chów bydła i ok. 50% chów trzody chlewnej (omówiona w części dotyczącej produkcji), wzrost liczby podmiotów w przemyśle mięsnym, w tym zwłaszcza w sferze uboju, charakteryzują cych się niskim stanem technicznym i standardami sanitarnymi. Nastąpił on w okresie transforma cji polskiej gospodarki i spowodował silną redukcję przemysłowego przetwórstwa mięsa czerwone go i ubojów przemysłowych. W I połowie lat 90 tych udział ubojni lokalnych w ubojach zwierząt rzeźnych wynosił 54 58% i w następnych latach obniżył się do 49 52%, 1

4 niski stopień koncentracji podaży bydła i trzody chlewnej oraz rozdrobnienie przemysłu mięsnego decydują o kanałach obrotu zwierzętami rzeźnymi. Rosnącej liczbie podmiotów w przemyśle mięsnym towarzyszył wzrost roli firm pośredniczących w skupie zwierząt. Firmy pośredniczące oraz małe ubojnie i przetwórnie nie były zainteresowane integracją z producentami. Jednak na przestrzeni lat 90 tych ich udział w skupie zwierząt zmniejszył się z ok. 50% do 27 30%, na rzecz większego udziału przedsiębiorstw przemysłu mięsnego. Najlepsze przedsiębiorstwa zaczęły rozwijać kontraktację i kooperację z producentami w celu oddziaływania na jakość żywca i stabilizację dostaw. Proces integracji pionowej został zapoczątkowany przede wszystkim w produkcji żywca wieprzowego. 2. Ogólna informacja o rynku polskim Poziom technologiczny przemysłu mięsnego jest bardzo zróżnicowany. Największy udział w rynku mają firmy średniej wielkości. Zakłady zatrudniające powyżej 50 osób stanowią ok. 10% podmiotów przemysłu mięsnego. Zdolności produkcyjne przemysłu mięsnego wykorzystane są średnio w 50 70%. Przyczyną takiego stanu były głównie prywatne inwestycje w okresie transformacji, a ponadto: funkcjonowanie zakładów o zintegrowanym systemie produkcji ok. 1/3 zakładów prowadzi ubój, rozbiór i przetwórstwo mięsa, niski poziom specjalizacji zakładów mięsnych, gdyż dominują zakłady o podobnym profilu produk cji, a tylko niewielki ich odsetek specjalizuje się w wybranych asortymentach mięsa i jego przetwo rów, brakuje szczególnie specjalizacji w produkcji mięsa kulinarnego, uboje przemysłowe w ciągu ostatnich dwóch lat wzrosły z 890 tys. ton wagi poubojowej w 2001 r. do prawdopodobnie tys. ton w 2003 r., ale nie osiągają poziomu z końca lat 80., kiedy wynosiły ok tys. ton średnio w roku, produkcja przemysłowa przetworów z mięsa czerwonego, w wyniku spadku ich eksportu i spożycia obniżyła się z tys. ton wyrobu gotowego w 1977 r. do 975 tys. ton w 2002 r. Przemysł mięsny mięso czerwone W latach 90. wzrosła liczba średnich i dużych przedsiębiorstw przemysłu mięsnego, z 93 w 1990 r. do 375 w 2001 r. Zatrudnienie w tych przedsiębiorstwach zmniejszyło się od 77 do 66,2 tys. osób. W końcu lat 90 tych proces tworzenia przedsiębiorstw zaczął przebiegać znacznie wolniej. Od 1998 r. do 2002 r. powstało 46 dużych i średnich przedsiębiorstw, a dla porównania w latach powstało 236 przedsiębiorstw. Nakłady inwestycyjne w przemyśle mięsnym obniżyły się z ok. 150 mln USD w latach do 110 mln USD w 2000 r. Znaczący wzrost wydatków na inwestycje nastąpił w latach i wówczas zwiększyły się one ze 130 do 170 mln USD. W ostatnich latach w strukturze nakładów inwestycyjnych ok. 40% stanowiły wydatki głównie ponoszone na dostosowanie budynków oraz infra struktury zakładów mięsnych do standardów weterynaryjnych UE. 2

5 Od II półrocza 2002 r. działania inwestycyjne zakładów mięsnych mogły być współfinansowane z przedak cesyjnego programu SAPARD. O pomoc finansową mogły ubiegać się podmioty zajmujące się ubojem zwierząt, rozbiorem mięsa i jego przetwórstwem, a także grupy producentów prowadzące działalność gospodarczą w zakresie produkcji żywca lub mięsa. Pomocą nie mogły być objęte przedsięwzięcia inwesty cyjne korzystające już z innych form wsparcia np. kredytów preferencyjnych. Wnioski o pomoc składane były w oddziałach regionalnych ARiMR. W ramach programu SAPARD współfinansowanie mogło dotyczyć: inwestycji związanych z modernizacją budynków zakładów mięsnych i budową nowych, zgodnych ze standardami weterynaryjnymi UE, modernizacji lub wymiany linii produkcyjnych, inwestycji obniżających szkodliwość emitowanych ścieków, gazów i pyłów oraz zmniejszających zużycie energii i wody, inwestycji związanych z zagospodarowaniem produktów ubocznych, nakładów na wdrożenie HACCAP. Do połowy 2003 r. inwestycje związane z dostosowaniem zakładów mięsnych do standardów weterynaryj nych UE mogły być dofinansowane do 50% kosztów kwalifikowanych, a w 30% pozostałe kategorie inwestycji. Pomoc finansowa przyznana jednemu zakładowi nie mogła przekroczyć 6 mln PLN. Grupy producentów rolnych i ich związki mogły ubiegać się o pomoc w wysokości tys. zł. Dla wszystkich podmiotów minimalna pomoc finansowa wynosiła 125 tys. zł. Od II półrocza 2003 r. poziom dofinansowania został podniesiony do 50% kosztów kwalifikowanych dla wszystkich kategorii inwestycji. Koszty kwalifikowa ne obejmowały określone rodzaje kosztów przedsięwzięcia podlegające zwrotowi ze środków SAPARD. 3. Ogólna informacja o rynku UE W państwach członkowskich UE liczba gospodarstw prowadzących chów bydła i trzody chlewnej jest dużo mniejsza, a koncentracja stad dużo większa niż w Polsce (szczegółowe informacje w broszurach dotyczą cych produkcji). W rezultacie stopień koncentracji podaży żywca jest wysoki i decyduje o kanałach rynkowych obrotu zwierzętami rzeźnymi. W skupie trzody chlewnej, dzięki rozwiniętej kontraktacji, nastąpiło bezpośrednie powiązanie producentów z rzeźnią. Rynki hurtowe funkcjonują tylko w tych regionach państw członkowskich, w których występuje stosunkowo niska koncentracja produkcji. Rynek wołowiny nie jest tak jednorodny jak rynek wieprzowiny, chociażby z uwagi na zróżnicowanie ras bydła w ramach jednego państwa członkowskiego oraz jego przeznaczenie np. na rzeź lub dalszego tuczu. Dlatego rynki hurtowe w skupie żywca wołowego odgrywają o wiele większą rolę niż w skupie trzody chlewnej. W kanałach rynkowych obrotu zwierzętami rzeźnymi ważną rolę pełnią grupy producentów, które mają pomóc rzeźniom w koncentracji podaży, a producentom zapewnić bezpieczny rynek dzięki gwarancjom zbytu i płatności finansowych. Ogólna informacja o rynku UE 3

6 W UE utrzymują się tendencje do skracania łańcucha marketingowego. Dlatego liczba giełd mięsa jest mniejsza niż giełd hurtowych. Trzy największe giełdy to: Rungis, Hamburg, Smithfild. Te giełdy zaopatrują głównie rzeźników detalicznych oraz prowadzą eksport. W kanałach marketingowych większą rolę odgrywają bezpo średnie powiązania przemysłu mięsnego z supermarketami niż lokalne giełdy mięsa. Ewolucja kanałów marketingowych wymusza na przemyśle mięsnym i producentach żywca rzeźnego dostosowanie do wymagań konsumentów i zdobycie ich zaufania. Służą temu m. in. certyfikaty jakości mięsa, których celem jest również wyrównanie jakości produktów trafiających na rynek. Bezpośrednie kontrakty producentów mięsa z siecią handlu detalicznego oraz otwarcie rynków państw członkowskich wymusza na przemyśle mięsnym dostoso wanie się do jednolitych standardów sanitarnych i warunków weterynaryjnych. 4. Podstawowe przepisy prawne dotyczące przemysłu mięsnego w UE W UE przepisy prawne regulujące działalność zakładów mięsnych mają na celu przede wszystkim ochronę zdrowia publicznego. Aby przemysł mógł działać zgodnie z obowiązującymi przepisami z tego zakresu również gospodarstwa prowadzące chów bydła i trzody chlewnej muszą przestrzegać standar dów sanitarnych, weterynaryjnych, metod chowu i ochrony środowiska (omówione w części dotyczącej obrotów wewnętrznych w UE). Skracanie łańcucha marketingowego i bezpośrednie powiązanie produ centów z przetwórcami mięsa pozwala przemysłowi oddziaływać na gospodarstwa tak, aby dostarczany przez nie żywiec rzeźny był bezpieczny dla konsumenta. Podstawowe przepisy prawne regulujące działalność zakładów mięsnych dotyczą: Przemysł mięsny mięso czerwone ogólnych warunków jakie muszą spełniać zakłady mięsne odnoszą się one do wyma gań technicznych budynków i używanego przez te zakłady sprzętu, jakości wody oraz zabezpiecze nia przed szkodnikami, specjalnych warunków sanitarnych dla rzeźni oprócz wymagań ogólnych, rzeźnie muszą mieć wyraźny rozdział między częściami czystymi (pomieszczenia do obróbki mięsa, komory chłodni cze) i tzw. częściami nieczystymi budynku (pomieszczenia do uboju oraz opróżniania treści pokarmo wych), wystarczające duże komory chłodnicze, oddzielne miejsce do pakowania ubocznych surowców rzeźnych, oddzielne miejsce do gromadzenia głów oraz spełnić szereg innych warunków, specjalnych warunków sanitarnych dla zakładów rozbioru oprócz spełnienia podsta wowych kryteriów, zakłady rozbioru muszą posiadać wystarczająco duże komory chłodnicze i zamrażalnie do przechowywania mięsa, pomieszczenia do rozbioru mięsa i jego odkostnienia oraz pierwotnego pakowania, specjalnych warunków sanitarnych dla chłodni składowych muszą dysponować wystarcza jąco dużymi komorami chłodniczymi i zamrażalniami, w których świeże mięso natychmiast po badaniu poubojowym, musi być schłodzone i następnie utrzymane w stałej temperaturze nie wyższej niż +7 0 C dla 4

7 tusz i mięsa z rozbioru oraz +3 0 C dla ubocznych surowców rzeźnych. Świeże mięso do zamrożenia musi pochodzić bezpośrednio z zatwierdzonej rzeźni lub zatwierdzonego zakładu rozbioru mięsa, wymagań sanitarnych dla małych zakładów mięsnych podstawowym warunkiem jest właściwy stan techniczny budynku, wystarczająco duże pomieszczenie do uboju i pomieszczenie chłodnicze. Zakład może zostać zwolniony z obowiązku posiadania chłodni, jeśli mięso jest natych miast usuwane z rzeźni do zakładów rozbioru lub sklepów mięsnych znajdujących się w bezpośred niej bliskości rzeźni, a transport nie trwa dłużej niż jedną godzinę. Przepisy prawne UE określają również jednakowe dla wszystkich państw członkowskich warunki sanitar ne uboju zwierząt i zasady badania mięsa przeznaczonego do rozbioru oraz jego znakowania. Podsta wowe kryteria, wynikające z tych przepisów, są następujące: badanie przedubojowe zwierzęta muszą zostać poddane badaniu przedubojowemu w czasie krótszym niż 24 godziny po przybyciu do rzeźni i nie dłużej niż 24 godziny przed ubojem. Każde zwierzę poddane ubojowi musi posiadać znak identyfikacyjny, wymagania sanitarne dotyczące uboju zwierząt i rozbioru mięsa tusze świń powyżej 4 tygodnia życia i bydła powyżej 6 miesiąca życia muszą być dostarczone do badania rozdzielone na dwie półtusze wzdłuż kręgosłupa, badanie poubojowe polega na oględzinach ubitego zwierzęcia a w przypadku trzody chlewnej obowiązkowe jest badanie na węgrzycę i włośnię, wymagania sanitarne dla mięsa przeznaczonego do rozbioru podczas rozbioru temperatura w pomieszczeniu, w którym ten rozbiór jest dokonywany, nie może przekroczyć C, a tempera tura wewnętrzna mięsa musi być utrzymana na poziomie +7 0 C, temperatura nerek i wątrób na poziomie +3 0 C lub być niższa, znakowanie mięsa odbywa się za pomocą pieczęci i ma na celu potwierdzenie przydatności mięsa do spożycia przez ludzi. Na pieczęci musi znajdować się nazwa kraju i numer weterynaryjny zakładu mięsnego. Rozmiary pieczęci i umieszczonych na niej liter muszą być jednakowe we wszystkich państwach członkowskich. Tusze ważące powyżej 65 kg powinny być ostemplowane na każdej półtuszy, tusze prosiąt muszą mieć przynajmniej dwie pieczęcie, a tusze innych zwierząt powinny być oznakowane przynajmniej w czterech miejscach. W UE przemysł utylizacyjny również musiał podporządkować swoją działalność ochronie zdrowia publicznego. W związku z występowaniem BSE został wydany zakaz stosowania do produkcji mączek mięsno kostnych produktów ubocznych z uboju przeżuwaczy oraz ich zwłok. Produkty uboczne uboju zostały podzielone na trzy kategorie: odpady niskiego ryzyka (LRM), które nie stanowią zagrożenia dla ludzi i zwierząt. Do tej grupy należą odpady z ryb, produkty uboczne uboju pochodzące od zwierząt rzeźnych uznanych za zdatne do spożycia, Podstawowe przepisy... 5

8 odpady wysokiego ryzyka (HRM), które nie są przeznaczane do żywienia zwierząt, ale po przetwo rzeniu mogą być wykorzystane jako nawóz, materiał opałowy, surowiec do produkcji biogazu. Są to głównie padłe zwierzęta oraz produkty uboczne uboju zwierząt i ryb, u których stwierdzono choroby niebezpieczne dla ludzi, odpady szczególnego ryzyka (SRM), które podlegają wyłącznie spaleniu w wysokich temperatu rach, a ich utylizacją zajmują się wydzielone zakłady. Są to padłe owce i bydło oraz uboczne produkty uboju przeżuwaczy. W maju 2003 r. weszło w życie Rozporządzenie Rady UE nr 1774/2002, które ma spowodować specjalizację zakładów utylizacyjnych w zakresie przerobu tylko jednej z kategorii produktów ubocznych uboju. 5. Bezpośrednie skutki Dostosowanie polskiego przemysłu mięsnego do standardów sanitarnych i weterynaryjnych UE wyma gało przeprowadzenia oceny zakładów i określenia perspektyw ich rozwoju. Ochrona zdrowia publiczne go, która jest nadrzędnym kryterium w funkcjonowaniu przemysłu mięsnego, spowodowała obligato ryjne wprowadzenie systemów zabezpieczających. Przemysł utylizacyjny, współpracujący z przemy słem mięsnym, wymagał również podjęcia działań dostosowawczych, zwłaszcza w zakresie zagospoda rowania SRM. Ustawa o Jakości Artykułów Rolno Spożywczych określiła zasady znakowania towarów oraz zakres kompetencji organów administracji rządowej w zakresie rejestracji artykułów rolno spo żywczych ubiegających się o znak jakości a także kontroli jakości handlowej. Przemysł mięsny mięso czerwone Dostosowanie zakładów mięsnych do wymagań sanitarnych i weterynaryjnych UE odbywa się na zasadach dobrowolności. Każdy zakład określił plany i terminy dostosowań. Na tej podstawie zakłady mięsne zostały podzielone na następujące kategorie, a ich liczba wg stanu z 31 stycznia 2004 r. była następująca: kategoria A spełniające wymagania UE. Zakwalifikowało się do niej 68 zakładów mięsnych, 12 zakładów przetwórstwa jelit, 15 zakładów przetwórstwa dziczyzny i 16 chłodni, tj. w sumie 111 zakładów z sektora mięsa czerwonego. kategoria B1 które przygotowały indywidualne harmonogramy działań naprawczych, reali zują je i powinny spełniać wymogi UE do dnia akcesji (1326 zakładów o małej skali produkcji oraz zakłady przemysłowe) 1. kategoria B2 zakłady, które nie zdążą zakończyć prac dostosowawczych do wymagań UE i wystąpiły o okres przejściowy do końca 2007 r. W sektorze mięsa czerwonego takich zakładów było 237. Zakłady te będą zobowiązane do przestrzegania następujących wymagań: mięso świeże, mięso przetworzone, wyroby mięsne nie poddane obróbce termicznej lub produk ty wykorzystujące tego rodzaju mięso w charakterze składnika pochodzącego z tych zakładów 1. W II półroczu 2003 r. 112 przemysłowych zakładów mięsa czerwonego uzyskało okres przejściowy, wynoszący 6 12 miesięcy, na dostosowanie do standardów UE. Z kategorii B wyłączono 271 działów mięsnych super i hipermarketów i 14 punktów skupu dziczyzny. 6

9 może być umieszczone jedynie na rynku krajowym (ewentualnie na eksport do krajów trzecich), mięso pochodzące z zakładów prowadzących ubój, rozbiór i przetwórstwo (tzw. zakłady zintegrowane) może być zbywane jedynie na rynku krajowym w handlu detalicznym lub wykorzystywane w tym samym lub innym zakładzie, należącym do kategorii B2, tłuszcz zwierzęcy pochodzący z rzeźni funkcjonujących w okresie przejściowym może być wykorzystany również w rzeźni zaliczonej do kategorii B2. kategoria C zakładów, w tym 1155 o małej skali produkcji, które nie podjęły prac nad dostosowaniem do standardów UE. Wiele z tych zakładów ma szanse produkować na polski rynek w ramach sprzedaży bezpośredniej. Obecnie prace nad nowym projektem rozporządzenia w sprawie sprzedaży bezpośredniej zostały zakończone i znajduje się on w fazie uzgodnień. Wstrzy manie przez Inspekcję Weterynaryjną działalności produkcyjnej w zakładach mięsnych będzie dotyczyło wyłącznie zakładów, które naruszają przepisy polskiego prawa. Wstrzymanie działal ności produkcyjnej nie jest jednoznaczne z zamknięciem zakładu. W wielu przypadkach nastąpi wstrzymanie działalności ubojowej (np. zaliczonej do kategorii C) i utrzymanie działalności zwią zanej z przetwórstwem mięsa (np. zaliczonej do kat. B1). Dostosowanie przemysłu utylizacyjnego do wymagań UE Polska dostosowała prawodawstwo w zakresie przyjęcia obowiązującej w UE listy Materiałów Szczególnego Ryzyka. Mączki mięsno kostne i tłuszcze podlegają spaleniu w wysokiej temperaturze, a zakłady utylizacyjne przetwarza jące SRM wydzielone zostały jako osobne jednostki przemysłu utylizacyjnego. Ochrona zdrowia publicznego w celu osiągnięcia zgodności z wymaganiami UE zakłady mięsne stosują systemy zabezpieczające. Niektóre z nich są obowiązkowe a niektóre dobrowolne. W Polsce obligatoryjne jest stosowanie przez wszystkie zakłady mięsne GHP i GMP. GHP Dobra Praktyka Higieniczna Jest to zbiór procedur sanitarnych, który obejmuje: higienę cyklu produkcji i higienę personelu, procedury przepływu surowca, opakowań, wyrobów gotowych, procedury zabezpieczające zakład przed szkodnikami, procedury nadzoru nad jakością wody, atesty. GMP Dobra Praktyka Produkcyjna W jej skład wchodzą: procedury przyjęcia surowców, oznakowanie i identyfikacja produktów, instrukcje technologiczne, zakładowe dokumenty normalizacyjne, wyniki badań potwierdzające jakość wyrobu. Bezpośrednie skutki 7

10 HACCAP Analiza Zagrożeń i Krytyczny Punkt Kontrolny. Jego celem jest bezpieczeństwo na wszystkich etapach łańcucha żywnościowego. W Polsce, w odróżnie niu do UE, obowiązek stosowania HACCAP, mają tylko duże zakłady mięsne. Aktualnie system ten funkcjonuje przede wszystkim w zakładach posiadających uprawnienia UE. Firmy małe i średnie będą obligatoryjnie objęte obowiązkiem posiadania HACCAP w dalszej kolejności. Wynika to z wysokich kosztów ponoszonych przez zakłady mięsne na wdrożenie tego systemu. Normy ISO W Polsce i w UE normy te nie są obligatoryjne. Firmy przyjmują ten system norm w celu zdobycia zaufania i wiarygodność na rynku krajowym i w handlu światowym. Normy z rodziny ISO dotyczą systemu zarządzania jakością. W Polsce zakłady mięsne wdrażają dwie z nich: ISO 9000 podstawy zarządzania jakością, łącznie z terminologią z tego zakresu, ISO 9004 doskonalenie funkcjonowania firmy. 6. Spodziewane efekty rynkowe W przemyśle mięsnym trwający proces jego dostosowania do standardów sanitarnych i weterynaryjnych UE pozwala na określenie tendencji w rozwoju tego sektora w najbliższych latach. Główne kierunki zmian w tym sektorze będą następujące: Przemysł mięsny mięso czerwone nastąpi przyspieszenie procesu koncentracji przemysłu mięsnego i przebudowy jego struktury podmio towej. Proces ten spowoduje zmniejszenie liczby zakładów przemysłu mięsnego, w tym przede wszystkim ubojni. Nastąpi dalszy wzrost ubojów w rzeźniach przemysłowych oraz ich spadek w ubojniach lokalnych i zakładach objętych okresem przejściowym. W przetwórstwie mięsa proces koncentracji będzie przebie gał wolniej niż w rzeźniach, głównie z powodu ich lepszego stanu technicznego, kontynuowany będzie proces integracji zakładów mięsnych z producentami trzody chlewnej i bydła, w wyniku którego dojdzie do specjalizacji gospodarstw i ich stopniowej restrukturyzacji, a w efekcie do większej koncentracji podaży żywca rzeźnego, zmieniać się będą kanały dystrybucji zwierząt i mięsa w kierunku rozwoju bezpośrednich powiązań zakładów mięsnych z producentami rolnymi i z handlem detalicznym. Uczestnictwo w skróconych kanałach marketingowych przypadnie zakładom mięsnym spełniającym standardy UE, mogącym konkurować na otwartych rynkach zbytu państw członkowskich. W kanałach obrotu rynkowego zmniejszy się udział zakładów lokalnych, produkujących wyłącznie na potrzeby rynku krajowego, a będą to głównie zakłady objęte okresem przejściowym i zakłady prowadzące sprzedaż bezpośred nią. 8

11 W najbliższych latach proces koncentracji przemysłu mięsnego będzie zależał od realizacji programów restrukturyzacji zakładów naprawczych, w tym programów inwestycyjnych. O liczbie zakładów funkcjo nujących w przemyśle mięsnym zadecyduje przede wszystkim stopień dostosowania do standardów UE podmiotów zaliczanych do kategorii B1, tj. tych, które mają spełnić wszystkie kryteria do integracji z UE. Korzyści z integracji będą mogły odnieść zakłady mięsne spełniające wymagania UE i posiadające HACCAP. W początkowym etapie tylko ta część sektora zostanie włączona we wzajemną wymianę handlową. Możliwość ubiegania się o środki na interwencję w formie dopłat do magazynowania i subsydiów eksportowych będzie również zależała od stanu dostosowania przemysłu mięsnego. W tych programach mogą uczestniczyć ubojnie i chłodnie spełniające standardy UE. 7. Podstawy prawne 1. Rozporządzenie Rady 64/433/EEC o warunkach sanitarnych przy produkcji i wprowadzeniu na rynek mięsa świeżego. 2. Dyrektywa Rady UE 93/43 w sprawie higieny środków spożywczych. 3. Dyrektywa Rady 92/95 EEC o ogólnym bezpieczeństwie produktu. 4. Dyrektywa Rady 90/667 EEC ustanawiająca zasady usuwania i przetwarzania odpadów zwierzęcych. 5. Dyrektywa Rady 1774/2002 w sprawie produktów ubocznych. 6. Dyrektywa Rady 77/99 EWG ustanawiająca warunki sanitarne, obowiązujące w handlu produkta mi mięsnymi na obszarze Wspólnoty. 7. Dyrektywa Rady 80/778 EWG w sprawie jakości wody pitnej. 8. Ustawa z 11 maja 2002 r. w sprawie warunków zdrowotnych żywności i żywienia. 9. Polska Norma PN EN ISO Polska Norma PN EN ISO Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy przetwórstwie mięsa i składowaniu przetworów mięsnych. Podstawy prawne 9

12 8. Bibliografia 1. Urban R.: Przetwórstwo mięsa. W: Raportach Rynek Mięsa IERiGŻ, ARR, MRiRW. 2. Urban R.: Wartość dodana i marże w przetwórstwie głównych produktów rolnych. Warszawa IERiGŻ 2002 r., 81 s. Projekt badawczy Konkurencyjność polskiego sektora żywnościowego. 3. Urban R.: Polski przemysł spożywczy. Polska Federacja Producentów Żywności. IERiGŻ. Warszawa 2002 r. 4. Urban R: Stan i perspektywy przetwórstwa mięsa i drobiu. IERiGŻ 1997 r. 5. Urban R., Rycombel D.: Tendencje rozwojowe otoczenia rynkowego przemysłu mięsnego. IERiGŻ 2002 r. 6. Rycombel D.: Zmiany na rynku wołowiny w Unii Europejskiej. Przemysł Spożywczy 2/ Zięba S.: Miejsce i rola przemysłu mięsnego teraz i po integracji z UE, w zbiorze referatów publikowanych z okazji Międzynarodowych Targów Żywności, EXPO XXI, organizowanej przez Polski Związek Producentów i Eksporterów Mięsa. 8. Urban R., Pisula A., Giembicki S.: Główne problemy przygotowania wniosków w ramach programu SAPARD. Gospodarka Mięsna nr 2/2003 r. 9. Hirsh D.: Znak jakości dla mięsa wołowego. Przemysł Spożywczy nr 10/1999 r. 10. Morkis G.: Wpływ rozwoju systemów zarządzania jakością na przedsiębiorstwa przemysłu spożyw czego. IERiGŻ (maszynopis). 11. Sytuacja polskich zakładów przetwórstwa rolno spożywczego. Przemysł Spożywczy 3/2004 r. 9. Ważne organizacje 1. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Departament Produkcji Zwierzęcej i Weterynarii Warszawa, ul. Wspólna 30 tel. (022) , Przemysł mięsny mięso czerwone 2. Główny Inspektorat Weterynarii Warszawa, ul. Wspólna 30 tel. (022) , fax. (0 22) , e mail: p.kolodziej@wetgiw.gov.pl 3. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Departament Wsparcia SAPARD i Funduszy strukturalnych Warszawa, ul. Jana Pawła II 70 tel. (022) Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno Spożywczych Warszawa, ul. Wspólna 30 tel. (022)

13 5. Centrum Informacji i Dokumentacji Integracji Europejskiej, Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa, Warszawa, ul. Wspólna 30 tel. (022) , , Przydatne strony internetowe Polska Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Agencja Rynku Rolnego Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno Spożywczych s.gov.pl Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Główny Inspektorat Weterynarii Główny Urząd Statystyczny Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa Fundacja Fundusz Współpracy, Program Agro Info info.org.pl Unia Europejska Główny serwer UE Wyszukiwarka aktów prawnych Komisji Europejskiej lex/en/index.html Przydatne strony internetowe 11

14 Niniejsza broszura została opracowana na potrzeby internetowego serwisu info.org.pl. Serwis zawiera obecnie opracowania: Produkcja roślinna rośliny oleiste Ewa Rosiak zboża Michał Kisiel ziemniaki Wiesław Dzwonkowski owoce i warzywa Bożena Nosecka buraki cukrowe Łucja Chudoba Produkcja zwierzęca wołowina i cielęcina Danuta Rycombel, mleko Jadwiga Seremak Bulge wieprzowina Jan Małkowski, Danuta Zawadzka drób Grzegorz Dybowski jaja Mira Kobuszyńska Przemysł rolno spożywczy mięsny Danuta Rycombel drobiarski Grzegorz Dybowski tłuszczowy rośliny oleiste Ewa Rosiak owocowo warzywny Bożena Nosecka cukrowniczy Łucja Chudoba skrobi Wiesław Dzwonkowski przetwórstwo zbóż Michał Kisiel przetwórstwo jaj Mira Kobuszyńska Przemysł mięsny mięso czerwone Handel artykułami spożywczymi produktami pochodnymi Ewa Rosiak roślin oleistych zbożem Michał Kisiel owocami i warzywami Bożena Nosecka (świeżymi i przetworzonymi) cukrem Łucja Chudoba skrobią Wiesław Dzwonkowski mlekiem i produktami Jadwiga Seremak Bulge mlecznymi wołowiną i cieleciną Danuta Rycombel wieprzowiną Jan Małkowski, Danuta Zawadzka drobiem Grzegorz Dybowski jajami Mira Kobuszyńska Warunki gospodarowania dopłaty obszarowe Sylwia Radzyńska wsparcie wybranych Sylwia Radzyńska obszarów i grup Opracowania dotyczące produkcji i przetwórstwa ukazują się również drukiem 12

15

16