SYMBOLE I OZNACZENIA STOSOWANE W OCHRONIE PRZECIWPOŻAROWEJ

Transkrypt

1 Wisła, dnia kwietnia 2010r. kpt. mgr inż. Marcin Wyrzykowski SITP O/Katowice SYMBOLE I OZNACZENIA STOSOWANE W OCHRONIE PRZECIWPOŻAROWEJ 1. Wstęp. Chcąc omówić tematykę związaną z symbolami i oznaczeniami stosowanymi w ochronie przeciwpożarowej należy zacząć od przywołania definicji samego symbolu i oznaczenia, które to w przedmiocie zagadnienia stosowane są wymiennie. W słowniku wyrazów obcych możemy znaleźć następującą definicję symbolu: Symbol znak, przedmiot, pojęcie zastępujące inne pojęcia lub przedmioty, mające poza znaczeniem dosłownym inne, ukryte, odczytywane za pomocą doraźnej umowy (s. matematyczny, chemiczny) lub na zasadzie nie w pełni określonej analogii (s. artystyczny, którego istotą jest wieloznaczność) 1. Symbole lub oznaczenia stosowane w ochronie przeciwpożarowej mają zatem za zadanie w sposób wyrazisty, krótszy, a przede wszystkim możliwie najbardziej czytelny scharakteryzować właściwości materiałów i wyrobów budowlanych, a także urządzeń przeciwpożarowych takich jak klapy i kurtyny dymowe oraz wentylatory oddymiające, tak aby projektanci, rzeczoznawcy oraz inne osoby uczestniczące w procesie powstawania oraz eksploatacji obiektu budowlanego mogli bez problemu je odczytywać i właściwie interpretować. Nasuwa się tu pytanie Czy tak to wygląda w praktyce? Czy symbole te są rzeczywiście czytelne i zrozumiałe dla wszystkich z wyżej wymienionych grup zawodowych?. W dalszej części mojego referatu postaram się przedstawić znaczenie i zastosowanie poszczególnych symboli stosowanych w ochronie przeciwpożarowej. Pierwszy raz nowe symbole i oznaczenia przedstawione w niniejszym referacie pojawiły się w ochronie przeciwpożarowej wraz z wejściem w maju 2003 Polskiej Normy, będącej odpowiednikiem Normy Europejskiej PN-EN dotyczącej metod badania 1 Słownik wyrazów obcych PWN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1980r. 1

2 palności cienkich przewodów i kabli bez ochrony specjalnej stosowanych w obwodach zabezpieczających. Norma ta wprowadziła zupełnie nowe oznaczenie (PH), które to nie miało polskiego odpowiednika oraz nie znajdowało się w przepisach technicznobudowlanych obowiązujących w naszym kraju. Do tego czasu w warunkach technicznych obowiązujących od października 2002 roku posługiwano się opisową klasyfikacją mówiącą o konieczności zachowania przez przewody i kable ciągłości dostaw energii elektrycznej w warunkach pożaru przez wymagany czas działania urządzenia przeciwpożarowego wyrażony w minutach (30 bądź 90 minut). Wspominana norma z 2003r., obowiązująca do dziś, mówi natomiast o zachowaniu zdolności do rzeczywistego przewodzenia prądu lub przenoszenia sygnału od jego źródła do instalacji bezpiecznej, w warunkach pożaru przedstawionej w sposób umowny w klasyfikacji za pomocą symbolu PH uzupełnionego o czas klasyfikacji wyrażony w minutach (15, 30, 60 i 90). W 2004r. Instytut Techniki Budowlanej wydał poradnik nr 401/2004 dotyczący przyporządkowania określeniom występującym w przepisach techniczno-budowlanych klas reakcji na ogień według PN-EN, który to w sposób precyzyjny wyjaśnił oznaczenia stosowane do określenia w/w klas wyrobów oraz materiałów budowlanych. Podstawowym celem tego poradnika była pomoc w likwidacji barier w wymianie handlowej między krajami Unii Europejskiej, tak aby wyroby i materiały budowlane wyprodukowane i przebadane w innych krajach europejskich należących do unii z powodzeniem mogły być stosowane we wszystkich krajach członkowskich. Przynależność wyrobu i materiału budowlanego do danej klasy potwierdzona stosownymi badaniami powoduje, iż oznaczony jest on w dokumencie odniesienia jednym z siedmiu podstawowych symboli (A1, A2, B, C, D, E i F). Wielu z producentów biernych systemów zabezpieczeń przeciwpożarowych w Polsce zaczęło posługiwać się tą klasyfikacją stosując wspominane już wcześniej symbole. W pierwszym momencie mogły one stanowić dla odbiorcy nie lada wyzwanie, gdyż ten przyzwyczajony był raczej do spotykanej powszechnie formy opisowej dotyczącej właściwości zastosowanego materiału bądź wyrobu. Pojawienie się w 2007 i 2008 roku norm z serii PN-EN i PN-EN wprowadziło więcej symboli i oznaczeń, które nie zostały przywołane w naszych przepisach techniczno-budowlanych, a które to w sposób precyzyjny definiowały właściwości wyrobów i materiałów budowlanych, stanowiąc swoistą konsekwencję dalszego wypełniania zobowiązań Polski jako członka Unii Europejskiej. Jednak w dalszym ciągu ich nieznajomość nie powodowała niemożności poruszania się w przepisach techniczno-budowlanych, gdyż oznaczenia te w nich nie występowały lub były już wcześniej zastosowane w najprostszej formie, jak np. oznaczenie R E I. Z uwagi na powyższe w mojej ocenie na etapie wyboru 2

3 materiałów bądź wyrobów, z których to miał zostać wybudowany obiekt, nie przywiązywano większej wagi do szczegółowego znaczenia wspomnianej już klasyfikacji wyrażonej poprzez przyporządkowanie odpowiedniego symbolu. Nadal posługiwano się pojęciami występującymi w polskich przepisach techniczno-budowlanych, zwracając uwagę, aby w dokumentach przedstawianych podczas odbiorów dokonywanych przez Państwową Straż Pożarną bądź Nadzór Budowlany znalazły się opisy powszechnie znane takie jak trudno zapalny, niezapalny, nierozprzestrzeniający ognia itp. Wraz z pojawieniem się nowelizacji rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 marca 2009r., które to zmieniło dotychczasowe rozporządzenie w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, symbole i oznaczenia zostały wprowadzone do jego treści w odniesieniu do takich zagadnień jak odporność ogniowa elementów budynku oraz klasyfikacja wyrobów budowlanych. Od dnia 8 lipca 2009 roku, kiedy to przywołane rozporządzenie zaczęło obowiązywać, projektanci, rzeczoznawcy, inspektorzy nadzoru, kierownicy budów, a także funkcjonariusze komend powiatowych i miejskich Państwowej Straży Pożarnej realizujący czynności kontrolno-rozpoznawcze oraz pracownicy Nadzoru Budowlanego zostali zobligowani do znajomości tych symboli. Powodem ich wprowadzenia było przyjęcie zbioru Polskich Norm, o których wspomniano powyżej, będących odpowiednikami norm europejskich EN, opracowanych przez Europejski Komitet Normalizacyjny (CEN) i Międzynarodową Organizację Normalizacyjną (ISO). Niestety rozszyfrowanie wszystkich symboli i oznaczeń w treści znowelizowanego rozporządzenia Ministra Infrastruktury nie jest proste. W jego treści nie znajdziemy bowiem odpowiedzi na pytanie co kryje się pod symbolem każdego z nich, przez co w celu korzystania z postanowień w nim zawartych konieczne jest posiłkowanie się zbiorem norm przywołanych w poszczególnych paragrafach dotyczących szeroko rozumianego bezpieczeństwa pożarowego. Referat składa się z pięciu rozdziałów, w których to w sposób chronologiczny, opierając się na paragrafach zamieszczonych w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002r. Nr 75, poz. 690 z późniejszymi zmianami), przedstawiono i omówiono wszystkie symbole z jakimi możemy spotkać się w ochronie przeciwpożarowej. W zakończeniu zaprezentowano wnioski będące podsumowaniem całości zebranego materiału. Zgromadzony w referacie materiał powinien rozwiać ewentualne wątpliwości związane z interpretacją poszczególnych symboli. 3

4 2. Symbole w euroklasach. Do czasu nowelizacji wspomnianego już rozporządzenia Ministra Infrastruktury w warunkach technicznych stosowano opisową klasyfikację cech palności dotyczącą materiałów i wyrobów budowlanych, tj.: łatwo zapalny, trudno zapalny, niezapalny, niepalny, niekapiący, samogasnący, intensywnie dymiący. Klasyfikacja ta nie oddawała jednak w sposób szczegółowy wszystkich właściwości danego materiału. Dlatego też Polska wypełniając zobowiązania jako członek Unii Europejskiej wprowadziła własne normy dotyczące europejskiej klasyfikacji ogniowej, które to w konsekwencji zostały wprowadzone w 2009r. do rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, w załączniku nr 3. W ten sposób eurokody zostały wprowadzone do obligatoryjnego stosowania, a ich symbole zostały szczegółowo przedstawione we wspomnianym już załączniku w zestawieniu tabelarycznym. W tym miejscu warto wspomnieć, iż w latach wcześniejszych chcąc rozszyfrować skomplikowane symbole dotyczące europejskiej klasyfikacji ogniowej należało posiłkować się instrukcją wydaną przez Instytut Techniki Budowlanej w roku 2004., która to miała obowiązywać do czasu wydania norm polskich opartych na klasyfikacji europejskiej i wycofania norm sprzecznych, a także modyfikacji przepisów krajowych. Jako najważniejsze należy podać, iż przy sporządzeniu w/w instrukcji przyjęto zasadę, że wprowadzenie euroklas nie powinno wpłynąć na obostrzenie lub złagodzenie wymagań bądź też na zmianę zakresu stosowania już sklasyfikowanych wyrobów. Instrukcja ta nie dawała jednak pełnej gwarancji, że w pojedynczych przypadkach ta ogólna zasada znajdzie zastosowanie. Z uwagi na coraz większą ilość pojawiających się na rynku Unii Europejskiej materiałów i wyrobów budowlanych należy odpowiedzieć sobie na pytanie, które z nich możemy stosować, aby budynek wykonany przy ich pomocy spełniał wszystkie kryteria bezpieczeństwa pożarowego. Wraz z rozwojem cywilizacyjnym coraz częściej w nowo wznoszonych budynkach stosowane są wszelkiego rodzaju sztuczne tworzywa, które w środowisku pożaru nie zawsze gwarantują optymalny poziom zaplanowanej i wymaganej ochrony przeciwpożarowej. Dlatego na etapie wyboru materiałów i wyrobów budowlanych, które mają zostać użyte należy mieć świadomość, iż dobór tylko tych o odpowiednich parametrach pozwoli nam zrealizować inwestycję bezpieczną dla ludzi. Pomocna w tym zakresie niewątpliwie będzie umiejętność odczytywania znaczenia symboli euroklas, pod którymi to kryją się właściwości danego materiału bądź wyrobu. W tym względzie będzie można posiłkować się i korzystać z informacji podanych w załącznikach do rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r. w sprawie warunków technicznych jakim 4

5 powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. W dalszej części referatu zostaną one krótko scharakteryzowane w celu ich systematyzacji Klasy podstawowe określenia dotyczące palności. Na podstawie przeprowadzonej oceny dany materiał lub wyrób budowlany zostaje zaklasyfikowany do jednej z podanych siedmiu euroklas, oznaczonych następującymi symbolami: A1, A2, B, C, D, E i F. Klasy te stanowią podstawową charakterystykę wskazującą w jaki sposób materiał bądź wyrób przyczynia się do rozwoju pożaru (czyli ile energii oddaje do ognia). Symbole s1, s2 i s3 występują jako dodatkowe oznaczenia towarzyszące klasie podstawowej. Symbol s oznacza wielkość w zakresie emisji dymu w warunkach pożaru i występuje on w trzech klasach: s1 = SMOGRA 30m 2 /s 2 i TSP 600s 50m 2 ; s2 = SMOGRA 180m 2 /s 2 i TSP 600s 200m 2 ; s3 = nie s1 lub s2; gdzie: SMOGRA (Smoke Growth Rate) maksymalna wartość ilorazu szybkości wydzielania dymu z próbki materiału i czasu, przy którym ta wielkość była wyznaczona; TSP całkowita ilość wytworzonego dymu w czasie 600 sekund. Dodatkowe oznaczenie d0, d1 i d2 używane jest wraz z jedną klasą podstawową, podaną powyżej. Symbol ten wskazuje na możliwość tworzenia się płonących kropli i cząsteczek w warunkach pożaru i występuje on również w trzech klasach: d0 = nie występują spadające krople/cząstki w badaniu wg EN w czasie 600s, d1 = nie występują spadające krople/ cząstki trwające dłużej niż 10s w badaniu w PN EN w czasie 600s, d2 = nie d0 lub d1. 5

6 Symbole poszczególnych euroklas przedstawione i uporządkowane zostały w tabeli nr 1 załącznika 3 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Stosowanym w w/w rozporządzeniu określeniom: niepalny, niezapalny, trudno zapalny, łatwo zapalny, niekapiący, samogasnący, intensywnie dymiący (z wyłączeniem posadzek - w tym wykładzin podłogowych) odpowiadają klasy reakcji na ogień, zgodnie z Polską Normą PN-EN :2008 "Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków - Część 1: Klasyfikacja na podstawie badań reakcji na ogień", podane w kolumnie 2 tabeli całość została przedstawiona poniżej: Tabela nr 1. Przyporządkowanie klas wyrobów budowlanych w zakresie reakcji na ogień według PN-EN określeniom dotyczącym stopnia palności wyrobów budowlanych z wyłączeniem posadzek. Określenia dotyczące palności stosowane w rozporządzeniu Niepalne Klasy reakcji na ogień zgodnie z PN-EN :2008 A1; A2-sl,d0; A2-s2,d0; A2-s3,d0; A2-sl,dl; A2-s2,dl; A2-s3,dl; A2-sl,d2; A2-s2,d2; A2-s3,d2; niezapalne B-sl,d0; B-s2,d0; B-s3, d0; Palne trudno zapalne łatwo zapalne B-sl,dl; B-s2,dl; B-s3,dl; B-sl,d2; B-s2, d2; B-s3, d2; C-sl,d0; C-s2,d0; C-s3,d0; C-sł,dl; C-s2,dl; C-s3,dl; C-sl,d2; C-s2,d2; C-s3,d2; D-sl,d0; D-sl,dl; D-sl,d2; D-s2,d0; D-s3,d0; D-s2,dl; D-s3,dl; D-s2,d2; D-s3,d2; E-d2; E; Niekapiące F A1; A2-sl,d0; A2-s2,d0; A2-s3,d0; 6

7 B-sl,d0; B-s2,d0; B-s3,d0; C-sl,d0; C-s2,d0; C-s3,d0; Samogasnące D-sl,d0; D-s2,d0; D-s3,d0; co najmniej E A2-s3,d0; A2-s3,dl; A2-s3,d2; B-s3,d0; B-s3,dl; B-s3,d2; Intensywnie dymiące C-s3,d0; C-s3,dl; C-s3,d2; D-s3,d0; D-s3,dl; D-s3,d2; E-d2; E; F Źródło: Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002r. Nr 75 poz. 690 z późniejszymi zmianami) Symbole A1 L, A2 L i A3 L dotyczące klas podstawowych przewodów i izolacji cieplnej przewodów instalacyjnych stosowanych wewnątrz budynku w zakresie reakcji na ogień według PN-EN Symbole A1 L, A2 L i A3 L odnoszą się do klas w zakresie reakcji na ogień przewodów i izolacji cieplnej przewodów instalacyjnych stosowanych wewnątrz budynku w zakresie reakcji na ogień. Klasy te występują również z klasami dodatkowymi oznaczonymi symbolami s i d. Nierozprzestrzeniającym ognia przewodom wentylacyjnym, wodociągowym, kanalizacyjnym i grzewczym oraz ich izolacjom cieplnym odpowiadają: przewody i izolacje wykonane z wyrobów klasy reakcji na ogień: A1 L ; A2 L -s1,d0; A2 L - s2,d0; A2 L -s3,d0; B L -s1,d0; B L -s2,d0 oraz B L -s3,d0; przewody i izolacje stanowiące wyrób o klasie reakcji na ogień wg PN-EN :2008: A1 L ; A2 L -s1,d0; A2 L -s2,d0; A2 L -s3,d0; B L -s1,d0; B L -s2,d0 oraz B L -s3,d0, przy czym warstwa izolacyjna elementów warstwowych powinna mieć klasę reakcji na ogień co najmniej E. 7

8 2.3. Symbole B ROOF (t1) i B ROOF rozprzestrzenianie ognia przez przekrycia dachowe. Nierozprzestrzeniającym ognia przekryciom dachów odpowiadają przekrycia: klasy B ROOF (t1) badane zgodnie z Polską Normą PN-ENV 1187:2004 "Metody badań oddziaływania ognia zewnętrznego na dachy"; badanie 1; klasy B ROOF, uznane za spełniające wymagania w zakresie odporności wyrobów na działanie ognia zewnętrznego, bez potrzeby przeprowadzenia badań, których wykazy zawarte są w decyzjach Komisji Europejskiej publikowanych w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Warunki i kryteria techniczne dla przekryć klasy B ROOF (t1), o których mowa powyżej, przedstawia następująca tabela. Tabela nr 2. Warunki i kryteria techniczne dla przekryć klasy B ROOF (t1). Grupy kryteriów Grupa a powierzchniowe rozprzestrzenianie ognia Grupa b penetracja ognia do wewnątrz budynku Warunki i kryteria dla klasy B ROOF (tl) (konieczne spełnienie wszystkich wymienionych poniżej) zasięg zniszczenia (na zewnątrz i wewnątrz dachu) w górę dachu < 0,70 m zasięg zniszczenia (na zewnątrz i wewnątrz dachu) w dół dachu < 0,60 m maksymalny zasięg zniszczenia na skutek spalania (na zewnątrz i wewnątrz dachu) < 0,80 m brak palących się materiałów (kropli lub odpadów stałych) spadających od strony eksponowanej boczny zasięg ognia nie osiąga krawędzi mierzonej strefy (pasa) maksymalny zasięg (promień) zniszczenia na dachach płaskich (na zewnątrz i wewnątrz dachu) < 0,20 m brak palących się lub żarzących się cząstek penetrujących konstrukcję dachu brak pojedynczych otworów przelotowych o powierzchni > 25 mm 2 suma powierzchni wszystkich otworów przelotowych < 4500 mm 2 brak wewnętrznego spalania w postaci żarzenia Źródło: Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002r. Nr 75 poz. 690 z późniejszymi zmianami). Przekrycia dachów spełniające kryteria grupy b i niespełniające jednego lub więcej kryteriów grupy a klasyfikuje się jako słabo rozprzestrzeniające ogień. Przekrycia dachów klasy F ROOF (t1) klasyfikuje się jako przekrycia silnie rozprzestrzeniające ogień. 8

9 2.4. Symbole A1 fl, A2 fl, B fl, C fl, D fl, E fl, E fl rozprzestrzenianie ognia przez posadzki podłogowe według PN-EN Stosowanym w rozporządzeniu określeniom: niepalny, niezapalny, trudno zapalny, intensywnie dymiący dotyczącym posadzek (w tym wykładzin podłogowych) odpowiadają klasy reakcji na ogień, zgodnie z Polską Normą PN-EN :2008 "Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków - Część 1: Klasyfikacja na podstawie badań reakcji na ogień", podane w kolumnie 2 tabeli 2. Tabela nr 3. Przyporządkowanie klas wyrobów budowlanych w zakresie reakcji na ogień według PN-EN określeniom dotyczącym stopnia palności posadzek podłogowych. Określenia dotyczące palności stosowane w Klasy reakcji na ogień zgodnie z PN-EN rozporządzeniu 1:2008 Niepalne A1 fl ; A2 fl -sl; A2 fl -s2 Trudno zapalne B fl -sl; B fl -s2; C fl -s1; C fl -s2 Łatwo zapalne D f1 -s1; D fl -s2; E fl ; F fl Intensywnie dymiące A2 fl -s2; B fl -s2; C fl -s2; D fl -s2; E fl ; F fl Źródło: Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002r. Nr 75 poz. 690 z późniejszymi zmianami). Uwaga: Stosowane w tabeli nr 1 i nr 3 określenia odnoszą się także do wyrobów (materiałów) budowlanych uznanych za spełniające wymagania w zakresie reakcji na ogień, bez potrzeby prowadzenia badań, których wykazy zawarte są w decyzjach Komisji Europejskiej publikowanych w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Przykładem w tym zakresie może być tabela zawierająca wykaz wyrobów podłogowych niewymagających wykonywania badań zamieszczona w jednym z dzienników, o którym mowa powyżej. Tabela nr 4. Klasy reakcji na ogień drewnianych wyrobów podłogowych. Materiał (1), (7) Drewniane pokrycia podłogowe i parkiet KLASY REAKCJI NA OGIEŃ DREWNIANYCH WYROBÓW PODŁOGOWYCH Minimalna Minimalna Warunek Szczegółowy opis gęstość grubość zastosowania wyrobu (4) średnia (5) całkowita końcowego (kg/m3) (mm) Lite pokrycie podłogowe z dębu lub buku z powłoką powierzchniową Lite pokrycie podłogowe z dębu, buku lub świerku Buk: 680 Dąb: 650 Buk: 680 Dąb: 650 Świerk: Przyklejone do podłoża (6) Ze szczeliną powietrzną pod spodem lub bez niej Klasa (3) dla pokryć podłogowych C fl - s1 9

10 z powłoką powierzchniową Lite pokrycia podłogowe z drewna z powłoką powierzchniową inne niż uwzględnione powyżej Bez szczeliny powietrznej pod spodem Ze szczeliną powietrzną pod spodem lub bez niej D fl - s1 Parkiet wielowarstwowy z górną warstwą dębową grubości co najmniej 5 mm z powłoką powierzchniową 650 (górna warstwa) (2) Przyklejony do podłoża (6) Ze szczeliną powietrzną pod spodem lub bez niej C fl - s1 Parkiet drewniany Fornirowane pokrycie podłogowe Parkiet wielowarstwowy z powłoką powierzchniową, inny niż uwzględniony powyżej Fornirowane pokrycie podłogowe (2) (2) Przyklejony do podłoża Bez szczeliny powietrznej pod spodem Ze szczeliną powietrzną pod spodem lub bez niej Bez szczeliny powietrznej pod spodem D fl - s1 D fl - s1 gdzie: (1) Zamontowany zgodnie z normą EN ISO na podłożu co najmniej klasy D - s2, d0 oraz posiadający minimalną gęstość 400 kg/m3 lub szczelinę powietrzną pod spodem; (2) Warstwa pośrednia co najmniej klasy E o maksymalnej grubości 3 mm może występować, w przypadku zastosowań bez szczeliny powietrznej, dla wyrobów parkietowych o grubości 14 mm lub większej oraz dla fornirowanych pokryć podłogowych; (3) Klasa przewidziana w tabeli 2 Załącznika do decyzji 2000/147/WE; (4) Rodzaj i ilość zastosowanych powłok powierzchniowych to odpowiednio: akryl, poliuretan lub mydło, g/m 2, oraz olej, g/m 2 ; (5) Sezonowanie zgodnie z normą EN (50 % RH, 23 C). (6) Substrat co najmniej klasy A2 - s1, d0. (7) Dotyczy również stopni schodowych. Źródło: Decyzja Komisji z dnia 6 marca 2006 r. ustanawiająca klasy reakcji na ogień niektórych wyrobów budowlanych w odniesieniu do drewnianych pokryć podłogowych, paneli z litego drewna oraz płyt okładzinowych ( Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 2006/213/WE). 10

11 3. Znaki i symbole przywołane w treści znowelizowanego rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych jaki powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie Oznaczenie PH według PN-EN 50200:2003. Oznaczenie PH pojawia się po raz pierwszy jako nowy symbol w 187 ust.5 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r. w sprawie warunków technicznych jaki powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002r. Nr 75, poz. 690 z późniejszymi zmianami). Zgodnie z jego treścią przewody i kable elektryczne w obwodach urządzeń alarmu pożaru, oświetlenia awaryjnego i łączności powinny mieć klasę PH odpowiednią do czasu wymaganego do działania tych urządzeń, zgodnie z wymaganiami Polskiej Normy dotyczącej metody badań palności cienkich przewodów i kabli bez ochrony specjalnej stosowanych w obwodach zabezpieczających. Oznaczenie PH dotyczy zachowania zdolności przewodów elektrycznych lub kabli światłowodowych do rzeczywistego przewodzenia prądu lub przenoszenia sygnału od jego źródła do instalacji bezpiecznej (bezpiecznych), w warunkach pożaru. Klasyfikacja PH odnosi się do stałego narażenia w przyjętej umownie temperaturze 842 o C. W normie PN-EN 50200:2003 przyjęto następujące klasy: PH 15, 30, 60 i 90. Oznaczenie cyfrowe 15, 30, 60 i 90 występujące łącznie z oznaczeniem PH oznacza czas życia mierzony w minutach, do momentu uszkodzenia przewodu lub kabla Oznaczenie E I 1, oraz E I 2 według PN-EN W 208a ust.4 rozporządzenia Ministra Infrastruktury [2] napotykamy na dwa niespotykane wcześniej oznaczenia E I 1, oraz E I 2 dotyczące szczelności i izolacyjności. Występująca w rozporządzeniu klasa E I odporności ogniowej drzwi lub innych zamknięć otworów oznacza klasę E I 1, lub E I 2 zgodnie z Polską Normą dotyczącą klasyfikacji ogniowej ustalanej na podstawie badań odporności ogniowej, z wyłączeniem instalacji wentylacyjnej, dla drzwi przystankowych do dźwigu dopuszcza się określenie odporności ogniowej zgodnie z Polską Normą dotyczącą wykonywania próby odporności ogniowej drzwi przystankowych. 11

12 Izolacyjność ogniową drzwi i żaluzji oraz zespołów systemów transportowych wraz z ich zamknięciami w zależności od indeksu dolnego należy definiować w sposób podany poniżej: Izolacyjność ogniowa I 1 przyrost średniej temperatury powierzchni nienagrzewanej skrzydła drzwi powinien być ograniczony do 140 o C powyżej początkowej temperatury średniej, przy maksymalnym przyroście temperatury ograniczonym do 180 o C w dowolnym punkcie skrzydła. Nie należy brać pod uwagę pomiarów temperatury na skrzydle drzwiowym w obszarze odległym mniej niż 25mm od linii granicznej widocznej części skrzydła drzwi. Przyrost temperatury w dowolnym punkcie na ościeżnicy, mierzony w odległości 100mm od widocznej krawędzi (na powierzchni nienagrzewanej) skrzydła drzwi, o ile ościeżnica jest szersza niż 100mm, a w przeciwnym przypadku na granicy ościeżnica-konstrukcja mocująca, powinien być ograniczony do 180 o C. Izolacyjność ogniowa I 2 przyrost średniej temperatury powierzchni nienagrzewanej skrzydła drzwi powinien być ograniczony do 140 o C powyżej początkowej temperatury średniej, przy maksymalnym przyroście temperatury ograniczonym do 180 o C w dowolnym punkcie skrzydła. Nie należy brać pod uwagę pomiarów temperatury na skrzydle drzwiowym w obszarze odległym mniej niż 100mm od linii granicznej widocznej części skrzydła drzwi. Przyrost temperatury w dowolnym punkcie na ościeżnicy, mierzony w odległości 100mm od widocznej krawędzi (na powierzchni nienagrzewanej) skrzydła drzwi, o ile ościeżnica jest szersza niż 100mm, a w przeciwnym przypadku na granicy ościeżnica-konstrukcja mocująca, powinien być ograniczony do 360 o C Oznaczenie S według PN-EN W 208a ust.5 rozporządzenia Ministra Infrastruktury [2] został użyty symbol S m, w kontekście zapisu, że dymoszczelność drzwi oznacza klasę dymoszczelności S m ustaloną zgodnie z Polską Normą dotyczącą klasyfikacji ogniowej ustalanej na podstawie badań odporności ogniowej, z wyłączeniem instalacji wentylacyjnej. Symbol S oznacza dymoszczelność definiowaną jako zdolność elementu do ograniczenia lub eliminacji przemieszczania się spalin (gazów) lub dymu z jednej strony elementu na drugą. W normie PN-EN przywołano symbol S z dwoma indeksami dolnymi m i a, i tak: 12

13 S m dotyczy dymoszczelności zarówno w temperaturze otoczenia, jak i temperaturze 200 o C. S a dotyczy wyłącznie dymoszczelności w temperaturze otoczenia Oznaczenie o i według PN-EN Zgodnie z 216 ust.1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury [2] elementy budynku, odpowiednio do jego klasy odporności pożarowej, powinny spełniać, z zastrzeżeniem 213 oraz 237 ust. 9, co najmniej wymagania określone w poniższej tabeli: Klasa Klasa odporności ogniowej elementów budynku odporności pożarowej budynku główna konstrukcja nośna konstrukcja dachu strop ściana zewnętrzna ściana wewnętrzna przekrycie dachu A R 240 R 30 R E I 120 E I 120 (o i) E I 60 R E 30 B R 120 R 30 R E I 60 E I 60 (o i) E I 30 R E 30 C" R 60 R 15 R E I 60 E I 30 (o i) E I 15 RE15 D R 30 (-) R E I 30 E I 30 (o i) (-) (-) E (-) (-) (-) (-) (-) (-) gdzie użyte symbole należy odczytywać w następujący sposób: i inside (od wewnątrz); o outside (od zewnątrz); (o i) gdy oczekiwana jest klasyfikacja przy oddziaływaniu od wewnątrz na zewnątrz i od zewnątrz do wewnątrz; (o i) gdy oczekiwana jest klasyfikacja przy oddziaływaniu od zewnątrz do wewnątrz; (o i) gdy oczekiwana jest klasyfikacja przy oddziaływaniu od wewnątrz na zewnątrz. 13

14 3.5. Oznaczenia t i i t s dotyczące kryteriów zapalności i rozprzestrzeniania płomieni przez wyroby włókiennicze luźno zwisające według PN-EN ISO 6940:2005 oraz PN-EN ISO 6941:2005. W 258 ust.1a rozporządzenia Ministra Infrastruktury [2] zostały użyte dwa symbole dotyczące kryteriów zapalności i rozprzestrzeniania płomieni przez wyroby włókiennicze luźno zwisające. W przypadku stosowania materiałów wykończeniowych luźno zwisających, w szczególności w kurtynach, zasłonach, draperiach, kotarach oraz żaluzjach, za łatwo zapalne uważa się materiały, których właściwości określone w badaniach zgodnych z Polskimi Normami odnoszącymi się do zapalności i rozprzestrzeniania płomienia przez wyroby włókiennicze nie spełniają co najmniej jednego z kryteriów: t i 4s, t s 30 s, nie następuje przepalenie trzeciej nitki, nie występują płonące krople. gdzie: t i oznacza najkrótszy czas zapalenia lub czas zapoczątkowania spalania (przy jednym bodźcu energetycznym małym płomieniu); t s czas następczego spalania płomieniowego lub czas trwania spalania w określonych warunkach badania, po usunięciu źródła zapłonu. W przypadku gdy zastosowany materiał nie będzie spełniał jednego z powyższych kryteriów, uważany jest on za łatwo zapalny Oznaczenia E 600 S i E 300 S dotyczące klasy odporności ogniowej przewodów wentylacyjnych oddymiających obsługujących jedną strefę pożarową z uwagi na szczelność ogniową i dymoszczelność według PN-EN Następne dwa nowe symbole E 600 S i E 300 S spotkamy w 270 ust.2 rozporządzenia Ministra Infrastruktury [2] dotyczącym wymagań odporności ogniowej 14

15 w stosunku do przewodów wentylacji oddymiających. Zgodnie z tym paragrafem rozporządzenia przewody wentylacji oddymiającej, obsługujące: wyłącznie jedną strefę pożarową, powinny mieć klasę odporności ogniowej z uwagi na szczelność ogniową i dymoszczelność - E 600 S, co najmniej taką jak klasa odporności ogniowej stropu określona w 216, przy czym dopuszcza się stosowanie klasy E 300 S, jeżeli wynikająca z obliczeń temperatura dymu powstającego w czasie pożaru nie przekracza 300 o C, więcej niż jedną strefę pożarową, powinny mieć klasę odporności ogniowej E I S, co najmniej taką jak klasa odporności ogniowej stropu określona w 216. E szczelność ogniowa, określana jest podczas badania jako czas, w którym następuje utrata szczelności ogniowej przewodu wentylacyjnego w miejscu uszczelnienia/przejścia między przewodem a konstrukcją mocującą. E 600 S szczelność ogniowa przewodów wentylacyjnych dla jednostrefowych systemów wentylacji pożarowej badanych w temperaturze 600 o C + dymoszczelność (wielkość przecieków poniżej 200m 3 /h x m 2 ); E 300 S - szczelność ogniowa przewodów wentylacyjnych dla jednostrefowych systemów wentylacji pożarowej badanych w temperaturze 300 o C + dymoszczelność (wielkość przecieków poniżej 200m 3 /h x m 2 ) Oznaczenia E 600 S AA i E 300 S AA dotyczące klasy odporności ogniowej klap odcinających do przewodów wentylacyjnych oddymiających obsługujących jedną strefę pożarową z uwagi na szczelność ogniową i dymoszczelność według PN-EN Kolejnymi nowymi symbolami pojawiającymi się w ust.3 omawianego już 270 rozporządzenia Ministra Infrastruktury [2] są oznaczenia E 600 S AA oraz E 300 S AA. Według tego rozporządzenia klapy odcinające do przewodów wentylacji oddymiającej, obsługujące: wyłącznie jedną strefę pożarową, powinny być uruchamiane automatycznie i mieć klasę odporności ogniowej z uwagi na szczelność ogniową i dymoszczelność - E 600 S AA, co najmniej taką jak klasa odporności ogniowej stropu określona w 216, przy 15

16 czym dopuszcza się stosowanie klasy E 300 S AA, jeżeli wynikająca z obliczeń temperatura dymu powstającego w czasie pożaru nie przekracza 300 o C, więcej niż jedną strefę pożarową, powinny być uruchamiane automatycznie i mieć klasę odporności ogniowej E I S AA, co najmniej taką jak klasa odporności ogniowej stropu określona w 216. E 600 S AA (automatic activation) - szczelność ogniowa dla klap przeciwpożarowych jednostrefowych systemów wentylacji pożarowej badanych w temperaturze 600 o C + dymoszczelność (wielkość przecieków poniżej 200m 3 /h x m 2 ) + uruchamianych automatycznie; E 300 S AA (automatic activation) - szczelność ogniowa dla klap przeciwpożarowych jednostrefowych systemów wentylacji pożarowej badanych w temperaturze 300 o C + dymoszczelność (wielkość przecieków poniżej 200m 3 /h x m 2 ) + uruchamianych automatycznie; E 600 S MA (manual activation) - szczelność ogniowa dla klap przeciwpożarowych jednostrefowych systemów wentylacji pożarowej badanych w temperaturze 600 o C + dymoszczelność (wielkość przecieków poniżej 200m 3 /h x m 2 ) + uruchamianych ręcznie; E 300 S MA (manual activation) - szczelność ogniowa dla klap przeciwpożarowych jednostrefowych systemów wentylacji pożarowej badanych w temperaturze 300 o C + dymoszczelność (wielkość przecieków poniżej 200m 3 /h x m 2 ) + uruchamianych ręcznie Oznaczenia F i F dotyczące klasy funkcjonalności wentylatorów oddymiających według PN-EN Przechodząc zgodnie z kolejnością do ust.4 wspomnianego powyżej paragrafu rozporządzenia przywołane zostały dwa następne oznaczenia odnoszące się do klasy funkcjonalności wentylatorów oddymiających, i tak: Wentylatory oddymiające powinny mieć klasę: F , jeżeli przewidywana temperatura dymu przekracza 400 o C, F w pozostałych przypadkach, przy czym dopuszcza się inne klasy, jeżeli z analizy obliczeniowej temperatury dymu oraz zapewnienia bezpieczeństwa ekip ratowniczych wynika taka możliwość. 16

17 Symbol F oznacza zdolność wentylatora oddymiającego do wymaganego funkcjonowania w określonych warunkach badania. Wentylator wskazuje satysfakcjonujące funkcjonowanie przez ciągłą zdolność do zapewnienia początkowej wydajności i spiętrzenie w zakresie dopuszczalnych odchyłek określonych w metodzie badania. F skuteczność działania badana w temperaturze 600 o C zapewniona przez czas 60 min., F skuteczność działania badana w temperaturze 400 o C zapewniona przez czas 120 min Oznaczenia B i B dotyczące funkcjonalności klap dymowych w grawitacyjnych systemach wentylacji oddymiającej według PN-EN Ostatni piąty ustęp omawianego paragrafu rozporządzenia Ministra Infrastruktury wprowadza dwa kolejne oznaczenia: B i B Dotyczą one klasy klap dymowych w grawitacyjnej wentylacji odymiającej. Zgodnie z tym ustępem klapy dymowe w grawitacyjnej wentylacji oddymiającej powinny mieć klasę: B dla klap otwieranych automatycznie, B dla klap otwieranych wyłącznie w sposób ręczny. Oznaczenie B odzwierciedla funkcjonalność klap i okien oddymiających. Jest to zdolność klapy i okna oddymiającego do wymaganego funkcjonowania w określonych warunkach badania. Skuteczność działania jest określana przez sprawdzenie zdolności do otwarcia zamontowanej klapy lub okna oddymiającego poddawanego warunkom nagrzewania oraz do pozostania w pożarowej pozycji otwartej przy zmniejszeniu pola powierzchni przewężenia nie większym niż 10%. B skuteczność działania badana w temperaturze 300 o C zapewniona przez czas 30 min., B skuteczność działania badana w temperaturze 600 o C zapewniona przez czas 30 min. 17

18 4. Pozostałe znaki i symbole stosowane w ochronie przeciwpożarowej, a nie występujące w przepisach techniczno-budowlanych Oznaczenie W dotyczące zdolności elementu konstrukcji do wytrzymywania oddziaływania ognia według PN-EN W promieniowanie. Jest to zdolność elementu konstrukcji do wytrzymania oddziaływania ognia tylko z jednej strony, tak aby ograniczyć prawdopodobieństwo przeniesienia ognia w wyniku znaczącego wypromieniowania ciepła albo przez element, albo z jego powierzchni nienagrzewanej do sąsiadujących materiałów. Od elementu może także być wymagana ochrona ludzi w pobliżu. Uznaje się, że element, który spełnia kryteria izolacyjności ogniowej I, I 1 lub I 2 spełnia również wymaganie W przez ten sam okres Oznaczenie C dotyczące zdolności otwartych drzwi lub okna do zamknięcia według PN-EN C samoczynne zamykanie. Jest to zdolność otwartych drzwi lub okna do pełnego zamknięcia w swojej ościeżnicy oraz zatrzaśnięcia zapadki, w którą mogą być wyposażone, bez interwencji ludzkiej, dzięki zgromadzonej energii lub w przypadku awarii zadziałania za pomocą zasilania awaryjnego dzięki zgromadzonej energii Oznaczenie G dotyczące zdolności kominów w zakresie odporności na pożar sadzy według PN-EN G odporność na pożar sadzy. Jest to zdolność kominów do pozostania odpornym na pożar sadzy. Obejmuje to aspekty szczelności i izolacyjności ogniowej Oznaczenie K dotyczące zdolności do zabezpieczenia ogniochronnego według PN-EN K zdolność do zabezpieczenia ogniochronnego. Jest to zdolność okładziny ściennej lub sufitowej do zapewnienia przez określony czas materiałowi znajdującemu się za 18

19 okładziną ochrony przed zapaleniem, zwęgleniem lub innym uszkodzeniem. Okładziny są zewnętrznymi częściami elementów budynku takich jak ściany, stropy i dachy. K1 w tym przypadku należy wykazać, że przez okres klasyfikacyjny (10 minut) kryteria skuteczności działania są dotrzymywane, gdy jeden z następujących podkładów został zastosowany w elemencie próbnym: płyta wiórowa o gęstości (680±50) kg/m 3 i grubości (19±2) mm, która reprezentuje wszystkie materiały, o gęstości nie mniejszej niż 300kg/m 3, pod okładziną, materiał o gęstości mniejszej niż 300kg/m 3 (materiał o niskiej gęstości) i grubości co najmniej 50mm, który reprezentuje materiał tego samego typu o gęstości i grubości równej lub większej niż badany, lub jakikolwiek inny szczególny przykład, który reprezentuje materiał o tym samym składzie pod okładziną. K2 w tym przypadku należy wykazać, że przez okres klasyfikacyjny (10 minut lub 30 minut, lub 60 minut) kryteria skuteczności działania są dotrzymywane, gdy jeden z następujących podkładów został zastosowany w elemencie próbnym: płyta wiórowa o gęstości (680±50) kg/m 3 i grubości (19±2) mm, która reprezentuje wszystkie materiały pod okładziną, jakikolwiek inny szczególny przykład, który reprezentuje materiał o tym samym składzie pod okładziną. 5. Znaki i symbole stosowane przy określaniu cech urządzeń przeciwpożarowych. Coraz częściej wybierając i stosując urządzenia przeciwpożarowe związane z kontrolą rozprzestrzeniania się dymu spotykamy się z etykietami na tych urządzeniach, na których producent nie tylko umieszcza znak CE lub B, ale także znaki dotyczące klasyfikacji pozwalające na szybkie zidentyfikowanie posiadanych cech oraz zakresu stosowania tych urządzeń. Prawidłowe dobranie poszczególnych elementów systemu wentylacji pożarowej pozwoli w momencie powstania pożaru na jego działanie niezależnie od pory roku i związanych z nią warunków atmosferycznych (z opadami śniegu, siłą wiatru lub temperaturą otoczenia). Podobnie jak w rozdziałach poprzednich rozszyfrowanie tych 19

20 symboli poprzedzone musi być znajomością Polskich Norm będących odpowiednikami norm europejskich, z serii PN-EN 12101, część 1 i 2. W normach tych zostały zawarte bowiem symbole precyzyjnie charakteryzujące wspomniane już urządzenia przeciwpożarowe, których znajomość jest niezbędna do dokonania właściwego wyboru podczas ich zakupu, a następnie zastosowania w obiekcie. W dalszej części mojego referatu postaram się w sposób syntetyczny przedstawić najważniejsze z symboli charakteryzujących rozpatrywane urządzenia przeciwpożarowe oraz rozszyfrować ich znaczenie Kurtyny dymowe. Symbole dotyczące właściwości kurtyn dymowych zostały zawarte w Polskiej Normie PN-EN :2007. Jednym z najważniejszych w tym względzie jest oznaczenie umożliwiające nam określenie rodzaju kurtyn dymowych: stałe kurtyny dymowe oznaczane symbolem SSB, powinny zostać zamontowane na stałe w swojej pożarowej pozycji działania i być zgodne ze swoją przewidzianą klasyfikacją; ruchome kurtyny dymowe oznaczane symbolem ASB, powinny przechodzić do pożarowej pozycji działania na skutek zewnętrznej aktywacji i być zgodne z przewidzianą klasyfikacją. Ruchome kurtyny dymowe zaliczamy do następujących kategorii: ASB1 kurtyny dymowe, które w razie awarii przechodzą do/pozostają w pożarowej pozycji działania (nie mniej niż 2,5m ponad poziomem wykończonej podłogi ani w jakimkolwiek innym położeniu zagrażającym użytkownikom lub wyposażeniu), w sposób kontrolowany, kiedy wszystkie zużywalne podstawowe i awaryjne źródła zasilania są odcięte, w razie awarii instalacji elektrycznej lub systemu, lub jakiejkolwiek kombinacji powyższych; ASB2 kurtyny dymowe, które przechodzą do/pozostają w pożarowej pozycji działania (nie mniej niż 2,5m ponad poziomem wykończonej podłogi ani w jakimkolwiek innym położeniu zagrażającym użytkownikom lub wyposażeniu), w sposób kontrolowany, na skutek zewnętrznej aktywacji, lecz wymagający 20

21 zużywalnego źródła zasilania w celu przejścia do lub pozostania w pożarowej pozycji działania; ASB3 kurtyny dymowe, spełniające kryteria typu ASB1, które mogą być umieszczone na każdej wysokości, ASB4 kurtyny dymowe, spełniające kryteria typu ASB2, które mogą być umieszczone na każdej wysokości. Kurtyny dymowe klasyfikowane są także w zakresie odporności temperatura-czas. W klasyfikacji tej zgodnie z postanowieniami Polskiej Normy PN-EN :2007 używa się dwóch symboli D oraz DH występujących wraz z oznaczeniem cyfrowym 30, 60, 90 i 120. Ponadto występują także oznaczenia DA i DHA. Znaczenie tych symboli w sposób wyczerpujący oddają dwie tabele umieszczone poniżej: Tabela nr 5. Standardowe krzywe klasyfikacji. Klasyfikacja Temperatura ( o C) Czas (min) D D D D DA 600 Rzeczywisty osiągnięty czas powyżej 120 Źródło: Polska Norma PN-EN :2007. Systemy kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła. Część 1: Wymagania techniczne dotyczące kurtyn dymowych. Nagrzewanie w temperaturze 600 o C, oznaczone symbolem D, reprezentuje stałą temperaturę badania kurtyny dymowej. Oznaczeniom 30, 60, 90 i 120 odpowiada czas trwania badania kurtyny dymowej. Kurtyna, która spełnia wymagania D60, spełnia także wymagania D30. Podobnie jest z pozostałymi kurtynami, i tak np. kurtyna D120 spełnia wymagania D90, D60 i D30. Kurtyna dymowa DA spełnia wszystkie wymagania D. Jeżeli przewiduje się, że kurtyna dymowa powinna pracować w wyższym zakresie temperatura-czas, powinny ona zostać sklasyfikowana zgodnie z kategoriami podanymi w poniższej tabeli. 21

22 Tabela nr 6. Kategorie klasyfikacji dla kurtyn dymowych pracujących w wyższych temperaturach. Klasyfikacja Temperatura ( o C) Czas (min) DH30 Standardowa krzywa nagrzewania (EN ) 30 DH60 Jak wyżej 60 DH90 Jak wyżej 90 DH120 Jak wyżej 120 DHA Jak wyżej Rzeczywisty osiągnięty czas powyżej 120 Źródło: Polska Norma PN-EN :2007. Systemy kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła. Część 1: Wymagania techniczne dotyczące kurtyn dymowych Klapy dymowe. Klapy dymowe w przeciwieństwie do kurtyn dymowych posiadają znacznie więcej symboli charakteryzujących ich wymagania eksploatacyjne. Związane jest to przede wszystkim ze specyfiką pracy tych urządzeń, które to w trakcie codziennej eksploatacji obiektu nie są używane, a przez całą swoją żywotność oddziaływują na nie czynniki atmosferyczne takie jak wiatr, śnieg, niska temperatura. Ponadto klapy dymowe używane są także do celów uzupełniających np. do przewietrzenia, tak więc w tym przypadku nie bez znaczenia pozostaje sprawa niezawodności ich zamykania i otwierania. Natomiast w przypadku powstania pożaru klapa ta pracować będzie w wysokiej temperaturze jaką charakteryzują się produkty spalania. Dlatego też w celu określenia posiadanych cech, etykiety (tabliczki znamionowe) umieszczane na nich przez producentów zabezpieczeń przeciwpożarowych zawierać będą dużą grupę symboli pozwalających na odczytanie charakterystycznych cech klasyfikacyjnych rozpatrywanego urządzenia, związanych z czynnikami opisanymi powyżej. W trakcie prac związanych z projektowaniem systemów wentylacji pożarowej opartych na grawitacji, projektant tegoż systemu dobierając klapy dymowe powinien potrafić odczytywać symbole klasyfikacyjne zawarte w Polskiej Normie PN-EN

23 Pierwszym z nich jest symbol Re oznaczający niezawodność, posiadający następujące klasy: ReA, Re50 i Re1000. Oznaczenia A, 50 lub 1000 poprzedzone znakiem niezawodność klapy i mechanizmu otwierającego określają liczbę otwarć i zamknięć klapy do położenia oddymiania bez obciążenia. Klapa dymowa powinna otwierać się i przechodzić bez uszkodzenia do pozycji pożarowej otwartej w czasie nie dłuższym niż 60s od momentu uruchomienia i pozostawać w tej pozycji nie wykorzystując zewnętrznego źródła energii. Drugim z kolei jest symbol SL dotyczący klasyfikacji obciążenia śniegiem. Symbol ten występuje w następujących konfiguracjach SL0, SL125, SL250, SL500, SL1000 i SLA. Oznaczenia te odpowiadają obciążeniu wyrażonym w Pa śniegiem przyłożonemu podczas badania klapy dymowej. Niska temperatura otoczenia jaka może oddziaływać na klapę dymową oznaczona jest symbolem T, który to występuje w następujących konfiguracjach: T(-25), T(-15), T(-05), T(00) i TA. Oznaczenia 25, 15, 05 i A odpowiadają temperaturze poniżej 0 o C, w której klapa dymowa jest poddana badaniu. Klapy dymowe T(00) mogą być stosowane w obiektach budowlanych, gdy temperatura jest wyższa niż 0 o C. Kolejnym z symboli dotyczącym klasyfikacji klap dymowych jest WL, posiadający następujące klasy: WL1500, WL3000, WLA. Oznaczenia 1500, 3000 i A odpowiadają obciążeniu badawczemu równoważnemu z wartością ciśnienia ssania w Pa, przyłożonemu podczas badania klapy dymowej. Odporność na wysoką temperaturę oznaczona została symbolem B. Symbol ten tak jak i inne przedstawione powyżej również występuje wraz z oznaczeniem cyfrowym, i tak w zakresie wysokiej temperatury klasyfikacja przedstawia się następująco: B300, B600 i BA. Oznaczenia 300, 600 i A odpowiadają temperaturze (w o C), w której klapa dymowa jest poddana badaniu. 6. Podsumowanie. Symbole i oznaczenia wprowadzone do znowelizowanego rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 marca 2009r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, które to zaczęło obowiązywać w lipcu tego samego roku, usystematyzowały w naszym kraju klasyfikację przyjętą w Unii Europejskiej dotyczącą wyrobów i materiałów budowlanych. Wprowadzone zmiany w tym zakresie pozwoliły na stosowanie dwóch systemów klasyfikacji ogniowej na terenie Polski, jednego opartego na 23

24 dotychczasowych przyporządkowaniach występujących w przepisach technicznobudowlanych oraz drugiego opartego na klasach występujących w polskich normach będących odpowiednikami norm europejskich (EN). Coraz częściej bowiem zdarza się, iż producenci biernych i czynnych systemów zabezpieczeń przeciwpożarowych bądź urządzeń przeciwpożarowych stosują do oznaczenia swych produktów symbole oparte na klasyfikacji ogniowej. Znajomość, a przede wszystkim umiejętność odczytywania znaczenia tych symboli, pozwala na szybkie zidentyfikowanie właściwości danego produktu przez wszystkich uczestników procesu inwestycyjnego. Brak ich znajomości prowadzić może do szeregu nieprawidłowości. Może spowodować, iż dany budynek zostanie wykonany niezgodnie z obowiązującymi przepisami w tym zakresie, a co jest w tym wszystkim najbardziej niebezpieczne może on zostać wybudowany w sposób stanowiący zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi. Użyte do jego budowy niewłaściwe materiały budowlane będą np. szybko rozprzestrzeniały ogień bądź ich występowanie na drogach komunikacji ogólnej przyczyniać się będzie do pogorszenia technicznych warunków ewakuacji. Odpowiadając na zadane na wstępie mojego referatu pytanie dotyczące łatwości posługiwania się i odczytywania znaczenia tych symboli przez grupy zawodowe, tj. projektantów, rzeczoznawców, inspektorów nadzoru, kierowników budów, czy też funkcjonariuszy pionów kontrolo-rozpoznawczych komend powiatowych i miejskich PSP, należy jednoznacznie powiedzieć, iż w chwili obecnej mogą one jeszcze sprawiać trudności, bowiem ich znaczenie nie zostało wyjaśnione w treści w/w rozporządzenia. Aby prawidłowo interpretować wymagania opisane za pomocą symboli niezbędna jest znajomość norm objaśniających ich znaczenie. Dlatego też należy stwierdzić, iż brak dostępu do norm, a w konsekwencji ich nieznajomość może spowodować, iż na etapie projektowania bądź budowy budynku, a także jego modernizacji lub remontu mogą zostać użyte materiały budowlane albo urządzenia niespełniające odpowiedniego kryterium bezpieczeństwa odnoszącego się do przyjętego standardu w zakresie zasad jego zaprojektowania, wykonania oraz użytkowania. W znowelizowanych warunkach technicznych nie zostały przywołane wszystkie symbole z jakimi możemy spotkać się w ochronie przeciwpożarowej bowiem część tych symboli odnosi się do projektowania danych grup urządzeń bądź instalacji, które to powstają w oparciu o zasady wiedzy technicznej, a nie o konkretny paragraf przywołanego przepisu. Pozostałe odnoszą się w swej treści do zagadnień mniej znanych lub poruszanych w ochronie przeciwpożarowej stosowanej w Polsce. Jednak ich znajomość pozwala 24

25 kompleksowo podejść do problemu z jakim należy się zmierzyć podczas całego etapu realizacji inwestycji, gdyż tylko pełna wiedza dotycząca wymagań koniecznych do spełnienia pozwala nam wykonać obiekt w sposób bezpieczny nie tylko dla ludzi w nim przebywających, ale także dla ekip ratowniczych przybyłych na miejsce w przypadku wystąpienia pożaru bądź innego zagrożenia. Dlatego podsumowując przywołany temat samoistnie nasuwa się stwierdzenie, iż do pełnego zrozumienia odczytywanych symboli oraz oznaczeń dotyczących ochrony przeciwpożarowej, zawartych w przepisach techniczno-budowlanych oraz coraz częściej pojawiających się na tzw. tabliczkach znamionowych urządzeń przeciwpożarowych, konieczne jest zapoznanie się z normami przywołanymi w niniejszym referacie. 7. Bibliografia. 1) Słownik wyrazów obcych PWN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1980r.; 2) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002r. Nr 75, poz. 690 z późniejszymi zmianami); 3) Przyporządkowanie określeniom występującym w przepisach technicznobudowlanych klas reakcji na ogień według PN-EN Instytut Techniki Budowlanej Instrukcje, Wytyczne, Poradniki 401/2004. Warszawa 2004r.; 4) PN-EN 81-58:2005 Przepisy bezpieczeństwa dotyczące budowy i instalowania dźwigów - Badania i próby - Część 58: Próba odporności ogniowej drzwi przystankowych; 5) PN-EN :2007 Meble - Ocena zapalności mebli tapicerowanych - Część 1: Źródło zapłonu: tlący się papieros; 6) PN-EN :2007 Meble - Ocena zapalności mebli tapicerowanych - Część 2: Źródło zapłonu: równoważnik płomienia zapałki; 7) PN-EN :2006 Eurokod 1: Oddziaływania na konstrukcje - Część 1-2: Oddziaływania ogólne. Oddziaływania na konstrukcje w warunkach pożaru; 8) PN-B-02855:1988 Ochrona przeciwpożarowa budynków - Metoda badania wydzielania toksycznych produktów rozkładu i spalania materiałów; 25

26 9) PN-B-02867:1990 Ochrona przeciwpożarowa budynków - Metoda badania stopnia rozprzestrzeniania ognia przez ściany (w części dotyczącej ścian zewnętrznych przy działaniu ognia od strony elewacji); 10) PN-EN ISO 6940: 2005 Wyroby włókiennicze - Zachowanie się podczas palenia - Wyznaczanie zapalności pionowo umieszczonych próbek; 11) PN-EN ISO 6941: 2005 Wyroby włókiennicze - Zachowanie się podczas palenia - Pomiar właściwości rozprzestrzeniania się płomienia na pionowo umieszczonych próbkach; 12) PN-EN :2008 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków - Część 1: Klasyfikacja na podstawie badań reakcji na ogień; 13) PN-EN :2008 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków - Część 2: Klasyfikacja na podstawie badań odporności ogniowej, z wyłączeniem instalacji wentylacyjnej; 14) PN-EN :2007 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków - Część 3: Klasyfikacja na podstawie badań odporności ogniowej wyrobów i elementów stosowanych w instalacjach użytkowych w budynkach: ognioodpornych przewodów wentylacyjnych i przeciwpożarowych klap odcinających; 15) PN-EN :2008 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków - Część 4: Klasyfikacja na podstawie wyników badań odporności ogniowej elementów systemów kontroli rozprzestrzeniania dymu; 16) PN-EN :2006 PN-EN :2006/ AC:2008 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków - Część 5: Klasyfikacja na podstawie wyników badań oddziaływania ognia zewnętrznego na dachy. 26