HISTORIA. Przygotowaniedoegzaminugimnazjalnego KALENDARZ GIMNAZJALISTY

Transkrypt

1 HISTORIA rzygotowaniedoegzaminugimnazjalnego KALENDARZ GIMNAZJALISTY

2 SIS TREŚCI Tydzień 1 Czas w historii, źródła historyczne, paleolit, neolit... 7 Tydzień 2 Starożytny Bliski Wschód Tydzień 3 Starożytna Grecja (Hellada) Tydzień 4 Starożytny Rzym Tydzień 5 Rzym podboje i upadek Tydzień 6 Dorobek starożytnej Grecji i starożytnego Rzymu Tydzień 7 Chrześcijaństwo i islam Tydzień 8 Bizancjum i Kościół w średniowieczu Tydzień 9 oczątki średniowiecznej Europy Tydzień 10 Społeczeństwo średniowiecznej Europy Tydzień 11 Kultura średniowiecznej Europy Tydzień 12 olska pierwszych iastów Tydzień 13 olska podzielona i zjednoczona Tydzień 14 olska ostatnich iastów i pierwszych Jagiellonów Tydzień 15 Europa u progu nowożytności Tydzień 16 Europa między XVI a XVII w Tydzień 17 olska ostatnich Jagiellonów Tydzień 18 Ustrój Rzeczypospolitej w XVI i XVII w., barok Tydzień 19 Rzeczpospolita w XVII i I poł. XVIII w Tydzień 20 Europa i świat w XVIII w Tydzień 21 Upadek I Rzeczypospolitej Tydzień 22 Europa na przełomie XVIII i XIX w Tydzień 23 Świat między XVIII a XIX w Tydzień 24 Ziemie polskie pod zaborami Tydzień 25 olskaiświatnaprzełomiexixixxw Odpowiedzi

3 Starożytna Grecja (Hellada) TYDZIEŃ 3 ZAAMIĘTAJ poniedziałek OŁOŻENIE GEOGRAICZNE GRECJI Europa ołudniowa, obszar południowej części ółwyspu Bałkańskiego oraz wysp przede wszystkim na Morzu Egejskim. CHARAKTERYSTYKA OBSZARU klimat śródziemnomorski górzyste ukształtowanie terenu brak dużych rzek osadnictwo skupione w dolinach oraz nad brzegami mórz trudności w przemieszczaniu się lądem (występowanie wysokich i stromych gór) morze jako główny szlak komunikacyjny WŁYW WARUNKÓW GEOGRAICZNYCH NA GOSODARKĘ GRECJI Do głównych zajęć mieszkańców Grecji należały: rzemiosło (duża liczba surowców naturalnych), handel morski, rybołówstwo, rolnictwo, hodowla. Niewielka liczba pól uprawnych oraz susze powodujące klęski nieurodzaju i głód zmusiły wielu Greków do opuszczenia ojczyzny i osiedlenia się poza jej granicami. Ruch ten nazywamy wielką kolonizacją (VIII VI w. p.n.e.). Objęła ona obszar basenu Morza Śródziemnego i Morza Czarnego. Grecy zakładali tam osiedla nazywane koloniami.

4 26 TYDZIEŃ 3 WŁYW WARUNKÓW GEOGRAICZNYCH NA ROZWÓJ OLITYCZNY GRECJI Ukształtowanie powierzchni i wynikające z niego trudności w komunikacji między poszczególnymi rejonami Grecji sprawiły, że na jej obszarze nie powstało jedno państwo. Grecja była podzielona na miasta-państwa nazywane polis. Centrum polis znajdowało się na agorze, czyli rynku stanowiącym ośrodek życia politycznego i gospodarczego. NAJWAŻNIEJSZE ORGANIZACJE OLITYCZNE NA TERENIE STAROŻYTNEJ GRECJI Sparta (Lacedemon) polis na półwyspie eloponez. Za legendarnego twórcę ustroju Sparty uznaje się Likurga. Królowie dwóch dowódcy wojskowi i najwyżsi kapłani Geruzja (rada starszych) dwóchkrólów, 28 gerontów tworzenie projektów uchwał Eforzy pięciu urzędników wybieranych na rok kierowanie polityką zagraniczną, kontrola nad wychowaniem młodzieży Zgromadzenie Ludowe (apella) wszyscy spartiaci akceptowanie bądź odrzucanie projektów uchwał Geruzji, wybór gerontów ieforów Ateny polis na obszarze Attyki. Ustrój demokracja bezpośrednia; ukształtowała się w wyniku reform Solona (594 p.n.e.), Klejstenesa (508/507 p.n.e.) i eryklesa ( p.n.e.). Zgromadzenie Ludowe (eklezja) wszyscy obywatele zgłaszanie projektów uchwał i przyjmowanie nowych praw, wybór urzędników, wypowiadanie wojny i zawieranie pokoju, sąd skorupkowy (ostracyzm polegał na skazaniu na 10-letnie wygnanie osoby uznanej za zagrożenie dla polis) podjęcie niektórych uchwał wymagało obecności 6000 obywateli Rada ięciuset członkowie powoływani w drodze losowania ustalanie porządku obrad Zgromadzenia Ludowego, zarządzanie finansami państwa, nadzór nad urzędnikami Sąd rzysięgłych sędziowie powoływani w drodze losowania na rok sądzenie przestępstw (z wyjątkiem zabójstwa i zdrady stanu, które sądził areopag składający się z byłych urzędników) Urzędnicy powoływani w drodze losowania na rok (z wyjątkiem strategów, czyli dowódców wojskowych, którzy byli wybierani) wykonywanie uchwał Zgromadzenia Ludowego

5 Starożytna Grecja (Hellada) 27 STRUKTURA SOŁECZNA SARTY I ATEN SARTA spartiaci pełnoprawni obywatele polis byli zobowiązani do służby wojskowej nad wychowaniem dzieci nadzór sprawowało państwo otrzymywali od państwa ziemię periojkowie mieszkańcy eloponezu posiadali wolność osobistą zajmowali się handlem i rzemiosłem wystawiali pomocnicze oddziały wojskowe i płacili podatkinarzeczsparty heloci niewolni chłopi będący własnością państwa nie posiadali żadnych praw zajmowali się uprawą ziemi należącej do spartiatów obywatele mężczyźni będący rdzennymi mieszkańcami Aten posiadali pełnię praw politycznych ATENY metojkowie cudzoziemcy mieszkający w Atenach mieli wolność osobistą nie posiadali praw politycznych zajmowali się handlem i rzemiosłem niewolnicy stanowili własność pana nie posiadali żadnych praw na ich pracy opierała się gospodarka ateńska na karę śmierci mógł ich skazać tylko sąd CZYNNIKI INTEGRUJĄCE GREKÓW Język (greka) Wszyscy Grecy posługiwali się jednym językiem. Używanie pojęcia Helleni w stosunku do mieszkańców Grecji i nazwy Hellada dla określenia wspólnej ojczyzny było jednym ze sposobów akcentowania własnej odmienności od innych ludów. W IX w. p.n.e. powstał alfabet grecki, w którym po raz pierwszy zostały użyte w zapisie samogłoski. Jednymi z najstarszych zabytków literatury greckiej są poematy Homera Iliada i Odyseja. Teatr owstał w VI w. p.n.e. oczątki teatru są związane z uroczystościami religijnymi organizowanymi ku czci boga wina i urodzaju Dionizosa (Wielkie Dionizje). Obchodom towarzyszyły występy chórów męskich, do których z czasem dołączyli aktorzy. Sztuki teatralne w Grecji nazywano dramatami. Dzieliły się one na tragedie (ukazujące sytuację bez wyjścia, kończącą się śmiercią lub klęską jednego z bohaterów) oraz komedie (przedstawienia o wesołej tematyce). Najsłynniejsi tragediopisarze to Ajschylos, Sofokles i Eurypides. Największym komediopisarzem był Arystofanes.

6 28 TYDZIEŃ 3 Religia (politeizm) Bogowie greccy reprezentowali siły przyrody lub różne aspekty życia codziennego. od względem wyglądu i cech charakteru przypominali ludzi antropomorfizm. Byli nieśmiertelni, wiecznie młodzi i posiadali dar przewidywania przyszłości. Za najważniejszych uważano dwanaścioro bogów olimpijskich, których czcili wszyscy Grecy. Każde miasto-państwo miało też własne bóstwo opiekuńcze. Grecy budowali bogom świątynie. Uważano je za miejsca poświęcone wyłącznie bóstwom, dlatego obrzędy i uroczystości religijne odbywały się przed budynkiem. W każdym polis najważniejsze świątynie umiejscawiano na wzgórzu nazywanym akropolem. Grecy wierzyli, że bogowie mają duży wpływ na życie ludzi. Dlatego kierowali do nich pytania o przyszłość lub o radę przed podjęciem decyzji. Odbywało się to za pośrednictwem wyroczni. Do najsłynniejszych należała wyrocznia w Delfach. Znajdująca się tam kapłanka ytia przekazywała Grekom odpowiedzi boga Apollina. W religii greckiej nie istniała święta księga. Jej rolę odgrywała mitologia zbiór mitów, czyli opowieści o bogach i bohaterach greckich (herosach). Mity były próbą wyjaśnienia zasad działania natury, a także powstania i przeznaczenia świata oraz człowieka. Bogowie olimpijscy Świątynia w Segeście (Sycylia) Igrzyska Uroczystości religijne i zawody sportowe poświęcone różnym bogom greckim. Najsłynniejsze igrzyska organizowano co cztery lata w Olimpii ku czci boga Zeusa. W zawodach sportowych mogli uczestniczyć tylko mężczyźni. Składały się one z pięcioboju (bieg, skok w dal, rzut oszczepem, rzut dyskiem, zapasy). Do innych konkurencji należały boks, pankration (połączenie boksu z zapasami) oraz wyścigi rydwanów. Nagradzano jedynie zdobywców pierwszego miejsca w zawodach. Zwycięzcy otrzymywali wieniec oliwny oraz prawo do wystawienia własnego pomnika w Olimpii. W trakcie igrzysk olimpijskich obowiązywał w całej Grecji pokój boży oznaczający zakaz prowadzenia wojen. Chciano w ten sposób umożliwić zawodnikom bezpieczną podróż do Olimpii i powrót z niej po zakończeniu rywalizacji.

7 Starożytna Grecja (Hellada) 29 OĆWICZ 1. Wpisz w wyznaczonym miejscu w tabeli, jakich pojęć dotyczą opisy. roces zakładania przez Greków osiedli poza ojczyzną. Trwał od VIII do VI w. p.n.e. wtorek Uroczystość religijna ku czci boga Zeusa połączona z zawodami sportowymi, organizowana co cztery lata na terenie Olimpii. Działania zmierzające do wyrobienia w młodych spartiatach cech, które pozwoliłyby im stać się najlepszymi żołnierzami. Nazwa, którą Grecy określali najważniejszych bogów. 2. Uzupełnij tekst. Starożytni Grecy nie stworzyli jednego państwa. Grecja podzielona była na wiele miast- -państw, nazywanych... Najpotężniejszym z nich były... Decyzje państwowe zapadały na głównym rynku miasta, czyli... Większość urzędów w tym mieście-państwie sprawowano przez okres... Każdy obywatel uznany za zagrożenie dla demokracji mógł być skazany na wygnanie z miasta. rocedurę tę nazywano..., czyli sądem skorupkowym. 3. rzyporządkuj pojęcia podane w ramce do właściwej rubryki w tabeli. eklezja Geruzja strateg królowie apella Eforzy Rada ięciuset OLIS SARTAŃSKA OLIS ATEŃSKA 4. Uzupełnij schemat. Dramat Arystofanes... twórcy

8 30 TYDZIEŃ 3 5. rzeczytaj tekst, a następnie zaznacz zdania poprawnie charakteryzujące religię starożytnych Greków. Na religię grecką składały się różnego rodzaju mity, idee i wierzenia. (...) Składano też ofiary bogom i boginiom pojawiającym się we wspólnych mitach wszystkich Hellenów. Wierzono, iż istoty te wpływają często na egzystencję ludzi (...), ale, jak się wydaje, więcej uwagi poświęcano im w oficjalnych kultach państwowych niż w obrzędowości prywatnej. (...) Wszystkie te nadprzyrodzone postacie były co warto zauważyć bardzo ludzkie. (...) Bóstwa greckie mieszały się często w sprawy ludzkie nie pozostając z dala od śmiertelników. J.M. Roberts, Ilustrowana historia świata, t. 1: ierwsi ludzie. ierwsze cywilizacje, przeł. J. Skowrońska, Łódź 1986, s A. Grecy byli politeistami. C. Bogowie greccy przypominali ludzi. B. Grecy kładli największy nacisk na organizację kultu państwowego. D. W religii greckiej nie było bogów wspólnych dla wszystkich Greków. 6. odane niżej zdania zakwalifikuj jako prawdę lub fałsz. Dopisz obok nich w kolejnych rubrykach tabelki odpowiednią literę: (prawda) lub (fałsz). okój boży oznaczał zakaz prowadzenia działań wojennych w okresie między igrzyskami olimpijskimi. Wśród dyscyplin sportowych, które rozgrywano na igrzyskach olimpijskich, były biegi, boks i wyścigi rydwanów. W zawodach sportowych mogli uczestniczyć wszyscy mieszkańcy Grecji, bez względu na wiek i płeć. środa SRAWDŹ SIĘ Ilustracje do zadania Obrady Zgromadzenia Ludowego w Atenach (rysunek) Agora ateńska (rekonstrukcja)

9 Starożytna Grecja (Hellada) 31 Zadanie 1. Oceń, które z poniższych zdań dotyczących ilustracji są prawdziwe. Wybierz, jeśli zdanie jest prawdziwe, albo jeśli jest fałszywe. W zgromadzeniu widocznym na ilustracji nr 1 mogli uczestniczyć wszyscy mieszkańcy polis. Ilustracja nr 2 przedstawia miejsce pełniące funkcję centrum politycznego i gospodarczego polis. Tekst i mapa do zadania 2. rzez siedem lat nie padał deszcz na Terze (...). (...) Terejczycy, nie znając przyczyny swych cierpień, posłali do Delf w sprawie obecnych swych nieszczęść. A ytia dała im odpowiedź: Jeżeli z Battosem założą Kyrenę w Libii, będzie im się wieść lepiej. Następnie wyprawili Terejczycy Battosa z dwoma pięćdziesięciowiosłowcami. Ci popłynęli do Libii (...). S. Sprawski, G. Chomicki, Starożytność. Teksty źródłowe..., Kraków 1999, s. 77. Zadanie 2. Uzupełnij tekst, wybierając właściwe odpowiedzi spośród podanych. Zgodnie z tekstem do opuszczenia ojczystego kraju zmusiła Terejczyków 2.1..Na podstawie informacji zamieszczonych na mapie można wywnioskować, że założona przez nich osada znajdowała się Opisane w tekście wydarzenia były charakterystyczne dla okresu A. wojna B. rosnąca liczba ludności C. susza 2.2. A. w Afryce B. w Azji Mniejszej C. nad Morzem Czarnym 2.3. A. wielkiej kolonizacji B. wojen grecko-perskich C. kształtowania się demokracji ateńskiej

10 32 TYDZIEŃ 3 Tekst do zadania 3. ostępowanie (...) było takie: każdy otrzymywał skorupkę i pisał na niej nazwisko człowieka, którego chciał usunąć spośród obywateli. Tabliczkę zanosił na umówione miejsce na agorze (...). Tam najpierw archonci przeliczali całą ilość skorupek. Bo jeżeli głosujących było mniej niż sześć tysięcy, wynik sądu skorupkowego był nieważny. S. Sprawski, G. Chomicki, Starożytność. Teksty źródłowe..., Kraków 1999, s Zadanie 3. Wybierz polis grecką, której dotyczy zacytowany tekst, i wskaż uzasadnienie wyboru spośród podanych. Zaznacz literę A albo B oraz numer 1, 2 albo 3. Opisana w tekście procedura była stosowana w A. B. starożytnej Sparcie, starożytnych Atenach, a jej celem było usunięcie z polis osób nadmiernie bogatych. oskarżonych o tchórzostwo. stwarzających zagrożenie dla miasta-państwa. czwartek Tekst do zadania 4. aństwo (...) powstało ok. XI w. p.n.e. w wyniku podboju eloponezu (...). odobnie jak inne [polis] (...) była monarchią, z tym jednak, że rządzona była przez dwóch królów. Jednemu z tych królów, Likurgowi (ok. połowy IX w. p.n.e.), przypisuje się przeprowadzenie doniosłych reform wewnętrznych. (...) w tym mniej więcej czasie stworzone zostały podstawy ustroju (...), który przetrwał do końca istnienia tego państwa, tj. do II w. p.n.e. M. Sczaniecki, owszechna historia państwa i prawa, Warszawa 1997, s. 16. Zadanie 4. Oceń, które z poniższych zdań dotyczących tekstu są prawdziwe. Wybierz, jeśli zdanie jest prawdziwe, albo jeśli jest fałszywe. W tekście opisano proces formowania się ustroju starożytnej Sparty. Cechą charakterystyczną ustroju omawianego w tekście była możliwość współrządzenia polis przez wszystkich obywateli. Tekst i ilustracja do zadania 5. [rzywódca] (...) nie oddał chłopców (...) najemnym wychowawcom i nie wolno było nikomu chować syna, jak mu się podobało, lecz natychmiast po ukończeniu szóstego roku życia brał wszystkich pod nadzór państwowy; podzieleni na drużyny żyli razem i nawykali do towarzystwa (...). (...) zresztą całe wychowanie miało na celu karność, wytrwałość w trudach i waleczność. S. Sprawski, G. Chomicki, Starożytność. Teksty źródłowe..., Kraków 1999, s. 93.

11 Starożytna Grecja (Hellada) 33 Zadanie 5. Oceń, czy poniższe zdania dotyczące tekstu i ilustracji są prawdziwe. Wybierz, jeśli zdanie jest prawdziwe, albo jeśli jest fałszywe. rzedstawiony w tekście sposób wychowania młodzieży dotyczył mieszkańców Sparty. Ilustracja ukazuje cel wychowania chłopców, których poddano nadzorowi państwowemu. Ilustracja do zadania 6. Zadanie 6. Dokończ zdanie. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. Ilustracja ukazuje miejsce, w którym odbywały się A. zawody sportowe. C. przedstawienia teatralne. B. uroczystości religijne. D. zgromadzenia polityczne. Tekst do zadania 7. Sprawiedliwie chwalimy tych, co ustanowili świąteczne zgromadzenia ludu za to, że przekazali nam ten obyczaj. Wedle niego, zawarłszy zgodę i zawiesiwszy wynikłe między nami spory, schodzimy się wszyscy w jedno miejsce, wspólnie składamy ofiary i zanosimy modły, i przypominamy sobie łączące nas pokrewieństwo. Życzliwsi stajemy się sobie wzajem na przyszłość, dawne związki przyjaźni odnawiamy i zawieramy nowe. Archiwum GWO. piątek Zadanie 7. Dokończ zdanie. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. Cel organizacji igrzysk wskazany w tekście to A. rozpowszechnianie kultury greckiej na terenie Bliskiego Wschodu. B. integrowanie Greków zamieszkujących różne polis. C. możliwość pokojowej rywalizacji między mieszkańcami polis a cudzoziemcami. D. pochwała instytucji, jaką było Zgromadzenie Ludowe.

12 34 TYDZIEŃ 3 Tekst do zadania 8. W przeciwieństwie do większości państw orientalnych, rozwijających się w dolinach wielkich rzek, z których ujarzmieniem (...) wiązało się powstawanie jednolitych, scentralizowanych państw, losy Grecji pozbawionej działania tego czynnika ułożyły się odmiennie (...). Nie zajmowała ona tak wielkiego obszaru jak większość państw orientalnych, bo około 80 tys. km 2, z tego zaś zaledwie 25 30% przypadało na powierzchnię uprawną. (...) W porównaniu z krajami Wschodu korzystnie przedstawiało się ukształtowanie brzegów Grecji (...). Mieszkaniec Grecji czuł się na morzu pewnie; nawet podróże z jednego kraju greckiego do drugiego odbywał morzem, góry bowiem schodzące często aż do samego wybrzeża utrudniały komunikację lądem. J. Wolski, Historia powszechna. Starożytność, Warszawa 1996, s Zadanie 8. Oceń, które z poniższych zdań dotyczących tekstu jest prawdziwe. Zaznacz przy zdaniu prawdziwym Grecja była państwem jednolitym. Większość obszaru Grecji zajmowały pola uprawne. W Grecji nie było wielkich rzek. Teksty i ilustracja do zadania 9. Grecy byli politeistami. (...) W okresie klasycznym największe znaczenie miało dwanaścioro bóstw olimpijskich, często reprezentujących (...) bardzo różne rysy osobowości. Do bogów olimpijskich należeli: Zeus, Hera, Apollo (...). (...) Każde miasto miało swego boga-opiekuna; (...) bogini mądrości, sztuki i wojny była opiekunką Aten. J.M. Roberts, Ilustrowana historia świata, t. 2: Azja wschodnia i Grecja klasyczna, przeł. B. Gadomska i M. Stopa, Warszawa 1999, s. 94. Antropomorfizm w znaczeniu religijnym: wyobrażanie bóstw pod postacią ludzką oraz przypisywanie im ludzkich zachowań. Grecki bóg Apollo Zadanie 9. Oceń, które z poniższych zdań dotyczących tekstów i ilustracji są prawdziwe. Wybierz, jeśli zdanie jest prawdziwe, albo jeśli jest fałszywe. Cechą charakterystyczną religii greckiej był antropomorfizm jej bogów. Zgodnie z wierzeniami Greków bogowie nie interesowali się sprawami ludzi.

13

14 ZKalendarzemgimnazjalistymożnaskutecznieibezstresu powtórzyć orazutrwalić przedegzaminemwszystkiewiadomościzakresuhistori.materiałzostałrozłożonyna25tygodni naukiorazpodzielonynakonkretnedni.napowtórki(odponiedziałkudopiątku)wystarczypoświęcić jedynie20minut dzienie. WczymjeszczepomagaKalendarzgimnazjalisty?Budujepewność siebie,potrzebną naegzaminie. Bezpośpiechu,zatosystematycznie takwyglądakalendarzowametodaprzygotowań doegzaminu. oznajrównież Kalendarzgimnazjalisty dowiedzyospołeczeństwie. Wszystkienaszekalendarzeznajdziesznaw.kalendarzegimnazjalisty.gwo.pl.