Prezentacja Projektu transsea

Transkrypt

1 Prezentacja Projektu transsea Lars Stratmann (IÖR Drezno) Celem Projektu transsea było opracowanie metod oraz sposobów postępowania, w oparciu o które możliwe będzie przeprowadzenie Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko dla potrzeb planów regionalnych. Głównym punktem ciężkości Projektu Interreg III A był aspekt transgranicznej Oceny Oddziaływania na Środowisko oraz współpraca pomiędzy przedstawicielami Saksonii, Polski i Czech. Podstawę analizy stanowiło między innymi porównanie systemów planowania przestrzennego oraz oceny oddziaływania na środowisko na szczeblach regionalnych w trzech sąsiednich krajach. Projekt realizowany był przez trzech partnerów Projektu: Leibniz-Institut für ökologische Raumentwicklung (IÖR) (Instytut Ekologicznego Rozwoju Przestrzennego Leibnitza), Brandenburgische Technische Universität (Politechnika Brandenburgii) (BTU) Cottbus, Katedra Planowania Urbanistycznego jako partner naukowy oraz Regionaler Planungsverband (RPV) Oberlausitz-Niederschlesien (Regionalny Związek Planowania Górne Łużyce - Dolny Śląsk), jako partner dysponujący wiedzą praktyczną. Prace instytutu IÖR dotyczyły głównie zakresu opracowania metodyki badań oraz koordynacji projektu; Politechnika BTU Cottbus odpowiedzialna była za opracowanie zestawu wskaźników oraz za opracowanie skali ocen; RPV Oberlausitz-Niederschlesien odpowiedzialny był natomiast za opracowanie metodyki (transgranicznego) postępowania Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko w aspekcie udziału instytucji oraz społeczeństwa, za współpracę transgraniczną oraz za weryfikację (przetestowanie) Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko w aktualnych metodach planowania regionalnego. Partnerami kooperacyjnymi byłi na stronie polskiej: Wojewódzkie Biuro Urbanistyczne we Wrocławiu oraz Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego; partnerem w Czechach były urzędy regionalne województw Liberec i Ústí. Struktura oraz realizacja projektu oparta była na siedmiu pakietach roboczych (AP). Na podstawie analizy zaleceń działania planu rozwoju przestrzennego Kraju Związkowego Saksonii oraz na podstawie odnośnych dokumentów prawnych jak również na podstawie wytycznych odnośnie działań planistycznych określone zostały cele środowiskowe dla szczebli regionalnych a następnie cele te przetransponowane zostały na poziom operacyjny w aspekcie wymagań ochrony oraz wskaźników. Aspekty ochrony reprezentują uściślenie (konkretyzację) dóbr chronionych zgodnie z ustawą o analizie oddziaływania na środowisko (niemiecka ustawa UVPG). Wskaźniki służą do oceny stanu środowiska oraz skutków oddziaływania na środowisko (AP 1). Równolegle do tego przeprowadzono analizę dostępnych i wymaganych materiałów w Saksonii, w Polsce i w Czechach a następnie materiały te zestawiono (AP 2); wypracowano również pierwsze problemy metodycznego profilu wymagań (AP 3). W ramach trzeciego pakietu roboczego zmodyfikowane zostały oraz na nowo opracowane zostały istniejące metody dotyczące różnych wymagań Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko dla potrzeb planów regionalnych (przykładowo ocena alternatywna oraz analiza skutków kumulacyjnych). Jednocześnie przez cały czas trwania projektu opracowywana była propozycja zasad postępowania dla transgranicznego udziału instytucji oraz społeczeństwa (AP 4). Ponadto opracowana została propozycja monitoringu na szczeblu regionalnym (AP 5), porównane zostały postępowania Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko w aspekcie planów regionalnych obowiązujące w trzech współpracujących krajach (AP 6); wykazane zostały cechy wspólne oraz różnice jak również uzgodnione zostały konkretne aspekty transgranicznego postępowania Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko dla przykładowego przetestowania (AP 7). Współpraca pomiędzy przedstawicielami nauki i praktyki połączona z równoległym wypróbowaniem (weryfikacją) opracowanych metod i zasad postępowania w regionie Górne Łużyce - Dolny Śląsk okazała się być bardzo owocna. Ze strony RPV do projektu wprowadzane były w sposób ciągły aspekty postępowania i praktyki, stanowiące cenny wkład dla opracowania wskaźników oraz metod oceny. Pełne przetestowanie w praktyce nie mogło niestety zostać zakończone, ponieważ doszło do opóźnienia w opracowaniu planu regionalnego; przykładowo transgraniczny udział instytucji i społeczeństwa mógł zostać zrealizowany 1

2 jedynie na etapie Scopingu. Transgraniczna wymiana doświadczeń naukowych oraz praktycznych rozpoczęła się podczas konferencji inauguracyjne a następnie pogłębiona została w trakcie transgranicznych spotkań dotyczących Scopingu; wymiana ta kontynuowana była następnie przez cały czas trwania projektu, głównie przez pośrednictwem RPV w formie dwustronnych rozmów, elektronicznej wymiany informacji poprzez udział w publicznym omawianiu projektów planów regionalnych (koncepcja ÚP VÚC) w Libercu i Ústi jak również w formie udziału w warsztatach międzynarodowych. W Polsce oraz w Czechach istnieją już praktyczne doświadczenia w zakresie Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko. W regionach Liberec i Ústí trwa już od roku 2001 postępowanie sporządzania planów regionalnych. W działaniach tych (na zasadzie dobrowolności) uczestniczył RPV przez cały czas trwania procesu. Kontakty transgraniczne przebiegały z reguły pod znakiem dużego dwustronnego zainteresowania merytorycznego oraz przyjaznej atmosfery. Za to właśnie pragniemy niniejszym serdecznie podziękować naszym partnerom współpracy. 2

3 Wskaźniki oraz skale oceny Analiza oddziaływania na środowisko na podstawie kart inwentaryzacyjnych ( listów gończych ); ramy badań i analiz, cele środowiskowe, dobra chronione oraz aspekty ochrony Hendrike Helbron (BTU Cottbus) Załącznik I litera f) Dyrektywy dotyczącej Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko (niemiecki skrót SUP-RL) wymienia aspekty środowiskowe, które wymagają analizy (zbadania) w ramach Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko. Aspekty te zawarte są również w federalnej oraz saksońskiej ustawie o analizie oddziaływania na środowisko (UVPG/SächsUVPG), odpowiednio w in 2 pod nazwą dobra chronione. Dobrom chronionym przyporządkowany jest odpowiednio szereg aspektów dotyczących określonych celów środowiskowych, wrażliwości ale również obciążeń wstępnych (przykładowo dobro chronione gleba zachowanie zdolności plonowania oraz funkcji buforowej oraz filtracyjnej; również aspekt zabudowy infrastrukturą określany jako obciążenie wstępne). W aspekcie tego zróżnicowania aspektów ochrony względnie podmiotów badań na poziomie operacyjnym przeprowadzone były analizy i badania poszczególnych dóbr chronionych. Równolegle do opracowania aspektów ochronnych, analizowany był również plan rozwoju Kraju Związkowego Saksonii odnośnie jego funkcji w znaczeniu programu krajobrazowego, odnośnych przepisów prawnych oraz dalszych, środowiskowych aspektów planowania dotyczących celów środowiskowych dla regionu Górne Łużyce - Dolny Śląsk. Na kolejnym etapie analizy dokonano oceny zawartości (treści) projektu wstępnego planu regionalnego Górnych Łużyc - Dolnego Śląska; przedmiotem tej analizy było określenie, czy te znaczące oddziaływania środowiskowe już wystąpiły i czy wymagają oceny w ramach Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko. Prowadzone były również szeroko zakrojone prace analityczne dostępnych materiałów źródłowych dla Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko na szczeblu regionalnym. Również sąsiednie regiony w Polsce oraz Czechach udostępniły nam odnośne opracowania studyjne oraz programy środowiskowe. Ponadto nasi polscy i czescy sąsiedzi mają już za sobą etap Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko dla swoich planów regionalnych. Zostały nam również udostępnione odpowiednie raporty środowiskowe W kolejnej fazie aspektom ochronnym przyporządkowane zostały odnośne cele środowiskowe, jak również dostępne oraz przydatne materiały źródłowe. Cele środowiskowe służą przy tym jako skala oceny dla oszacowania stanu oraz opracowania prognozy. Dla każdego aspektu ochronnego ustalony został jeden wskaźnik stanu i odpowiednio do oddziaływania, jeden lub szereg wskaźników oddziaływania. Wskaźniki oddziaływania zdefiniowane zostały w oparciu o podlegające obowiązkowi analizy (oceny) dla każdego rodzaju ochrony treści (aspekty) planu regionalnego. W oparciu o wskaźniki stanu możliwa jest ocena aktualnego stanu środowiska w kontekście osiągnięcia celu; w oparciu o wskaźniki oddziaływania można dokonać oceny ustaleń (rozwiązań) zawartych w planach regionalnych. Podjęta została przy tym próba ustalenia głównych wskaźników ilościowych. Dla każdego aspektu ochronnego opracowana została karta inwentaryzacyjna ( list gończy ) zawierająca wszystkie odnośne informacje dotyczące rozpatrywanego podmiotu ochrony. Przedstawiona zostały w przejrzysty sposób definicja aspektu ochronnego, celów środowiskowych, wskaźników stanu oraz wskaźników oddziaływania, związane dokumenty źródłowe, ramy oceny dla stanu środowiskowego oraz skutki oddziaływania na chronione dobro. Podane zostały wskazówki dotyczące działań prewencyjnych, pozytywnych skutków oddziaływania oraz działań zabezpieczających (na kolejnym etapie planistycznym weryfikowanych skutków). Wszystkie te karty inwentaryzacyjne posiadają taką samą strukturę i powinny służyć autorom opracowującym Ocenę Strategiczną Oddziaływania na Środowisko jako podręcznik w trakcie oceny. Na podstawie kart inwentaryzacyjnych dokonano pierwszego zaklasyfikowania, które dobra ochronione oraz aspekty ochrony mogą w największym prawdopodobieństwie być dotknięte przez transgraniczne oddziaływania środowiskowe tematyki planów regionalnych. 3

4 W trakcie opracowywania ramowego planu krajobrazu, podstawy przyrodniczej dla planów regionalnych, dokonana została inwentaryzacja stanu oraz ocena aktualnego stanu przyrody i krajobrazu. Ocena ta obejmowała będzie w przyszłości wszystkie dobra chronione zgodnie z 2 UVPG i stanowi ważną podstawę dla Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko planu regionalnego. W Polsce podobne znaczenie posiada studium ekofizjograficzne. 4

5 Metody oceny (badań) Rozwiązania alternatywne, oddziaływania kumulacyjne, kompleksowa ocena Lars Stratmann (IÖR Drezno) W Niemczech, w Polsce oraz w Czechach zgromadzone zostały już bogate doświadczenia w zakresie różnych metod alternatywnych badań w ramach planowania regionalnego w tym również odnośnie aspektów środowiskowych. Ze względu na funkcje, stopień konkretyzacji oraz przestrzenny zakres obowiązywania, w planach regionalnych priorytetowo ocenie podlegają alternatywy koncepcji względnie struktur jak również alternatywy poszczególnych lokalizacji. Jak na żadnym innym etapie planowania, właśnie tutaj w sposób porównawczy mnożna rzeczywiście oceniać oraz wybierać pomiędzy konkretnymi, stosunkowo precyzyjnie wyznaczonymi lokalizacjami alternatywnymi w obrębie stosunkowo dużych obszarów. Szczególnie dobrze szczebel regionalny nadaje się do oceny wystąpienia skutków kumulacyjnych, względnie pozwala na unikanie takich skutków. Alternatywne rozwiązania koncepcji względnie struktur planów regionalnych odnoszą się do kategorii planu (przykładowo wykorzystanie energii wiatru) i zawierają z reguły nie różniące się zasadniczo alternatywne rozwiązania systemowe takie jak przykładowo utylizacja odpadów, spalenie albo składowanie; w znacznie większym stopniu rozwiązania te reprezentują porównania różnych - częściowo podobnych - modeli rozwoju przestrzennego oraz wykorzystania przestrzeni. Te rozwiązania alternatywne mogą różnić się w znacznym stopniu, przykładowo odnośnie koncentracji jednego rodzaju wykorzystania lub rozwoju na stosunkowo dużym obszarze albo w formie podziału na szereg małych obszarów, albo też mogą wykazywać jedynie nieznaczne różnice. Przy porównaniu poszczególnych lokalizacji, lokalizacje te poddawane są ocenie w aspekcie ich przydatności dla zaplanowanego rodzaju wykorzystania. Zakres, w oparciu o który oceniane są poszczególne kategorie planistyczne alternatywy koncepcji / struktury, jest różny w zależności od kategorii planu. W przeciwieństwie do metodyki oceny alternatywnej, ocena (analiza) skutków kumulacyjnych (załącznik I litera f SUP-RL Ramowej Dyrektywy odnośnie Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko), na szczeblu regionalnym nie posiada jeszcze ustalonej metodyki w Saksonii. W Czechach zgromadzone już zostały doświadczenia wynikające z Kompleksowego opisu przewidywanych skutków środowiskowych, według którego w ramach kompleksowego etapu oceny mogły być przeanalizowane również oddziaływania kumulacyjne (Załącznik 3 część C III starego systemu Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko, ustawa Nr 244/1992). W oparciu o dostępne podstawy metodyczne, w Projekcie Interreg-III-A mogły zostać opracowane oraz przetestowane poszczególne kroki robocze, w celu oceny kumulacyjnych oddziaływań na szczeblu regionalnym. W tym celu dokonano podziału na: a) przestrzennie ograniczone, kumulacyjne skutki wielu obciążeń indywidualnych działających na określone dobro chronione (przykładowo na glebę lub wody podziemne) oraz na b) kumulacyjne oddziaływania wszystkich obciążeń indywidualnych w całym regionie planistycznym na określone dobro chronione (przykładowo na zdolność plonowania gleby lub na szybkość odtwarzania zasobów wód podziemnych). Końcowa ocena kompleksowa planu regionalnego może wykazywać trendy rozwojowe oraz przedstawić bilans, pozwalające na wysunięcie stwierdzenia, czy oddziaływania środowiskowe w sumie są dodatnie, neutralne czy ujemne. Taka ocena kompleksowa nie jest wprawdzie wymagana w Dyrektywie Ramowej dotyczącej Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko (SUP-RL), może jednak być traktowana jako wymagana albo przynajmniej jako pomocna, ponieważ Ocena Strategiczna Oddziaływania na Środowisko obejmuje cały plan regionalny i oparta jest na zasadzie aspektu ponad lokalnego. Kompleksowa ocena może stanowić wsparcie dla podejmowania decyzji przy rozważaniu różnych alternatyw; metoda ta stanowi również cenny przyczynek do planu zrównoważonego i trwałego rozwoju. Poprzez uwzględnienie oddziaływań pozytywnych, może ona przyczynić się do podniesienia stopnia akceptacji planu. Mogą przy tym być zastosowane dwa moduły metodyczne: a) porównanie rozwoju środowiskowego w regionie z lub 5

6 bez nowego planu regionalnego w oparciu o prognozy Status-quo, oraz b) porównanie skutków pozytywnych i ujemnych planu regionalnego jako całości (metoda bilansowania). Na koniec podkreślić należy, że we wszystkich trzech krajach, w Polsce, w Czechach i w Niemczech stosowana jest zasada swobody stosowania metod. Wytyczne w zakresie Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko pokazują zasadniczo jedynie ramy względnie możliwe metody. Cechę szczególną posiada system czeski, w przypadku którego ocena oddziaływania na środowisko sporządzana jest w ramach procedury zapewnienia jakości przez rzeczoznawcę zewnętrznego a tym samym wpływ instytucji na stosowaną metodykę jest niewielki. 6

7 Konsultacje Transgraniczne Propozycja odnośnie udziału instytucji i społeczeństwa Dirk Bölitz (RPV Oberlausitz-Niederschlesien) Zgodnie z Dyrektywą dotyczącą Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko, krajowi członkowskiemu należy zaproponować przeprowadzenie konsultacji transgranicznych w przypadku, kiedy plany lub programy posiadają istotne oddziaływania środowiskowe na obszar kraju sąsiedniego. W celu ułatwienia tych uzgodnień, w ramach Projektu Interreg III A wypracowana została propozycja, określająca sposób, w jaki mogą być realizowane postępowania transgraniczne. Podstawą tych propozycji była analiza oraz porównanie warunków ramowych sporządzania planów regionalnych oraz Ocen Strategicznego Oddziaływania na Środowisko w Saksonii, w Polsce i w Czechach. System organizacji państwa oraz struktury administracyjne w rozpatrywanych współpracujących krajach znacznie się różnią. Cechę szczególną reprezentuje federalny system Niemiec. Z tego faktu wynikają zróżnicowane kompetencje w aspekcie Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko dla udziału transgranicznego. Istotna różnica polega również na tym, że Oceny Strategiczne Oddziaływania na Środowisko w Niemczech nie pociągają za sobą żadnych konsekwencji materialno-prawnych. Ocena Strategiczna Oddziaływania na Środowisko nie reprezentuje odrębnego postępowania i brak jest jakichkolwiek urzędów odpowiedzialnych za Ocenę Strategiczną Oddziaływania na Środowisko. Regionalny Związek Planistyczny (RPV) decyduje o tym, czy określony plan może być uważany jako przyjazny dla środowiska. Porównanie systemów planowania oraz założeń integracji (włączenia) Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko do postępowania sporządzania planów regionalnych w Saksonii, w Polsce i w Czechach było konieczne, jako że udział transgraniczny powinien być realizowany na podstawie równouprawnienia oraz wzajemności. Przy stosowaniu Dyrektywy dotyczącej Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko powinny być uwzględnione cechy specyficzne każdego z krajów. Przykładowo, zróżnicowany stopień obowiązywania planów regionalnych prowadzi również do znacznie zróżnicowanego znaczenia elementu udziału społeczeństwa. Każda podstawa prawna planu zawiera wskazówki odnośnie istniejących skal oceny w zakresie transgranicznej Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko. Użyteczne są dostępne już mechanizmy monitoringu również dla monitoringu transgranicznego. W Czechach, w Polsce a ostatnio również w Niemczech istnieją prawne wdrożenia Dyrektywy dotyczącej Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko. Wdrożenie wspomnianej Dyrektywy w Saksonii dostępne będzie w najbliższym czasie. Ponadto, możliwe było przyjęcie za podstawę doświadczeń płynących ze zrealizowanego już z transgranicznego projektu dotyczącego oceny oddziaływania na środowisko (UVP). Jako podstawę przyjąć można również Porozumienie zawarte pomiędzy Republiką Federalną Niemiec oraz Rzeczpospolitą Polską w zakresie oceny oddziaływania na środowisko określonych przedsięwzięć w ramach transgranicznych; uzgodnienie to podpisane zostało w dniu w Neuhardenberg. Opracowana w ramach projektu Interreg III A propozycja transgranicznego udziału w postępowaniu Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko zawiera następujące punkty: - Przedmiot transgranicznego wykonywania Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko, - Kompetencje / określenie placówek kontaktowych - Harmonogram oraz tematyka zawiadamiania - Forma udziału instytucji i społeczeństwa - Określanie oraz przestrzeganie terminów 7

8 - Realizacji konsultacji ustnych - Informowanie o podjętych decyzjach - Monitoring transgranicznych oddziaływań środowiskowych - Tłumaczenia Propozycje te włączone zostały również do dokumentu Zalecenie odnośnie integracji Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko saksońskiego postępowania opracowywania planów regionalnych. Ze względu na opóźnienia w realizacji opracowania planu regionalnego, regionu Górne Łużyce - Dolny Śląsk możliwe było testowanie dotychczas jedynie transgranicznego Scopingu. Przeważająca część udziału transgranicznego pozostaje jeszcze do wykonania przez Regionalny Związek Planistyczny. Przedstawienie zróżnicowanych systemów w Saksonii, w Polsce i w czechach powinno jednak umożliwić instytucjom, aby propozycje te były w przyszłości samodzielnie optymalizowane oraz dostosowywane do własnych doświadczeń. Dla planów zagospodarowania przestrzennego w Polsce nie jest wymaganym wykonanie transgranicznej postępowanie Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko; uczestnictwo to może być jednak przeprowadzona na wniosek zainteresowanego kraju. W przypadku transgranicznego postępowania Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko, zadania w tym zakresie podzielone pomiędzy państwowe urzędy odpowiedzialne za Ocenę Strategiczną Oddziaływania na Środowisko (Ministerstwo Środowiska oraz Urząd Wojewódzki). 8

9 Monitoring środowiskowy Tematyka oraz organizacja monitoringu środowiskowego Lars Stratmann (IÖR Drezno) Monitoring znaczących oddziaływań planów oraz programów uregulowany jest w artykule10 Dyrektywy dotyczącej Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko. Odpowiednio do tego, celem monitoringu jest głównie wczesne wykrywanie niemożliwych do przewidzenia, negatywnych oddziaływań po to, aby możliwe było podjęcie działań zapobiegawczych. W ramach projektu Interreg III A opracowane zostały tematy - punkty merytoryczne, metody oraz zasady postępowania dla monitorowania oddziaływań środowiskowych planów regionalnych - szczególności dla monitoringu transgranicznego. Monitoring środowiskowy określonych punktów oraz programów stanowi nowość w Niemczech, w Polsce oraz w Czechach. W pierwszej kolejności zestawione zostały dostępne, regularnie gromadzone dane środowiskowe dla regionu planistycznego Górne Łużyce - Dolny Śląsk oraz zweryfikowana została ich przydatność dla potrzeb monitoringu. Ponadto przeanalizowane zostały kompetencje dla różnych etapów roboczych monitoringu. Odpowiedzialność za gromadzenie danych środowiskowych spoczywa w Saksonii na Krajowym Urzędzie Środowiska i Geologii. Urząd ten udostępnia w różnych formatach GIS bogate dane środowiskowe przydatne dla monitoringu. Ponadto, ze względu na wysoką rozdzielczość, przygotowywane obecnie przez Krajowy Urząd Geodezyjny zdjęcia cyfrowe ( Orthophotos ) nadają się do oceny oddziaływania na środowisko i umożliwiają pierwszą ocenę. Regionalny Związek Planistyczny dodatkowo ma zadania monitoringu wdrażania planu regionalnego łącznie z jego oddziaływaniami środowiskowymi. Możliwe przedziały (okresy) czasowe monitoringu wynikają głównie z przedziałów czasowychgromadzenia względnie aktualizacji konkretnych danych środowiskowych, ponieważ zgodnie z SUP-RL dla monitoringu powinny być wykorzystane głównie istniejące już dane. Wyłączne uzależnienie okresów czasowych monitoringu od aktualizacji lub ponownego opracowywania planu regionalnego nie jest w Saksonii wskazane, ponieważ przedział czasowy pomiędzy dwoma opracowaniami planów wynosi z reguły około 10 lat. W ten sposób niemożliwym byłoby już zagwarantowane wczesne wykrycie negatywnych oddziaływań. W Czechach, monitoring środowiskowy Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko może być z powodzeniem włączony do monitoringu planu przestrzennego. Zgodnie z nową ustawą Prawo Budowlane, najpóźniej co dwa lata konieczne jest udokumentowanie w raporcie z monitoringu (przy udziale instytucji) czy doszło do zmian w podstawach dla opracowania planu regionalnego. Z chwilą przygotowania raportu Zgromadzenie Regionalne zatwierdza również zmianę planu. Opracowanie raportu z monitoringu nie jest natomiast prawnie przewidziane w Saksonii; byłoby to jednak rzeczą korzystną, ponieważ na podstawie tego dokumentu możliwe byłoby podjęcie środków zaradczych w ramach zmiany planu. Dla monitorowania oddziaływań transgranicznych projekt Interreg III A proponuje współpracę z instytucjami odpowiedzialnymi za środowisko zainteresowanych krajów członkowskich. Kompetencja w zakresie monitoringu leży w rękach wykonawcy planu regionalnego w regionie powodującym (sprawcy). Urzędy zainteresowanego regionu w przypadku potrzeby udostępnią aktualne dane środowiskowe przedmiotowego terenu granicznego jak również udostępnią własne obserwacjach dotyczące znacznych oddziaływań transgranicznych. W zakresie realizacji projektu, partnerzy kooperacyjni w Saksonii, w Polsce i w Czechach nie dysponowali jeszcze żadnymi doświadczeniami odnośnie monitoringu środowiskowego według Dyrektywy dotyczącej Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko. Jedna z możliwości realizacji monitoringu polega na powiązaniu monitoringu środowiskowego z okresowymi raportami monitoringu dotyczącego rozwoju przestrzennego, tak jak jest to już realizowane w Czechach i w Polsce. W Saksonii dostępny jest natomiast tylko raport dotyczący rozwoju Kraju Związkowego na szczeblu Planu Rozwoju Kraju Związkowego Saksonii. 9

10 Transgraniczna wymiana doświadczeń Możliwość transponowania (przenoszenia) metod oraz zasad postępowania Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko pomiędzy Saksonią, Polską i Czechami Dirk Bölitz (RPV Oberlausitz-Niederschlesien) W ramach projektu okazało się, że Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko podlegają zróżnicowanym uwarunkowaniom i międzyregionalna współpraca w zakresie Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko w skali transgranicznej jest możliwa tylko z określonymi ograniczeniami. Problem polega między innymi na zróżnicowanych kompetencjach urzędów partnerów. I tak, Regionalny Związek Planistyczny (RPV) w Saksonii opracowuje raport środowiskowy we własnym zakresie. RPV przejmuje na siebie ocenę opinii społeczeństwa zarówno w odniesieniu do projektu planu jak i w odniesieniu do raportu środowiskowego i sam podejmuje decyzje odnośnie projektu planów w kontekście oddziaływania na środowisko. Również wykonanie transgranicznego postępowania Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko podlega Regionalnemu Związkowi Planistycznemu, jako wykonawcy opracowania planu. Ponadto, RPV opracowuje opinię ( Fachbeitrag ) w zakresie ochrony przyrody oraz utrzymania krajobrazu, której cele - jako załącznik do planu regionalnego przejmuję funkcję ramowego planu krajobrazu. Regionalne Urzędy Planistyczne wykonują praktycznie ocenę we własnym zakresie. Odpowiednio do tego jest również zainteresowanie metodami oraz zasadami postępowania w zakresie Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko u autorów planów w Saksonii i w Niemczech. W Czechach, urząd regionalny jako wykonawca planu odpowiedzialny jest przede wszystkim za płynne wykonanie postępowania. Niezależny rzeczoznawca otrzymuje zadanie opracowania raportu środowiskowego. Urząd regionalny przedkłada projekt planu oraz raport środowiskowy do wglądu społeczeństwa, informuje społeczeństwo w tym zakresie i prowadzi konsultacje ze społeczeństwem odnośnie projektu raportu środowiskowego. Niezależni eksperci mają wolną rękę w odniesieniu do wyboru metod opracowania raportu środowiskowego. Nadzór merytoryczny wykonuje natomiast urząd odpowiedzialny za Ocenę Strategiczną Oddziaływania na Środowisko w Ministerstwie Środowiska, jako podmiot odpowiedzialny za postępowania Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko. Ministerstwo Środowiska ustala ramy oceny i opracowuje na podstawie raportu środowiskowego decyzję, czy propozycja planu regionalnego jest możliwa do przyjęcia z punktu widzenia środowiska. W przypadku potrzeby, Ministerstwo Środowiska może zażądać również wprowadzenia poprawek do planu, w celu zapewnienia możliwego do zaakceptowania stopnia oddziaływania na środowisko. Również wykonanie transgranicznego postępowania Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko leży w kompetencji Ministerstwa Środowiska (we współpracy z Ministerstwem Spraw Zagranicznych). Wpływ urzędu regionalnego ogranicza się w związku z tym jedynie do kontroli prawidłowej realizacji planu regionalnego. Podobnie jak w Czechach, również w Polsce kompetencje szczebla regionalnego (wojewódzkiego) (Urząd Marszałkowski) odnośnie Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko dla planowania regionalnego są niewielkie. Kompetencje odnośnie Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko leżą również w rękach urzędów państwowych (Urząd Wojewódzki, Ministerstwo Środowiska), które są również odpowiedzialne za postępowanie transgraniczne. W Polsce nie ma natomiast porównywalnego z Czechami systemu zapewnienia jakości realizowanego poprzez akredytowanych ekspertów. Z rozmów przeprowadzonych w obydwu sąsiednich krajach oraz w oparciu o udostępnione przykłady praktyczne wynika wiele pytań. Uwzględniając zróżnicowany podział kompetencji w Saksonii, w Polsce i w Czechach nasuwa się w każdym razie pytanie, czy współpraca transgraniczna na szczeblu regionalnym w odniesieniu do Oceny Strategicznej Oddziaływania na Środowisko jest w praktyce w ogóle możliwa. Duże możliwości współpracy transgranicznej pomiędzy sąsiadującymi regionami istnieją naszym zdaniem w odniesieniu do dobrowolnego udziału w Scopingu oraz w ramach monitoringu. Początek został wykonany w ramach projektu Interreg III A. RPV mógł uzyskać od urzędów środowiskowych sąsiadujących 10

11 regionów w ramach Scopingu potrzebne dokumenty w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu. W odpowiedzi, po opracowaniu opinii w zakresie ochrony przyrody oraz utrzymania krajobrazu oraz po opracowaniu załącznika do planu regionalnego odnośnie ramowego planu krajobrazu, dokumenty te udostępnione zostaną partnerom. We wszystkich trzech krajach odpowiedzialny za monitoringu jest wykonawca planu regionalnego. Podkreślić jednak należy, że szczególnie w tym zakresie dostępne doświadczenia są niewielkie. W każdym przypadku, jako podstawa dla aktualizacji planów względnie zmian planów powinna być prowadzona regularna wymiana wyników monitoringu. 11