BROŃ CHEMICZNA W WOJNIE POLSKO-SOWIECKIEJ
|
|
- Daniel Mazurek
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Aleksander Wysocki BROŃ CHEMICZNA W WOJNIE POLSKO-SOWIECKIEJ Potężne umocnienia z jednej strony, z drugiej zaś niedostatek materiałów wybuchowych 1 oraz ich ograniczona skuteczność, sprawiły, iż I wojna światowa, zwłaszcza na jej zachodnim froncie, szybko przybrała charakter wojny pozycyjnej. Pojawiła się pokusa przełamania impasu z pomocą nowego środka walki roku pod Neuve Chapelle Niemcy wystrzelili 3 tys. szrapneli wypełnionych dwuanizydyną roku pod Ypres przypuścili zmasowany atak chemiczny uwalniając 180 ton chloru z 6 tys. butli gazowych. Ogromna fala gazowa pędzona wiatrem wiejącym z prędkością ok. 2 m/s zatruła śmiertelnie 5 tys. żołnierzy, obezwładniła dalszych 145 tys. Zaskoczeni Francuzi stracili pozycje wraz z załogą i pięćdziesięcioma działami. Odwet Sprzymierzonych nastąpił pięć miesięcy później 3. Eskalacja wzajemnych napadów falą gazową z wykorzystaniem m.in. chloru, sternitów, fosgenu, chloropikryny i ich kombinacji, trwała do października 1918 roku 4. Ogółem na froncie zachodnim Niemcy wykonali ok. 40 napadów falowych, 1 Niemcy nie były w stanie produkować materiałów wybuchowych w niezbędnej ilości z uwagi na brak kwasu siarkowego. Gazownictwo (Broń chemiczna), Praca zbiorowa pod redakcją por. Z. M a r y n o w s k i e g o, Rozdział I, s. 1, maszynopis. CAW, F.J. B r o w n, Chemical Warfare. A study in restraints, Princeton University Preas 1968, s. 6.; Z. W i t k i e w i c z, Z. M a k l e s, K. S z a r s k i, Broń chemiczna na ziemiach polskich. Wojskowy Przegląd Historyczny 1995, nr 1 2, s Gazownictwo..., s Tamże, s. 6.
2 Francuzi ok. 20. W ciągu całej wojny Anglicy zużyli ok. 90 tys. butli z gazem 5. W tym okresie alianci dokonali łącznie ok. 768 napadów chemicznych 6. Obok napadów falowych strony wojujące podjęły próby zastosowania pocisków chemicznych o małym ładunku wybuchowym i dużym oddziaływaniu drażniącym, duszącym, trującym bądź parzącym. W efekcie dalszych poszukiwań znalazły się w użyciu pociski gazowo-kruszące (sternitowe lub iperytowe) zawierające znaczny ładunek wybuchowy. W roku 1918 co drugi niemiecki pocisk artyleryjski przynosił gaz 7. Jesienią 1916 roku Francja użyła gazowych bomb lotniczych. Niemiecki komunikat wojskowy z roku donosił o śmiertelnych ofiarach zatrucia cyjanowodorem pochodzącym z bomb zrzuconych na Metz 8. W kwietniu 1917 roku pod Arras Anglicy zapoczątkowali masowe wykorzystanie miotaczy Livensa. Wraz z postępującym doskonaleniem techniki i taktyki użycia gazów bojowych oraz środków ich przenoszenia, coraz bardziej skuteczna, na danym etapie rozwoju wojny chemicznej, stawała się także obrona przeciwgazowa. Sprzymierzeni początkowo wyposażyli żołnierzy w poduszeczki osłaniające usta i nos, zrobione z merli i nasycone roztworem chemicznym niszczącym chlor. W drugiej połowie 1915 roku twarze ochraniał specjalny woreczek, oczy zaś okulary 9. Środki indywidualnej obrony przeciwgazowej podlegały zmianom w latach Francuzi wprowadzili do użytku maskę przeciwgazową typu ARS (appareil respiration special) składającą się z maski właściwej, chroniącej całą twarz i pochłaniacza zawierającego uniwersalny materiał ochronny: węgiel aktywowany z dodatkiem niezbędnych chemikaliów. W 1917 roku Niemcy używali specjalnie przygotowanych masek skórzanych 10. U schyłku wojny obrona przed gazami parzącymi, sternitami i tlenkiem węgla 11 okazała się jednak nie dość skuteczna. Na niewielką skalę remedium stanowiły izolacyjne aparaty tlenowe (Draegera) w połączeniu z ubiorem ochronnym. Szacuje się, iż na pole walki wprowadzonych zostało ogółem ok. 60 różnych 5 Tamże, s J. G r o c h o w s k i, J. W o l i ń s k i, Bojowe środki trujące. Zarys chemii i technologii. Warszawa 1960, s Gazownictwo..., s H. H u n k e, Zagrożenie powietrzne i obrona przeciwlotnicza, Warszawa 1934, s Z. B a r t e l, Walka gazowa i obrona przeciwgazowa, Warszawa 1934, s. 2 i Tamże, s Gazownictwo..., s. 16.
3 bojowych środków chemicznych 12. Decyzja o podjęciu wojny gazowej umożliwiła Niemcom wykorzystanie potencjału ich wysoko rozwiniętego przemysłu chemicznego. Chlor zastosowany pod Ypres był produktem złożonego procesu technologicznego, w opracowaniu, którego uczestniczyli najwybitniejsi niemieccy chemicy, z laureatem Nagrody Nobla, prof. Fritzem Haberem na czele. Co więcej, chemia niemiecka była tak zorganizowana, że mogła być w krótkim czasie zmobilizowana na usługi wojny. Stan liczebny personelu chemicznego sięgał 3 tys. ludzi 13. Przewaga w wojnie gazowej zarysowała się wyraźnie po stronie Koalicji dopiero w połowie 1918 roku. Napady gazowe przyniosły w okresie I wojny światowej łącznie ok. miliona ofiar 14. W tej liczbie przypadków stanowiły zatrucia śmiertelne (7,7%). Straty wywołane przez środki trujące rosły szybko z poziomu 0,01% w latach , do 4,6% ogólnej liczby strat w latach W połowie 1918 roku broń gazowa rywalizowała z lotnictwem i bronią pancerną pod względem skali zastosowania w wojnie lądowej. Wszystkie strony walczące używały środków chemicznych w granicach ówczesnych możliwości produkcyjnych 16. Niemcy poniosły porażkę w konflikcie zbrojnym na froncie zachodnim. Traktat Wersalski zabronił Niemcom w czerwcu 1919 roku prowadzenia przygotowań do wojny chemicznej. Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego rozważało jednak możliwość zagrożenia z tej strony. Gromadzone były dane dotyczące rozwoju niemieckiej techniki walki i obrony gazowej. Pozostawała także otwarta możliwość użycia broni chemicznej przez Rosję Sowiecką. 29 sierpnia 1919 roku Brytyjska Misja Wojskowa w Warszawie, potwierdziła fakt posiadania bojowych środków trujących przez stronę rosyjską oraz zawiadomiła o zamiarach tejże posłużenia się nimi na froncie Peterhoff-Gatczyna. Gazy lżejsze od powietrza, o własnościach anestetycznych, miały być użyte przez bolszewików w chwili zajęcia ich okopów 12 Z. B a r t e l, op. cit., s. 5.; F.J. B r o w n wymienia trzydzieści substancji chemicznych. Ponad 3 tys. substancji przebadano dla celów wojny. Op. cit., s K. M o u r e u, Chemia i wojna. Nauka i przyszłość. Warszawa 1923, s F.J. B r o w n, op. cit. s J. G r o c h o w s k i, J. W o l i ń s k i, op. cit., s F.J. B r o w n, op. cit., s. 12.
4 przez nieprzyjaciela, w celu jego obezwładnienia 17. Założenia przewidywały jakoby uwolnienie gazów z flaszek wkopanych na pozycji. Chodziło najprawdopodobniej o gazy pokrewne niemieckim (blaukreuz), nie należące do trujących. W sytuacji podobnego zagrożenia na froncie polskim Anglicy doradzali posuwanie się za linię pozycji nieprzyjaciela na odległość 250 m 18. Doniesienia Brytyjczyków zbiegły się w czasie z wykryciem w Janowie Poleskim pocisków gazowych niewiadomego pochodzenia 19. Naczelne Dowództwo WP powiadomiło dowództwa frontów: Litewsko-Białoruskiego, Wołyńskiego i Galicyjskiego, o istniejącym zagrożeniu, z zaleceniem uruchomienia służby gazowej. Pilną kwestią było uzyskanie z innych źródeł wiarygodnych informacji dotyczących potencjału przeciwnika. Przedmiotem zainteresowania była organizacja sowieckiej służby gazowej oraz charakterystyka środków technicznych jakimi rozporządzała (maski gazowe, pociski, miny, butle, balony gazowe itd.). Podjęte zostały starania o ustalenie szczegółów dotyczących bojowych środków trujących będących w dyspozycji nieprzyjaciela (własności, oddziaływanie fizjologiczne). Istotne znaczenie miał stan i źródła zaopatrzenia armii sowieckiej w środki walki i obrony chemicznej (zapasy, produkcja własna, import) 20. Nie bez znaczenia były również fakty z niedawnej historii wojny chemicznej z udziałem Rosji. Warto przypomnieć, iż armia rosyjska jako pierwsza doświadczyła ataku gazowego 21, potem zaś niejednokrotnie miała okazję odczuć skutki działania broni chemicznej 22. Niemcy dokonali 10 napadów gazowych na froncie wschodnim 23. Armia rosyjska uderzała falą gazową (chlorem) w 1916 roku: w czerwcu nad rzeką Onut (na pozycje austriackie) 24, w lipcu w pobliżu Smorgoni i w październiku pod Baranowiczami, w tym ostatnim przypadku z powodzeniem 25. W 1918 roku Rosjanie dysponowali oddziałem chemicznym oraz 10 mln. masek przeciwgazowych Oddział IV NDWP, CAW, I Pismo wyjaśniające Angielskiej Misji Wojskowej skierowane do Oddziału IV NDWP. Tamże. 19 Depesza pińska z roku z prośbą o przysłanie pirotechnika dla zbadania pocisków artyleryjskich z zielonymi paskami. CAW, I Wytyczne NDWP (Oddz. IV), CAW, I F.J. B r o w n, op. cit., s Z. W i t k i e w i c z, Z. M a k l e s, K. S z a r s k i, op. cit., s J. G r o c h o w s k i, J. W o l i ń s k i, op. cit., s Z. W i t k i e w i c z, Z. M a k l e s, K. S z a r s k i, op. cit., s Gazownictwo..., s Tamże, s. 17.
5 Tymczasem zapas masek gazowych znajdujących się w Polsce w połowie 1919 oceniano jako wystarczający 27. Wspomniane wyżej ostrzeżenia płynące z Misji Angielskiej oraz utrzymująca się niejasność co do postawy Niemiec wywołały jednak dyskusję w kwestii ewentualnej dostawy z Francji dalszych 200 tys. masek. Badano też ofertę zakupu 500 sztuk aparatu tlenowego Draegera, z myślą o izolacyjnej ochronie oddziałów technicznych, patroli sanitarnych i personelu służby gazowej. Rozważano hipotetycznie możliwość uruchomienia własnej produkcji masek gazowych, gumowych bądź skórzanych oraz budowy fabryki zdolnej wzmocnić stare pochłaniacze nowymi substancjami wchłaniającymi gazy. Zaczątkiem organizacji służby gazowej w Wojsku Polskim było wydanie we wrześniu 1919 roku tymczasowego etatu oficerów gazowych 28 dla Naczelnego Dowództwa oraz dowództw frontów, dywizji i pułków. Naczelne Dowództwo uzyskało etaty oficera gazowego i referenta, usytuowanych w Sekcji 3 Oddziału IV. Etat dowództwa frontu przewidywał obok wyżej wymienionych oficerów, również magazyniera i podoficera gazowego. Oficerowie gazowi, wszędzie tam gdzie znajdowały się na wyposażeniu maski gazowe, mieli w założeniu nie być używani do innej służby jak tylko gazowej. Dywizyjny oficer gazowy organizował służbę gazową w dywizji lub grupie oraz koordynował funkcjonowanie tej służby we wszystkich oddziałach dywizji. Do jego obowiązków należało szkolenie chemiczne oficerów gazowych i ich zastępów. Temu celowi miały służyć odbywane raz w miesiącu konferencje poświęcone uzupełnieniu wiadomości bądź prezentacji wiedzy zdobytej na kursach gazowych przez pułkowych i batalionowych oficerów gazowych. Korzystano m.in. ze Wskazówek w walce gazowej (Instr. Nacz. Dow. Nr 17055/IV z roku) oraz Wskazówek w walce z minami gazowymi (Nacz. Dow. Nr Sztab. Gen. 1888/IV) 29. Nowości z zakresu wojny chemicznej miały być omawiane na konferencjach z udziałem dowódców kompanii, baterii lub szwadronów. Kompanijni podoficerowie gazowi i ich zastępcy szkolili się na comiesięcznych kursach gazowych organizowanych przez oficera dywizyjnego. Szczególny nacisk kładziono na przekazanie praktycznych umiejętności posługiwania się maską gazową. Wykazy pułkowych i batalionowych 27 Ponad 300 tys. masek. Referat w sprawie masek gazowych, CAW, I CAW, I Instrukcja ogólna o zakresie działania i funkcjach poszczególnych oficerów gazowych. Tamże.
6 oficerów oraz kompanijnych podoficerów gazowych, prowadzone przez dywizyjnego oficera gazowego, były kierowane do właściwego Dowództwa Frontu. W razie braku w dywizji masek gazowych i braku oficera gazowego, jego funkcje pełnił w miarę potrzeby, wyznaczony oficer absolwent szkoły gazowej. Oficer ten był pośrednikiem między oficerem gazowym pułku a podoficerami gazowymi kompanii (szwadronów, baterii). Tym ostatnim, obok innych zadań, poruszono nadzór nad gazowymi środkami ochronnymi i ich ewidencję. Osoby odpowiedzialne za sprawy wyszkolenia chemicznego zostały zobowiązane do wysłuchania wykładów w Szkole Gazowej w Warszawie. Wdrożenie wszystkich zaleceń w przedmiocie organizacji wojskowej służby gazowej napotykało znaczne trudności. Niektóre dywizje i grupy z opóźnieniem realizowały dodatkowe zadania. Personel chemiczny, nawet tam gdzie został powołany, często nie wypełniał należycie powierzonych obowiązków. Rozkazy dotyczące służby gazowej były nierzadko bagatelizowane, lekceważone lub wręcz niewykonywane. Nie wyjaśniał dostatecznie takiej postawy fakt, iż wróg nasz na wschodzie nie zastosował broni chemicznej, skoro oddziały mogły być w każdej chwili przesunięte na front, gdzie nieprzyjaciel nie zaprzestał walki gazowej 30. Postrzegano jednak broń chemiczną jako środek walki o bardzo wielkim znaczeniu zwłaszcza u naszych wrogów, choćby walka ta chwilowo nie była aktualna 31. Vacaty na stanowiskach dywizyjnych oficerów gazowych miały być definitywnie zlikwidowane. W razie braku wymaganych kwalifikacji fachowych, wyznaczone osoby winne je uzupełnić na kursach gazowych w Warszawie. We wszystkich pułkach mieli być powołani pułkowi oficerowie gazowi. Odpowiedzialność za funkcjonowanie służby chemicznej w kompaniach spoczęła na batalionowych oficerach gazowych, ich organami pomocniczymi byli kompanijni podoficerowie gazowi. Podjęto starania w kierunku zastąpienia oficerów gazowych Francuzów Polakami. Mimo nacisków ze strony Naczelnego Dowództwa, postęp w sferze organizacji służby gazowej nie wszędzie był dostatecznie wyraźny. Wbrew otrzymanym rozkazom, Dowództwo Frontu Wołyńskiego dopuściło do zaniedbań w pracy personelu gazowego 32. Nie było 30 Organizacja służby gazowej w ocenie Dowództwa Frontu Galicyjskiego z roku. CAW, I Tamże. 32 Depesza Dowództwa Frontu Wołyńskiego nr 5487/IV z roku. CAW, I
7 pełnej jasności w przedmiocie obowiązujących instrukcji i programu szkolenia gazowego 33. Doświadczenia I wojny światowej sygnalizowały związek miedzy stopniem rozwoju przemysłu chemicznego a zdolnością jego wykorzystania dla potrzeb wojny. Tak Polska jak i Rosja, pozostawały pod tym względem, z różnych zresztą przyczyn, daleko w tyle za krajami najwyżej rozwiniętymi 34. Użycie gazu przez jedną ze stron oznaczałoby zapoczątkowanie wyścigu zbrojeń, na który nie mogły sobie pozwolić ani Polska ani Rosja. Zastosowanie broni chemicznej było do pomyślenia jedynie w warunkach doskonałego wyszkolenia specjalistycznego, zarówno pojedynczego żołnierza, jak i całych oddziałów. Opory na jakie natrafiła organizacja służby gazowej w Wojsku Polskim wynikały w dużej mierze z braku dostatecznego zrozumienia dla możliwości taktycznych broni chemicznej. Adresowany do wąskiego kręgu oficerów gazowych, program wykładów w Szkole Gazowej w Warszawie, obejmował zajęcia z zakresu chemii gazów, teorii pochłaniaczy, budowy masek, pocisków i min gazowych, meteorologii teoretycznej i praktycznej oraz ratownictwa 35. Służba meteorologiczna współpracowała ze służbą gazową. Postulowane zmiany w organizacji artylerii nakładały na oficera gazowego pułku artylerii (samodzielnego dyonu) również wymóg badania warunków atmosferycznych dla celów obliczania poprawek podczas strzelania. Żądane dane winny być udostępniane w porozumieniu z polową stacją meteorologiczną, przy uwzględnieniu lokalnych wiatrów panujących na określonym odcinku. Szkolenie gazowe miało objąć szczebel baterii zapasowej 36. Negatywna ocena dotychczasowego wyposażenia i użycia artylerii pociągnęła za sobą zmiany organizacyjne w kierunku ustanowienia organu fachowego w postaci Dowództwa Artylerii Armii podległego bezpośrednio Dowódcy Armii. Dowództwo Artylerii Armii sprawowało kontrolę techniczno-merytoryczną nad utrzymaniem i wykorzystaniem artylerii dywizyjnej. Powyższym zmianom przyświecał cel umocnienia zdolności artylerii do działań w warunkach walki pozycyjnej i ruchomej. Broń artyleryjska wyposażona w odpowiedni sprzęt i amunicję dostosowaną do najrozmaitszych zadań 33 Pismo kwatermistrza Frontu Litewsko-Białoruskiego z roku. CAW, I E. K w i a t k o w s k i, Zagadnienia przemysłu chemicznego na tle Wielkiej Wojny, Warszawa Lwów 1923, s i Rozkład wykładów w Szkole Gazowej. CAW, I Opinia NDWP w sprawie zmian w organizacji artylerii. CAW, I
8 ognia artyleryjskiego, miała wspomagać wykonywanie manewrów strategicznych i taktycznych. Zakładano maksymalne wykorzystanie artylerii w działaniach innych rodzajów broni, zwłaszcza piechoty. Do zadań Dowództwa Artylerii Armii należało także przygotowanie i przeprowadzenie wrazić potrzeby aktywnej walki gazowej 37. Oddział III Naczelnego Dowództwa reprezentował stanowisko, iż warunki w jakich była prowadzona wojna na froncie wschodnim nie pozwalały na użycie gazowych pocisków (...) z pożytkiem ani przez nas, ani przez nieprzyjaciela. Pogląd ów motywowany był szczupłą bazą artylerii rozmieszczonej na wielkiej przestrzeni oraz niezdolnej do skupienia w otwartym terenie skutecznego ognia gazowego i odpowiadającego zarazem kosztom zużytej amunicji. Opinię tę 38 wydano już po tym jak Dowództwo 1 Armii, w raporcie sytuacyjnym z 5 maja 1920 roku doniosło, iż przeciwnik zaopatruje się w maski gazowe rzekomo z powodu obawy przed możliwością ataków gazowych z naszej strony. Z pracy nieprzyjaciela nad zorganizowaniem u siebie dopiero w dniach ostatnich służby przeciwgazowej wnioskowano o jego zamiarach podjęcia w najbliższej przyszłości ataków gazowych dla przełamania linii frontu, tym bardziej, że jak informował Attaché Wojskowy w Finlandii, bolszewicy w walkach o Parajärvi użyli pocisków gazowych 39. W tym czasie Armia Polska była całkowicie zaopatrzona w maski gazowe (francuskie i niemieckie). W składach znajdowało się ok. 135 tys. masek różnego typu, co według oceny z 30 maja 1920 roku było ilością wystarczającą do zupełnego uzbrojenia formacji znajdujących się na froncie 40. Mimo to podniesiono ponownie kwestię sprowadzenia z zagranicy 200 tys. masek francuskich typu ARS. Centralny Urząd Rozdzielczy i Zarząd Składów Artyleryjskich w Warszawie informowały Oddział IV Naczelnego Dowództwa o transportach masek gazowych i pochłaniaczy kierowanych na front 41. Badana była również przydatność 250 tys. pocisków gazowych składowanych w Zegrzu. 37 Organizacja Dowództwa Artylerii i scentralizowanie agend tyczących się użycia, organizacji i materiałowego wyposażenia artylerii. CAW, I CAW, I Tamże. 40 Tamże. 41 Transport nr 7894 z roku zawierał 7,5 tys. masek i 2 tys. pochłaniaczy. Transport nr 8028 z roku do Dowództwa 4 Armii 9,5 tys. masek. CAW, I
9 Szczególnie potrzebne i najbardziej oczekiwane ze względu na sytuację bojową, były jednak transporty amunicji konwencjonalnej 42. Sceptycyzm tych oficerów NDWP, którzy kwestionowali sens stosowania broni chemicznej w warunkach wojny polsko-bolszewickiej okazał się w efekcie zasadny, biorąc pod uwagę brak doniesień o faktach użycia gazów na froncie wschodnim oraz zważywszy leżącą u podstaw tego stanu rzeczy ograniczoną zdolność wykorzystania bojowych środków trujących przez obie walczące strony. Nie mogły być zachęcające niektóre ze znanych skutków napadów falowych podejmowanych w I wojnie światowej. Podkreślano nadmierną zależność tych napadów od kierunku i siły wiatru oraz związane z tym ryzyko strat własnych 43. Pociski gazowe zwiększały wprawdzie sferę skutecznego rażenia w przestrzeni, jednakże oswobadzając swą zawartość pozostawiały ją dalej działaniu wiatru i innych czynników fizycznych. Warunki terenowe i atmosferyczne, niezależnie od stopnia przygotowania służby meteorologicznej, odgrywały więc nadal kluczową rolę. Abstrahując od woli i zasadności stosowania pocisków (min, granatów) gazowych w wojnie polsko-sowieckiej, odrębną i złożoną kwestią była ich dostateczna i ciągła dostępność na froncie. Jako nierealną ocenić należy możliwość masowej produkcji takich pocisków w kraju, w szczególności z uwagi na słabość rodzimego przemysłu chemicznego. Przydatność składowanej amunicji gazowej budziła wątpliwości. Ewentualny zakup za granicą pocisków, min lub granatów gazowych, nie gwarantował zaopatrzenia w żądanym czasie i niezbędnym zakresie, jak tego dowodzą nieregularne dostawy innych rodzajów amunicji. Użycie środków chemicznych na wielką skalę pociągnęłoby za sobą także istotną zmianę organizacji zaopatrzenia. Transport tych środków oznaczałby konieczność zasadniczej modernizacji taborów. Również ewakuacja porażonych gazem musiałaby odbywać się w oparciu o usprawniony transport sanitarny i wiązać 42 Pismo 2 Zastępcy Szefa Sztabu Generalnego i Głównego Kwatermistrza, płk. Malczewskiego z roku w sprawie wysyłki amunicji dla Dowództwa 1 Armii. CAW, I W 1915 roku nad Bruzą niespodziewana zmiana wiatru wywołała śmiertelne zatrucie kilku batalionów niemieckich. A. M a ł y s z k o, Wojna chemiczna (gazy trujące), Warszawa 1923, s. 90; Również atak falowy chlorem na pozycje niemieckie pod Smorgoniami nie powiódł się wskutek zmiany kierunku wiatru, a fala gazowa ogarnęła okopy rosyjskie powodując spore straty. Z. W i t k i e w i c z, Z. M a k l e s, K. S z a r s k i, op. cit., s. 163.
10 ze znacznym zbliżeniem do frontu punktów pierwszej pomocy. Kłopoty jakich przysparzała, tak formacjom polskim jak i rosyjskim, walka z chorobami epidemicznymi 44, stawiały pod znakiem zapytania gotowość i zdolność obu stron do podjęcia dodatkowego wysiłku organizacyjnego. To co określano mianem broni chemicznej obejmowało zespół sił środków i metod walki zorientowanych nie tylko i nie tyle na mechaniczna oddziaływanie właściwe innym rodzajom broni, ile na wywołanie określonych zaburzeń fizjologicznych oraz efektów psychologicznych. Wojna chemiczna była niewiadomą z perspektywy jej taktycznego rozegrania. Gdyby mogła być prowadzona jednostronnie, jej efektywność byłaby oczywista. Niestety nie mogła być prowadzona jednostronnie 45. Nie mogła być prowadzona jednostronnie także w zmaganiach polsko-sowieckich. W naszej wojnie polskiej nie mieliśmy tak rozwiniętego lotnictwa i gazów trujących, jak to było na Zachodzie. Bo na naszym froncie rosyjskim najważniejszą rolę odgrywała nie technika, nie lotnictwo i gazy trujące, lecz jazda bolszewicka, która przez szybkie poruszanie i zastosowanie nowej taktyki, choć na dawnych kozackich i tatarskich szykach opartej przerywała się na tyły nasze, przynosząc nam ogromne szkody i udaremniając nasze plany 46. W kilka lat po zakończeniu wojny roku, stan wyszkolenia chemicznego Armii Polskiej, pomijając braki w zaopatrzeniu (...) pozostawiał bardzo dużo do życzenia, czego przyczyną był brak jakiejkolwiek ku temu organizacji 47. Brak też było etatów dla referentów wyszkolenia i zaopatrzenia gazowego w DOK, dowództwach dywizji i pułkach. Cała praca opierała się na pojedynczych ludziach oddających się tej dziedzinie wiedzy wojskowej z zamiłowaniem. Co więcej organizacja służby broni chemicznej uniemożliwiała przeprowadzenie kontroli faktycznego stanu wyszkolenia gazowego oddziałów, jak również wykonanie (...) zarządzeń MSWojsk. przez poszczególnych dowódców, często nierozumiejących znaczenia i doniosłości przygotowania armii do obrony i 44 A. W y s o c k i, Sytuacja epidemiologiczna w okresie wojny polsko-sowieckiej , Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej 1997, nr F.J. B r o w n, op. cit., s A. M a ł y s z k o, op. cit., s Referat o organizacji i zadaniach broni chemicznej, s. 14. CAW, I
11 walki gazowej 48. W tym samym czasie Francja uważana przez niektórych za wzór do naśladowania, niedawny sojusznik i konsultant, nie posiadała żadnej specjalnej służby broni chemicznej, a zarząd i administracja poszczególnych agend tej broni leżały w kompetencji dyrekcji artylerii 49. Założenia reorganizacji polskiej artylerii projektowane w okresie wojny polsko-sowieckiej, rozwijane były po jej zakończeniu z szerokim uwzględnieniem wymogów wojny gazowej. Problematyką tą m.in. zajmowała się Sekcja Chemiczno-Gazowa III Departamentu Artylerii i Służby Uzbrojenia 50. Dla celów skutecznego operowania środkami chemicznymi przez duże jednostki, postulowano wprowadzenie zmian w taktyce użycia ognia artyleryjskiego. W warunkach ciągłej dyslokacji oddziałów w stosunku do kierunku wiatru i obstrzału, liczono się z koniecznością elastycznego kierowania ogniem. Podstawę szkolenia w tym zakresie miał stanowić specjalny manuał użycia pocisków chemicznych, będący odpowiednikiem podręczników obowiązujących w armii amerykańskiej i francuskiej. Taktyka walki przewidywała ponadto wykorzystanie dymów przesłaniających, sygnałowych i maskujących. Kontynuowała swą działalność Szkoła Gazowa zorganizowana nie gorzej od najlepiej postawionych szkół tego rodzaju za granicą. W odpowiedzi na postulaty wysuwane kilkakrotnie w latach , powstała w kraju wytwórnia masek przeciwgazowych i zakład przeznaczony do ich reperacji oraz produkcji węgla aktywnego. Do osiągnięć zaliczyć należy również budowę warsztatów amunicji specjalnej, działających w oparciu o metody opracowane przez ekspertów Wojskowego Instytutu Gazowego. W 1922 roku powołano Towarzystwo Obrony Przeciwgazowej. 48 Tamże. 49 Tamże. 50 Z. W i t k i e w i c z, Z. M a k l e s, K. S z a r s k i, op. cit., s. 165.
ZESPÓŁ AKT DOWÓDZTWA ARTYLERII Z LAT Zarys organizacyjny
Janusz Gzyl ZESPÓŁ AKT DOWÓDZTWA ARTYLERII Z LAT 1951 1956 1. Zarys organizacyjny Opracowany na lata 1949 1955 plan rozwoju wojska, przewidywał znaczną rozbudowę artylerii zarówno naziemnej, jak i przeznaczonej
Program rozwoju Wojska Polskiego i jego realizacja
Program rozwoju Wojska Polskiego i jego realizacja Nowe kierownictwo wojska podjęło działania zmierzające do unowocześnienia organizacji i wyposażenia armii. Znaczną inicjatywę w tym zakresie przejawił
AKTA WYTWORZONE W WYNIKU DZIAŁALNOŚCI WICEMINISTRÓW SPRAW WOJSKOWYCH Zarys rozwoju organizacyjnego
Kazimierz Bar AKTA WYTWORZONE W WYNIKU DZIAŁALNOŚCI WICEMINISTRÓW SPRAW WOJSKOWYCH 1919 1939 Zarys rozwoju organizacyjnego Ministerstwo Spraw Wojskowych zostało utworzone 26 października 1918 roku przez
MATERIAŁY ARCHIWALNE CAW DOTYCZĄCE STANÓW LICZEBNYCH WOJSKA W LATACH Zarys organizacyjno-prawny
Kazimierz Bar MATERIAŁY ARCHIWALNE CAW DOTYCZĄCE STANÓW LICZEBNYCH WOJSKA W LATACH 1918 1939 1. Zarys organizacyjno-prawny W związku z dekretem Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego z dnia 12 października
Warszawa, dnia 9 października 2013 r. Poz. 246. DECYZJA Nr 296/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 9 października 2013 r.
Warszawa, dnia 9 października 2013 r. Poz. 246 Zarząd Organizacji i Uzupełnień P1 DECYZJA Nr 296/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ z dnia 9 października 2013 r. w sprawie wdrożenia do eksploatacji użytkowej
Sprzęt radiotelegraficzny (radiowy) sił lądowych w okresie II Rzeczypospolitej
ppłk dr Mirosław Pakuła Sprzęt radiotelegraficzny (radiowy) sił lądowych w okresie II Rzeczypospolitej 1. Wstęp Po odzyskaniu niepodległości, organizująca się polska radiotelegrafia wojskowa otrzymała
Lotnictwo. Zmiana Program warty rozwoju Wojska Polskiego i jego realizacja
Lotnictwo W 1936 r. kończono realizację dotychczasowego 3-letniego programu rozbudowy lotnictwa. Złożony przez szefa Departamentu Aeronautyki MSWojsk. gen. bryg. Ludomiła Rayskiego latem 1936 r. nowy program
AKTA INSTYTUCJI NAUKOWO-SZKOLNYCH MINISTERSTWA SPRAW WOJSKOWYCH Z LAT 1918 1921
Danuta Duszak AKTA INSTYTUCJI NAUKOWO-SZKOLNYCH MINISTERSTWA SPRAW WOJSKOWYCH Z LAT 1918 1921 W latach 1918 1921 w składzie Ministerstwa Spraw Wojskowych istniały trzy instytucje o charakterze naukowo-szkolnym,
OPRACOWANIA DOTYCZĄCE WOJNY POLSKO-SOWIECKIEJ W ZBIORACH CENTRALNEGO ARCHIWUM WOJSKOWEGO
Jerzy Ciesielski OPRACOWANIA DOTYCZĄCE WOJNY POLSKO-SOWIECKIEJ 1919 1920 W ZBIORACH CENTRALNEGO ARCHIWUM WOJSKOWEGO Centralne Archiwum Wojskowe gromadzi i przechowuje w zasadzie tylko akta wytworzone przez
KIEROWANIE OBRONĄ PAŃSTWA
Warszawa, kwiecień 2014 KIEROWANIE OBRONĄ PAŃSTWA (Potrzeba nowelizacji regulacji prawnych dotyczących tej problematyki) Szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego Stanisław Koziej 1 Cel: Skonsultowanie i zweryfikowanie
AKTA DEPARTAMENTU I BRONI GŁÓWNYCH I WOJSK TABOROWYCH MINISTERSTWA SPRAW WOJSKOWYCH Zarys rozwoju organizacyjnego
Ewa Zasada AKTA DEPARTAMENTU I BRONI GŁÓWNYCH I WOJSK TABOROWYCH MINISTERSTWA SPRAW WOJSKOWYCH 1920 1921 Zarys rozwoju organizacyjnego Departament I Broni Głównych Wojsk Taborowych powstał z dniem 1 marca
AKTA ZESPOŁÓW JEDNOSTEK OCHRONY Z LAT 1944 1945. 1. Uwagi wstępne
Czesław Tokarz AKTA ZESPOŁÓW JEDNOSTEK OCHRONY Z LAT 1944 1945 1. Uwagi wstępne Stosunkowo najmniej liczną grupę aktową jednostek bojowych z lat 1944 1945, przechowywanych w Centralnym Archiwum Wojskowym,
MIASTO GARNIZONÓW
1920 1939 MIASTO GARNIZONÓW 18. PUŁK UŁANÓW POMORSKICH 64 i 65 PUŁK PIECHOTY 16 PUŁK ARTYLERII LEKKIEJ, Do 1927 r. WYŻSZA SZKOŁA LOTNICZA (PRZENIESIONA POTEM DO DĘBLINA ] Od 1928 r. - LOTNICZA SZKOŁA STRZELANIA
REMBERTÓW W CZASIE BITWY WARSZAWSKIEJ W ŚWIETLE DOKUMENTÓW CAW
Grzegorz Socik REMBERTÓW W CZASIE BITWY WARSZAWSKIEJ W ŚWIETLE DOKUMENTÓW CAW Odradzające się Wojsko Polskie już od pierwszych chwil swego istnienia musiało toczyć walki w obronie państwa, które dopiero
PROGRAM PRZYSPOSOBIENIA OBRONNEGO
PROGRAM PRZYSPOSOBIENIA OBRONNEGO Cel kształcenia Opanowanie przez studentów i studentki podstawowej wiedzy o bezpieczeństwie narodowym, w szczególności o organizacji obrony narodowej oraz poznanie zadań
SPIS ARTYKUŁÓW OGŁOSZONYCH W NUMERACH 1 5 BIULETYNU. Nr 1, 1969
SPIS ARTYKUŁÓW OGŁOSZONYCH W NUMERACH 1 5 BIULETYNU Nr 1, 1969 Rola i zadania wojskowej służby archiwalnej (Leszek Lewandowicz) Postępowanie z zespołami otwartymi w świetle wytycznych Naczelnej Dyrekcji
Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej
Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej Źródło: http://ipn.jskinternet.pl/bip/rejestry-ewidencje-arc/kategorie/18,akta-wojskowych-organow-bezpieczenstwa-panstwa-u zyczone-przez-centralne-archiwum.html
ZESPÓŁ AKT 3 ARMII WOJSKA POLSKIEGO ( r.) 1. Zarys organizacyjny
Jan Szostak ZESPÓŁ AKT 3 ARMII WOJSKA POLSKIEGO (6.10. 15.11.1944 r.) 1. Zarys organizacyjny Plan rozbudowy Wojska Polskiego nakreślony w preliminarzu wydatków na utrzymanie wojska w okresie od 1 września
Spis treści. Wprowadzenie. I. KSZTAŁCENIE OBRONNE MŁODZIEśY W POLSCE (TRADYCJE I WSPÓŁCZESNOŚĆ)
Spis treści Wprowadzenie I. KSZTAŁCENIE OBRONNE MŁODZIEśY W POLSCE (TRADYCJE I WSPÓŁCZESNOŚĆ) 1.1. Tradycje kształcenia obronnego młodzieŝy 1.1.1. Kształcenie obronne w okresie rozbiorów 1.1.2. Kształcenie
PROGRAM PRZYSPOSOBIENIA OBRONNEGO
PROGRAM PRZYSPOSOBIENIA OBRONNEGO Cel kształcenia Opanowanie przez studentów i studentki podstawowej wiedzy o bezpieczeństwie narodowym, w szczególności o organizacji obrony narodowej, oraz poznanie zadań
Mirosław PAKUŁA Organizacja polskich wojsk łączności w latach
Mirosław PAKUŁA Organizacja polskich wojsk łączności w latach 1914-1939 W czasie I wojny światowej wprowadzono nowe rodzaje broni oraz poszerzyła się skala prowadzonych operacji. Stworzyło to konieczność
Karpacki Oddział Straży Granicznej
Karpacki Oddział Straży Granicznej Źródło: http://www.karpacki.strazgraniczna.pl/ko/komenda/izba-tradycji/17648,izba-tradycji.html Wygenerowano: Czwartek, 19 października 2017, 23:53 Izba Tradycji Autor:
innowacyjność i wynalazki
innowacyjność i wynalazki Z Monachium przez Metz do Paryża XIX wiek jest wiekiem postępu, odkryć, zmechanizowania i wynikających z tego zmian w życiu każdego człowieka. Jak w każdej sferze życia, również
ISBN
ISBN 978-83-7523-090-1 SPIS TREŚCI WSTĘP... 5 1. USTALENIE POŁOŻENIA.. 7 1.1. Miejsce ustalenia położenia w procesie dowodzenia. 9 1.2. Przedstawianie sytuacji taktycznej na mapach sytuacyjnych... 15 1.3.
AKTA BIURA PERSONALNEGO MINISTERSTWA SPRAW WOJSKOWYCH Zarys organizacyjny
Tadeusz Wawrzyński AKTA BIURA PERSONALNEGO MINISTERSTWA SPRAW WOJSKOWYCH 1927 1939 Zarys organizacyjny W dniu 17 lutego 1927 roku z rozkazu ministra Spraw Wojskowych został zlikwidowany Oddział V Personalny
WYBRANE ARCHIWALIA DOTYCZĄCE PIERWSZEGO ETAPU REORGANIZACJI POKOJOWEJ LUDOWEGO WOJSKA POLSKIEGO W 1945 R.
Czesław Tokarz WYBRANE ARCHIWALIA DOTYCZĄCE PIERWSZEGO ETAPU REORGANIZACJI POKOJOWEJ LUDOWEGO WOJSKA POLSKIEGO W 1945 R. Zgromadzone w Centralnym Archiwum Wojskowym akta stanowią poważną bazę źródłową
NOWE SYSTEMY ELEKTRONICZNE ARMII ROSYJSKIEJ
aut. Maksymilian Dura 25.10.2015 NOWE SYSTEMY ELEKTRONICZNE ARMII ROSYJSKIEJ Rosyjska armia chwali się wprowadzaniem do sił zbrojnych nowych systemów uzbrojenia, wliczając w to nie tylko nowe samoloty
ŚWIATOWY DZIEŃ ORONY CYWILNEJ
ŚWIATOWY DZIEŃ ORONY CYWILNEJ Od 1990 roku Międzynarodowa Organizacja Obrony Cywilnej obchodzi dzień 1 marca jako swoje święto zwane Dniem Obrony Cywilnej. Polska popularyzując działalność tej humanitarnej
Dowódcy Kawaleryjscy
Zbigniew Dymitr Dunin-Wąsowicz ur. 14 października 1882 w Brzeżanach, poległ 13 czerwca 1915 prowadząc szarżę pod Rokitną) polski dowódca wojskowy, rotmistrz Legionów Polskich. Po ukończeniu korpusu kadetów
Mieczysław Hucał RADIOSTACJE KRAJU KWITNĄCEJ WIŚNI Z OKRESU WW II
Mieczysław Hucał RADIOSTACJE KRAJU KWITNĄCEJ WIŚNI Z OKRESU WW II W Naszych Komunikatach przedstawiano już różnorodny sprzęt łączności z krajów biorących udział w II Wojnie Światowej. Był prezentowany
ZAWARTOŚĆ AKTOWA ZESPOŁÓW SZKÓŁ OFICERSKICH LUDOWEGO WOJSKA POLSKIEGO 1943 1945. 1. Uwagi wstępne
Czesław Tokarz ZAWARTOŚĆ AKTOWA ZESPOŁÓW SZKÓŁ OFICERSKICH LUDOWEGO WOJSKA POLSKIEGO 1943 1945 1. Uwagi wstępne Ludowe Wojsko Polskie, którego zalążkiem, były regularne jednostki utworzone na terenie Związku
ROZKAZ Nr 40 DOWÓDCY WOJSK LĄDOWYCH z dnia 05 lutego 2013 roku
DOWÓDZTWO WOJSK LĄDOWYCH ROZKAZ Nr 40 DOWÓDCY WOJSK LĄDOWYCH z dnia 05 lutego 2013 roku w sprawie funkcjonowania Systemu Wykorzystania Doświadczeń w Wojskach Lądowych Na podstawie 3 ust. 6 Szczegółowego
DOWÓDZTWA ARMII
Tadeusz Wawrzyński DOWÓDZTWA ARMII 1920 1922 W pierwszym okresie wojny polskiej wyższymi związkami operacyjnymi były dowództwa frontów. Powstawały one w związku z potrzebą przeprowadzenia konkretnej operacji.
Dyrektor Centrum Doktryn i Szkolenia Sił Zbrojnych. płk Jarosław MOKRZYCKI
Kierownictwo Dyrektor Centrum Doktryn i Szkolenia Sił Zbrojnych płk Jarosław MOKRZYCKI Płk Jarosław MOKRZYCKI w 1989 r. rozpoczął studia w Wyższej Szkole Oficerskiej Wojsk Zmechanizowanych we Wrocławiu.
HISTORIA I TRADYCJE. Zgodnie z Decyzją Nr 154/MON Ministra Obrony Narodowejz dnia 19 listopada 2018 r. Pułk przejął:
HISTORIA HISTORIA I TRADYCJE Na podstawie Decyzji Nr Z- 2 /Org./P1 Ministra Obrony Narodowej z dnia 9 stycznia 2017 r. oraz Decyzji Nr Z-17/Org./P1 Ministra Obrony Narodowej z dnia 6 marca 2017 r. w sprawie
11.VII Strona 1
11.VII.2016 Szczyt NATO - wspólny sukces Żołnierze i pracownicy wojska DG RSZ oraz jednostek bezpośrednio podległych doskonale wywiązali się z zadań związanych z organizacyjnym zabezpieczeniem szczytu
Warszawa, dnia 29 lipca 2013 r. Poz. 852 USTAWA. z dnia 21 czerwca 2013 r.
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 29 lipca 2013 r. Poz. 852 USTAWA z dnia 21 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy o urzędzie Ministra Obrony Narodowej oraz niektórych innych ustaw 1)
ZASÓB AKTOWY ARCHIWUM WOJSK OCHRONY POGRANICZA Z LAT
Adam Gnieciak ZASÓB AKTOWY ARCHIWUM WOJSK OCHRONY POGRANICZA Z LAT 1945 1948 W niedługim czasie po zakończeniu II wojny światowej, kiedy to siła zbrojna przechodziła na stopę pokojową, miał też miejsce
Warszawa, dnia 31 stycznia 2019 r. Poz. 196
Warszawa, dnia 31 stycznia 2019 r. Poz. 196 OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 17 stycznia 2019 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o urzędzie Ministra Obrony
Chcesz pracować w wojsku?
Praca w wojsku Chcesz pracować w wojsku? Marzysz o pracy w służbie mundurowej, ale nie wiesz, jak się do niej dostać? Przeczytaj nasz poradnik! str. 1 Charakterystyka Sił Zbrojnych RP Siły Zbrojne Rzeczypospolitej
sygnatura archiwalna:
1 Kancelaria Przyboczna Naczelnego Wodza (do 1 I 44 Gabinet NW i MON) VII 40 - XI 1941 2 II 40 XII 1942 3 XII 41 VI 1943 4 5 V 40 V 1941 6 I 41 VIII 1942 7 X 41 III 1943 8 VII 42 XI 1943 9 VIII 41 XI 10
ARCHIWALIA OBRAZUJĄCE POMOC MATERIAŁOWĄ ZSRR DLA LWP W LATACH 1943 1945 * * *
Czesław Tokarz ARCHIWALIA OBRAZUJĄCE POMOC MATERIAŁOWĄ ZSRR DLA LWP W LATACH 1943 1945 W kwietniu 1943 r. działający na terenie Związku Radzieckiego Związek Patriotów Polskich wszczął, uwieńczone powodzeniem,
KOLEKCJA REGULAMINÓW, INSTRUKCJI I PRZEPISÓW SŁUŻBOWYCH Z LAT W ZASOBIE CENTRALNEGO ARCHIWUM WOJSKOWEGO. 1. Uwagi ogólne
Kazimierz Bar KOLEKCJA REGULAMINÓW, INSTRUKCJI I PRZEPISÓW SŁUŻBOWYCH Z LAT 1912 1939 W ZASOBIE CENTRALNEGO ARCHIWUM WOJSKOWEGO 1. Uwagi ogólne Wśród materiałów okresu międzywojennego w Centralnym Archiwum
Monte Cassino to szczyt wysokości 516m położony w skalistych masywach górskich środkowych Włoch, panujący nad doliną Liri i drogą Neapol-Rzym, na
MONTE CASSINO 1944 Monte Cassino to szczyt wysokości 516m położony w skalistych masywach górskich środkowych Włoch, panujący nad doliną Liri i drogą Neapol-Rzym, na którym wznosi się stare Opactwo Benedyktynów.
KARTA KRYTERIÓW III KLASY KWALIFIKACYJNEJ
Załącznik 1 KARTA KRYTERIÓW III KLASY KWALIFIKACYJNEJ DLA SZEREGOWYCH ZAKRES WIEDZY TEORETYCZNEJ ZAKRES UMIEJĘTNOŚCI PRAKTYCZNYCH TAKTYKA zasady prowadzenia działań taktycznych, zasady działania w rejonie
Historisch-technisches Informationszentrum.
1 Historisch-technisches Informationszentrum. Wojskowy Ośrodek Badawczy w Peenemünde był w latach 1936-1945 jednym z najbardziej nowoczesnych ośrodków technologii na świecie. W październiku 1942 roku udało
MATERIAŁY ARCHIWALNE DOWÓDZTWA WOJSK PANCERNYCH I ZMOTORYZOWANYCH LUDOWEGO WOJSKA POLSKIEGO Zarys organizacyjny
Henryk Fabijański MATERIAŁY ARCHIWALNE DOWÓDZTWA WOJSK PANCERNYCH I ZMOTORYZOWANYCH LUDOWEGO WOJSKA POLSKIEGO 1944 1945 1. Zarys organizacyjny Powstanie Dowództwa Wojsk Pancernych i Zmotoryzowanych WP
Wojskowe plany wzmocnienia Polski Wschodniej
Wojskowe plany wzmocnienia Polski Wschodniej Wicepremier Tomasz Siemoniak przekazał wczoraj, 19 października w Białymstoku informację, że w 2017 r. na bazie obecnego 18. pułku rozpoznawczego, w Białymstoku
Warszawa, dnia 14 sierpnia 2013 r. Poz DECYZJA Nr 230/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ z dnia 14 sierpnia 2013 r.
Warszawa, dnia 14 sierpnia 2013 r. Poz. 212 Zarząd Organizacji i Uzupełnień P1 DECYZJA Nr 230/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ z dnia 14 sierpnia 2013 r. w sprawie zasad budowy struktur dowództw i innych
Tradycje WOJSKOWEJ OCHRONY PRZECIWPOŻAROWEJ. 1. Wstęp
Tradycje WOJSKOWEJ OCHRONY PRZECIWPOŻAROWEJ 1. Wstęp Wojskowa Ochrona Przeciwpożarowa (WOP) stanowi część systemu ochrony przeciwpożarowej kraju i została powołana do wykonywania w komórkach i jednostkach
Nie tylko Legiony Czyn zbrojny czwarta debata historyków w Belwederze 19 czerwca 2017
Moja Niepodległa https://mojaniepodlegla.pl/mn/debaty-belwederskie/2413,nie-tylko-legiony-czyn-zbrojny-19141918-czwarta-deb ata-historykow-w-belwederze-1.html 2019-07-01, 14:36 Nie tylko Legiony Czyn zbrojny
TEST HISTORYCZNY 7 DYWIZJA PIECHOTY. 1. W skład której armii wchodziła 7 Dywizja Piechoty we wrześniu 1939 roku? (0-1 pkt)
TEST HISTORYCZNY 7 DYWIZJA PIECHOTY 1. W skład której armii wchodziła 7 Dywizja Piechoty we wrześniu 1939 roku? (0-1 pkt) a) Armii Łódź b) Armii Kraków c) Armii Karpaty d) Armii Prusy 2. Kto dowodził 7
ZARZĄDZENIE Nr 22/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ z dnia 29 lipca 2014 r.
Warszawa, dnia 30 lipca 2014 r. Poz. 251 Zarząd Organizacji i Uzupełnień P1 ZARZĄDZENIE Nr 22/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ z dnia 29 lipca 2014 r. zmieniające zarządzenie w sprawie szczegółowego zakresu
SŁUŻBA PRZYGOTOWAWCZA NOWA FORMA SŁUŻBY WOJSKOWEJ
SZTAB GENERALNY WOJSKA POLSKIEGO ZARZĄD ORGANIZACJI I UZUPEŁNIEŃ P1 SŁUŻBA PRZYGOTOWAWCZA NOWA FORMA SŁUŻBY WOJSKOWEJ ppłk Korneliusz ŁANIEWSKI WROCŁAW PAŹDZIERNIK 2015 rok 1 GENEZA TWORZENIA NARODOWYCH
lp. oddział regionalny nazwa jednostki wojskowej wojskowej spotkania miejsce spotkania
Harmonogram spotkań środowiskowych przedstawicieli Oddziału Regionalnego Agencji Mienia Wojskowego z dowódcami jednostek wojskowych i żołnierzami zawodowymi nr jednostki termin lp. oddział regionalny nazwa
I Wojna Światowa. Koniec epoki
I Wojna Światowa Koniec epoki Europa w 1914 roku Czerwony państwa centralne Niebieski państwa Ententy Zielony państwa neutralne Osoby dramatu Cesarz Austriacki i Król Węgierski Franciszek Józef I Osoby
MIEJSCE I ROLA NACZELNEGO DOWÓDCY SIŁ ZBROJNYCH W POŁĄCZONEJ OPERACJI OBRONNEJ W WYMIARZE NARODOWYM I SOJUSZNICZYM
S Z T A B G E N E R A L N Y W P ZARZĄD PLANOWANIA OPERACYJNEGO P3 MIEJSCE I ROLA NACZELNEGO DOWÓDCY SIŁ ZBROJNYCH W POŁĄCZONEJ OPERACJI OBRONNEJ W WYMIARZE NARODOWYM I SOJUSZNICZYM ppłk dr Dariusz ŻYŁKA
Dziennik bojowy 14. Pułku Strzeleckiego 72. Dywizji Strzeleckiej
UWAGA! Zachowano oryginalną stylistykę z dziennika bojowego. Źródło: Pamięć Narodu. Ministerstwo Obrony Federacji Rosyjskiej. Tłumaczenie: Maciej Krzysik Nysa 1945-2015. Dziennik bojowy 14. Pułku Strzeleckiego
Muzeum Polskich Formacji Granicznych
Muzeum Polskich Formacji Granicznych http://muzeumsg.strazgraniczna.pl/muz/granica/system-ochrony-granic/1945-1990-1/9947,srodki-transportu-194 5-1990.html 2019-04-27, 13:51 Środki transportu 1945-1990
Wykaz Jednostek Wojskowych objętych nadzorem archiwalnym przez Archiwum Wojskowe w Toruniu
Wykaz Jednostek Wojskowych objętych nadzorem archiwalnym przez Archiwum Wojskowe w Toruniu L.p. Nazwa jednostki Miejscowość 1. 1Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych Bydgoszcz 2. 12. Dywizja Zmechanizowana
nr jednostki wojskowej Oddział Regionalny AMW w 1 Baza Lotnictwa Transportowego w
Harmonogram spotkań środowiskowych przedstawicieli Oddziału Regionalnego Agencji Mienia Wojskowego w z dowódcami jednostek wojskowych i żołnierzami zawodowymi lp. oddział regionalny nazwa jednostki wojskowej
Komunikat Prasowy Fabryka Broni dostarczy Wojsku nową partię Beryli
Radom, 20 września 2016 r. Komunikat Prasowy Fabryka Broni dostarczy Wojsku nową partię Beryli Adam Suliga, prezes zarządu Fabryki Broni i płk Piotr Imański, I Zastępca Szefa Inspektoratu Uzbrojenia podpisali
Koncepcja strategiczna obrony obszaru północnoatlantyckiego DC 6/1 1 grudnia 1949 r.
Koncepcja strategiczna obrony obszaru północnoatlantyckiego DC 6/1 1 grudnia 1949 r. I Preambuła 1. Osiągnięcie celów Traktatu Północnoatlantyckiego wymaga integracji przez jego państwa-strony takich środków
CHARAKTERYSTYKA AKT SZTABU GENERALNEGO WP Z LAT Zarys organizacyjny
Wiesława Hiller CHARAKTERYSTYKA AKT SZTABU GENERALNEGO WP Z LAT 1945 1950 Zarys organizacyjny Po zakończeniu działań wojennych nastąpiła konieczność reorganizacji i rozbudowa Wojska Polskiego, dostosowana
6 POMORSKA DYWIZJA PIECHOTY
6 POMORSKA DYWIZJA PIECHOTY PATRON SZKOŁY Rok 1944 przyniósł istotne zmiany na arenie politycznej. Za sprawą największej operacji desantowej w Normandii państwa sprzymierzone zdołały utworzyć drugi front
Powiększanie garnizonu z do wzrost jego utrzymania (spora jego część rozlokowana po domach wszystkich mieszkańców miasta) Klasztory,
Powiększanie garnizonu z 8.000 do 24.000 wzrost jego utrzymania (spora jego część rozlokowana po domach wszystkich mieszkańców miasta) Klasztory, szkoły (w tym Gimnazjum Akademickie, Szkoła Mariacka!)
Maria Baran Archiwalia organów kontroli administracji wojskowej okresu międzywojennego.
BIBLIOGRAFIA WAŻNIEJSZYCH PUBLIKACJI OGŁOSZONYCH DRUKIEM PRZEZ PRACOWNIKÓW WOJSKOWEJ SŁUŻBY ARCHIWALNEJ Maria Baran Archiwalia organów kontroli administracji wojskowej okresu międzywojennego. [W:] Wybrane
26 Pułk Artylerii Lekkiej im. Króla Władysława IV
26 Pułk Artylerii Lekkiej im. Króla Władysława IV Początki 26. pułku artylerii lekkiej sięgają utworzenia tego pułku, jako 26. pułku artylerii polowej w którego składzie były trzy baterie artyleryjskie
DECYZJA Nr 275/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 21 lipca 2011 r. zmieniająca decyzję budżetową na rok 2011
Departament Budżetowy 943 218 DECYZJA Nr 275/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ z dnia 21 lipca 2011 r. zmieniająca decyzję budżetową na rok 2011 Na podstawie 1 pkt 13 lit. d oraz 2 pkt 14 rozporządzenia Rady
ZARZĄDZENIE Nr 58/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 3 listopada 2010 r.
Zarząd Organizacji i Uzupełnień P1 277 ZARZĄDZENIE Nr 58/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ z dnia 3 listopada 2010 r. zmieniające zarządzenie w sprawie działalności kompetencyjnej i organizacyjno-etatowej
ZAWARTOŚĆ AKTOWA ZESPOŁÓW SZKÓŁ OFICERSKICH LUDOWEGO WOJSKA POLSKIEGO UWAGI WSTĘPNE
Czesław Tokarz ZAWARTOŚĆ AKTOWA ZESPOŁÓW SZKÓŁ OFICERSKICH LUDOWEGO WOJSKA POLSKIEGO 1943 1945 1. UWAGI WSTĘPNE Ludowe Wojsko Polskie, którego zalążkiem, były regularne jednostki utworzone na terenie Związku
Koncepcja merytoryczna i wstęp Witold Rawski. Rysunki Roman Gajewski. Redakcja techniczna i skład Bożena Tomaszczuk
ODSIECZ LWOWA W 1918 roku WOJSKOWE CENTRUM EDUKACJI OBYWATELSKIEJ 2014 Koncepcja merytoryczna i wstęp Witold Rawski Rysunki Roman Gajewski Redakcja techniczna i skład Bożena Tomaszczuk Copyright by Wojskowe
T: Cele zadania i organizacja
T: Cele zadania i organizacja Obrony Cywilnej. Międzynarodowym znakiem graficznym Obrony Cywilnej jest niebieski Międzynarodowym znakiem graficznym Obrony Cywilnej jest niebieski trójkąt na pomarańczowym
RUSZYŁO NAJWIĘKSZE TEGOROCZNE ĆWICZENIE W ŚWINOUJŚCIU
02.10.2018 RUSZYŁO NAJWIĘKSZE TEGOROCZNE ĆWICZENIE W ŚWINOUJŚCIU Nie czekając na powrót nurków z odbywającego się u wybrzeży Islandii szkolenia minowego "Northern Challenge '18", 8. Flotylla Obrony Wybrzeża
T: BROŃ CHEMICZNA. Przygotował Andrzej Potucha
T: BROŃ CHEMICZNA Przygotował Andrzej Potucha 1. Historia broni chemicznej. 2. Działanie rażące broni chemicznej. 3. Charakterystyka bojowych środków trujących. 4. Sposoby ochrony przed bojowymi środkami
"GŁÓWNA SIŁA UDERZENIOWA". ANATOMIA ROSYJSKIEJ DYWIZJI [ANALIZA]
aut. Marcin Gawęda 10.09.2017 "GŁÓWNA SIŁA UDERZENIOWA". ANATOMIA ROSYJSKIEJ DYWIZJI [ANALIZA] Formowana obecnie 150. Dywizja Zmechanizowana wchodząca w skład rosyjskiej 8. Armii Południowego Okręgu Wojskowego
Dziennik Urzędowy Ministra Obrony Narodowej Nr 4 z dnia r., poz. 20
Dziennik Urzędowy Ministra Obrony Narodowej Nr 4 z dnia 17.03.2005 r., poz. 20 ZARZĄDZENIE NR 5/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ z dnia 3 marca 2005 r. w sprawie organizacji archiwów wyodrębnionych jednostek
Wykaz Jednostek Wojskowych objętych nadzorem archiwalnym przez Archiwum Wojskowe w Toruniu
Wykaz Jednostek Wojskowych objętych nadzorem archiwalnym przez Archiwum Wojskowe w Toruniu L.p. Nazwa jednostki Miejscowość 1. 1Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych Bydgoszcz 2. 12. Dywizja Zmechanizowana
Warszawa, dnia 24 lutego 2015 r. Poz. 252 OBWIESZCZENIE MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 4 lutego 2015 r.
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 24 lutego 2015 r. Poz. 252 OBWIESZCZENIE MINISTRA OBRONY NARODOWEJ z dnia 4 lutego 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia
MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. Warszawa, dnia 10 czerwca 2002 r. DECYZJE:
WD A W Dziennik Urzędowy DZIENNIK 1 URZĘDOWY Warszawa, dnia 10 czerwca 2002 r. Nr 9 TREŚĆ: Poz.: ZARZĄDZENIA: 82 Nr 17/MON w sprawie likwidacji Przedszkola Nr 161 w Białymstoku przy Jednostce Wojskowej
Warszawa, dnia 13 listopada 2018 r. Poz. 2132
Warszawa, dnia 13 listopada 2018 r. Poz. 2132 OBWIESZCZENIE MINISTRA OBRONY NARODOWEJ z dnia 18 października 2018 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej w sprawie
DECYZJA Nr 179/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 16 maja 2011 r. zmieniająca decyzję budżetową na rok 2011
Departament Budżetowy 139 DECYZJA Nr 179/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ z dnia 16 maja 2011 r. zmieniająca decyzję budżetową na rok 2011 Na podstawie 1 pkt 13 lit. d oraz 2 pkt 14 rozporządzenia Rady Ministrów
Organizacja zgrupowania armii niemieckiej WRZESIEŃ 1939:
Organizacja zgrupowania armii niemieckiej WRZESIEŃ 939:. Wybierz jednostki podstawowe. Jest to zawsze co najmniej jeden pluton strzelecki i dowództwo kompanii. 2. Wybierz wsparcie batalionowe nie więcej
MATERIAŁY DO DZIEJÓW 2 ARMII WOJSKA POLSKIEGO Zagadnienia organizacyjne
Józef Milewski MATERIAŁY DO DZIEJÓW 2 ARMII WOJSKA POLSKIEGO 1944 1945 1. Zagadnienia organizacyjne Latem 1944 roku, z chwilą wkroczenia 1 Armii Polskiej w ZSRR u boku Armii Czerwonej na ziemie polskie,
USTAWA. z dnia 2017 r. o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego
PROJEKT USTAWA z dnia 2017 r. o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego Art. 1. W ustawie z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. z 2017
DECYZJA Nr 101/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 9 sierpnia 2018 r. w sprawie naboru na szkolenie wojskowe kandydatów na oficerów w 2019 r.
Warszawa, dnia 10 sierpnia 2018 r. Poz. 109 DECYZJA Nr 101/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ z dnia 9 sierpnia 2018 r. w sprawie naboru na szkolenie wojskowe kandydatów na oficerów w 2019 r. Na podstawie art.
CHARAKTERYSTYKA AKT DEPARTAMENTU INTENDENTURY MINISTERSTWA SPRAW WOJSKOWYCH
Zbigniew Rzeszótko CHARAKTERYSTYKA AKT DEPARTAMENTU INTENDENTURY MINISTERSTWA SPRAW WOJSKOWYCH 1918 1939 Dekretem z dnia 26 października 1918 roku Rada Regencyjna Królestwa Polskiego przekształciła Komisję
ARCHIWALIA DOWÓDZTWA 1 KORPUSU POLSKICH SIŁ ZBROJNYCH W ZSRR. 1. Sprawy organizacyjne
Wiesław Bernaś ARCHIWALIA DOWÓDZTWA 1 KORPUSU POLSKICH SIŁ ZBROJNYCH W ZSRR 1. Sprawy organizacyjne Na mocy decyzji Państwowego Komitetu Obrony Związku Radzieckiego z dnia 10 sierpnia 1943 roku przystąpiono
PLAN SZKOLENIA Z POWSZECHNEJ SAMOOBRONY LUDNOŚCI W 2016 ROKU
ZATWIERDZAM PREZYDENT MIASTA LUBLIN Prezydent Miasta Lublin (-) Krzysztof Żuk... (data, pieczęć, podpis) U R Z Ą D M I A S T A L U B L I N WYDZIAŁ BEZPIECZEŃSTWA MIESZKAŃCÓW I ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO Załącznik
"BÓG WOJNY" ZATRZYMA ROSJAN. EKSPERT: HOMAR PRIORYTETEM. NIEZBĘDNY SYSTEM ROZPOZNANIA
aut. Jakub Palowski 19.05.2016 "BÓG WOJNY" ZATRZYMA ROSJAN. EKSPERT: HOMAR PRIORYTETEM. NIEZBĘDNY SYSTEM ROZPOZNANIA Modernizacja systemów artyleryjskich ma kluczowe znaczenie dla zdolności odparcia przez
o zmianie ustawy o urzędzie Ministra Obrony Narodowej oraz niektórych innych ustaw.
SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VIII KADENCJA Warszawa, dnia 21 czerwca 2013 r. Druk nr 390 MARSZAŁEK SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Pan Bogdan BORUSEWICZ MARSZAŁEK SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Zgodnie
GEN. SAMOL DLA DEFENCE24.PL: NOWOCZESNĄ DYWIZJĘ NALEŻAŁOBY ZBUDOWAĆ OD PODSTAW
aut. Jakub Palowski 15.05.2018 GEN. SAMOL DLA DEFENCE24.PL: NOWOCZESNĄ DYWIZJĘ NALEŻAŁOBY ZBUDOWAĆ OD PODSTAW Nowa dywizja powinna mieć zdolności operacyjne do natychmiastowego reagowania. ( ) Aby uniknąć
MATERIAŁY ARCHIWALNE DO POZNANIA ORGANIZACJI PW I WF W LUDOWYM WOJSKU POLSKIM W LATACH
Anna Gąsiorowska MATERIAŁY ARCHIWALNE DO POZNANIA ORGANIZACJI PW I WF W LUDOWYM WOJSKU POLSKIM W LATACH 1943 1945 Z chwilą przystąpienia do formowania pierwszych polskich jednostek wojskowych na terenie
UWAGA informacje podkreślone w prezentacji są do zapamientania
Element system bezpieczeństwa narodowego obrona cywilna UWAGA informacje podkreślone w prezentacji są do zapamientania Opracował: mgr Mirosław Chorąży Polska stara się zapewnić swym obywatelom odpowiednie
KARTA KRYTERIÓW III KLASY KWALIFIKACYJNEJ
Załącznik 1 KARTA KRYTERIÓW III KLASY KWALIFIKACYJNEJ DLA PODOFICERÓW ZAKRES WIEDZY TEORETYCZNEJ ZAKRES UMIEJĘTNOŚCI PRAKTYCZNYCH METODYKA podstawowe obowiązki dowódcy załogi, miejsce i rolę w procesie
Zbigniew Popławski Problemy motoryzacji Wojska Polskiego w latach 1919-1939. Przegląd Naukowo-Metodyczny. Edukacja dla Bezpieczeństwa nr 1, 76-83
Zbigniew Popławski Problemy motoryzacji Wojska Polskiego w latach 1919-1939 Przegląd Naukowo-Metodyczny. Edukacja dla Bezpieczeństwa nr 1, 76-83 2008 76 Zbigniew POPŁAWSKI Wyższa Szkoła Bezpieczeństwa
ROCZNY PLAN DZIAŁANIA SZEFA OBRONY CYWILNEJ WROCŁAWIA MIASTA NA PRAWACH POWIATU W ZAKRESIE OBRONY CYWILNEJ W 2013 ROKU.
ROCZNY PLAN DZIAŁANIA SZEFA OBRONY CYWILNEJ WROCŁAWIA MIASTA NA PRAWACH POWIATU W ZAKRESIE OBRONY CYWILNEJ W 2013 ROKU. Na podstawie art. 17 ust. 7 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku
POWSTANIE WARSZAWSKIE
POWSTANIE WARSZAWSKIE Powstanie Warszawskie było największą akcją zbrojną w okupowanej przez Niemców Europie, zorganizowaną przez Armię Krajową w ramach akcji BURZA. Planowane na kilka dni, trwało ponad
ZESPOŁY AKT JEDNOSTEK KAWALERII Problemy organizacyjne
Tadeusz Kowalczyk ZESPOŁY AKT JEDNOSTEK KAWALERII 1944 1947 1. Problemy organizacyjne Druga wojna światowa była ostatnią, w której kawalerii używano na większą skalę, jako rodzaju broni. Niemal we wszystkich
MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. Warszawa, dnia 10 maja 2011 r.
Treść: Poz.: DZIENNIK URZĘDOWY MINISTRA OBRONY NARODOWEJ Warszawa, dnia 10 maja 2011 r. Nr 8 ZARZĄDZENIA: 93 Nr 13/MON z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie utworzenia jednostek budżetowych oraz ustanowienia